«Πιστεύω ότι έχουμε φθάσει στα έσχατα». Με τα λόγια αυτά ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος εξέφρασε την απογοήτευσή του, σε συνέντευξη που παραχώρησε στον τηλεοπτικό σταθμό ΣΚΑΪ και το δημοσιογράφο
Άρη Πορτοσάλτε, για την πορεία του εθνικού ζητήματος. «Μάλλον έχουν αποτελματωθεί οι συνομιλίες. Δεν περιμένω να βγει ο,τιδήποτε. Και αν παρ΄ελπίδα βγει κάτι από τις συνομιλίες νομίζω ότι θα είναι τρισχειρότερο από το Σχέδιο Ανάν ή τρισχειρότερο από τη διχοτόμηση. Δηλαδή δεν θα είναι καλύτερο από την παρούσα κατάσταση» τόνισε ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος στην εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη που παραχώρησε στον ΣΚΑΪ.
Αναφερόμενος στον λόγο που αρθρώνει η Εκκλησία στην Κύπρο ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος ξεκαθάρισε ότι δεν είναι «πολιτικός» αλλά «εθνικός». «Έχει «εθνική» άποψη η Εκκλησία και όχι «πολιτική». Έχει μια διαχρονική «εθνική» γραμμή η Εκκλησία 2.000 ετών. Δεν μπορεί να σταματήσει αυτή η διαχρονική πορεία της Εκκλησία είτε το θέλουν μερικοί είτε δεν το θέλουν» είπε, μεταξύ άλλων, ο κ.Χρυσόστομος.
Ακολουθεί το πρώτο μέρος της συνέντευξης του Αρχιεπισκόπου Κύπρου Χρυσοστόμου στο δημοσιογράφο Άρη Πορτοσάλτε και στον τηλεοπτικό σταθμό ΣΚΑΪ. Το δεύτερο μέρος της συνέντευξης θα μεταδοθεί την ερχόμενη Κυριακή, 8 Μαϊου.
Ερώτηση: Μακαριότατε σας ευχαριστώ πολύ για τη φιλοξενία. Θα ήθελα να ξεκινήσουμε με το εξής: Ποιο είναι το όραμα σας για την Κύπρο, πώς θα θέλατε να δείτε το νησί;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Όπως όλοι οι Κύπριοι, έτσι και εγώ θέλω να το δω ελεύθερο, να πετύχουμε μια λύση λειτουργική για να είναι και βιώσιμη και να ζήσει αυτός ο λαός, ο Κυπριακός, και Έλληνες και Τούρκοι ευτυχισμένοι στη γη των πατέρων του.
Ερώτηση: Ως Προκαθήμενος της Εκκλησίας της Κύπρου και ως Ποιμενάρχης θα ήθελα να μάθουμε και να μάθουν οι Ελλαδίτες την αντίληψή σας ως προς το ποιος είναι ο ρόλος της Εκκλησίας, τι πρέπει να κάνει ο Επικεφαλής;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Ο ρόλος της Εκκλησίας στην Κύπρο είναι διττός. Δεν ασχολείται η Εκκλησία της Κύπρου μόνο με την ηθική κατάρτιση του ποιμνίου της και του δρόμου που έχει χαράξει ο ίδιος ο Χριστός που οδηγεί στη σωτηρία, που οδηγεί στη βασιλεία των ουρανών. Έχουμε ένα τεράστιο πρόβλημα - το εθνικό μας πρόβλημα - που αν δεν πάει καλά δεν θα μπορέσει αυτός ο λαός, ο χριστιανικός μας λαός να επιβιώσει εδώ στη γη των πατέρων του. Γι’ αυτό θα ευαγγελιζόμεθα και τον Χριστό στας καρδίας των ανθρώπων, αλλά θα ευαγγελιζόμεθα και την Ελλάδα. Είμεθα Έλληνες. Πάντοτε είχαμε και έχουμε και νουν και καρδία εστραμμένο προς τη μητέρα πατρίδα. Θέλουμε ακριβώς ο Ελληνισμός της Κύπρου να ζήσει όπως έζησε μέσα στους αιώνες. Επειδή η Εκκλησία ήτο επικεφαλής αυτού του λαού 2.000 χρόνια, είχε σκύψει ως πραγματική μητέρα πάνω σε αυτόν τον λαό, τον παρηγορούσε, τον παραμυθούσε, του έδειχνε τη σωστή πορεία που έπρεπε να βαδίζει εκάστοτε, πιστεύω ότι τα κατάφερε αυτό το χώρο να τον κρατήσει και ελληνικό και χριστιανικό. Δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει αυτήν την προσφορά της Εκκλησίας μας.
Ερώτηση: Υπάρχει και μια πολύ ισχυρή παρακαταθήκη Μακαριότατε, ότι δηλαδή η Εκκλησία της Κύπρου έχει άποψη και την εκφράζει. Πολλές φορές μάλιστα δεικτικά λέγεται ότι έχει και πολιτική άποψη.
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Δεν επιθυμώ να προφέρω αυτή την λέξη: «πολιτική», μάλλον με εκφράζει η «εθνική». Έχει «εθνική» άποψη η Εκκλησία και όχι «πολιτική». Έχει μια διαχρονική «εθνική» γραμμή η Εκκλησία 2.000 ετών. Δεν μπορεί να σταματήσει αυτή η διαχρονική πορεία της Εκκλησία είτε το θέλουν μερικοί είτε δεν το θέλουν. Έχω εξηγήσει σε όλους τους πολιτικούς από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας μέχρι τον πιο νεαρό πολιτικό ότι η Εκκλησία φέρει αυτό το βάρος τους ώμους της και είναι εντελώς αδύνατο για μένα, επί εποχής μου, αυτή η πορεία να σταματήσει. Έχω εξηγήσει σε πάρα πολλούς ότι δεν επιθυμώ η Ιστορία να μας γράψει με μελανά χρώματα. Ας χαρακτηρίσει κάποιους άλλους ως προδότες και όχι εμάς. Η Εκκλησία θα συνεχίσει αυτή την «εθνική» πορεία.
Ερώτηση: Συνεπώς αυτός είναι και ο δικός σας ρόλος ως Ποιμενάρχης;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Σίγουρα. Αυτός είναι ο ρόλος μας και όπως είπα θα ευαγγελιζόμεθα στας καρδίας των ανθρώπων και τον Χριστό, αλλά θα ευαγγελιζόμεθα και την Ελλάδα.
Ερώτηση: Μακαριότατε, από πότε ζείτε το κυπριακό πρόβλημα; Από ποια ηλικία;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Το ζω από πολύ μικρός. Πιο έντονα από το 1955. Έζησα τον Απελευθερωτικό Αγώνα. Είχα πάει στο Μοναστήρι του Αγίου Νεοφύτου ως δόκιμος τότε, και επειδή τα Μοναστήρια μας είχαν βοηθήσει στον Απελευθερωτικό Αγώνα, εκεί έβρισκαν καταφύγιο οι αντάρτες, και έτσι εβίωσα τον Αγώνα του 1955-1959 σε όλη την μεγαλοπρέπεια του. Και νοσταλγώ εκείνες τις όμορφες μέρες. Και νοσταλγώ ακριβώς εκείνο το θάρρος, εκείνη την αγωνιστικότητα που είχε η νεολαία μας τότε που δυστυχώς μέσα σε μισό αιώνα έχουμε ξεφύγει πολύ από εκείνη την εθνική γραμμή.
