Του Ηλία Λιαμή, δρ Θεολογίας,
ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
1. Το ευρύτερο πλαίσιο της Σαρακοστής
2. Κυριακή της Ορθοδοξίας
-Τι είναι Ορθοδοξία
-Ορθοδοξία και Χριστιανισμός
-Ορθόδοξο δόγμα
3. Ευαγγελική περικοπή
-Ο Χριστός μας καλεί σε μια σχέση μαζί Του
-Το κόστος της σχέσης (Αποστολική περικοπή)
-Η Σαρακοστή ως ανταπόκριση στο κάλεσμα του Χριστού
4. Εικονομαχία
Αγαπημένε μας φίλε,
Τι να πρωτοεπιλέξει κανείς σήμερα, προκειμένου να εστιάσει την προσοχή και κατ΄ επέκτασιν τον λόγο του, απευθυνόμενος σε παιδικά ή εφηβικά ματιά, που περιμένουν λόγο παρηγοριάς και ελπίδας, εν μέσω καιρών αφυδατωμένων και από τα δύο;
Πρώτη επιλογή είναι η προσέγγιση της Ευαγγελικής, αλλά και της Αποστολικής περικοπής.
Δεύτερη επιλογή, η σημασία της αναστηλώσεως των εικόνων για τη ζωή και τη διδασκαλία της Εκκλησίας.
Και τρίτη επιλογή, η αναφορά στην Ορθοδοξία, στην οποίαν, η Κυριακή αυτή είναι αφιερωμένη.
Παράλληλα, το πνεύμα της Σαρακοστής διαποτίζει κάθε συζήτηση και δεν μπορούμε να παραλείψουμε μια αναφορά-τουλάχιστον-στον δρόμο που μας καλεί να βαδίσουμε.
Προσωπικά θα ξεκινούσα από την τρίτη επιλογή, όχι μόνο για διδακτικούς αλλά και για συναισθηματικούς λόγους. Η λέξη αυτή –ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ- ανακεφαλαιώνει ό,τι περιεκτικότερο σε ευγένεια, αρχοντιά, νόημα ζωής, ελπίδα και προοπτική επεφύλαξε στην ταλαιπωρημένη ανθρωπότητα, το σχέδιο του Θεού. Και μάλιστα, συνοδευόμενο από ήχους γλυκείς πάνω στο στασίδι, ευωδίες από θυμίαμα, φιλάνθρωπα βλέμματα αγίων μέσα από τις εικόνες, που μπροστά τους σε τόσες και τόσες ταπεινές κάμαρες καίει μέχρι και την ώρα ετούτη άσβεστο ένα καντήλι, άγρυπνος αποδέκτης προσευχών με δάκρυα και μετάνοιες.
Κι όμως! Όλος αυτός ο νοηματικός και συναισθηματικός πλούτος πρέπει να χωρέσει σε λόγο λιτό, σχεδόν επιγραμματικό και συγχρόνως μεστό και κατανοητό. Διότι όλο και πληθαίνουν οι νέοι άνθρωποι, οι οποίοι ουδέποτε γεύτηκαν τέτοιες εμπειρίες, αλλά και των οποίων οι ψυχές διψούν για μια πρόταση ζωής, διατυπωμένης με τους όρους ενός καταιγιστικού σε εικόνες και πληροφορίες πολιτισμού.
«Τι είναι αυτή η Ορθοδοξία, κύριε;», ήταν η ερώτηση που με προσγείωσε απότομα πριν 20 χρόνια, και που την συναντώ σχεδόν κάθε χρόνο, θέλοντας να ασχοληθώ με το συγκεκριμένο μάθημα της Γ΄ Γυμνασίου (Εικονομαχία), την πρώτη εβδομάδα της Σαρακοστής. Κάθε φορά προσπαθώ να είμαι όσο το δυνατόν πιο σαφής και επιγραμματικός. Ξεκινώ πάντα από την απάντηση του Κάλλιστου Ware, σε αντίστοιχη ερώτηση ραδιοφωνικής συνέντευξης που μου είχε δώσει στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης το 1995:
«Ορθοδοξία είναι η πίστη στην ανάσταση του Χριστού και η εμπιστοσύνη στους αγίους της Εκκλησίας».
