Την Ημερίδα χαιρέτησαν ο Σχολικός Σύμβουλος Θεολόγων Μαγνησίας και Λαρίσης κ. Απόστολος Ποντίκας, ο Πρόεδρος της Ενώσεως Θεολόγων Μαγνησίας κ. Τριαντάφυλλος Πασσιάς και ο Αντιπρόεδρος της Π.Ε.Θ. κ. Ηλίας Φραγκόπουλος.
Την έναρξη των εργασιών κήρυξε ο Σεβ. Μητροπολίτης Δημητριάδος κ. Ιγνάτιος, ο οποίος, μεταξύ άλλων, επεσήμανε ότι «Σκοπός της σημερινής εκδήλωσης, δεν είναι η υπεράσπιση κάποιων συντεχνιακών αιτημάτων. Κίνητρο όλων και δικό μου προσωπικά, είναι ο πόνος για ένα σχολείο που κινδυνεύει να χάσει οριστικά κάθε επαφή με την ενοποιό ουσία των πραγμάτων και να καταντήσει ένα απλό γρανάζι στη μηχανή παραγωγής διασπασμένων προσωπικοτήτων, έτοιμων να ενταχτούν σε μία κοινωνία, μάλλον σε μία αγέλη, διαρκώς ανικανοποίητων καταναλωτών...» Σε άλλο σημείο του Χαιρετισμού του ο κ. Ιγνάτιος τόνισε: «Ας μη γελιόμαστε! Η αναγκαιότητα -και όχι απλή υποχρεωτικότητα- των θρησκευτικών δεν αφορά μόνο την Εκκλησία η τους θεολόγους. Αφορά στόχους και προτεραιότητες μίας ολόκληρης κοινωνίας. Αφορά τη διατήρηση ερωτημάτων για το νόημα της γνώσης, το νόημα του τόσου κόπου μαθητών και διδασκόντων, το νόημα της ζωής στο σύνολό της. Αφορά την ανάγκη ύπαρξης σημείου αναφοράς, την ανάγκη ύπαρξης προτύπων, την ανάγκη ύπαρξης σταθερών αρχών και αξιών.
Αφορά όμως και εμάς. Και μάλιστα σε όλο το φάσμα των ρόλων μας. Εκείνο του ποιμένα, του λειτουργού, του θεολόγου, του δασκάλου, του προτύπου. Αναμφίβολα είμαστε μέρος του προβλήματος μίας κοινωνίας, που εθίστηκε στις εύκολες λύσεις, τα κεκτημένα, τον άνευρο θεολογικό λόγο, την εξ αποστάσεως διαποίμανση, την ομφαλοσκοπία. Και ακριβώς επειδή είμαστε μέρος του προβλήματος, μπορούμε να γίνουμε και μέρος της λύσης του. Εάν στις παραλείψεις και τα σφάλματα προστεθεί η αδράνεια, η μοιρολατρία και η αναβολή, θα βρεθούμε αναπολόγητοι μπροστά σε μία γενεά, που θα μεγαλώσει στερημένη από ιδανικά, προοπτικές, ανοιχτούς ορίζοντες και ανοιχτούς ουρανούς. Μία γενεά που θα αναζητεί το απόλυτο και τον ηρωισμό στις οθόνες, στις κερκίδες και στην κατανάλωση. Μία γενιά χωρίς μέτρα και σταθμά στις ανθρώπινες σχέσεις, στον εργασιακό χώρο, στην κοινωνική της ζωή. Μία γενιά χωρίς ταυτότητα, ούτε προσωπική, ούτε εθνική, τελικά ούτε ανθρώπινη...»
