Τα αντιβιοτικά είναι σηµαντικά φάρµακα, ίσως τα πιο σηµαντικά, «ιδιαίτερα σε έναν κόσµο µε «ένα άνευ προηγουµένου κύµα νέων και παλαιών λοιµώξεων», όπως έγραψαν επιστήµονες της Κλινικής Μάγιο στις ΗΠΑ. Συχνά όµως χρησιµοιπούνται µε κακό τρόπο: υπερσυνταγογραφούνται, λαµβάνονται λανθασµένα από τους ασθενείς και χορηγούνται σε φάρµες ζώων.
Ετσι τα σωτήρια αντιβιοτικά χάνουν την αποτελεσµατικότητά τους πιο γρήγορα από όσο αναπτύσσονται άλλα για να αντικατασταθούν. Γι’ αυτό ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας έχει ανακηρύξει την ανθεκτικότητα των µικροβίων στα αντιβιοτικά ως το βασικό θέµα της φετινής Παγκόσµιας Ηµέρας Υγείας στις 7 Απριλίου [Αφιερωμένη στη Μικροβιακή Αντοχή στα Αντιβιοτικά η Παγκόσμια Ημέρα Υγείας].
Μια έκθεση που δηµοσιεύτηκε τον περασµένο Φεβρουάριο από τρεις ειδικούς επιστήµονες στα λοιµώδη νο σήµατα της Κλινικής Μάγιο– Σούρµπι Λέκχα, Κριστίν Τέρελ και Ράνταλ Εντσον – προτρέπει τους γιατρούς, µε βάση τις οδηγίες της Εταιρείας Λοιµωδών Νοσηµάτων της Αµερικής, να αφήσουν την προσέγγιση «one size» για όλους τους ασθενείς. Πολλοί παράγοντες πρέπει να λαµβάνονται υπόψη πριν από τη χορήγηση ενός αντιβιοτικού, τονίζουν, όπως:
Κατάσταση νεφρών και ήπατος. Εάν τα όργανα αυτά δεν λειτουργούν καλά, τα τοξικά επίπεδα των αντιβιοτικών µπορεί να συσσωρευτούν στην κυκλοφορία του αίµατος.
Ηλικία. Εάν πρόκειται να πάρετε ένα νέο αντιβιοτικό, δεν είναι η κατάλληλη στιγµή να πείτε ψέµατα για την ηλικία σας! «Ασθενείς στις ακραίες ηλικίες ανταποκρίνονται στα φάρµακα διαφορετικά, λόγω κυρίως των διαφορών στο µέγεθος του σώµατος και στη λειτουργία των νεφρών», έγραψαν οι ειδικοί της Κλινικής Μάγιο.
Εγκυµοσύνη και θηλασµός. Ορισµένα αντιβιοτικά µπορεί να επιδράσουν βλαπτικά στο έµβρυο και το νεογνό, γι’ αυτό πρέπει να ενηµερώνετε τον γιατρό εάν είστε έγκυος (ή µπορεί να είστε) ή θηλάζετε. Ο κίνδυνος γενετικών ανωµαλιών λόγω φαρµάκων είναι υψηλότερος στο πρώτο τρίµηνο της κύησης. Στο τελευταίο τρίµηνο τα φάρµακα αποβάλλονται πιο γρήγορα από τον οργανισµό και ίσως να χρειάζονται µεγαλύτερες δόσεις για να επιτευχθεί το θεραπευτικό αποτέλεσµα.
Αλλεργία σε φάρµακα. Ενηµερώστε τον γιατρό σας εάν είχατε ποτέ κάποια αντίδραση σε ένα αντιβιοτικό. Εάν υπάρχει υποψία, να την επιβεβαιώσετε µε δερµατικό τεστ (µόνο στο 10-20% των ασθενών που αναφέρουν αλλεργία στην πενικιλίνη αυτή επιβεβαιώνεται τελικά στο τεστ).
Πρόσφατη χρήση αντιβιοτικών. Πείτε στον γιατρό εάν πήρατε πρόσφατα αντιβιοτικά. Εάν περάσατε µια βακτηριακή ασθένεια µέσα σε τρεις µήνες από την αντιβιοτική θεραπεία, µπορεί να έχετε µια λοίµωξη ανθεκτική στα φάρµακα, που χρειάζεται πλέον διαφορετική αντιµετώπιση.
