Ο Μεγαλομάρτυρας Άγιος Θεόδωρος Γαβράς γεννήθηκε στην Άτρα του Πόντου και είχε τη στρατιωτική και διοικητική καθοδήγηση του Πόντου από το 1067. Επί της εποχής του ο Πόντος αναπτύχθηκε αυτόνομα από την εξουσία της Κων/πολης και ήταν ο πρόδρομος της ένδοξης Αυτοκρατορίας του Πόντου. Ήταν στρατιωτικό και διοικητικό πρότυπο της εποχής του και ακαταμάχητος στα στρατιωτικά πεδία, όπως τον χαρακτήρισε η σύγχρονή του ιστορικός Άννα Κομνηνή. Δυστυχώς, συνελήφθη στην τελευταία μάχη που έδωσε και μαρτύρησε στη Θεοδοσιούπολη (Ερζερούμ), μετά από φριχτά βασανιστήρια την 2α Οκτωβρίου 1098, αρνούμενος να αλλαξοπιστήσει. Προς τιμή του κτίστηκε μέσα στη πόλη της Τραπεζούντας Ιερά Μονή λίγα χρόνια μετά το μαρτυρικό του θάνατο, η οποία καταστράφηκε μετά τα γνωστά γεγονότα του 1922. Το 1978 ανιστορήθηκε το ιστορικό εκείνο μοναστήρι του Αγίου μας, έξω από το χωριό Πέντε Βρύσες του Λαγκαδά (28χλμ από τη Θεσ/νίκη), από το σύλλογο Ποντίων Θεσσαλονίκης «Ο Άγιος Θεόδωρος Γαβράς», όπου κάθε χρόνο στις 2 Οκτωβρίου τιμάται η μνήμη του Αγίου με διήμερες πανηγυρικές εκδηλώσεις. Αποτελεί σύμβολο του Ποντιακού Ελληνισμού.
Ο θαυματουργός Άγιός μας, σύμφωνα με το Συναξαριστή, θεραπεύει ασθενείς, διασώζει ναυσιπλοούντες και είναι ο προστάτης των φτωχών και των αδυνάτων.
