Του Κώστα Μαρίνου
"Το πρόβλημα ήταν ότι αποτελεί το πρώτο συνέδριο με αυτό το θέμα" διευκρινίζει ο κ. Πολυβίου. "Για το Άγιον Όρος έχουν γίνει πολλά συνέδρια, αλλά κανένα δεν είχε θέμα αποκλειστικά την αρχιτεκτονική του. Το αντικείμενο είναι πολύ γενικό, π.χ. το συνέδριο θα ασχολούνταν με την αρχιτεκτονική του Όρους όσον αφορά μόνο τα εκκλησιαστικά κτίσματα ή και με τα κτίρια παραγωγικής δραστηριότητας, τα οχυρωματικά έργα και όλα τα υπόλοιπα; Θα μιλούσαμε για τα αγιορείτικα κτίσματα τα οποία είναι εκτός Όρους, δηλαδή για τα μετόχια της Χαλκιδικής; Θα μιλούσαμε για την ακτινοβολία του, δηλαδή ότι αυτή η αρχιτεκτονική αποτέλεσε σε μεγάλο βαθμό πρότυπο και για την εκτός Αγίου Όρους αρχιτεκτονική; Στην αρχή σκεφτήκαμε μήπως θα μπορούσαμε να εξειδικεύσουμε το θέμα, αλλά μετά αποφασίσαμε ότι ακριβώς επειδή είναι το πρώτο συνέδριο, καλό θα ήταν να συμπεριλάβουμε ανακοινώσεις για κτίρια εκκλησιαστικά και μη εντός του Αγίου Όρους, για κτίρια που αφορούν μετόχια, αλλά επίσης και για τις απηχήσεις που είχε αυτή η αρχιτεκτονική εκτός Αγίου Όρους. Αφήσαμε δηλαδή αρκετά ανοιχτό το θέμα, ελπίζοντας ότι αυτό το συνέδριο θα αποτελέσει την απαρχή, ελπίζω, μιας σειράς τέτοιων προσεγγίσεων. Μάλιστα έχουμε πει ότι θα καταβάλουμε κάθε προσπάθεια ώστε να υπάρξει συνέχεια, δεδομένου ότι αυτό το τόσο πλούσιο και πολυσχιδές αντικείμενο, που περικλείει όλες τις μορφές της αρχιτεκτονικής και μάλιστα μιας ιστορίας 1.000 ετών, δεν έχει μέχρι τώρα αποτελέσει αντικείμενο μιας σοβαρής και επιστημονικής μελέτης, αν και βεβαίως έχουν υπάρξει επιμέρους δημοσιεύσεις".
Η ίδια η ιστορία θα πρέπει να επιδρά στη μορφή των κτισμάτων, υποθέτω...
Ασφαλώς. Και γι' αυτό καλέσαμε έναν καλό συνάδελφο από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, ο οποίος δεν είναι αρχιτέκτων ούτε ιστορικός της αρχιτεκτονικής, να μιλήσει για το ιστορικό πλαίσιο αλλά μέσω της οικονομικής διάστασης. Κι αυτό γιατί η αρχιτεκτονική του Όρους, όπως συμβαίνει παντού, έχει εξάρσεις και υφέσεις. Υπάρχουν δηλαδή εποχές κατά τις οποίες υπάρχει μεγάλη δραστηριότητα και άλλες στις οποίες μειώνεται. Αυτός ο συνάδελφος θα μας εξηγήσει πού οφείλονται αυτές οι περίοδοι ύφεσης και έξαρσης όσον αφορά τα οικονομικά δεδομένα. Αρχίζουμε μ' αυτή την εισήγηση, η οποία θα μας δώσει το κοινωνικό-οικονομικό πλαίσιο.
Το Όρος είναι και μια μορφή κοινωνίας. Άρα θα ερευνήσετε και το θέμα των διαδρομών, της ρύθμισης των χώρων;
Όλα αυτά είναι σημαντικές εκφάνσεις του αντικειμένου, αλλά σε ένα συνέδριο -και μάλιστα στο πρώτο- δεν μπορούν όλα αυτά να θιγούν. Εκτός αυτού, το συνέδριο κινείται με βάση τη διαθεσιμότητα των επιστημόνων που θέλουν να κάνουν ανακοινώσεις.