Γενετικά χαρακτηριστικά. Ορισµένοι άνθρωποι έχουν γεννηθείµε παράγοντες που τους καθιστούν εξαιρετικά ευάλωτους στις παρενέργειες ορισµένων αντιβιοτικών. Π.χ. η χορήγηση ορισµένων αντιβιοτικών σε ασθενείς µε ανεπάρκεια του ενζύµου C6PD µπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή των ερυθρών αιµοσφαιρίων τους.
Οι συγγραφείς τονίζουν τησηµασία της εργαστηριακής καλλιέργειας για την ταυτοποίηση του υπεύθυνου µικροοργανισµού όταν: 1) H πιθανή αιτία των συµπτωµάτων δεν είναι εµφανής, 2) ότανο ασθενής δεν έχει ωφεληθεί από την αρχική επιλογή αντιβιοτικού και 3) όταν υπάρχει σοβαρή λοίµωξη.
«Πάρτι» ανθεκτικών µικροβίων Πρώτη παραµένει πάντα η Ελλάδα µεταξύ 28 χωρών της Ευρώπης στην κατανάλωση αντιβιοτικών και στην ανοχή των µικροβίων. «Εχουµε τεράστιο πρόβληµα και δεν έχουµε βελτιωθεί καθόλου», λέει η λοιµωξιολόγος, αναπληρώτρια καθηγήτρια Παθολογίας του Πανεπιστηµίου Αθηνών Κυριακή Κανελλακοπούλου. «Το µεγάλο πρόβληµα στην Ελλάδα είναι τα gram αρνητικά µικρόβια. Η ανθεκτική κλεπσιέλα πνευµονίας, που είναι ένα τοξικό, πολύ λοιµωξιογόνο µικρόβιο, ενδηµεί πια µονίµως εδώ και 4-5 χρόνια σε όλα τα τριτοβάθµια νοσοκοµεία της χώρας – και δεν την πιάνει τίποτα (είναι πολυανθεκτική έως πανανθεκτική)!».
Στοιχεία από το δίκτυο Moonet (2010) δείχνουν ότι η κλεπσιέλα έχει αντοχή κατά 54-94% στα σύγχρονα ισχυρά αντιβιοτικά, η αερογόνος ψευδοµονάδα κατά 48-64% και το acinetobacter κατά 63% έως 100% .
«Τα ανθεκτικά στελέχη των µικροβίων παράγονται µε τη χρήση αντιβιοτικών, αλλά εξαπλώνονται στον νοσοκοµειακό χώρο µε τη µη τήρηση των µέτρων υγιεινής, ιδίως των χεριών», τονίζει η κ. Κανελλακοπούλου.
Οχι µόνο όµως στα νοσοκοµεία, αλλά και µέσα στην ελληνική κοινότητα, πολλά αντιβιοτικάχάνουν την αξία τους λόγω της κατάχρησής τους. Μελέτη σε 1.936 ουροκαλλιέργειες από διάφορα εργαστήρια της χώρας,η οποία δηµοσιεύτηκε στην επιθεώρηση «International Journal of Antimicrobial Agents», δείχνει ότι το κολοβακτηρίδιο (Ε. Coli) – το πιο κοινό µικρόβιο – ήταν ανθεκτικό κατά 25,8% στην αµοξισιλίνη, κατά 19,2% στην κοτριµοξαζόλη, κατά 14,9% στην κεφαλοθίνη, κατά 10,7% στη ντροφουραντοΐνη κ.ά.
«Πρόκειται για ποσοστά υψηλά για την κοινότητα», σχολιάζει η κ. Κανελλακοπούλου, «που σηµαίνει ότι δεν έχουµε το δικαίωµα να δίνουµε εµπειρικά µέσα στο πρώτο και δεύτερο εικοσιτε τράωρο ένα αντιβιοτικό (γιατί έχουµε πολλές πιθανότητες να αποτύχουµε), αλλά µόνο ύστερα από καλλιέργεια».
