Αγαπητέ μου φίλε,
Στη σημερινή περικοπή, μετράμε, ως μέλη της Εκκλησίας, την πείνα και τη δίψα μας να λάβουμε μέρος στο δείπνο της Βασιλείας του Θεού. Πρόκειται για εκείνη την παραβολή, όπου
οι προσκεκλημένοι αρνούνται την πρόσκληση του οικοδεσπότη και προφασίζονται διάφορους λόγους, για να απουσιάσουν.
Ίσως να μην έχεις αναρωτηθεί μέχρι τώρα, γιατί η σωτηρία του ανθρώπου να απεικονίζεται στα Ευαγγέλια, ως διαδικασία πρόσληψης τροφής. Και μόνο το λεγόμενο κατά τον Μυστικό Δείπνο «Λάβετε, φάγετε…» θα αρκούσε για να επιβεβαιώσει τη άποψη αυτή.
Δε νομίζεις, πως αυτή η αίσθηση της πείνας και της δίψας, αίσθηση που συνδέεται με την πιο θεμελιώδη βιολογική μας ανάγκη, χρησιμοποιείται από τον Χριστό, προκειμένου να αποδώσει τον τρόπο και τον ζήλο, την ένταση, που πρέπει να διακατέχει την ψυχή στην αναζήτησή της για τον λόγο, κυρίως όμως για την παρουσία του Χριστού μέσα της;
Η σωματική τροφή γίνεται ένα σύμβολο, μια απεικόνιση της πνευματικής τροφής. Οι ανάγκες του ίδιου μας του σώματος χρησιμοποιούνται, για να μας θυμίσουν, πως, πέρα από τον σωματικό και ορατό εαυτό, ένας άλλος εαυτός, αόρατος και άυλος, αλλά με εξίσου επιτακτικές ανάγκες, περιμένει την δική του τροφοδοσία.
Δυστυχώς, οι δύο αυτοί πόλοι της ύπαρξής μας δεν βρίσκονται σε αρμονία. Και οι δύο διεκδικούν ολόκληρη την προσοχή μας και ολόκληρη την ενέργειά μας. Μπορεί βεβαίως να είναι γεγονός, πως ο πεινασμένος από τη σωματική τροφή άνθρωπος να μην έχει πολλά περιθώρια να ασχοληθεί με τα πνευματικά. Το μέγεθος όμως της υλικής ανάγκης είναι σχετικό. Και αυτό, διότι δεν καθορίζεται μόνον από βιολογικούς παράγοντες, αλλά και από το πάθος της πλεονεξίας. Γι’ αυτό και ο Χριστός, στην αντιπαράθεσή Του με τον Πειρασμό στην έρημο, σπεύδει να μας προειδοποιήσει πως δεν αρκεί στον άνθρωπο μόνο το ψωμί. («Ουκ επ’ άρτω μόνον ζήσεται άνθρωπος…) Και όχι μόνο δεν αρκεί, αλλά πολλές φορές, η μανιώδης αναζήτησή του, έστω και αν το σώμα έχει καλύψει προ πολλού τις βασικές του ανάγκες, γίνεται εμπόδιο, ακόμη και υποκατάστατο, προκειμένου ο άνθρωπος να φροντίσει το άλλο, το αόρατο κομμάτι του, την ψυχή του, που συχνά, όντως λιμοκτονεί.
