O άνεμος φουσκώνει τα λευκά πανιά και 170 κουπιά πάλλονται ρυθμικά καθώς μια ξύλινη τριήρης πλέει μεγαλόπρεπα στον ποταμό Χάντσον ατενίζοντας το Αγαλμα της Ελευθερίας. Θα μπορούσε να είναι απλώς ένα όνειρο, οι θαυμαστές όμως της αρχαίας τριήρους σχεδιάζουν να το κάνουν πραγματικότητα.
Η μη κερδοσκοπική εταιρεία Τrireme in Νew Υork City Ιnc. ηγείται της προσπάθειας ώστε η τριήρης Ολυμπιάς, το μοναδικό αντίγραφο σε φυσικό μέγεθος της αθηναϊκής τριήρους, να μεταφερθεί στη Νέα Υόρκη και στις 4 Ιουλίου 2012 να πραγματοποιήσει αυτό το ταξίδι.
«Οταν έμαθα γι΄ αυτή την πρωτοβουλία, δεν ήταν δυνατόν να μείνω στο περιθώριο» λέει υπερήφανα ο πρόεδρος κ. Μάρκος Μαρινάκης , ελληνοαμερικανός επιχειρηματίας. Σύμφωνα με την περιγραφή του, στην πρώτη συνεδρίαση του συμβουλίου σε μια αίθουσα με θέα το λιμάνι της Νέας Υόρκης πέρασε ρυμουλκούμενο το μουσείοαεροπλανο- φόρο Ιντρέπιντ και όλοι έμειναν να το κοιτούν με θαυμασμό. «Φανταστείτε να περνάει η Ολυμπιάς με 170 κωπηλάτες να κάνουν κουπί! Το θέαμα θα είναι φανταστικό!» τους είπε εκείνος γεμίζοντας το συμβούλιο με αισιοδοξία.
Η τριήρης Ολυμπιάς είναι το μοναδικό αντίγραφο της αρχαίας αθηναϊκής τριήρους που έχει κατασκευαστεί σε πραγματικό μέγεθος και έχει δοκιμαστεί σε φυσικές συνθήκες δίνοντας απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα για τη ναυτική τεχνολογία της αρχαιότητας. Κατασκευάστηκε από τους βρετανούς καθηγητές Ιστορίας Μόρισον και Ναυπηγικής Κόουτς με χρηματοδότηση του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, στο οποίο παραδόθηκε τον Αύγουστο του 1987.
Η Ολυμπιάς έχει μήκος περίπου 37 μέτρα, πλάτος 5,50 μέτρα και εκτόπισμα 70 τόνων, ενώ η ξυλεία που χρησιμοποιήθηκε ήταν πεύκο του Ορεγκον και δρυς. Τα πανιά της είναι κατά τα αρχαία πρότυπα από λινό ύφασμα που φτιάχνεται μόνο σε ένα εργοστάσιο στη Σκωτία. Οπως εξηγεί ο σημαιοφόρος του ΠΝ κ. Γεώργιος Νάσκας, υπεύθυνος Συντήρησης της τριήρους Ολυμπιάς στο Μουσείο του Πολεμικού Ναυτικού, «η ορειχάλκινη επένδυση του εμβόλου του πλοίου αποτελείται από δύο ενωμένα κομμάτια, μια τεχνική ξεχασμένη για 2.500 χρόνια».
Λίγα μέτρα από το θωρηκτό Αβέρωφ η Ολυμπιάς στέκει με μεγαλοπρέπεια κάτω από ένα ειδικά διαμορφωμένο σκέπαστρο κοιτάζοντας στον ορίζοντα τον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης. Εγινε μουσειακό έκθεμα το 2004, οπότε σταμάτησε τους δοκιμαστικούς πλόες. Οι δοκιμές που έκανε ως το 1994 στο πλαίσιο της πειραματικής αρχαιολογίας έδωσαν απαντήσεις σε πολλά αναπάντητα ερωτήματα για τη ναυτική τεχνολογία, προκάλεσαν όμως και φθορές.
Ιδιαιτέρως η πλεύση σε γλυκά ύδατα στο Λονδίνο το 1993, όπου μεταφέρθηκε για τον εορτασμό των 2.500 χρόνων της Δημοκρατίας, προξένησε ανεπανόρθωτες βλάβες. Παρά τις επισκευές που έγιναν, πριν από τη μεταφορά της Ολυμπιακής Φλόγας στους Αγώνες της Αθήνας, τελικά κρίθηκε μη αξιόπλοη.