Αφορά όμως και εμάς. Και μάλιστα σε όλο το φάσμα των ρόλων μας. Εκείνο του ποιμένα, του λειτουργού, του θεολόγου, του δασκάλου, του προτύπου. Αναμφίβολα είμαστε μέρος του προβλήματος μίας κοινωνίας, που εθίστηκε στις εύκολες λύσεις, τα κεκτημένα, τον άνευρο θεολογικό λόγο, την εξ αποστάσεως διαποίμανση, την ομφαλοσκοπία. Και ακριβώς επειδή είμαστε μέρος του προβλήματος, μπορούμε να γίνουμε και μέρος της λύσης του. Εάν στις παραλείψεις και τα σφάλματα προστεθεί η αδράνεια, η μοιρολατρία και η αναβολή, θα βρεθούμε αναπολόγητοι μπροστά σε μία γενεά, που θα μεγαλώσει στερημένη από ιδανικά, προοπτικές, ανοιχτούς ορίζοντες και ανοιχτούς ουρανούς. Μία γενεά που θα αναζητεί το απόλυτο και τον ηρωισμό στις οθόνες, στις κερκίδες και στην κατανάλωση. Μία γενιά χωρίς μέτρα και σταθμά στις ανθρώπινες σχέσεις, στον εργασιακό χώρο, στην κοινωνική της ζωή. Μία γενιά χωρίς ταυτότητα, ούτε προσωπική, ούτε εθνική, τελικά ούτε ανθρώπινη...»
Πρώτος ομιλητής ήταν ο κ. Κων/νος Ζορμπάς Κοινωνιολόγος - Θεολόγος, Σύμβουλος Α΄ για Εκκλ/κά θέματα στην μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία και την Αντιπροσωπεία της Εκκλησίας της Ελλάδος στην Ε.Ε., ο οποίος μίλησε με θέμα «Η νέα γεωπολιτική σκηνή των θρησκειών στη διευρυμένη Ευρώπη. Προκλήσεις και προοπτικές για την Ευρωπαϊκή κοινωνία και το σχολικό περιβάλλον». Ο κ. Ζορμπάς σημείωσε ότι «οι πολλαπλές αλλαγές που συντελούνται σήμερα στην Ευρώπη επηρεάζουν συνεχώς τους πολίτες της Ευρωπαϊκής κοινωνίας και δημιουργούν νέες θρησκευτικές ταυτότητες. Το φαινόμενο του αποκουλτουραλισμού της θρησκείας και ο θρησκευτικός Ευρωπαϊκός πλουραλισμός επιβάλει την καλλιέργεια και την κατανόηση ενός αναδυόμενου προβληματισμού από τους μαθητές, πιστούς ή μη πιστούς, με θρησκευτικές ή μη θρησκευτικές πεποιθήσεις, ώστε να ενισχυθεί η κοινωνική συνοχή των εθνικών κρατών χωρίς τον κίνδυνο της διάσπασης» Ο ομιλητής παρουσίασε το θρησκευτικό φαινόμενο στον κόσμο και στην Ευρώπη, τις επιπτώσεις που μπορεί να έχουν οι αλλαγές και οι εξελίξεις, τόσο στην κοινωνία όσο και στην εκπαίδευση και επεσήμανε ότι «στην Ευρώπη, ενώ η θρησκευτικότητα των Ευρωπαίων πολιτών βρίσκεται σε παρακμή, το θρησκευτικό τοπίο πολλαπλασιάζεται, κυρίως με την μετακίνηση των πληθυσμών. Η πληθυντικότητα των θρησκειών στην Ευρώπη είναι ένα σημαντικό στοιχείο, κυρίως όταν δεν αναγνωρίζεται ως αξία, αλλά ως γεγονός αρνητικό και αδιάφορο στην πολιτική σκηνή»
Ακολούθησε η κ. Μαρία Πλατσίδου, Επίκουρη Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, η οποία μίλησε με θέμα «Τα ηθικά και ηρωικά πρότυπα παιδιών και εφήβων και ο ρόλος τους στην ανθρωπιστική εκπαίδευση». Η ομιλήτρια, μεταξύ άλλων, ανέφερε ότι«Στην ανθρωπιστική εκπαίδευση σημαντικό ρόλο έχει ολόκληρο το άτομο, όχι μόνο ως νους και διάνοια, αλλά και ως ον ηθικό, συναισθηματικό και κοινωνικό. Η ηθική ψυχολογία μελετά την φύση και την δομή της έννοιας ηθική, όπως την αντιλαμβάνονται τα παιδιά και οι ενήλικες. Η ηθική εκπαίδευση έχει στόχο την εφαρμογή των κατάλληλων μεθόδων και προγραμμάτων, έτσι ώστε να προαχθεί η ηθική ανάπτυξη και να ενισχυθεί η εκδήλωση θετικής, κοινωνικής συμπεριφοράς στους εκπαιδευόμενους. Η μελέτη ηρωικών προτύπων μπορεί να είναι ένας χρήσιμος και πρακτικός τρόπος για να μελετήσουμε τις ηθικές αξίες και πεποιθήσεις των παιδιών και τις απόψεις τους για το τί αποτελεί θετική κοινωνική συμπεριφορά... Τα ηρωικά πρότυπα μπορεί να χρησιμοποιηθούν ως ένα μέσο εκπαιδευτικής παρέμβασης με στόχο την προώθηση της συναισθηματικής και ηθικής ανάπτυξης των παιδιών...»