Νομίζω, πως μέσα από αυτό το πρίσμα, πρέπει να αναζητήσει κανείς το βαθύτερο νόημα της σημερινής παραβολής. Οπωσδήποτε, για λόγους διήγησης, ο Χριστός αντιπαραβάλλει υλικές ανάγκες: Από τη μια, ένα πλούσιο τραπέζι και από την άλλη υλικές, εγκόσμιες ανάγκες. Στην πραγματικότητα όμως, εδώ βρίσκονται σε αντίθεση δύο ποιοτικές ανάγκες. Ο οικοδεσπότης καλεί σε μια υπαρξιακή πληρότητα, η οποία κρύβεται πίσω από τον όρο «μέγα δείπνο». Οι προφάσεις των καλεσμένων όμως είναι μόνον και αποκλειστικά υλικές και τόσο μα τόσο διαδεδομένες. Είναι το κυνήγι της περιουσίας («αγρόν ηγόρασα»), είναι η ενασχόληση με νέες και όλο νέες αγορές («ζεύγη βοών ηγόρασα), είναι και οι κοινωνικές υποχρεώσεις, που με τη συμβατικότητά τους, σπαταλούν τον χρόνο και εγκλωβίζουν στην ρηχότητα τους. Και μάλιστα, το πολύ ενδιαφέρον είναι, πως εδώ επιστρατεύεται ο γάμος, ίσως για να αποκαλυφθεί με πλήρη σαφήνεια, πως, ακόμη κι αυτή η ευλογημένη σχέση μπορεί να καταντήσει εμπόδιο σε μια υπαρξιακή ολοκλήρωση και ανάχωμα σε κάθε προοπτική ανοίγματος προς τα ουσιώδη. Και άλλωστε, κανείς δεν εμπόδιζε τον γαμπρό να πάρει μαζί στο δείπνο και την γυναίκα του.
Όλα αυτά τα συνδέει ένα κοινός παρονομαστής: και των τριών η ύπαρξη είναι κορεσμένη. Οι σωματικές ανάγκες έχουν υποκαταστήσει πλήρως τις πνευματικές. Δεν πεινούν, ή μάλλον το σωματικό τους κομμάτι δεν πεινά. Έχοντας όμως εκτοπίσει από την καθημερινότητά τους κάθε τι το μη υλικό, το μη βιοποριστικό, ο υλικός κορεσμός δίνει την ψευδή εντύπωση ενός υπαρξιακού κορεσμού. Το δείπνο δεν έχει να τους προσφέρει τίποτε, διότι δεν αισθάνονται να τους λείπει κάτι.Και ίσως, στο σημείο αυτό, να συναντάμε μια επιπλέον ερμηνεία ενός χωρίου, που το συναντήσαμε πριν λίγες εβδομάδες: «Πόσο δύσκολο είναι να για έναν πλούσιο να μπει στη Βασιλεία των ουρανών!», είπε ο Χριστός, όταν είδε ένα άλλον καλεσμένο, τον πλούσιο νεαρό, να αρνιέται την πρόσκλησή του να Τον ακολουθήσει.
Έχουμε λοιπόν την άρνηση των προσκεκλημένων, έχουμε και την οργή του οικοδεσπότη. Ίσως αυτή να μας ξενίζει. Γιατί να οργιστεί και να μην αντιδράσει αρχοντικά και συγκαταβατικά; «Δεν ήθελαν, δεν ήρθανε» Ας σκεφτόταν. Εδώ, ας έχεις υπ’ όψιν σου, πως πέρα από τα διαχρονικά μηνύματα, πρέπει να αναζητήσουμε και ορισμένες ιστορικές διαστάσεις: Ο Χριστός απευθύνεται στον εκλεκτό λαό του Θεού, τους Εβραίους, τους τόσο ευνοημένους από ευεργεσίες, από αποκαλύψεις και από προσκλήσεις. Θυμήσου, πως οι Εβραίοι είναι εξοικειωμένοι με την έννοια της οργής του Θεού. Την γνώρισαν να εκδηλώνεται συχνά προς όλους όσοι επιβουλεύονται τον λαό Του. Τώρα όμως, ο Χριστός τους καλεί να την δουν να στρέφεται εναντίον τους. Οι ευνοημένοι Τον απαρνούνται. Οι χορτάτοι από ευεργεσίες Τον περιφρονούν. Οι προετοιμασμένοι όσο κανείς άλλος λαός από τους προφήτες, αρνούνται να αποδεχτούν την πληρότητα της ευεργεσίας, την παρουσία του ίδιου του Μεσσία. Γι’ αυτό και ο Θεός, ως οικοδεσπότης, καλεί για συνδαιτυμόνες Του φτωχούς, ανάπηρους, στερημένους από δωρεές και αποκαλύψεις.