Ερώτηση: Είχατε αποφασίσει για το μέλλον σας τότε Μακαριότατε, ότι θα ακολουθήσετε το δρόμο του Κυρίου σε κείνα χρόνια; Ήταν το οικογενειακό σας περιβάλλον που σας έδωσε τα εθνικά χαρακτηριστικά;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Μπορώ να πω ναι. Έχω πάρει από την οικογένεια αρκετά στοιχεία, και πνευματικά και εθνικά. Όταν τέλειωσα το δημοτικό σχολείο πήγα στο Μοναστήρι και μπορώ να πω ότι συνέχισα με αυτές τις αρχές που τις βίωνα εκεί στο Μοναστήρια γιατί και οι πατέρες της Μονής προσπαθούσαν να μας εμφυσήσουν τόσο την αγάπη μας προς την Εκκλησία, προς τον μοναχισμό αλλά και προς την πατρίδα.
Ερώτηση: Κατασταλάξατε σε νεαρή ηλικία;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Βεβαίως. Είχα κατασταλάξει ότι θα μείνω εκεί μοναχός στο Μοναστήρι. Μάλιστα όταν τέλειωνα τις σπουδές μου στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών με ρωτούσε ο αείμνηστος Προϊστάμενος μου:
- «Μα θέλεις να πεις διάκο, όταν τελειώσεις τώρα το Πανεπιστήμιο θα πας στο Μοναστήρι;»
- «Ναι».
- «Σαν να μην το πιστεύω. Μάλλον θα κοιτάξεις να βρεις κάποιο Ναό να μείνεις εδώ».
- «Όχι με περιμένει το Μοναστήρι μου και πάω».
Δεν το πίστευε. Μια μέρα θυμάμαι του είπα: «Η ευτυχέστερη μέρα της φοιτητικής μου ζωής θα είναι η μέρα που θα δώσω το τελευταίο μάθημα και θα πάρω τα μπογαλάκια μου και θα ξεκινήσω το δρόμο της επιστροφής προς την Κύπρο και δει προς τη Μονή της μετανοίας μου». Το έβλεπε με κάποιο σκεπτικισμό αλλά στο τέλος η επαλήθευση έγινε.
Ερώτηση: Είχατε κάποια πρότυπα; Ακολουθούσατε κάποιους άλλους ανθρώπους;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Πάντοτε προσπαθούσα να διεισδύσω μέσα στη φιλοσοφία που είχαν κάποιοι άνθρωποι. Μπορώ να πω και εκεί στον Ιερό Ναό Χρυσοσπηλιωτίσσης οδού Αιόλου με τον μακαρίτη τον Μαντζουνέα. Μπορώ να πω ότι και από εκείνον είχα πάρει πολλά. Και το θέμα της ταπείνωσης και το θέμα της αφιλοχρηματίας. Έβλεπα τον αείμνηστο να μένει πολλές φορές τελείως απένταρος, να μην κρατά ούτε δυο δραχμές – να πληρώσει εισιτήριο που τόσο ήταν τότε το εισιτήριο στα λεωφορεία – για να πάει από την Εκκλησία στο σπίτι του και πήγαινε περπατητός. Και ήταν αρκετά μακριά, ήταν μερικά χιλιόμετρα. Προσπαθούσα πάντοτε να μιμηθώ τους σωστούς ανθρώπους. Όσο δύσκολο και αν ήταν, γιατί ήθελα να βιώνω αυτές τις αρετές των καταξιωμένων ανθρώπων. Πίστευα ότι μπορεί να είναι ευτυχισμένος εκείνος που προσπαθεί να κοσμήσει το πρόσωπο του με αρετές. Εκείνος είναι ο καταξιωμένος, είναι εκείνος που έχει μόνιμη τη χαρά και την ευτυχία μέσα του γιατί ούτε οι θέσεις, ούτε τα αξιώματα, ούτε ο πλούτος νομίζω μπορεί να φέρει τη χαρά στον άνθρωπο. Την πληρότητα της ζωής τη φέρει ακριβώς η καταξιωμένη ζωή, ο άνθρωπος που προσπαθεί και κοσμεί τον εαυτό του με τις αρετές.
Ερώτηση: Η ιδέα ότι κάποια στιγμή στη ζωή σας ότι θα ήσασταν ο Προκαθήμενος της Εκκλησίας της Κύπρου, δεν περνούσε τότε από το μυαλό σας;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Δεν ασχολήθηκα ποτέ με το θέμα αυτό. Ούτε καν ότι θα γινόμουν Ηγούμενος της Μονής. Ήθελα να γίνω ένας καλός κληρικός, ένας καλός μοναχός της Μονής της Εγκλείστρας στην Πάφο. Εκείνος ήταν ο στόχος μου. Άκουγα από απλούς μοναχούς και εν πολλοίς αγράμματους, είχαν τελειώσει το δημοτικό σχολείο και μας έλεγαν εμάς τους μικρούς: «Να είστε πάντοτε ευχαριστημένοι με ό,τι σας προσφέρει η επίσημη Εκκλησία. Μην ζητάτε, γιατί όταν θα απαιτείτε από την Εκκλησία δεν θα παίρνετε. Αφήστε την προϊσταμένη Αρχή και πάρτε εκείνο που θα σας δώσει με χαρά, με ευχαρίστηση και μην σκεφθείτε το μέλλον σας. Το μέλλον σας το σκέφτεται πρώτα ο Θεός, όταν ποιείτε το Θέλημά Του». Το φύλαξα από πολύ μικρός αυτό.
Ερώτηση: Ως προς το μέλλον της Κύπρου, πως βλέπετε τώρα την πορεία των συνομιλιών για το εθνικό ζήτημα;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Πιστεύω ότι έχουμε φθάσει στα έσχατα. Μάλλον έχουν αποτελματωθεί οι συνομιλίες. Δεν περιμένω να βγει ο,τιδήποτε. Και αν παρ΄ελπίδα βγει κάτι από τις συνομιλίες νομίζω ότι θα είναι τρισχειρότερο από το Σχέδιο Ανάν ή τρισχειρότερο από τη διχοτόμηση. Δηλαδή δεν θα είναι καλύτερο από την παρούσα κατάσταση. Αυτή τη στιγμή μπορεί να πει κανείς ότι έχουμε διχοτόμηση. Εμείς εδώ, και οι Τούρκοι απ΄εκεί – ναι, αλλά άνευ της υπογραφής μας – που σημαίνει ότι δεν είναι διχοτόμηση. Είναι ψεύτικη, είναι ψευδοκράτος απ΄εκεί. Εμείς έχουμε τη θετική υπόσταση. Το κράτος είναι η Κυπριακή Δημοκρατία. Προσπάθησαν να την διαλύσουν, αλλά δεν το κατάφεραν. Πιστεύω ότι πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί οι πολιτικοί μας. Εάν δεν προκύψει από τις συνομιλίες μια σωστή λύση, μια λειτουργική λύση για να είναι και βιώσιμη δεν πρέπει να κλείσει το όλο θέμα γιατί ότι και να πάρουμε θα είναι θνησιγενές και το αποτέλεσμα θα είναι να κάνουμε εκείνους με κρατική υπόσταση που θα συμβάλει στην τουρκοποίηση ολοκλήρου της Κύπρου.