Επόμενος ομιλητής ήταν ο Κοσμήτωρ της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. κ. Μιχαήλ Τρίτος, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα: «Γιατί πρέπει το μάθημα των θρησκευτικών να είναι υποχρεωτικό». Ο κ. τρίτος, καταρχήν εξήρε την σχέση αγάπης και συνεργασίας του Μητροπολίτου Δημητριάδος κ. Ιγνατίου με τους θεολόγους - Εκπαιδευτικούς και το ενδιαφέρον του για το μάθημα των θρησκευτικών.
Ακολούθησε η κ. Μαρία Πλατσίδου, Επίκουρη Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, η οποία μίλησε με θέμα «Τα ηθικά και ηρωικά πρότυπα παιδιών και εφήβων και ο ρόλος τους στην ανθρωπιστική εκπαίδευση». Η ομιλήτρια, μεταξύ άλλων, ανέφερε ότι«Στην ανθρωπιστική εκπαίδευση σημαντικό ρόλο έχει ολόκληρο το άτομο, όχι μόνο ως νους και διάνοια, αλλά και ως ον ηθικό, συναισθηματικό και κοινωνικό. Η ηθική ψυχολογία μελετά την φύση και την δομή της έννοιας ηθική, όπως την αντιλαμβάνονται τα παιδιά και οι ενήλικες. Η ηθική εκπαίδευση έχει στόχο την εφαρμογή των κατάλληλων μεθόδων και προγραμμάτων, έτσι ώστε να προαχθεί η ηθική ανάπτυξη και να ενισχυθεί η εκδήλωση θετικής, κοινωνικής συμπεριφοράς στους εκπαιδευόμενους. Η μελέτη ηρωικών προτύπων μπορεί να είναι ένας χρήσιμος και πρακτικός τρόπος για να μελετήσουμε τις ηθικές αξίες και πεποιθήσεις των παιδιών και τις απόψεις τους για το τί αποτελεί θετική κοινωνική συμπεριφορά... Τα ηρωικά πρότυπα μπορεί να χρησιμοποιηθούν ως ένα μέσο εκπαιδευτικής παρέμβασης με στόχο την προώθηση της συναισθηματικής και ηθικής ανάπτυξης των παιδιών...»
Επόμενος ομιλητής ήταν ο Κοσμήτωρ της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. κ. Μιχαήλ Τρίτος, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα: «Γιατί πρέπει το μάθημα των θρησκευτικών να είναι υποχρεωτικό». Ο κ. τρίτος, καταρχήν εξήρε την σχέση αγάπης και συνεργασίας του Μητροπολίτου Δημητριάδος κ. Ιγνατίου με τους θεολόγους - Εκπαιδευτικούς και το ενδιαφέρον του για το μάθημα των θρησκευτικών.