Η προοπτική ενός νέου ταξιδιού ενθουσιάζει τους θαυμαστές της, αλλά το εγχείρημα φαντάζει τεράστιο. Η μεταφορά του σκάφους στις ΗΠΑ, οι απαραίτητες επισκευές και η επιστροφή του υπολογίζεται ότι θα κοστίσουν περίπου τρία εκατ. δολάρια. «Η επίσκεψη της Ολυμπιάς δεν πρόκειται να στοιχίσει ούτε ευρώ στο Πολεμικό Ναυτικό. Ολο το κόστος θα καλυφθεί από την Τrireme in Νew Υork City Ιnc. Από αυτά το 25% έχει ήδη συγκεντρωθεί μέσω χορηγιών» επισημαίνει ο κ. Μάρκος Μαρινάκης στο «Βήμα».
Μετά τη συγκέντρωση των χρημάτων το μεγαλύτερο στοίχημα είναι η στελέχωση ενός δυναμικού πληρώματος με 170 κωπηλάτες. «Θέλουμε να έχουμε δίπλα μας εμπνευσμένους ανθρώπους» λέει ο αντιπρόεδρος του Ιδρύματος Φορντ Γουαϊσκίτελ, πρώην καθηγητής Κλασικής Ιστορίας στα κολέγια Χόμπαρτ και Γουίλιαμ Σμιθ. Ο ίδιος θα αναλάβει μάλιστα το δύσκολο έργο της εκπαίδευσης και του συντονισμού των κωπηλατών, ως σύγχρονος αυλητής την ώρα της μάχης.
«Το εγχείρημα δίνει ζωή στην αρχαιότητα και φέρνει τους Αμερικανούς πιο κοντά στην ελληνική ιστορία», κατά τα λεγόμενα του κ. Γουαϊσκίτελ. Επιπλέον, αν το ταξίδι της τριήρους συνδυαστεί με μια έκθεση για την ελληνική ναυτική παράδοση που οργανώνεται στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, σύμφωνα με τον κ. Μαρινάκη, «θα βελτιώσει την εικόνα της Ελλάδας στα μάτια των Αμερικανών και θα τους πείσει να κάνουν ένα ταξίδι στην Ελλάδα».
Από την πλευρά του, το Πολεμικό Ναυτικό δεν έχει λάβει επίσημα θέση ως προς αυτή την πρωτοβουλία έχοντας ως πρωταρχικό στόχο τη διασφάλιση της ακεραιότητας της τριήρους. Οι διαπραγματεύσεις βρίσκονται σε εξέλιξη και το προσεχές διάστημα αναμένεται να σταλεί γραπτή δήλωση στήριξης του εγχειρήματος με τις υπογραφές 13 ελληνοαμερικανών βουλευτών-μελών του Κογκρέσου.
Δύο αιώνες χρειάστηκε να περάσουν από την κατασκευή της πρώτης τριήρους το 700 π.Χ., που αποδίδεται από τον Θουκυδίδη στον Κορίνθιο Αμεινοκλή, ώσπου η διορατικότητα του Θεμιστοκλή να την αναδείξει στο σημαντικότερο πλοίο της αρχαιότητας. Ο μεγάλος στρατηγός και πολιτικός, αφού ενίσχυσε τον αθηναϊκό στόλο με την κατασκευή 200 τριήρεων, τον οδήγησε το 480 π.Χ. στην επική Ναυμαχία της Σαλαμίνας. Τα «ξύλινα τείχη», οι γρήγορες και ευέλικτες τριήρεις, επανδρωμένες με ελεύθερους πολίτες, έμειναν πραγματικά απόρθητα σώζοντας την Αθήνα και τους κατοίκους της, όπως είχε προφητέψει το Μαντείο των Δελφών.
