ΣΤΑ εργαστήρια του Βυζαντινού Μουσείου ειδικοί συντηρητές φροντίζουν
για την αποκατάσταση τεσσάρων βυζαντινών τοιχογραφιών του 16ου αιώνα μετά το μεγάλο ταξίδι τους στις παράνομες αγορές έργων τέχνης. Οι τοιχογραφίες είχαν κλαπεί το 1978 από την εκκλησία της Παλαιοπαναγιάς στη Στενή Ευβαίας και εντοπίστηκαν το 2006 στην αποθήκη ενός Ιταλού εμπόρου στη Βασιλεία της Ελβετίας. Ο επαναπατρισμός τους, έπειτα από 32 χρόνια, κατέστη δυνατός χάρη στη διδακτορική διατριβή που είχε κάνει νεότερος, ως πρωτοσύγκελος, στις αρχές της δεκαετίας του 70 , ο νυν Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος.
Εκείνη η μονογραφία του Αρχιεπισκόπου υπό τον τίτλο «Μεσαιωνικά Μνημεία Ευβοίας», που είχε βραβευθεί από την Ακαδημία Αθηνών το 1971, αποτέλεσε βασικό όπλο και πειστήριο για την ταυτοποίηση τους και την οριστική επιστροφή τους στην Ελλάδα. Τα έργα που καταγράφηκαν σε χρόνο ανύποπτο, στο πλαίσιο της διατριβής ενός ιερέα, απέκτησαν τη διάσταση πολύτιμων ντοκουμέντων που έπεισαν και τις εισαγγελικές αρχές της Ελβετίας, πριν από ένα χρόνο, για την απόδοση των τοιχογραφιών στον τόπο όπου ανήκουν.
Οι ελληνικές και διεθνείς αρχές προωθούν ιδιαιτέρως την ψηφιακή αποτύπωση των μνημείων και την καταλογογράφηση στο πλαίσιο της αναζήτησης χαμένων θησαυρών. Κι όμως στην ψηφιακή εποχή διαπιστώνει κανείς ότι ένα βιβλίο που εκδόθηκε πριν από 40 χρόνια μπορεί να είναι εξίσου πολύτιμο.Αξιόλογος Ναός.
Ο ιστορικός, κηρυγμένος ναός της Παλαιοπαναγιάς που βρίσκεται στην ευρύτερη περιοχή της Στενής, είναι ένα από τα σημαντικότερα μνημεία που εντοπίζονται στην παραδίρφυα περιοχή της Εύβοιας. Πρόκειται για σημαντικό βυζαντινό σταυρεπίστεγο ναό, αρχιτεκτονικό τύπο που επικρατεί στην τοπική ναοδομία της Εύβοιας. Αν και έχει υποστεί νεότερες επεμβάσεις που αλλοίωσαν τη μορφή του εσωτερικά και εξωτερικά, διασώζει στο εσωτερικό του αξιόλογες τοιχογραφίες που χρονολογούνται στον 16ο αιώνα.
Τη νύχτα της 23ης Αυγούστου το 1978 από τον ιστορικό βυζαντινό ναό εκλάπησαν επτά τοιχογραφίες και τέσσερις εικόνες. Συγκεκριμένα αποσπάσθηκαν οι τοιχογραφίες που απεικόνιζαν:
1. Δύο στρατιωτικούς αγίους (Άγιος Νικήτας και Άγιος Θεόδωρος).2. Στηθάριο με παράσταση του Αγίου Ερμολάου.
3. Στηθάριο που απεικόνιζε τον Άγιο Μακάριο.
4. Δύο μορφές Ιεραρχών από το εσωτερικό του Ιερού.
5. Κεφαλή στρατιωτικού αγίου, εικονίζουσα τον Άγιο Νέστορα.
Το βιβλίο Μεσαιωνικά Μνημεία Ευβοίας του νυν Αρχιεπισκόπου, που είχε βραβευτεί από την Ακαδημία Αθηνών το '71, έπεισε τις ελβετικές εισαγγελικές Αρχές να αποδοθούν οι τοιχογραφίες εκεί όπου ανήκουν.
ΤΟ 2006
Τα κλεμμένα βρέθηκαν στα χέρια Ιταλού εμπόρου
Δεν ήταν όμως η μοναδική φορά που είχε συληθεί ο παλαιοχριστιανικός ναός, αφού τη δεκαετία του '70 κατ' επανάληψη είχε δεχθεί βανδαλισμούς. Το 1975 είχαν κλαπεί οι κεφαλές δύο αγίων (πιθανώς η μία του Αγίου Γεωργίου) από σειρά ολόσωμων αγίων του βορείου τοίχου του ναού. Μετά την κλοπή του 1978 και την αυτοψία που είχε πραγματοποιηθεί αμέσως μετά τους βανδαλισμούς, οι αρχαιολόγοι και συντηρητές περισυνέλεξαν από το δάπεδο του ναού σπαράγματα τριών από τις τοιχογραφίες αυτές, τα οποία στη συνέχεια μεταφέρθηκαν στα εργαστήρια του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου για συγκόλληση, συντήρηση και αποκατάσταση, με την ελπίδα ότι ίσως μια μέρα οι τοιχογραφίες να επιστρέψουν ολόκληρες στη θέση τους.
Έκτοτε πέρασαν δεκαετίες και η τύχη των κλεμμένων θησαυρών παρέμενε άγνωστη και ξεχασμένη μέχρι το 2006, όταν οι ελληνικές αρχές ενημερώθηκαν από την Ιταλία ότι στα χέρια εμπόρου αρχαιοτήτων εντοπίστηκαν ελληνικές αρχαιότητες. Επόμενο στάδιο ήταν η διαδικασία ταυτοποίησης της προέλευσης των ευρημάτων. Στα χέρια των ειδικών η μελέτη του Αρχιμανδρίτη Ιερώνυμου Λιάπη, Πρωτοσύγκελου της Μητρόπολης Θηβών και Λεβαδείας αξιοποιήθηκε ως πειστήριο. Επέτρεψε την ταύτιση των μορφών ως ένα σημείο αναφοράς και εργαλείο για τη ζωγραφική σχολή του 16ου αιώνα. Η εξέταση των φωτογραφιών οδήγησε στην ταυτοποίηση τεσσάρων τοιχογραφιών που εικόνιζαν τους Αγίους Ερμόλαο, Νικήτα, Μακάριο και Νέστορα.αναδημοσίευση από την εφημερίδα «ΕΘΝΟΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ» (06.02.2011)