Και παρατήρησε σε παρακαλώ, πως η πρόσκληση απευθύνεται προς αυτούς σε δύο… δόσεις, ακριβώς για να δείξει τη διάθεση του Θεού, κανείς μα κανείς να μην μείνει χωρίς πρόσκληση. Όλοι πρέπει να μάθουν, πως προς όλους απευθύνεται η πρόσκληση. Θα σε παρακαλούσα όμως να μη χάσουμε τον μίτο του προηγούμενου συλλογισμού:
Ο οικοδεσπότης γνωρίζει πως μόνον οι πεινασμένοι θα εκτιμήσουν την πρόσκλησή του. Και οι πεινασμένοι, όχι στα υλικά αλλά στα πνευματικά. Αυτοί, που κατάλαβαν, πως ανεξάρτητα από τον υλικό κορεσμό και το κυνήγι του, άλλες παροχές, άλλη τροφή θα οδηγήσει σε πληρότητα. Και μάλιστα, τη δεύτερη φορά, έρχεται εκείνο το "ανάγκασον" να δημιουργήσει μια απορία: Γιατί να αναγκάσει; Και γιατί να μην είχε αναγκάσει και τους πρώτους, που αρνήθηκαν;
Θα σου πρότεινα να ερμηνεύσουμε αυτήν την προστακτική με την γνώση του Θεού-οικοδεσπότη, για την ψυχική κατάσταση εκείνων που ο δούλος θα απευθυνθεί. Να είναι εκείνοι, που βρίσκονται σε απόλυτη κατάθλιψη, σε απόλυτη απελπισία, σε απόλυτη πείνα; Εκείνοι, που δεν διανοούνται πως ένας άρχοντας θα τους θυμηθεί; Εκείνοι, που ίσως ντρέπονται για τα αμαρτήματά τους και δεν έχουν μάτια να τον κοιτάξουν; Εκείνοι που δεν έχουν ούτε το παραμικρό δώρο, υλικό, κυρίως όμως πνευματικό για να ανταποδώσουν; Ας μην μείνουμε λοιπόν στην οργή του οικοδεσπότη. Θα ήταν ανεπαρκές για το νόημα της παραβολής. Λαχτάρα έχει ο οικοδεσπότης. Λαχτάρα έχει ο Θεός να δει όλους στο δείπνο Του. Τίποτε δεν ζητάει, τίποτε δεν θέτει ως προϋπόθεση. Μόνο το μεγάλο ΝΑΙ. Η αληθινή ατμόσφαιρα του αρχοντικού, η αληθινή διάθεση του οικοδεσπότη αναδεικνύεται με τον πιο υπέροχο τρόπο στην ομιλία του αγίου Ιωάννου του Χρυσόστομου, το βράδυ τη Ανάστασης. Και ολόψυχα θα σου πρότεινα να το συνδυάσεις.
Μένει και ένα τελευταίο σημείο: Ο δούλος που στέλνει. Ποιος είναι; Μήπως εμείς; Δεν καλούμεθα πολλές φορές να μεταφέρουμε μια πρόσκληση, με τον λόγο, κυρίως όμως με τη ζωή μας; Έχει λαχταρά ο Θεός να προσκαλέσει. Για φαντάσου όμως ένα δούλο ράθυμο και βαριεστημένο να μεταφέρει την πρόσκληση; Ποιος θα ανταποκριθεί; Ποιος θα πειστεί πως στο αρχοντικό εκείνο, η χαρά έχει πλημμυρίσει τα πάντα; Αν δεν έχεις γευτεί τη χαρά αυτή, πώς να προσκαλέσεις, πώς να πείσεις και κυρίως, πώς να αναγκάσεις τον άλλον να έρθει. Με τη βία; Χαμένος κόπος. Η λάμψη όμως των ματιών, η λάμψη όμως της ζωής του δούλου, όντως αναγκάζει τον προσκεκλημένο, αν μη τι άλλο, να φτάσει έξω από την πόρτα και να ακούσει τους ήχους του συμποσίου της αφθονίας των πνευματικών πραγμάτων. Και εάν μια ανθρωπότητα είχε αποδεχτεί την πρόσκληση αυτή, η αφθονία και των υλικών πραγμάτων δεν θα αφορούσε μόνον τους λίγους και τους προνομιούχους.
Ας έρθουμε τώρα και στην περικοπή...