Στη συνέχεια σημείωσε ότι η υποχρεωτικότητα του μαθήματος των θρησκευτικών επιβάλλεται: 1. Από το Ελληνικό Σύνταγμα, 2. Από το γεγονός ότι ανταποκρίνεται στο παιδαγωγικό αίτημα της αγωγής του όλου. Η Ορθόδοξη αγωγή αναπτύσσει την προσωπικότητα, τις βουλητικές, νοητικές και συναισθηματικές ανάγκες του μαθητή, ενώ ολοκληρώνει την προσωπικότητά του. Επίσης, καλλιεργεί την ηθική συνείδηση, σε μια εποχή κρίσης, βίας και αντικοινωνικής δράσης, αναπτύσσει την κριτική σκέψη και συνδέει με το πολιτιστικό και ευρύτερο κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον του τόπου. Συμβάλει στην διάκριση της υγιούς προς την αρρωστημένη θρησκευτικότητα, ενώ διαφυλάσσει από τον κίνδυνο των αιρέσεων και της παραθρησκείας. Καλλιεργεί πρότυπα ζωής, τον κοινωνισμό, προάγει την κοινωνική ειρήνη και προβάλει την αγάπη έναντι του μίσους και της κοινωνικής εκμετάλλευσης. 3. Από το γεγονός ότι ο Χριστιανισμός είναι ιστορικό - πολιτιστικό μέγεθος γιγαντιαίων διαστάσεων, που έταμε την ιστορία και έγινε η βάση του Ευρωπαϊκού πολιτισμού. Καθοδήγησε την πνευματική ζωή, συνέβαλε στην διαμόρφωση του Δικαίου, ανακήρυξε την ανθρώπινη αξία, κυρίως της γυναίκας, υπηρέτησε την τέχνη, ημέρωσε τα ήθη, προστάτεψε και αγωνίστηκε για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την εδραίωση της κοινωνικής δικαιοσύνης. Ο ομιλητής κατέληξε σημειώνοντας ότι «λόγοι ιστορικοί, πολιτιστικοί, εθνικοί και θρησκευτικοί, καθιστούν το μάθημα τον θρησκευτικών υποχρεωτικό»
Τέταρτος ομιλητής ήταν ο κ. Παντελής Σαββίδης, γνωστός Δημοσιογράφος της ΕΤ3, ο οποίος μίλησε με θέμα «Διδασκαλία των θρησκευτικών: μια δημοσιογραφική προσέγγιση». Ο κ. Σαββίδης επεσήμανε την ανάγκη «Η Εκπαίδευση να είναι συντηρητική, με την απλή και πρωταρχική σημασία της λέξης, να συντηρεί δηλ. τον πολιτισμό που οι πρεσβύτεροι έχουν παραλάβει και να τον παραδίδει στους νεότερους. Όταν δεν καταφέρνουμε ή δεν θέλουμε να μεταβιβάσουμε στους νέους τις αξίες και την κληρονομιά που συνιστούν τη συλλογική συνείδηση, όταν τους αφήνουμε χωρίς μνήμη, καταδικάζουμε τον εαυτό μας να ζήσει ένα τεράστιο χάσμα γενεών, από το οποίο δεν πρόκειται να βγούμε όσο το αντιμετωπίζουμε σαν οπισθοδρομική φαντασίωση κάποιων απροσάρμοστων συντηρητικών μεσοαστών...» Σε άλλο σημείο της ομιλίας του σημείωσε ότι «το μάθημα των θρησκευτικών έχει και αν δεν έχει πρέπει να έχει, κατά βάση γνωσιολογικό χαρακτήρα και αποβλέπει στην ενημέρωση των μαθητών για το θρησκευτικό φαινόμενο γενικότερα και ειδικότερα στην κατανόηση της θρησκευτικής διάσταση των επί μέρους θεμάτων της ζωής, καθώς και στο πώς το θρησκευτικό «πιστεύω»επέδρασε και επιδρά στη διαμόρφωση του πολιτισμού...»