Η μεγάλη καινοτομία της τριήρους ήταν οι τρεις σειρές κουπιών, τα οποία κινούσαν 170 κωπηλάτες, καθισμένοι σε τρία διαφορετικά επίπεδα του σκάφους. Ο συνδυασμός κωπηλατών και πανιών, αν και χρειαζόταν άριστο συντονισμό, έδινε την πρωτοφανή για την εποχή ταχύτητα των 10 κόμβων. Αυτό όμως που έκανε τις αθηναϊκές τριήρεις ξεχωριστό πολεμικό εργαλείο ήταν το πανίσχυρο ορειχάλκινο έμβολο, το οποίο κατέστρεφε και συνήθως βύθιζε τα εχθρικά σκάφη.
Για να επιτύχουν όμως οι Αθηναίοι ταχύτητα και ευελιξία χρησιμοποίησαν για την κατασκευή των τριήρεων ελαφρά ξυλεία, όπως μας εξήγησε ο κ. Νάσκας, με αποτέλεσμα «οι τριήρεις που εμβολίζονταν συνήθως να μη βυθίζονταιαλλά να διαλύονται. Φαίνεταιμάλισταότι όσες έφταναν τα 10 χρόνια ζωής τις διέλυαν και χρησιμοποιούσαν τα υλικά σε άλλες εργασίες». Η έλλειψη λοιπόν αρχαίων ευρημάτων καθιστά τις αθηναϊκές τριήρεις «το μεγαλύτερο μυστήριο της ναυπηγικής», όπως τις χαρακτήρισε ο κ. Γουαϊσκίτελ.
Οι περιορισμένες απεικονίσεις επάνω σε αγγεία και οι αναφορές σε ιστορικά και λογοτεχνικά κείμενα φουντώνουν τη διαμάχη που συνεχίζεται για αιώνες μεταξύ των μελετητών. Μόλις στις 7 Ιανουαρίου ο αρχαιολόγος Τζον Χέιλ, καθηγητής Ελευθέρων Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Λούσβιλ, παρουσίασε στο Αρχαιολογικό Ινστιτούτο της Αμερικής μια νέα εκδοχή του σκάφους. Το μοντέλο του, όπως μας εξήγησε, διαθέτει ένα μόνο ιστίο αντί για δύο, λιγότερο στρογγυλεμένο κύτος, ελαφρύτερη δομή και πιθανώς κουπιά διαφορετικών διαστάσεων.
«Η Ολυμπιάς δεν παύ ει να είναι ένα μεγάλο κατόρθωμα και ένα σημαντικό σύμβολο. Συμβολίζει την ελευθερία που κέρδισαν οι Αθηναίοι στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, που τους έδωσε τη δυνατότητα να δημιουργήσουν τη Δημοκρατία και τον Χρυσό Αιώνα του Περικλή. Χάρη στις τριήρεις χτίστηκε ο Παρθενώνας» μας εξήγησε ο κ. Χέιλ. Και ως μέλος του πληρώματος του πρώτου δοκιμαστικού μοντέλου του καθηγητή Μόρισον, όταν ήταν φοιτητής στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, μας διαβεβαίωσε ότι η τριήρης από όπου περνάει σκορπίζει ενθουσιασμό. tovima.gr
Η μη κερδοσκοπική εταιρεία Τrireme in Νew Υork City Ιnc. ηγείται της προσπάθειας ώστε η τριήρης Ολυμπιάς, το μοναδικό αντίγραφο σε φυσικό μέγεθος της αθηναϊκής τριήρους, να μεταφερθεί στη Νέα Υόρκη και στις 4 Ιουλίου 2012 να πραγματοποιήσει αυτό το ταξίδι.
«Οταν έμαθα γι΄ αυτή την πρωτοβουλία, δεν ήταν δυνατόν να μείνω στο περιθώριο» λέει υπερήφανα ο πρόεδρος κ. Μάρκος Μαρινάκης , ελληνοαμερικανός επιχειρηματίας. Σύμφωνα με την περιγραφή του, στην πρώτη συνεδρίαση του συμβουλίου σε μια αίθουσα με θέα το λιμάνι της Νέας Υόρκης πέρασε ρυμουλκούμενο το μουσείοαεροπλανο- φόρο Ιντρέπιντ και όλοι έμειναν να το κοιτούν με θαυμασμό. «Φανταστείτε να περνάει η Ολυμπιάς με 170 κωπηλάτες να κάνουν κουπί! Το θέαμα θα είναι φανταστικό!» τους είπε εκείνος γεμίζοντας το συμβούλιο με αισιοδοξία.