Υπήρξε ενδιαφέρον από τους επιστήμονες για συμμετοχή στο συνέδριο;
Βεβαίως. Και μάλιστα υπήρξαμε και αυστηροί, αφού προσπαθήσαμε να διατηρήσουμε αυστηρές προδιαγραφές. Δηλαδή κάτι που ξέφευγε από τις προδιαγραφές του συνεδρίου δεν το δεχθήκαμε. Επίσης λόγω της ευρύτητας του θέματος έπρεπε να μπει ένα όριο. Είχαμε αρκετές προτάσεις που απορρίψαμε. Επίσης δεν θέλαμε να υπάρχει ανακοίνωση για θέμα για το οποίο έχουν ήδη υπάρξει δημοσιεύσεις. Μόνο πρωτότυπες εργασίες δεχθήκαμε.
Υπήρξε κάποιος ειδικότερος λόγος για τη διοργάνωση αυτού του συνεδρίου;
Απλώς σκεφτήκαμε ότι το θέμα έχει μια σπουδαιότητα για την ιστορία της αρχιτεκτονικής αλλά όχι μόνο, αφού τις τελευταίες δεκαετίες στο Όρος έχουν δοθεί πολλά χρήματα και έχουν γίνει πολλές παρεμβάσεις, οι οποίες δεν υπήρξαν πάντα επιτυχημένες. Εμείς ειδικά της αρχαιολογικής υπηρεσίας έχουμε πολλές ενστάσεις επ' αυτού, όχι μόνο όσον αφορά το τελικό αποτέλεσμα, αλλά και γιατί αυτές οι επεμβάσεις, καθώς αποτελούν ανασκαφές σε κτίρια, θα μπορούσαν να δώσουν την αφορμή να βγουν στην επιφάνεια στοιχεία κρυμμένα ως εκείνη την ώρα, που αφορούν την οικοδομική ιστορία της εκάστοτε μονής. Έτσι, θέλαμε να δώσουμε μια έμφαση και σ' αυτό το ζήτημα. Να γίνει κατανοητό σε όλους τους παράγοντες ότι το να παρεμβαίνεις στο Άγιο Όρος θέλει κάποια περίσκεψη.
Παράλληλες εκδηλώσεις
Στο πλαίσιο του συνεδρίου περιλαμβάνονται και δύο παράλληλες εκδηλώσεις, όπως δήλωσε ο ειδικός σύμβουλος της Αγιορειτικής Εστίας Δημήτρης Σαλπιστής.
Αυτές είναι η έκθεση "Η αρχιτεκτονική του Αγίου Όρους μέσα από το αρχείο του Παύλου Μυλωνά", η οποία θα αναδείξει το πολύμοχθο και μακρόχρονο έργο του αείμνηστου αρχιτέκτονα ερευνητή του Αγίου Όρους, όχι μόνο στην αθωνική πολιτεία αλλά και στα αρχεία της Μόσχας, της Πετρούπολης και του Κιέβου, τις καταγραφές, αποτυπώσεις και φωτογραφίσεις του από τη δεκαετία του 1950 ακόμη, και η έκδοση "Ο Άθως του Πορφυρίου Ουσπένσκι και του Πέτρου Ιβάνοβιτς Σεβαστιάνωφ. Επιλογή απεικονίσεων στο Αρχείο του Παύλου Μυλωνά", που θα παρουσιάσει για πρώτη φορά στην Ελλάδα μεγάλο τμήμα της καταγραφής και των απεικονίσεων των αγιορείτικων κτισμάτων του 19ου αιώνα.
Τo σύνολο των δράσεων αυτών, στις οποίες περιλαμβάνονται και οι 32 επιστημονικές ανακοινώσεις του συνεδρίου, θα προσφέρουν ασφαλώς στην επιστημονική κοινότητα και το ευρύτερο κοινό την πληρέστερη μέχρι σήμερα αυθεντική και αντικειμενική αποτύπωση της αγιορειτικής αρχιτεκτονικής.
Η έκθεση θα φιλοξενηθεί στον εκθεσιακό χώρο της Αγιορειτικής Εστίας και θα εγκαινιασθεί στη μία το μεσημέρι της Παρασκευής 22 Οκτωβρίου.