Ανάλυση του μαθήματος εδώ
Για τις υπόλοιπες βαθμίδες εδώ
Στη σημερινή περικοπή, μετράμε, ως μέλη της Εκκλησίας, την πείνα και τη δίψα μας να λάβουμε μέρος στο δείπνο της Βασιλείας του Θεού. Πρόκειται για εκείνη την παραβολή, όπου
οι προσκεκλημένοι αρνούνται την πρόσκληση του οικοδεσπότη και προφασίζονται διάφορους λόγους, για να απουσιάσουν.
Ίσως να μην έχεις αναρωτηθεί μέχρι τώρα, γιατί η σωτηρία του ανθρώπου να απεικονίζεται στα Ευαγγέλια, ως διαδικασία πρόσληψης τροφής. Και μόνο το λεγόμενο κατά τον Μυστικό Δείπνο «Λάβετε, φάγετε…» θα αρκούσε για να επιβεβαιώσει τη άποψη αυτή.
Δε νομίζεις, πως αυτή η αίσθηση της πείνας και της δίψας, αίσθηση που συνδέεται με την πιο θεμελιώδη βιολογική μας ανάγκη, χρησιμοποιείται από τον Χριστό, προκειμένου να αποδώσει τον τρόπο και τον ζήλο, την ένταση, που πρέπει να διακατέχει την ψυχή στην αναζήτησή της για τον λόγο, κυρίως όμως για την παρουσία του Χριστού μέσα της;
Η σωματική τροφή γίνεται ένα σύμβολο, μια απεικόνιση της πνευματικής τροφής. Οι ανάγκες του ίδιου μας του σώματος χρησιμοποιούνται, για να μας θυμίσουν, πως, πέρα από τον σωματικό και ορατό εαυτό, ένας άλλος εαυτός, αόρατος και άυλος, αλλά με εξίσου επιτακτικές ανάγκες, περιμένει την δική του τροφοδοσία.
Δυστυχώς, οι δύο αυτοί πόλοι της ύπαρξής μας δεν βρίσκονται σε αρμονία. Και οι δύο διεκδικούν ολόκληρη την προσοχή μας και ολόκληρη την ενέργειά μας. Μπορεί βεβαίως να είναι γεγονός, πως ο πεινασμένος από τη σωματική τροφή άνθρωπος να μην έχει πολλά περιθώρια να ασχοληθεί με τα πνευματικά. Το μέγεθος όμως της υλικής ανάγκης είναι σχετικό. Και αυτό, διότι δεν καθορίζεται μόνον από βιολογικούς παράγοντες, αλλά και από το πάθος της πλεονεξίας. Γι’ αυτό και ο Χριστός, στην αντιπαράθεσή Του με τον Πειρασμό στην έρημο, σπεύδει να μας προειδοποιήσει πως δεν αρκεί στον άνθρωπο μόνο το ψωμί. («Ουκ επ’ άρτω μόνον ζήσεται άνθρωπος…) Και όχι μόνο δεν αρκεί, αλλά πολλές φορές, η μανιώδης αναζήτησή του, έστω και αν το σώμα έχει καλύψει προ πολλού τις βασικές του ανάγκες, γίνεται εμπόδιο, ακόμη και υποκατάστατο, προκειμένου ο άνθρωπος να φροντίσει το άλλο, το αόρατο κομμάτι του, την ψυχή του, που συχνά, όντως λιμοκτονεί.