Ερώτηση: Πώς εννοείτε, πώς έχετε εσείς στην αντίληψη σας τη λειτουργική λύση; Πώς θα την περιγράφατε Μακαριότατε;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Μπορεί να γίνει μια σωστή ομοσπονδία, αλλά με δημοκρατικές αρχές. Διότι αν δεν πρυτανεύουν αυτές οι αρχές πάνω στις οποίες πρέπει να στηριχτούμε δεν νομίζω ότι θα είναι λειτουργική η ομοσπονδία. Δεν μπορούν να υπάρχουν βέτο. Όταν κάπου υπάρχει βέτο στο τέλος θα φθάσουμε να μην δουλεύει γιατί έχουμε υπόψη μας τις Συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου. Την εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας που υπήρχε το βέτο και στηριζόταν πάνω σε ένα Γερμανό Δικαστή που όταν ήλθε η ώρα δεν δούλεψε. Ο αείμνηστος Μακάριος με τη σύμφωνο γνώμη και την εισήγηση των Άγγλων πρόβαλε εκείνα τα 13 σημεία και ήλθαν τα πάνω-κάτω. Είχαμε την τουρκο-ανταρσία του 1963.
Ερώτηση: Μήπως όμως ήταν επιβολή από την ελληνική πλευρά, από την ελληνοκυπριακή πλευρά αυτά τα 13 σημεία; Θέλω να πω ότι πως μπορεί να λειτουργήσει ισορροπητικά και έτσι Ελληνοκύπριοι μαζί με Τουρκοκύπριους; Με ποια δοσολογία να συναποφασίζουν; Αν μπορούν βέβαια να συναποφασίζουν ;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Είχαμε ένα συνεταιρικό κράτος. 30% οι Τούρκοι και 70% οι Έλληνες. Αλλά υπήρχε και το τούρκικο βέτο. Το πρώτο βέτο που μπλόκαραν τα πράγματα και δεν μπορούσαν να συνεχίσουν ήταν ο Προϋπολογισμός του κράτους. Δεν ψηφίστηκε από πλευράς Τούρκων και δεν μπορούσε η κρατική μηχανή να δουλέψει. Το κράτος δεν μπορούσε να επιβιώσει χωρίς προϋπολογισμό. Τότε δεν υπολογίσαμε το βέτο, δεν μπορούσαμε να μείνουμε χωρίς την κρατική μηχανή διότι ο κάθε υπάλληλος ήθελε στο τέλος του μηνός να πάρει το μισθό του. Από τη στιγμή που δεν υπήρχε προϋπολογισμός θα παρέλυε το κράτος. Επειδή ο αείμνηστος Μακάριος έβλεπε αυτές τις δυσκολίες εισηγήθηκε εκείνα τα 13 σημεία ούτως ώστε το κράτος να είναι λειτουργικό. Να μπορεί να λειτουργεί. Αν δεν πετύχουμε μια λύση που λειτουργεί δημοκρατικά και αν έχει δικαίωμα η άλλη πλευρά που μειοψηφεί – το 18% είναι η άλλη πλευρά και εμείς το 82% - δεν μπορεί το 18% να μπλοκάρει την κρατική μηχανή και να μην μπορεί να λειτουργεί το κράτος. Άρα πρέπει να γίνει ένα Σύνταγμα λειτουργικό βασισμένο πάνω στις αρχές που διέπουν την Ευρώπη, την Αμερική, τις ευνομούμενες χώρες και μάλιστα πολλές φορές έχω πει ότι ήμαστε έτοιμοι εμείς να αντιγράψουμε, να πάρουμε πιστά το Σύνταγμα της Ομοσπονδιακής Γερμανίας. Ομοσπονδία έχουν στην Γερμανία. Το δεχόμεθα ως έχει αν εφαρμοστεί και στην Κύπρο. Να δεχθούμε να Αμερικάνικο Σύνταγμα. Και εκείνοι ομοσπονδία κρατών έχουν.
Ερώτηση: Αποδέχεται η τουρκοκυπριακή πλευρά αυτό το 18%, ότι θα είναι αυτό το μειοψηφικό ή υπάρχει επιβολή της Τουρκίας; Υπάρχει επιβολή της Άγκυρας που θέλει να καθορίσει τα πράγματα;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Ακριβώς. Οι Τουρκοκύπριοι ενθαρρυμένοι από την Άγκυρα δεν δέχονται κάτι τέτοιο. Αλλά η Ομοσπονδία αν γίνει με αυτές τις προϋποθέσεις δεν θα είναι λειτουργική. Όταν λέω λειτουργική Ομοσπονδία εννοώ οι αρχές που διέπουν τα ευνομούμενα κράτη της Ευρώπης, της Αμερικής κλπ να ισχύσει και στην Κύπρο. Αν δεν ισχύσει αυτή η λειτουργικότητα νομίζω ματαιοπονούμε.
Ερώτηση: Θα πρέπει να έχει δικαίωμα έκφρασης και η τουρκοκυπριακή πλευρά;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Ασφαλώς να έχει δικαίωμα έκφρασης. Αλλά δεν μπορεί να σταματήσει τη λειτουργία του κράτους. Κάτι τέτοιο δεν πρέπει να επιτραπεί. Τα δυο κρατίδια που θα γίνουν πρέπει περισσότερο να ασχολούνται με το θέμα της θρησκείας, με τα πολιτιστικά, κοινωνικά θέματα και όχι με την εξωτερική πολιτική. Αυτά πρέπει να είναι εξουσίες του κεντρικού κράτους. Και το κεντρικό κράτος δεν μπορεί να λειτουργεί με 50% και 50%. Κάπου θα τρακάρει, θα παγιδευθεί και δεν θα μπορέσει να συνεχίσει.
Ερώτηση: Η αναλογία ποια είναι στο κεντρικό κράτος; Ποια είναι η αντίληψη σας; 70% και 30%.
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Πιστεύω ναι. 70% και 30%. Μάλιστα να έχουμε όπως τη Ζυρίχη που είχαμε τον Πρόεδρο Έλληνα και τον Αντιπρόεδρο Τούρκο. Να το αφήσουμε ελεύθερο, δημοκρατία έχουμε. Αν ο κυπριακός λαός, στο σύνολο του, Έλληνες και Τούρκοι, ψηφίσουν ένα Τούρκο Πρόεδρο, να είναι Τούρκος. Στην Αμερική ψήφισαν μαύρο. Γιατί όχι και εδώ;
Ερώτηση: Τούρκο, Τουρκοκύπριο; Ή Τούρκο μιας δεύτερης γενιάς ενδεχομένως εποίκων; Ο οποίος να έχει γεννηθεί εδώ αλλά οι γονείς του να είναι έποικοι; Εκεί πως θα ρυθμιστούν τα πράγματα;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Πιστεύω ότι ένα μεγάλο μέρος του πολιτικού κόσμου που ταυτίζονται οι απόψεις τους με τις απόψεις της Εκκλησίας είναι ότι οι έποικοι πρέπει να φύγουν. Αυτοί που έχουν γεννηθεί εδώ δεν νομίζω ότι μπορούν να αποκτήσουν κυπριακή ιθαγένεια διότι είναι αποτέλεσμα βίας. Αποτέλεσμα εισβολής και κατοχής και διά τον όπλων έμειναν εδώ. Για ανθρωπιστικούς μόνο λόγους πρέπει να μείνουν εκείνοι που έχουν παντρευτεί με Τουρκοκυπρίους. Αυτό είναι ανθρωπιστικό και πιστεύω ότι όλος ο λαός μας θα το δεχθεί αυτό. Αλλά δεν μπορούν να μείνουν εδώ έποικοι. Ούτε ένας. Πρέπει να φύγουν.