Νομίζω, πως πάνω στη βάση αυτή μπορεί κανείς να οικοδομήσει έναν διάλογο με τις προτεραιότητες, που θα του υποδείξει το ακροατήριό του.
Μια άλλη ερώτηση, που με αιφνιδίασε κατά το παρελθόν και που μπορεί όμως να τεθεί από μας ως αφορμή για συζήτηση είναι:
«Άλλο “Χριστιανισμός” και άλλο “Ορθοδοξία”;»
Στην ερώτηση αυτή θέλησα να δώσω μια απάντηση μέσω του τίτλου του σημερινού σημειώματος. Νομίζω, πως πρέπει να τονίσουμε εξ αρχής, πως ο όρος «Ορθόδοξος» έρχεται ως επίθετο να συνοδεύσει το, γραμματικώς και κυριολεκτικώς, ουσιαστικό Χριστιανισμός, αλλά και κατ΄ επέκτασιν, την ουσία όλων, το ίδιο το πρόσωπο του Χριστού. Η δική Του παρουσία νοηματοδοτεί επίθετα και δόγματα, η δική Του αγάπη παραμένει διαρκώς παρούσα μέσα στην ιστορία. Το επίθετο «Ορθόδοξος»εμφανίζεται όταν εμφανίστηκαν οι αιρέσεις και η Εκκλησία του Χριστού αισθάνεται την ανάγκη να διαχωρίσει τη θέση της από πρόσωπα και κύκλους, οι οποίοι –δυστυχώς, δυστυχέστατα για όλους μας- απεφάσισαν να διακόψουν την ιστορική αυτή διαδρομή του δόγματος, αλλά και του τρόπου ζωής της Εκκλησίας.
«Και τι είναι δόγμα, κύριε;»
Να μια ερώτηση, που είναι πιθανόν να ακολουθήσει.
Αν θέλετε, μπορείτε να γίνετε λίγο…προκλητικοί, ενεργοποιώντας την φυσιολογική αντίδραση της ηλικίας των εφήβων ακροατών σας για κάθε αυθεντία:
«Δόγμα είναι κάτι που δεχόμαστε χωρίς αμφισβήτηση»
Αν καταφύγουμε σ΄ αυτό τον ορισμό πρέπει οπωσδήποτε να επακολουθήσει συζήτηση, που θα οδηγεί στο γεγονός, πως τα δόγματα στην Εκκλησία δεν είναι νοητικές κατασκευές και προσωπικοί στοχασμοί μεμονωμένων προσώπων. Αντίθετα, αποτελούν διατύπωση της ζωής και της αλήθειας της Εκκλησίας, που έχει επαληθευτεί και επαληθεύεται διαρκώς μέσα από την ίδια της ζωή εκείνων που ακολουθούν με συνέπεια τους οδοδείκτες που ο ίδιος ο Χριστός και οι άγιοι του έθεσαν. Αλλοίωση, συμβιβασμός και προσαρμογή του δόγματος ανάλογα με τις συγκυρίες, στερεί από τον κόσμο τη δυνατότητα σωτηρίας του. Η Εκκλησία σέβεται μέχρις κεραίας το δόγμα της, γιατί θέλει μέχρι κεραίας λυτρωμένο τον άνθρωπο. (βλ. το κείμενο εμπλουτισμού στο τέλος του μαθήματος).
Καιρός όμως είναι να διαβάσει ένα παιδί μας το κείμενο της Ευαγγελικής περικοπής... Πατήστε στο εικονίδιο για να διαβάσετε ολόκληρο το μάθημα