Νομίζω, πως μέσα από αυτό το πρίσμα, πρέπει να αναζητήσει κανείς το βαθύτερο νόημα της σημερινής παραβολής. Οπωσδήποτε, για λόγους διήγησης, ο Χριστός αντιπαραβάλλει υλικές ανάγκες: Από τη μια, ένα πλούσιο τραπέζι και από την άλλη υλικές, εγκόσμιες ανάγκες. Στην πραγματικότητα όμως, εδώ βρίσκονται σε αντίθεση δύο ποιοτικές ανάγκες. Ο οικοδεσπότης καλεί σε μια υπαρξιακή πληρότητα, η οποία κρύβεται πίσω από τον όρο «μέγα δείπνο». Οι προφάσεις των καλεσμένων όμως είναι μόνον και αποκλειστικά υλικές και τόσο μα τόσο διαδεδομένες. Είναι το κυνήγι της περιουσίας («αγρόν ηγόρασα»), είναι η ενασχόληση με νέες και όλο νέες αγορές («ζεύγη βοών ηγόρασα), είναι και οι κοινωνικές υποχρεώσεις, που με τη συμβατικότητά τους, σπαταλούν τον χρόνο και εγκλωβίζουν στην ρηχότητα τους. Και μάλιστα, το πολύ ενδιαφέρον είναι, πως εδώ επιστρατεύεται ο γάμος, ίσως για να αποκαλυφθεί με πλήρη σαφήνεια, πως, ακόμη κι αυτή η ευλογημένη σχέση μπορεί να καταντήσει εμπόδιο σε μια υπαρξιακή ολοκλήρωση και ανάχωμα σε κάθε προοπτική ανοίγματος προς τα ουσιώδη. Και άλλωστε, κανείς δεν εμπόδιζε τον γαμπρό να πάρει μαζί στο δείπνο και την γυναίκα του.
Όλα αυτά τα συνδέει ένα κοινός παρονομαστής: και των τριών η ύπαρξη είναι κορεσμένη. Οι σωματικές ανάγκες έχουν υποκαταστήσει πλήρως τις πνευματικές. Δεν πεινούν, ή μάλλον το σωματικό τους κομμάτι δεν πεινά. Έχοντας όμως εκτοπίσει από την καθημερινότητά τους κάθε τι το μη υλικό, το μη βιοποριστικό, ο υλικός κορεσμός δίνει την ψευδή εντύπωση ενός υπαρξιακού κορεσμού. Το δείπνο δεν έχει να τους προσφέρει τίποτε, διότι δεν αισθάνονται να τους λείπει κάτι.Και ίσως, στο σημείο αυτό, να συναντάμε μια επιπλέον ερμηνεία ενός χωρίου, που το συναντήσαμε πριν λίγες εβδομάδες: «Πόσο δύσκολο είναι να για έναν πλούσιο να μπει στη Βασιλεία των ουρανών!», είπε ο Χριστός, όταν είδε ένα άλλον καλεσμένο, τον πλούσιο νεαρό, να αρνιέται την πρόσκλησή του να Τον ακολουθήσει.
Έχουμε λοιπόν την άρνηση των προσκεκλημένων, έχουμε και την οργή του οικοδεσπότη. Ίσως αυτή να μας ξενίζει. Γιατί να οργιστεί και να μην αντιδράσει αρχοντικά και συγκαταβατικά; «Δεν ήθελαν, δεν ήρθανε» Ας σκεφτόταν. Εδώ, ας έχεις υπ’ όψιν σου, πως πέρα από τα διαχρονικά μηνύματα, πρέπει να αναζητήσουμε και ορισμένες ιστορικές διαστάσεις: Ο Χριστός απευθύνεται στον εκλεκτό λαό του Θεού, τους Εβραίους, τους τόσο ευνοημένους από ευεργεσίες, από αποκαλύψεις και από προσκλήσεις. Θυμήσου, πως οι Εβραίοι είναι εξοικειωμένοι με την έννοια της οργής του Θεού. Την γνώρισαν να εκδηλώνεται συχνά προς όλους όσοι επιβουλεύονται τον λαό Του. Τώρα όμως, ο Χριστός τους καλεί να την δουν να στρέφεται εναντίον τους. Οι ευνοημένοι Τον απαρνούνται. Οι χορτάτοι από ευεργεσίες Τον περιφρονούν. Οι προετοιμασμένοι όσο κανείς άλλος λαός από τους προφήτες, αρνούνται να αποδεχτούν την πληρότητα της ευεργεσίας, την παρουσία του ίδιου του Μεσσία. Γι’ αυτό και ο Θεός, ως οικοδεσπότης, καλεί για συνδαιτυμόνες Του φτωχούς, ανάπηρους, στερημένους από δωρεές και αποκαλύψεις.