Ερώτηση: Υπάρχει διάθεση από την Άγκυρα να αποδεχθεί ένα τέτοιο όρο Μακαριότατε;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Δεν πιστεύω. Μα, γι’ αυτό και δεν βλέπω λύση στις συνομιλίες γιατί μέχρι τώρα λένε ότι δεν υπάρχουν έποικοι, ότι πήραν κυπριακή ιθαγένεια. Δεν νομίζω ότι ένα ψευδοκράτος μπορεί να δίνει ιθαγένεια. Δεν έχει τέτοιο δικαίωμα. Πιστεύω ότι ο λαός μας ποτέ δεν θα το δεχθεί. Κάποιοι το δέχονται. Αλλά η συντριπτική πλειοψηφία του κυπριακού λαού, πιστεύω, ότι θα το απορρίψει. Αν έλθει ένα τέτοιο σχέδιο δεν νομίζω ότι θα βρει σε αυτή την περίπτωση 76%. Νομίζω θα πάει 86% και ίσως 96% θα απορρίψει ένα τέτοιο σχέδιο.
Ερώτηση: Μακαριότατε, θεωρείτε ότι η Άγκυρα με τον στρατό κατοχής και με αυτή την πολιτική του εποικισμού αφήνει δικαίωμα στο Τουρκοκύπριο, δηλαδή νιώθει ο Τουρκοκύπριος ότι μπορεί να εκφραστεί, έχει τη δυνατότητα να πει το γνώμη του; Νιώθει κανείς ότι πρόκειται για ένα καθεστώς πρωτίστως ανελεύθερο …
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Αυτές οι εκδηλώσεις που είχαν οι Τουρκοκύπριοι εσχάτως, φανερώνει ακριβώς του λόγου του αληθές ότι είναι αιχμάλωτοι της Άγκυρας τόσο δια του κατοχικού στρατού όσο και με την συντριπτική πλειοψηφία που έχουν εδώ οι έποικοι. Οι Τουρκοκύπριοι δεν υπερβαίνουν τις 80,000. Οι έποικοι είναι μεταξύ 250,000 – 300,000 …
Ερώτηση: Δηλαδή πόσοι ήλθαν και πόσοι εξελίχθηκαν σε αυτά τα χρόνια; Γιατί φαντάζομαι χρειάζεται και ένας οικογενειακός προγραμματισμός κάποια στιγμή … εάν πάμε σε μια κοινή διοίκηση …
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Είναι γνωστό σε όλους ότι οι Ανατολίτες που οι έποικοι είναι όλοι Ανατολίτες, η κάθε οικογένεια αποκτά μια δωδεκάδα παιδιά. Ενώ οι Τουρκοκύπριοι ήταν περίπου στο ίδιο επίπεδο μαζί μας. Ένα, δυο, τρία παιδιά, πολύ σπάνια τέταρτο και πέμπτο παιδί. Φυσιολογικά έτσι γινόταν η αύξηση και των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων στο ίδιο επίπεδο. Ενώ όταν έχεις τους Ανατολίτες που γεννοβολούν η κάθε οικογένεια μια δωδεκάδα παιδιά τότε είναι θέμα ελαχίστου χρόνου να τουρκοποιηθεί η Κύπρος. Αυτό πρέπει να το προσέξουμε. Μάλιστα πολλές φορές έχω πει ότι εάν μας δώσουν το καλύτερο Σύνταγμα του κόσμου και δεχθούμε να μείνουν οι έποικοι εδώ με μαθηματική ακρίβεια μέσα σε 20-25 χρόνια η Κύπρος θα τουρκοποιηθεί. Άρα οι έποικοι και αυτό είναι εκ των …. πρέπει να φύγουν, πρέπει να εγκαταλείψουν το κυπριακό έδαφος.
Ερώτηση: Ισχύει το ίδιο και για την εγκατάσταση ελληνικού πληθυσμού στην ελεύθερη Κύπρο Μακαριότατε;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Όχι, διότι εύκολα δεν δίνουμε κυπριακή ιθαγένεια. Εκτός αν κάποιος παντρευτεί με Κύπριο. Και χίλια χρόνια να ζήσει ένας Ελλαδίτης εδώ είναι Έλληνας εξ Ελλάδος. Δεν είναι Κύπριος. Αν θα νυμφευθεί εδώ με Κυπρίους, τότε αν ζητήσει θα πάρει την ιθαγένεια όπως έχουμε και εμείς Κυπρίους στην Ελλάδα. Νομίζω ότι στην Αθήνα υπάρχουν πέραν των 50,000 Κυπρίων. Όσοι έχουν παντρευτεί με Ελλαδίτες και θέλουν να έχουν την ελληνική ιθαγένεια νομίζω μετά από μερικά χρόνια την αποκτούν. Όπως σε όλες τις χώρες του κόσμου, έτσι γίνεται και στην Κύπρο, αλλά όχι κάτω από τη βία των όπλων όπως χρησιμοποίησαν οι Τούρκοι. Εδώ ακριβώς έφεραν στους έποικους για να αλλοιώσουν τη δημογραφική σύνθεση του νησιού μας. Είναι φαεινότερο ήλιου. Το ξέρουμε ότι αυτή ήταν η πολιτική της Άγκυρας. Δια του πληθυσμού να καταλάβει την Κύπρο και όχι πλέον στρατιωτικά.
Ερώτηση: Έχετε μια πολύ ξεκάθαρη άποψη για τους εποίκους. Αντιθέτως τους Τουρκοκύπριους θα μπορούσε κανείς να πει ότι τους βλέπετε και εκείνους σαν παιδιά σας;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Ποτέ δεν είχαμε στην Κύπρο θρησκευτικό πρόβλημα. Αρκεί να σας πω ότι όταν ήμουν μικρό παιδάκι και παίζαμε με τα Τουρκαλλάκια δεν είχαμε καμιά διαφορά. Βλέπαμε όλα τα παιδιά το ίδιο. Και τα Τουρκαλλάκια και τα Ελληνόπουλα. Ήμεθα μαζί. Παίζαμε όλοι. Είμαστε αδέλφια, φίλοι. Πολλές φορές ξενίζονται οι Ευρωπαίοι όταν τους λέμε ότι ποτέ δεν είχαμε θρησκευτικό πρόβλημα. Όταν γιορτάζαμε τις θρησκευτικές γιορτές μας οι Τουρκοκύπριοι ερχόντουσαν και γιόρταζαν μαζί μας. Γινόντουσαν μέτοχοι της δικής μας χαράς. Και όταν και εκείνοι γιόρταζαν πηγαίναμε στις θρησκευτικές γιορτές τους. Δεν είχαμε κανένα πρόβλημα και τους ξενίζει αυτό τους Ευρωπαίους τους Αμερικάνους γιατί οι περισσότεροι πιστεύουν ότι το θέμα είναι θρησκευτικό. Δεν είχαμε ποτέ τέτοιο πρόβλημα. Το πρόβλημα της Κύπρου, αλλά δυστυχώς οι περισσότεροι από εμάς το έχουν ξεχάσει, είναι η εισβολή και κατοχή. Υπήρξε μια τουρκο-ανταρσία το 1963 για να καταλυθεί η Κυπριακή Δημοκρατία και δεν τα κατάφεραν. Αυτή ήταν η φιλοσοφία του Ντενκτάς – να κάνει δυο κράτη στην Κύπρο: ένα ελληνοκυπριακό και ένα τουρκοκυπριακό με απώτερο σκοπό να αφομοιωθεί ο Ελληνισμός και δια του πληθυσμού που διαθέτει η Τουρκία πολλά εκατομμύρια θα τουρκοποιούσαν, αυτό επίστευαν, το νησί.