Η τριήρης Ολυμπιάς είναι το μοναδικό αντίγραφο της αρχαίας αθηναϊκής τριήρους που έχει κατασκευαστεί σε πραγματικό μέγεθος και έχει δοκιμαστεί σε φυσικές συνθήκες δίνοντας απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα για τη ναυτική τεχνολογία της αρχαιότητας. Κατασκευάστηκε από τους βρετανούς καθηγητές Ιστορίας Μόρισον και Ναυπηγικής Κόουτς με χρηματοδότηση του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, στο οποίο παραδόθηκε τον Αύγουστο του 1987.
Η Ολυμπιάς έχει μήκος περίπου 37 μέτρα, πλάτος 5,50 μέτρα και εκτόπισμα 70 τόνων, ενώ η ξυλεία που χρησιμοποιήθηκε ήταν πεύκο του Ορεγκον και δρυς. Τα πανιά της είναι κατά τα αρχαία πρότυπα από λινό ύφασμα που φτιάχνεται μόνο σε ένα εργοστάσιο στη Σκωτία. Οπως εξηγεί ο σημαιοφόρος του ΠΝ κ. Γεώργιος Νάσκας, υπεύθυνος Συντήρησης της τριήρους Ολυμπιάς στο Μουσείο του Πολεμικού Ναυτικού, «η ορειχάλκινη επένδυση του εμβόλου του πλοίου αποτελείται από δύο ενωμένα κομμάτια, μια τεχνική ξεχασμένη για 2.500 χρόνια».
Λίγα μέτρα από το θωρηκτό Αβέρωφ η Ολυμπιάς στέκει με μεγαλοπρέπεια κάτω από ένα ειδικά διαμορφωμένο σκέπαστρο κοιτάζοντας στον ορίζοντα τον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης. Εγινε μουσειακό έκθεμα το 2004, οπότε σταμάτησε τους δοκιμαστικούς πλόες. Οι δοκιμές που έκανε ως το 1994 στο πλαίσιο της πειραματικής αρχαιολογίας έδωσαν απαντήσεις σε πολλά αναπάντητα ερωτήματα για τη ναυτική τεχνολογία, προκάλεσαν όμως και φθορές.
Ιδιαιτέρως η πλεύση σε γλυκά ύδατα στο Λονδίνο το 1993, όπου μεταφέρθηκε για τον εορτασμό των 2.500 χρόνων της Δημοκρατίας, προξένησε ανεπανόρθωτες βλάβες. Παρά τις επισκευές που έγιναν, πριν από τη μεταφορά της Ολυμπιακής Φλόγας στους Αγώνες της Αθήνας, τελικά κρίθηκε μη αξιόπλοη.
Η προοπτική ενός νέου ταξιδιού ενθουσιάζει τους θαυμαστές της, αλλά το εγχείρημα φαντάζει τεράστιο. Η μεταφορά του σκάφους στις ΗΠΑ, οι απαραίτητες επισκευές και η επιστροφή του υπολογίζεται ότι θα κοστίσουν περίπου τρία εκατ. δολάρια. «Η επίσκεψη της Ολυμπιάς δεν πρόκειται να στοιχίσει ούτε ευρώ στο Πολεμικό Ναυτικό. Ολο το κόστος θα καλυφθεί από την Τrireme in Νew Υork City Ιnc. Από αυτά το 25% έχει ήδη συγκεντρωθεί μέσω χορηγιών» επισημαίνει ο κ. Μάρκος Μαρινάκης στο «Βήμα».
Μετά τη συγκέντρωση των χρημάτων το μεγαλύτερο στοίχημα είναι η στελέχωση ενός δυναμικού πληρώματος με 170 κωπηλάτες. «Θέλουμε να έχουμε δίπλα μας εμπνευσμένους ανθρώπους» λέει ο αντιπρόεδρος του Ιδρύματος Φορντ Γουαϊσκίτελ, πρώην καθηγητής Κλασικής Ιστορίας στα κολέγια Χόμπαρτ και Γουίλιαμ Σμιθ. Ο ίδιος θα αναλάβει μάλιστα το δύσκολο έργο της εκπαίδευσης και του συντονισμού των κωπηλατών, ως σύγχρονος αυλητής την ώρα της μάχης.
