"Μαθήματα συνωστισμού..."

Του Σταύρου ΛιλόγλουΚαθηγητή Φυσικής Αγωγής*

Με αφορμή την συμπλήρωση των 88 χρονών από την Μικρασιατική τραγωδία σας μεταφέρω ένα συνταρακτικό απόσπασμα από το βιβλίο «Μικρασία Χαίρε» (εκδ. Εστίας) του αξέχαστου Ακαδημαϊκού Ηλία Βενέζη ο οποίος ,το 1972, για τα 50 χρόνια από την Μικρασιατική καταστροφή γράφει:
«6. Σεπτ. 1922.
Τα πρώτα τμήματα του τουρκικού στρατού ήρθαν από την Σμύρνη για να καταλάβουν το Αϊβαλή... Το ίδιο βράδυ κηρύχτηκε ο στρατιωτικός νόμος. Ύστερα βγήκε η φοβερή διαταγή: «Να παρουσιαστούν όλοι οι άντρες από 18-45 χρονών». Τους μαζέψαν , τους δέσαν, τους μεταφέρανε έξω από... την πόλη και τους σκότωσαν στα μεταλλεία του Φρένελι και στις χαράδρες.

Από την ομαδική στρατολογία και σφαγή είχαν ξεχωρίσει τα σινάφια: τους επαγγελματίες, τους φουρναραίους, τους χτίστες , τους μαραγκούς. Αυτούς τους πήγαν σε ένα λόφο λεγόμενο «Μπογιά» και τους σκότωσαν με τσεκούρια. Ένας μόνο γλίτωσε και είπε το τι έγινε.

Τέλος πιάσαν τον Δεσπότη και τους παπάδες.Ήμουν με την προτελευταία αποστολή σκλάβων που οι τούρκοι οδηγούσανε στο εσωτερικό της Ανατολής. Γυμνοί πεινασμένοι, καταματωμένοι, είχαμε φθάσει στην Πέργαμο. Μας ρίξαν σε μια αποθήκη. Την άλλη μέρα άνοιξε η πόρτα και μπήκε ένα νέο κοπάδι σκλάβων.
Ήταν οι παπάδες του Αιβαλιού : αλλοσούσουμοι , καταματωμένοι, με σκισμένα ράσα, ξυπόλυτοι, άγριοι από τη μαρτυρική πορεία. Ο Κυδωνιών ο Γρηγόριος, αν και είχε ξεκινήσει μαζί τους δεν έφτασε στην Πέργαμο. Έξω από το Αϊβαλή, οι τούρκοι τον ξεχωρίσανε μαζί με μερικούς άλλους και τον παραδώσανε σε ένα απόσπασμα εκτελεστικό που είχε, εκτός από τα όπλα και φτυάρια. Οι άλλοι παπάδες συνέχισανε τον δρόμο. Σαν πέρασε λίγη ώρα, ακούσανε πίσω τους ντουφεκιές. Το απόσπασμα ενώθηκε μαζί τους αργότερα. Ένας τούρκος του αποσπάσματος είπε: ¨-Τον Δεσπότη τον θάψαμε ζωντανό. Οι ντουφεκιές ήταν για τους άλλους¨.

Απ΄ την Πέργαμο συνεχίσαμε την μαρτυρική πορεία προς το εσωτερικό της Ανατολής. Έξω από την Πέργαμο σκότωσαν τον γέρο -παπά της ενορίας μας, που δεν μπορούσε να βαδίσει. Τον παραδώσανε στον όχλο- στους πολίτες και τα παιδιά- που παρακολουθούσαν τη θλιβερή θεωρεία. Κι ο όχλος; Τον σκότωσε μπρος στα μάτια μας με λιθοβολισμό. Φτάσαμε στο Κιρκαγάτς. Εκεί, την νύχτα, οι τούρκοι ξεχωρίσανε τους παπάδες και τους πήραν δεμένους να τους πάνε στο Αξάρι. Μάθαμε αργότερα ότι τους σκότωσαν όλους στον δρόμο. Από τους 3.000 άνδρες που πιάσανε οι τούρκοι στο Αϊβαλή, σωθήκαμε και φτάσαμε, ύστερα από πολλά δεινά, στην Ελλάδα είκοσι τρείς (23) ψυχές. Ένα πλήθος χάθηκε από το μαχαίρι του τούρκου στις χαράδρες του Σίπιλου της Μαγνησίας. Εγώ ο ίδιος δούλεψα μήνες αργότερα , ως σκλάβος των τούρκων, σε τούτη την αγγαρεία για να μεταφέρουμε τα κόκκαλα των σφαγμένων και να τα κρύψουμε στο βάθος χαράδρας, επειδή τα νερά τα είχαν κατέβασει προς τη σιδηροδρομική γραμμή. Υπήρχαν , μες στους σκελετούς, πολλά παιδιά και γυναίκες : δεμένα χέρι-χέρι με σύρμα. Το θέαμα πλάι στην σιδηροδρομική γραμμή ήταν άκομψο. Και επρόκειτο να έρθει μια διεθνής επιτροπή υπό τον Ισπανό στρατηγό Ντελάρα, για να δη πως διαβιούμε στα Εργατικά Τάγματα. Δεν έπρεπε να δη την εικόνα και να σχηματίσει κακή ιδέα για τους τούρκους». Αυτός λοιπόν είναι ο «συνωστισμός» που υπέστησαν οι Έλληνες της Μικρασίας και όχι αυτός που περιγράφεται στα σχολικά βιβλία από «υπεύθυνους» που δεν σέβονται ούτε την μνήμη των αδικοχαμένων αδελφών μας, ούτε την νοημοσύνη μας. Η περίπτωση του βιβλίου της ΣΤ' δημοτικού αν δεν αποτελεί λάθος ή ατύχημα τότε στόχευε αποκλειστικά στον πολιτισμικό μας ευνουχισμό. Πολλές αναφορές αλλά και παραλείψεις του συγκεκριμένου βιβλίου αποτελούν μνημεία ιστορικής λοβοτομής. Η αμφισβήτηση του δικαιώματος στην μνήμη, τη συνείδηση και τη γνώση της ιστορίας αποτελεί πρόβλημα βαθύτατο εθνικό και αναμφισβήτητα πανανθρώπινο. Θα πρέπει να γνωρίζουν οι συγγραφείς τον κανόνα που έχει διατυπώσει ένας σύγχρονος αναλυτής ο Tomas Szasz: «Ο ανόητος ούτε συγχωρεί ούτε λησμονεί, ο αφελής συγχωρεί αλλά και λησμονεί. Ο σοφός όμως συγχωρεί αλλά δε λησμονεί».


* Ο Σταύρος Λιλόγλου είναι καθηγητής φυσικής Αγωγής, έχει διατελέσει άμισθος Επιστημονικός Συνεργάτης του Παν/μιου Αθηνών και προπονητής των τμημάτων υποδομής καλαθοσφαίρισης του Ολυμπιακού Πειραιά και είναι ιδρυτικό μέλος της Ένωσης Μικρασιατών Κερατσινίου.