Ερώτηση: Επιτέθη δια της βίας αλλά όχι η απόλυτη τουρκοποίηση. Μακαριότατε, ως προς την επίλυση, αν έμενε το πράγμα ως ζήτημα καθαρά Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων χωρίς την παρέμβαση από τις «μητέρες πατρίδες» και κυρίως από της πλευράς της Άγκυρας, θα ήταν καλύτερα τα πράγματα για να βρείτε μόνοι σας τη λύση;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Πιστεύω ναι. Γιατί και τότε το 1963 ακόμα και το 1960 που έγινε η εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας αν εμέναμε με τους Τουρκοκυπρίους δεν θα είχαμε κανένα πρόβλημα. Ήταν η παρέμβαση πρώτα των Άγγλων – το διαίρει και βασίλευε της Μεγάλης Βρετανίας ίσχυσε δυστυχώς και στην Κύπρο – και η επέμβαση της Τουρκίας που ήθελε δια των Συμφωνιών Ζυρίχης – Λονδίνου να αποκτήσει και πάλι δικαιώματα επί της Κύπρου. Εδώ είχε καταστραφεί η όλη υπόθεση που μπορούσε να γίνει ένα σωστό κράτος εδώ και να ζήσουμε όλοι ευτυχισμένοι και Έλληνες και Τούρκοι. Όμως θέλω να είμαι ειλικρινής. Το 1960 που έγινε η τρομοκρατία τόσο οι Ελληνοκύπριοι όσο και οι Τουρκοκύπριοι θεώρησαν αυτές τις Συμφωνίες ως έναν σταθμό και όχι ως τελική λύση. Εξαναγκαστήκαμε να δεχθούμε το ενιαίο κράτος. Είχαμε εστραμμένα τα βλέμματα μας προς την μητέρα πατρίδα. Κακά είναι τα ψέματα. Θέλαμε την ένωση με την Ελλάδα και οι Τούρκοι ήθελα την ένωση τους πλέον με την Τουρκία. Εδώ ήταν το λάθος μας. Κοινό λάθος. Που δεν πιστέψαμε ότι μπορούσαμε να ζήσουμε μαζί ενώ είχαμε ζήσει επί αιώνες ευτυχισμένοι. Αυτό ήταν το μοιραίο λάθος που το είδαμε εκ των υστέρων ότι αν μέναμε ως μια οντότητα, αν αγαπούσαμε το κράτος μας, την Κυπριακή Δημοκρατία και εργαζόμασταν μαζί θα είχαμε ένα πολύ όμορφο κράτος. Μικρό μεν αλλά πολύ νοικοκυρεμένο και θα ζούσαμε ευτυχισμένοι.
Ερώτηση: Μια προεδρική παρατήρηση προσφάτως ότι υπάρχει μια ευθύνη στις «μητέρες πατρίδες» είναι ορθή συνεπώς ή σε άλλη κατεύθυνση;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Νομίζω ότι έχει παρεξηγηθεί η άποψή μου. Δεν έχει αποδοθεί σωστά. Όταν είπα του Τούρκου δημοσιογράφου ότι πρέπει να φύγουν τα τουρκικά στρατεύματα αυτός με ρώτησε τα ελληνικά; Του απάντησα και τα ελληνικά. Και με ρώτησε: «Δηλαδή δεν θα θέλατε την επέμβαση των «μητέρων πατρίδων»; Του απάντησα: όχι. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι κακίζω την Ελλάδα διότι πάντοτε όπως είπα και αυτό το γνωρίζουν οι πάντες ότι η πολιτική της Εκκλησίας είναι ελληνο-κεντρική. Μακάρι να μπορούσαμε να κάναμε την ένωση και θα τη θέλαμε. Αλλά στο σημείο που έχουμε φτάσει νομίζω ότι μόνο με τη συνεργασία των δυο κοινοτήτων μπορούμε να ζήσουμε ευτυχισμένοι.
Ερώτηση: Και τώρα που συζητούμε ακούω τη φωνή του Μοϊζίνη, Μακαριότατε ο οποίος καλεί τους πιστούς για προσευχή.
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Αυτό προσωπικά δεν με ενοχλεί όπως πιστεύω και τους σωστούς τους Τουρκοκυπρίους δεν θα τους ενοχλεί ο ήχος της καμπάνας. Εμείς αυτά δεν τα είχαμε παλιά.
Ερώτηση: Δεν είναι πολιτισμικές οι διαφορές γιατί μου λέγατε προηγουμένως για τους ξένους που δίνουν μεγάλη έμφαση στα πολιτισμικά ζητήματα;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Όχι. Και οι Τουρκοκύπριοι δεν ήταν πολύ θρησκευόμενοι, δηλαδή πολύ αραιά ακούγαμε τον Μοϊζίνη στον Μιναρέ. Πολύ-πολύ αραιά. Τώρα δεν είναι ο Μοϊζίνης. Είναι η τεχνολογία που με τις κασέτες, το μαγνητόφωνο κλπ και ακούγεται από το πρωί, πολύ πρωί που ακούγεται η φωνή του Μοϊζίνης και πεντάκις κατά τη διάρκεια της ημέρας αλλά δεν μας ενοχλεί αυτό.
Ερώτηση: Με αυτό μεγαλώσατε …
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Βεβαίως. Όπως δεν ενοχλεί στην Κωνσταντινούπολη τους Έλληνες που έχουν συνηθίσει και εμάς δεν μας ενοχλεί και επαναλαμβάνω για πολλοστή φορά ότι θρησκευτικό πρόβλημα στην Κύπρο ούτε είχαμε, ούτε έχουμε, ούτε και στο μέλλον θα έχουμε.
Ερώτηση: Η Αθήνα είναι καλή στο ρόλο της, συνδράμει, πώς είναι αυτή την περίοδο;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Πιστεύω ότι ειδικά αυτή την περίοδο και να θέλει δεν μπορεί. Με τα προβλήματα και ιδιαίτερα τα οικονομικά εάν ένα κράτος δεν έχει ισχυρή οικονομία νομίζω ότι δεν μπορεί να έχει ούτε και ισχυρή εξωτερική πολιτική. Λυπούμαι που το λέω και δεν έπρεπε να φθάσει εδώ που έφθασε γιατί έπρεπε να ήταν εύρωστο κράτος. Το μορφωτικό επίπεδο του Έλληνα και το διανοητικό είναι υψηλό. Δεν έχει να ζηλέψει κάτι από τους Ευρωπαίους και ως μη όφειλε έφτασε σε αυτά τα χάλια.