Και παρατήρησε σε παρακαλώ, πως η πρόσκληση απευθύνεται προς αυτούς σε δύο… δόσεις, ακριβώς για να δείξει τη διάθεση του Θεού, κανείς μα κανείς να μην μείνει χωρίς πρόσκληση. Όλοι πρέπει να μάθουν, πως προς όλους απευθύνεται η πρόσκληση. Θα σε παρακαλούσα όμως να μη χάσουμε τον μίτο του προηγούμενου συλλογισμού:
Ο οικοδεσπότης γνωρίζει πως μόνον οι πεινασμένοι θα εκτιμήσουν την πρόσκλησή του. Και οι πεινασμένοι, όχι στα υλικά αλλά στα πνευματικά. Αυτοί, που κατάλαβαν, πως ανεξάρτητα από τον υλικό κορεσμό και το κυνήγι του, άλλες παροχές, άλλη τροφή θα οδηγήσει σε πληρότητα. Και μάλιστα, τη δεύτερη φορά, έρχεται εκείνο το "ανάγκασον" να δημιουργήσει μια απορία: Γιατί να αναγκάσει; Και γιατί να μην είχε αναγκάσει και τους πρώτους, που αρνήθηκαν;
Θα σου πρότεινα να ερμηνεύσουμε αυτήν την προστακτική με την γνώση του Θεού-οικοδεσπότη, για την ψυχική κατάσταση εκείνων που ο δούλος θα απευθυνθεί. Να είναι εκείνοι, που βρίσκονται σε απόλυτη κατάθλιψη, σε απόλυτη απελπισία, σε απόλυτη πείνα; Εκείνοι, που δεν διανοούνται πως ένας άρχοντας θα τους θυμηθεί; Εκείνοι, που ίσως ντρέπονται για τα αμαρτήματά τους και δεν έχουν μάτια να τον κοιτάξουν; Εκείνοι που δεν έχουν ούτε το παραμικρό δώρο, υλικό, κυρίως όμως πνευματικό για να ανταποδώσουν; Ας μην μείνουμε λοιπόν στην οργή του οικοδεσπότη. Θα ήταν ανεπαρκές για το νόημα της παραβολής. Λαχτάρα έχει ο οικοδεσπότης. Λαχτάρα έχει ο Θεός να δει όλους στο δείπνο Του. Τίποτε δεν ζητάει, τίποτε δεν θέτει ως προϋπόθεση. Μόνο το μεγάλο ΝΑΙ. Η αληθινή ατμόσφαιρα του αρχοντικού, η αληθινή διάθεση του οικοδεσπότη αναδεικνύεται με τον πιο υπέροχο τρόπο στην ομιλία του αγίου Ιωάννου του Χρυσόστομου, το βράδυ τη Ανάστασης. Και ολόψυχα θα σου πρότεινα να το συνδυάσεις.
Μένει και ένα τελευταίο σημείο: Ο δούλος που στέλνει. Ποιος είναι; Μήπως εμείς; Δεν καλούμεθα πολλές φορές να μεταφέρουμε μια πρόσκληση, με τον λόγο, κυρίως όμως με τη ζωή μας; Έχει λαχταρά ο Θεός να προσκαλέσει. Για φαντάσου όμως ένα δούλο ράθυμο και βαριεστημένο να μεταφέρει την πρόσκληση; Ποιος θα ανταποκριθεί; Ποιος θα πειστεί πως στο αρχοντικό εκείνο, η χαρά έχει πλημμυρίσει τα πάντα; Αν δεν έχεις γευτεί τη χαρά αυτή, πώς να προσκαλέσεις, πώς να πείσεις και κυρίως, πώς να αναγκάσεις τον άλλον να έρθει. Με τη βία; Χαμένος κόπος. Η λάμψη όμως των ματιών, η λάμψη όμως της ζωής του δούλου, όντως αναγκάζει τον προσκεκλημένο, αν μη τι άλλο, να φτάσει έξω από την πόρτα και να ακούσει τους ήχους του συμποσίου της αφθονίας των πνευματικών πραγμάτων. Και εάν μια ανθρωπότητα είχε αποδεχτεί την πρόσκληση αυτή, η αφθονία και των υλικών πραγμάτων δεν θα αφορούσε μόνον τους λίγους και τους προνομιούχους.
Ας έρθουμε τώρα και στην περικοπή...
Ανάλυση του μαθήματος εδώ
Για τις υπόλοιπες βαθμίδες εδώ