Υπογράμμισε, στη συνέχεια, ότι «για να χαρακτηριστεί το μάθημα των θρησκευτικών στην εποχή μας ως μορφωτικό αγαθό, όπως πράγματι είναι, χωρίς σοβαρές αμφισβητήσεις, πρέπει να πληροί ορισμένους όρους και από πλευράς περιεχομένου και από πλευράς μεθοδολογίας διδασκαλίας, ώστε να ανταποκρίνεται στα δεδομένα και τις προκλήσεις του σήμερα. Αυτοί μπορεί να είναι η Ορθόδοξη Χριστιανική παράδοση, όπως αυτή αποτυπώνεται στα μνημεία του πολιτισμού, οι βασικές αρχές του δημόσιου σχολείου, η πολυπολιτισμική διάσταση της κοινωνίας και τέλος, τα ψυχοπαιδαγωγικά χαρακτηριστικά του μαθητή...» Ο κ. Σαββίδης υποστήριξε ότι «το μάθημα των θρησκευτικών δε μπορεί να έχει κατηχητικό περιεχόμενο, δε μπορεί να είναι μάθημα μύησης στην πίστη και την ζωή της Εκκλησίας. Το σχολείο δε μπορεί να υποκαταστήσει την Εκκλησία στον μυσταγωγικό της ρόλο. Δεν έχει τις προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο, διότι δεν το διοικούν ποιμένες της Εκκλησίες και οι μαθητές που φοιτούν σ' αυτό δεν είναι υποχρεωτικά μέλη της Εκκλησίας. Το σχολείο έχει την υποχρέωση να καλλιεργεί την κριτική ικανότητα των μαθητών και τα τους ενημερώνει. Να εκθέτει σ' αυτούς την πείρα του παρελθόντος, να τους δίνει τις προϋποθέσεις και να τους ωριμάζει, ώστε να κάνουν επιλογές για τις οποίες θα έχουν ακέραιη την ευθύνη. Δυστυχώς, όμως, αντί για ήρεμη και ειλικρινή συζήτηση προκαλούνται ενστικτώδεις αντιδράσεις, λόγω προκαταλήψεων και διαστρεβλώσεων. Αφενός μεν οι μνήμες ενός νεφελώδους ευσεβούς παρελθόντος... οδηγούν τις συζητήσεις για το θέμα αυτό σε ακρότητες... και από την άλλη μεριά έχουμε αντιδράσεις που τις χαρακτηρίζει ένας έντονος αρνητισμός»
Ο κ. Σαββίδης κατέληξε λέγοντας ότι «το μάθημα πρέπει να παραμείνει υποχρεωτικό να συνδέει κατάλληλα με την συνέχεια και την παράδοση του Ελληνικού πολιτισμού, να είναι κριτικό για κάθε μορφή θρησκευτικής παθολογίας και να ανταποκρίνεται στις ανάγκες μιας ελεύθερης πλουραλιστικής δημοκρατικής κοινωνίας... Συμπερασματικά, ο θρησκευτικός εγγραμματισμός, που επιτυγχάνεται στα όρια ενός υποχρεωτικού θρησκευτικού μαθήματος, προβάλλει απαραίτητος για τον σύγχρονο νέο άνθρωπο και είναι ανάγκη να υλοποιείται νηφάλια, επιστημονικά και με σεβασμό στις συνθήκες του σύγχρονου δημοκρατικού και πλουραλιστικού σχολείου»
Οι εργασίες της Ημερίδας συνεχίζονται
Τέταρτος ομιλητής ήταν ο κ. Παντελής Σαββίδης, γνωστός Δημοσιογράφος της ΕΤ3, ο οποίος μίλησε με θέμα «Διδασκαλία των θρησκευτικών: μια δημοσιογραφική προσέγγιση». Ο κ. Σαββίδης επεσήμανε την ανάγκη «Η Εκπαίδευση να είναι συντηρητική, με την απλή και πρωταρχική σημασία της λέξης, να συντηρεί δηλ. τον πολιτισμό που οι πρεσβύτεροι έχουν παραλάβει και να τον παραδίδει στους νεότερους. Όταν δεν καταφέρνουμε ή δεν θέλουμε να μεταβιβάσουμε στους νέους τις αξίες και την κληρονομιά που συνιστούν τη συλλογική συνείδηση, όταν τους αφήνουμε χωρίς μνήμη, καταδικάζουμε τον εαυτό μας να ζήσει ένα τεράστιο χάσμα γενεών, από το οποίο δεν πρόκειται να βγούμε όσο το αντιμετωπίζουμε σαν οπισθοδρομική φαντασίωση κάποιων απροσάρμοστων συντηρητικών μεσοαστών...» Σε άλλο σημείο της ομιλίας του σημείωσε ότι «το μάθημα των θρησκευτικών έχει και αν δεν έχει πρέπει να έχει, κατά βάση γνωσιολογικό χαρακτήρα και αποβλέπει στην ενημέρωση των μαθητών για το θρησκευτικό φαινόμενο γενικότερα και ειδικότερα στην κατανόηση της θρησκευτικής διάσταση των επί μέρους θεμάτων της ζωής, καθώς και στο πώς το θρησκευτικό «πιστεύω»επέδρασε και επιδρά στη διαμόρφωση του πολιτισμού...»