Ερώτηση: Η Κυπριακή Δημοκρατία οικονομικά πώς είναι αυτή την περίοδο;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Δεν πάμε και εμείς καλύτερα. Βέβαια δεν φτάσαμε στα έσχατα. Αν δεν προσέξουμε όμως, γιατί ήμαστε μεν μικρή οικονομία, που εύκολα νοικοκυρεύετε αλλά και εύκολα πάει κάτω.
Ερώτηση: Κρατικο-κεντρική γιατί εμείς στην Ελλάδα πιέσαμε πολύ, έχουμε… γιατί εμείς στην Ελλάδα …….αυξήσαμε το δημόσιο σε υπερβάλλοντα βαθμό. Υπάρχει και η ίδια αντίληψη και στην οικονομία της Κύπρου;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Νομίζω ότι το κράτος κάπου παρεμβαίνει. Δεν είναι καταλυτική η παρέμβαση του. Μάλιστα πολλές φορές χαριτολογώντας και λέγαμε και λέγουμε εκείνο το θαύμα που έγινε το 1974 που είχαμε 200,000 πρόσφυγες και όμως επιβιώσαμε ήταν η αγωνιστική διάθεση του λαού μας. Ο λαός δούλεψε. Δεν ήταν η Κυβέρνηση. Εντάξει ήλθε και η Κυβέρνηση και βοήθησε σαν αρωγός. Πιστεύω ότι ο λαός μας είναι ζωντανός, είναι δουλευταράς, είναι προγραμματισμένος γιατί ένας που δεν είναι οκνηρός και δουλεύει και έχει πρόγραμμα στη ζωή του πάει μπροστά. Αλλά πρέπει να υπάρχουν και τα δυο. Και η όρεξη για δουλειά και ο προγραμματισμός. Αν έχεις όρεξη για δουλειά αλλά είσαι απρογραμμάτιστος δεν πετυχαίνεις πολλά. Πιστεύω ότι ο λαός μας είναι πολύ καλός σε όλους τους τομείς και σε όλα τα επίπεδα. Αν μου επιτρέπετε να σας αναφέρω κάτι που με ξένισε από τις πρώτες μέρες που ανέλαβα τη διεύθυνση της Εκκλησίας. Είχαμε προεκλογική περίοδο τέσσερα χρόνια. Είχαμε σκανδαλίσει το λαό μας. Τον είχαμε απογοητεύσει. Πίστευα ότι θα μας απέρριπτε ο λαός. Ο λαός περίμενα να μας …. Και αντ΄αυτού από την πρώτη ημέρα που ήλθα εδώ με αυτούς τους φόβους είδα την αγάπη του λαού. Μας αγκάλιασε, συνεργάστηκε μαζί μας και όταν είπα ότι από σήμερα οι πόρτες της Αρχιεπισκοπής και η πόρτα του γραφείου μου θα είναι ανοικτές για το λαό άρχισε αμέσως η αντίστροφη μέτρηση. Έχω αντιληφθεί ότι έχουμε να υπηρετήσουμε ένα υπέροχο λαό.
Ερώτηση: Όμως το ενδιαφέρον της Εκκλησίας για το πολιτικό θέμα και για το εθνικό θέμα αντιλαμβάνομαι ότι δεν βρίσκει σύμφωνους όλους. Και το ακούω. Μιλούν για την ανάμιξη της Εκκλησίας της Κύπρου στην πολιτική. Είναι έτσι;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Συνήθως πάντοτε οι κυβερνώντες δεν αρέσκονται να ακούν απόψεις από την Εκκλησία. Οι μη κυβερνώντες, τουλάχιστον μας ανέχονται. Η Κυβέρνηση πολλές φορές έχει διαφωνήσει μαζί μας, αλλά και εγώ αστειευόμενος πολλές φορές τους λέω: Δυο χιλιάδες χρόνια με επικεφαλής την Εκκλησία ο τόπος αυτός παρέμεινε και ελληνικός και χριστιανικός. Μέσα σε μισό αιώνα που αναλάβετε εσείς οι πολιτικοί τη μισή Κύπρο αφήσατε. Γι’ αυτό καθίστε φρόνημα και ακούγεται της Εκκλησία που έχει μια εμπειρία δυο χιλιάδων ετών, καταλάβετε το. Δεν διεκδικούμε, μάλιστα εγώ έχω απαγορεύσει στο διάκο να λέει τη λέξη εθνάρχης. Δεν μου χρειάζεται λέω. Δεν θέλω να επιβληθώ με αυτό το δικαίωμα του εθνάρχη κλπ. Όχι το απεμπολώ, αν θέλετε, δεν με ενδιαφέρει. Είμαι ένας πολίτης της Κυπριακής Δημοκρατίας ίσος με τους άλλους πολίτες και όπως ο κάθε πολίτης έχει δικαίωμα να ενδιαφέρεται για την πατρίδα του και να αποφαίνεται για την πατρίδα του τέτοιο δικαίωμα έχω και εγώ. Και δεν μπορεί να μου το αφαιρέσει κανείς.
Ερώτηση: Λέγεται Μακαριότατε, ότι ενισχύετε οικονομικά την πλευρά που έχει τη δική σας άποψη ως εκείνη τη σχολή που λέει πως πρέπει να λυθεί με αυτό τον τρόπο το κυπριακό ζήτημα και ότι ως προς τις Βουλευτικές Εκλογές ότι υπάρχει μια άποψη ενός κυρίου υποψηφίου και ότι μπορεί να είστε εσείς αυτός.
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Όχι στις Βουλευτικές Εκλογές διότι δεν έχω θέσει υποψηφιότητα για Βουλευτής. Αυτό δεν ανταποκρίνεται στην αλήθεια. Εμείς έχουμε την εθνική γραμμή μας και οσάκις ακούσουμε κάποιες παραφωνίες προσπαθούμε να αναλύσουμε το όλο θέμα. Δηλαδή άκουγα από πολιτικούς, Υπουργούς, για να μην πω και από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ότι το 1964 σφάξαμε τους Τούρκους. Η Εκκλησία χρηματοδότησε ένα βιβλίο που το ονόμασε «Αιματηρή Αλήθεια», βγάλαμε 100,000 αντίτυπα, δώσαμε στο λαό μας, στείλαμε και στους Ευρωβουλευτές, το εκδώσαμε δίγλωσσο και ελληνικό και αγγλικό, στείλαμε σε όλους τους Βουλευτές του Ηνωμένου Βασιλείου για να μάθουν την αλήθεια όπου εκεί περιγράφονται οι μανούβρες των Άγγλων και της Άγκυρας πως εδούλεψαν για να φθάσουμε στο 1963 και έπειτα στο 1974. Φαίνεται στο βιβλίο αυτό. Δεν έχουμε χρηματοδοτήσει κανένα. Βγάλαμε ακριβώς το βιβλίο αυτό για να ενημερώσουμε το λαό μας.