Επιπλέον, πανεπιστηµιακή µελέτη από το Αττικό Νοσοκοµείο δείχνει ότι ο πνευµονιόκοκκος που προκαλεί κυρίως πνευµονία, αλλά και χρόνια βρογχίτιδα, µηνιγγίτιδα κ.ά., έχει αντοχή µέσα στην ελληνική κοινότητα κατά 48% στην πενικιλίνη και κατά 46% στις µακρολίδες (ερυθροµυκίνη, κλαρυθροµυκίνη κ.ά.). Επίσης, δεδοµένα της Ελληνικής Μικροβιολογικής Εταιρείας δείχνουν ότι ο πυογόνος στρεπτόκοκκος (που προκαλεί συχνά φαρυγγίτιδες και αµυγδαλίτιδες στα παιδιά) είναι ανθεκτικός κατά 20-25% στα κοινά αντιβιοτικά µακρολίδες.
Τα πολυανθεκτικά µικρόβια, όπως επισηµαίνει το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου Νοσηµάτων, µπορούν να προκαλέσουν µεγάλο εύρος λοιµώξεων: από ουρολοίµωξη, πνευµονία και δερµατική νόσο έως διάρροια και βακτηριαιµία.
Αγνοια και σύγχυση οδηγούν στην κατάχρηση
Ενας στους 4 Ελληνες πήρε αντιβιοτικά µέσα στο τελευταίο εξάµηνο, σύµφωνα µε δηµοσκόπηση της εταιρείας Μέτρον - Ανάλυσις σε δείγµα άνω των 2.000 ανθρώπων σε όλη τη χώρα για λογαριασµό της Παθολογικής Κλινικής του Πανεπιστηµίου Αθηνών. «Το ποσοστό αυτό είναι πολύ υψηλό για τον γενικό πληθυσµό», λέει η κ. Κανελλακοπούλου.
Στην ερώτηση «Τα αντιβιοτικά θεραπεύουν το κρυολόγηµα, τη γρίπη κ.λπ.;» το 38% απάντησε λανθασµένα «ναι». Στην ερώτηση «Τα αντιβιοτικά ρίχνουν τον πυρετό;» το 35% απάντησε επίσης λανθαµένα θετικά. Και στην ερώτηση «Τα αντιβιοτικά σκοτώνουν τους ιούς;» το 64% απάντησε λάθος «ναι». «Από τα αποτελέσµατα της δηµοσκόπησης συµπεράναµε ότι το ελληνικό κοινό βρίσκεται σε σύγχυση σχετικά µε τη χρήση των αντιβιοτικών», καταλήγει η καθηγήτρια.
Συµβουλές έξυπνης χρήσης
1. Μην παίρνετε ποτέ µόνοι σας αντιβιοτικά.
2. Μην επιµένετε στον γιατρό να σας δώσει αντιβιοτικά που δεν χρειάζονται.
3. Μη ζητάτε από τον φαρµακοποιό να σας συστήσει αντιβιοτικό (απαγορεύεται από τον νόµο να το κάνει).
4. Συµβουλευτείτε γιατρό εάν τα συµπτώµατα είναι πολύ έντονα (π.χ. πολύ υψηλός πυρετός ή έκκριση πύου από το αυτί), εάν επιµένουν πάνω από µία εβδοµάδα (εκείνος θα κρίνει εάν υπάρχει επιµόλυνση µε µικρόβια ή πρόκειται για αλλεργία) ή εάν πρόκειται για βρέφος ή ηλικιωµένο.
5. Μην παίρνετε αντιβιοτικά στις ιογενείς αναπνευστικές λοιµώξεις (κοινό κρυολόγηµα, συνάχι, βήχας, πονόλαιµος, γρίπη κ.ά.), γιατί αυτά δεν καταπολεµούν τους ιούς. Ανακουφίστε τα συµπτώµατα µε απλά µέσα, όπως ήπια αντιπυρετικά, παυσίπονα και αποσυµφορητικά, ανάπαυση, πολλά υγρά, διακοπή του καπνίσµατος, ύγρανση της ατµόσφαιρας κ.ά.
6. Να προτιµάτε τα αντιβιοτικά στενού – και όχι ευρέως – φάσµατος όταν η λοίµωξη το επιτρέπει (έτσι δεν γίνονται και άλλα βακτήρια ανθεκτικά).
7. Να µη µειώνετετη διάρκεια της θεραπείας µε αντιβιοτικά ή τις δόσεις τους, ούτε να αλλάζετε τη συνιστώµενη από τον γιατρό συχνότητα λήψης τους.
(Πηγή: "ΤΑ ΝΕΑ" 31-3-2011)