Υπογράμμισε, στη συνέχεια, ότι «για να χαρακτηριστεί το μάθημα των θρησκευτικών στην εποχή μας ως μορφωτικό αγαθό, όπως πράγματι είναι, χωρίς σοβαρές αμφισβητήσεις, πρέπει να πληροί ορισμένους όρους και από πλευράς περιεχομένου και από πλευράς μεθοδολογίας διδασκαλίας, ώστε να ανταποκρίνεται στα δεδομένα και τις προκλήσεις του σήμερα. Αυτοί μπορεί να είναι η Ορθόδοξη Χριστιανική παράδοση, όπως αυτή αποτυπώνεται στα μνημεία του πολιτισμού, οι βασικές αρχές του δημόσιου σχολείου, η πολυπολιτισμική διάσταση της κοινωνίας και τέλος, τα ψυχοπαιδαγωγικά χαρακτηριστικά του μαθητή...» Ο κ. Σαββίδης υποστήριξε ότι «το μάθημα των θρησκευτικών δε μπορεί να έχει κατηχητικό περιεχόμενο, δε μπορεί να είναι μάθημα μύησης στην πίστη και την ζωή της Εκκλησίας. Το σχολείο δε μπορεί να υποκαταστήσει την Εκκλησία στον μυσταγωγικό της ρόλο. Δεν έχει τις προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο, διότι δεν το διοικούν ποιμένες της Εκκλησίες και οι μαθητές που φοιτούν σ' αυτό δεν είναι υποχρεωτικά μέλη της Εκκλησίας. Το σχολείο έχει την υποχρέωση να καλλιεργεί την κριτική ικανότητα των μαθητών και τα τους ενημερώνει. Να εκθέτει σ' αυτούς την πείρα του παρελθόντος, να τους δίνει τις προϋποθέσεις και να τους ωριμάζει, ώστε να κάνουν επιλογές για τις οποίες θα έχουν ακέραιη την ευθύνη. Δυστυχώς, όμως, αντί για ήρεμη και ειλικρινή συζήτηση προκαλούνται ενστικτώδεις αντιδράσεις, λόγω προκαταλήψεων και διαστρεβλώσεων. Αφενός μεν οι μνήμες ενός νεφελώδους ευσεβούς παρελθόντος... οδηγούν τις συζητήσεις για το θέμα αυτό σε ακρότητες... και από την άλλη μεριά έχουμε αντιδράσεις που τις χαρακτηρίζει ένας έντονος αρνητισμός»
Ο κ. Σαββίδης κατέληξε λέγοντας ότι «το μάθημα πρέπει να παραμείνει υποχρεωτικό να συνδέει κατάλληλα με την συνέχεια και την παράδοση του Ελληνικού πολιτισμού, να είναι κριτικό για κάθε μορφή θρησκευτικής παθολογίας και να ανταποκρίνεται στις ανάγκες μιας ελεύθερης πλουραλιστικής δημοκρατικής κοινωνίας... Συμπερασματικά, ο θρησκευτικός εγγραμματισμός, που επιτυγχάνεται στα όρια ενός υποχρεωτικού θρησκευτικού μαθήματος, προβάλλει απαραίτητος για τον σύγχρονο νέο άνθρωπο και είναι ανάγκη να υλοποιείται νηφάλια, επιστημονικά και με σεβασμό στις συνθήκες του σύγχρονου δημοκρατικού και πλουραλιστικού σχολείου»
Οι εργασίες της Ημερίδας συνεχίζονται