Ερώτηση: Δεν ενισχύετε δηλαδή οικονομικά τη σχολή σκέψης που ταιριάζει με τη δική σας άποψη ως προς την επίλυση του Κυπριακού;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Όχι. Έχουμε το θάρρος να λέμε τις απόψεις μας επί καθημερινής βάσεως και πιστεύω ότι ο λαός μας γνωρίζει την άποψη της Εκκλησίας και εσχάτως έχω αντιληφθεί ότι ο κυπριακός λαός στη συντριπτική πλειοψηφία του αυτή τη στιγμή περιμένει κάτι από την Εκκλησία. Θέλει η Εκκλησία να επέμβει για να ενώσει τις δυνάμεις ούτως ώστε να δει καλύτερες μέρες το εθνικό μας θέμα γιατί έχει καταβαραθρωθεί.
Ερώτηση: Η σχέση σας με τον Πρόεδρο Χριστόφια, ποια είναι αυτή την περίοδο; Πώς είναι;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Πάντοτε ήσαν φιλικές οι σχέσεις μας. Σέβομαι τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ασχέτως αν διαφωνούμε, σίγουρα διαφωνούμε. Με πολλή αγάπη του το λέμε. Εκείνος θέλει να υποστηρίζει τις δικές του θέσεις – και είναι φυσιολογικό – αλλά μέσα στα πλαίσια των δημοκρατικών αρχών, αυτά πρέπει να υπάρχουν. Μόνο εκεί που υπάρχει δικτατορία διατάσσει ο πρώτος και όλοι οι άλλοι υπακούουν. Δόξα τω Θεώ έχουμε μια πλουραλιστική δημοκρατία στην Κύπρο και έχουμε δικαίωμα της έκφρασης, της ελεύθερης έκφρασης όλοι και έχει και η Εκκλησία. Μπορεί να διαφωνούν μερικοί, δικαίωμα τους να διαφωνούν γιατί αυτά είναι τα αγαθά της δημοκρατίας.
Ερώτηση: Σας χρεώνουν ταύτιση με τον αείμνηστο Πρόεδρο Τάσο Παπαδόπουλο. Αυτό καθορίζει τη σχέση σας με τον Πρόεδρο Χριστόφια;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Ασφαλώς όχι. Με τον αείμνηστο Παπαδόπουλο είχαμε μια φιλική σχέση πολλών δεκαετιών, δεν φιλέψαμε όταν έγινε Πρόεδρος, και μάλιστα οσάκις ήθελα ενημέρωση επί του θέματος ως Μητροπολίτης Πάφου - που είχα κάνει 29 έτη στην πόλη της Πάφου – δεν πήγαινα στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να ενημερωθώ ή στον Υπουργό Εξωτερικών πήγαινα στον αείμνηστο Παπαδόπουλο που ήταν μέλος του Εθνικού Συμβουλίου και εκεί έπαιρνα ακριβώς τη σωστή πληροφόρηση. Γιατί οσάκις στους διάφορους Προέδρους ενημερωνόμασταν κάπου δεν ήταν σωστή η ενημέρωση. Είχα πλήρη όμως ενημέρωση από τον αείμνηστο Παπαδόπουλο και όταν έγινε Πρόεδρος είχα πληρέστερη ενημέρωση, από πρώτο χέρι.
Ερώτηση: Όταν είπατε, όταν τοποθετήθηκα σε εκείνη την περίοδο με το ΟΧΙ στο Σχέδιο Ανάν είχατε κατά νουν, λάβατε υπόψη σας τα πράγματα μελλοντικά να γίνουν χειρότερα και άρα να λέμε κάθε πέρσι και καλύτερα;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου:Πέρασε από το μυαλό μου. Μας το έλεγαν και οι άλλοι. Αλλά δεν μπορούσαμε να δεχθούμε το Σχέδιο Ανάν γιατί θα διέλυε την Κυπριακή Δημοκρατία. Είναι το μόνο όπλο που είχαμε. Δεν έχουμε τίποτα άλλο εκτός από την κρατική υπόσταση. Εκείνο που πρέπει να αντιληφθεί όλος ο λαός μας είναι ότι την κρατική υπόσταση πρέπει να τη φυλάξουμε ως κόρην οφθαλμού. Δεν έχουμε άλλο όπλο. Είναι το μοναδικό που έχουμε. Μάλιστα είμαστε και εντός της Ευρώπης ισότιμο μέλος. Αυτό λέει πολλά.
Ερώτηση: Υπάρχει κάποια υποχρέωση έναντι της Ευρώπης το γεγονός δηλαδή ότι έγινε αποδεκτή η Κυπριακή Δημοκρατία έχοντας ανοικτό το θέμα της επιλύσεως του Κυπριακού;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Εγώ θα σας απαντήσω πολύ ειλικρινά. Τους γελάσαμε και μπήκαμε μέσα. Δεν τους γέλασε ο Παπαδόπουλος. Άλλοι υποσχέθηκαν.
Ερώτηση: Ποιοι;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Ήταν ο Πρόεδρος Κληρίδης που υποσχέθηκε ότι θα περάσει το Σχέδιο Ανάν, «βάλτε μας μέσα και θα περάσει». Αλλά έχασε τις εκλογές και όταν ανέλαβε ο Παπαδόπουλος είπε ότι αυτά δεν περνούν. Δεν πέρασε το Σχέδιο διότι διαλύει την Κυπριακή Δημοκρατία. Δεν μπορούσαμε και αυτή είναι και η δική μου φιλοσοφία ότι εάν κάνουμε την άλλη πλευρά χωρίς να κάνει υποχωρήσεις με κρατική υπόσταση είναι το τέλος μας.
Ερώτηση: Αυτή Μακαριότατε είναι μια εθνικιστική θα μπορούσε να πει κανείς άποψη ή όχι;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Δεν νομίζω. Είναι καθαρότατη εθνική θέση. Δεν είναι εθνικιστική. Δεν είμαστε ακραίοι. Εμείς αγαπούμε πραγματικά τους Τουρκοκύπριους και θέλουμε να ζήσουμε μαζί. Ούτε θέλουμε να τους επιβάλουμε τις απόψεις μας αλλά ούτε και δεχόμαστε να μας επιβάλουν και εκείνοι τις δικές τους απόψεις. Πρέπει να λειτουργήσει το κυπριακό κράτος όπως λειτουργούν όλα τα ευνομούμενα κράτη. Υπάρχει η αρχή της πλειοψηφίας. Πώς να το κάνουμε; Είναι μια δημοκρατική αρχή. Πρέπει να ισχύσει παντού.
Ερώτηση: Η αριστερή πολιτική καταγωγή του Προέδρου Χριστόφια δημιουργεί εμπόδιο στη συνεργασία σας;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Πιστεύω ότι η κουμμουνιστική του κουλτούρα μερικά πράγματα δεν τον αφήνει να καταλάβει.
Ερώτηση: Ένα παράδειγμα;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Μια στιχομυθία που είχαμε:
- «Τι λέει το Ευαγγέλιο του Χριστού; Όλοι οι άνθρωποι δεν είμαστε αδελφοί;»
- «Ναι, ασφαλώς κ. Πρόεδρε, όλοι είμεθα αδελφοί ανεξάρτητα φυλής, χρώματος. Δεν είμεθα σωβινιστές. Αλλά δεν μπορώ να πω ότι είναι αδελφοί μας οι Τούρκοι γιατί ήλθαν και μας έβγαλαν έξω από τα σπίτια μας και τις περιουσίες μας και είμεθα πρόσφυγες στη δική μας την πατρίδα. Τα αδέλφια δεν κάνουν κάτι τέτοιο. Ούτε και τα ξαδέλφια βγάζουν τα ξαδέλφια έξω από τα σπίτια και τις περιουσίες τους. Κατάλαβε: είναι εχθροί μας αυτή τη στιγμή. Εάν αντιληφθούν το λάθος και πουν ο καθένας στο σπίτι του και να ξεκινήσουμε μια νέα ζωή, ναι τότε είμεθα αδελφοί. Πράγματι είμεθα αδελφοί. Δεν μπορούν να συμπεριφέρονται τα δικά μας δικά τους και τα δικά τους πάλι δικά τους. Δεν γίνεται αυτό το πράγμα».