«Το εγχείρημα δίνει ζωή στην αρχαιότητα και φέρνει τους Αμερικανούς πιο κοντά στην ελληνική ιστορία», κατά τα λεγόμενα του κ. Γουαϊσκίτελ. Επιπλέον, αν το ταξίδι της τριήρους συνδυαστεί με μια έκθεση για την ελληνική ναυτική παράδοση που οργανώνεται στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, σύμφωνα με τον κ. Μαρινάκη, «θα βελτιώσει την εικόνα της Ελλάδας στα μάτια των Αμερικανών και θα τους πείσει να κάνουν ένα ταξίδι στην Ελλάδα».
Από την πλευρά του, το Πολεμικό Ναυτικό δεν έχει λάβει επίσημα θέση ως προς αυτή την πρωτοβουλία έχοντας ως πρωταρχικό στόχο τη διασφάλιση της ακεραιότητας της τριήρους. Οι διαπραγματεύσεις βρίσκονται σε εξέλιξη και το προσεχές διάστημα αναμένεται να σταλεί γραπτή δήλωση στήριξης του εγχειρήματος με τις υπογραφές 13 ελληνοαμερικανών βουλευτών-μελών του Κογκρέσου.
Η μεγάλη καινοτομία της τριήρους ήταν οι τρεις σειρές κουπιών, τα οποία κινούσαν 170 κωπηλάτες, καθισμένοι σε τρία διαφορετικά επίπεδα του σκάφους. Ο συνδυασμός κωπηλατών και πανιών, αν και χρειαζόταν άριστο συντονισμό, έδινε την πρωτοφανή για την εποχή ταχύτητα των 10 κόμβων. Αυτό όμως που έκανε τις αθηναϊκές τριήρεις ξεχωριστό πολεμικό εργαλείο ήταν το πανίσχυρο ορειχάλκινο έμβολο, το οποίο κατέστρεφε και συνήθως βύθιζε τα εχθρικά σκάφη.
Για να επιτύχουν όμως οι Αθηναίοι ταχύτητα και ευελιξία χρησιμοποίησαν για την κατασκευή των τριήρεων ελαφρά ξυλεία, όπως μας εξήγησε ο κ. Νάσκας, με αποτέλεσμα «οι τριήρεις που εμβολίζονταν συνήθως να μη βυθίζονταιαλλά να διαλύονται. Φαίνεταιμάλισταότι όσες έφταναν τα 10 χρόνια ζωής τις διέλυαν και χρησιμοποιούσαν τα υλικά σε άλλες εργασίες». Η έλλειψη λοιπόν αρχαίων ευρημάτων καθιστά τις αθηναϊκές τριήρεις «το μεγαλύτερο μυστήριο της ναυπηγικής», όπως τις χαρακτήρισε ο κ. Γουαϊσκίτελ.
Οι περιορισμένες απεικονίσεις επάνω σε αγγεία και οι αναφορές σε ιστορικά και λογοτεχνικά κείμενα φουντώνουν τη διαμάχη που συνεχίζεται για αιώνες μεταξύ των μελετητών. Μόλις στις 7 Ιανουαρίου ο αρχαιολόγος Τζον Χέιλ, καθηγητής Ελευθέρων Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Λούσβιλ, παρουσίασε στο Αρχαιολογικό Ινστιτούτο της Αμερικής μια νέα εκδοχή του σκάφους. Το μοντέλο του, όπως μας εξήγησε, διαθέτει ένα μόνο ιστίο αντί για δύο, λιγότερο στρογγυλεμένο κύτος, ελαφρύτερη δομή και πιθανώς κουπιά διαφορετικών διαστάσεων.
«Η Ολυμπιάς δεν παύ ει να είναι ένα μεγάλο κατόρθωμα και ένα σημαντικό σύμβολο. Συμβολίζει την ελευθερία που κέρδισαν οι Αθηναίοι στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, που τους έδωσε τη δυνατότητα να δημιουργήσουν τη Δημοκρατία και τον Χρυσό Αιώνα του Περικλή. Χάρη στις τριήρεις χτίστηκε ο Παρθενώνας» μας εξήγησε ο κ. Χέιλ. Και ως μέλος του πληρώματος του πρώτου δοκιμαστικού μοντέλου του καθηγητή Μόρισον, όταν ήταν φοιτητής στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, μας διαβεβαίωσε ότι η τριήρης από όπου περνάει σκορπίζει ενθουσιασμό. tovima.gr