Και του εξήγησα ότι ο Χριστός σίγουρα ήταν σοσιαλιστής. Όχι δια του πιστολιού όμως. Δεν κρατούσε το όπλο να επιβάλει τον σοσιαλισμό, δια της βίας, δεν γίνονται αυτά. Δια της αγάπης ναι. Αλλά δια των όπλων δεν νομίζω ότι υπάρχει δημοκρατία δια των όπλων.
Ερώτηση: Εδώ οφείλεται στο ότι λέγεται για εσάς Μακαριότατε ότι επί της ουσίας δεν συμβάλλετε εποικοδομητικά στη συνεργασία των δυο πλευρών; Ότι έχετε με την άποψη να καθίσουν οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι μαζί αλλά παρόλα αυτά η κεντρική άποψη είναι αποτρεπτική ως προς το τελικό αποτέλεσμα;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Θα συναντηθώ την άλλη βδομάδα με το Μουφτή. Είχα συναντηθεί ξανά με προηγούμενους Μουφτήδες. Τους έβαζα κάτω το θέμα των εκκλησιαστικών μας μνημείων στο βορρά του τα μνημεία μας το ένα μετά το άλλο καταρρέουν. Είχα πει ότι τα μνημεία αυτά ναι μεν είναι δικά μας αλλά ανήκουν σε όλη την πολιτισμένη ανθρωπότητα. Ανήκουν και στην Τουρκία. Γι’ αυτό πρέπει να μας αφήσετε να τα συντηρήσουμε όπως η Κυβέρνηση η δική μας συντήρησε όλα τα τουρκικά Τεμένη στις ελεύθερες περιοχές το ίδιο πρέπει να πράξετε και εσείς. Η απάντηση του Μουφτή ήταν ότι αυτό είναι πολιτικό θέμα και δεν μπορώ εγώ να το χειριστώ. Λέω εγώ δεν είναι πολιτικό θέμα αλλά καθαρώς πνευματικό θέμα. Είναι εκκλησιαστικά μνημεία, είναι οι ναοί μας. Θα χαρείτε να τους δείτε να πέφτουν στο έδαφος; Είναι μια κληρονομιά όλων μας. Είναι μνημεία του 12ου, 13ου, 14ου, 15ου αιώνα, που αυτά τα μνημεία όταν πέσουν δεν ξανακτίζονται. Αν ήταν εκκλησίες του δευτέρου ήμισυ του 20ού αιώνος που ήταν με μπετόν και σίδηρο δεν θα μας ενδιέφερε γιατί αυτά ξανακτίζονται. Αλλά αυτά είναι κειμήλια. Δεν υπάρχουν καν μαστόροι να κτίσουν τέτοια μνημεία. Γι΄ αυτό επιστρέφοντας από τη Ρώμη θα συναντηθούμε την άλλη βδομάδα. Θα του τα θέσω ωμά, ξανά. Πολύ φοβάμαι ότι η απάντηση θα είναι η ίδια ότι αυτό είναι πολιτικό θέμα, δεν μου πέφτει λόγος. Ποια συνεργασία; Ασχολούμαστε τώρα εδώ και 37 χρόνια να συντηρήσουμε την εκκλησία στον Απόστολο Ανδρέα και δεν μας επιτρέπουν. Έχει πάει πολύ πίσω η όλη κατάσταση. Προχθές έβαλαν εισιτήριο για να εισέλθει κανείς στη Μονή. Όχι για μπει κανείς στην εκκλησία για να προσκυνήσει αλλά για να εισέλθει στη Μονή πρέπει να πληρώσει €1. Έχουμε μια παράδοση δέκα αιώνων που έχουμε τα Μοναστήρια μας. Ποτέ, ουδέποτε τέθηκε είσοδος για να μπεις στο Μοναστήρι. Δεν σέβονται οι Τούρκοι αυτό το θέμα της ελευθερίας να μπει ο Χριστιανός να προσευχηθεί εκεί στο Μοναστήρι. Αυτά τα καταγγέλλουμε καθημερινά. Δεν νομίζω να είναι σοβινιστική θέση αυτή, δεν είναι εξτρεμιστική θέση. Είναι θέμα αρχής, θέμα σεβασμού, θρησκευτικών ελευθεριών, ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Έχω πει στον Αμερικανό Πρέσβη και στους άλλους Πρέσβεις των μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας: «Κύριοι, εσείς με τους συμμάχους σας κάνατε πόλεμο για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Γιατί πήγατε στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν, σήμερα στο Λιβύη; Εν ονόματι των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εμείς δεν επιθυμούμε να κάνετε πόλεμο για μας. Εμείς θέλουμε αυτά τα ανθρώπινα δικαιώματα και θρησκευτικές ελευθερίες να είναι ένα απόκτημα σεβαστό για όλους. Και για μας και για σας και για όλο τον κόσμο. Μπορείτε να τα επιβάλετε αυτά, δεν χρειάζεται πόλεμος. Για άλλους πολεμάτε, για μας δεν θέλουν να ισχύσουν. Πιέστε την Τουρκία να μπορούμε να πάμε να προσευχηθούμε στους ιερούς χώρους, εκεί που οι πρόσφυγες μας έχουν βαφτιστεί, έχουν παντρευτεί, έκαναν κηδεία των παππούδων τους, των πατέρων τους κλπ. Είναι χώροι που μας συνδέουν πνευματικά, ψυχολογικά. Είναι δικοί μας χώροι και θέλουμε να ζήσουν αυτά τα μνημεία. Και όμως υπάρχει μια πλήρης αναλγησία.
Ερώτηση: Η συντήρηση των μνημείων που είναι στην άλλη πλευρά, στην κατεχόμενη της οδού Λήδρας, είναι για τουριστικούς λόγους νομίζετε; Ή είναι μια κίνηση καλής θέλησης από την πλευρά των Τουρκοκυπρίων;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Δεν υπάρχει συντήρηση.
Ερώτηση: Τα δικά τους μνημεία που είναι στις ελεύθερες περιοχές;
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου: Τα δικά τους που είναι στις ελεύθερες περιοχές είναι συντηρημένα από την Κυπριακή Δημοκρατία, από την Κυβέρνηση μας που σεβόμενη την θρησκευτική ελευθερία και τα μνημεία αυτά τα συντηρεί. Είναι από αγάπη και σεβασμό που το κάνει η Κυπριακή Δημοκρατία και έπρεπε το ίδιο να ακολουθεί και η τούρκικη πλευρά από εκεί, αλλά η πολιτική της Άγκυρας είναι ότι ελληνικό και ότι χριστιανικό πρέπει να εξαφανιστεί, να μη φαίνεται το πέρασμα του ελληνισμού και του χριστιανισμού από εκεί.
