Το Προκείμενο, που στα αρχαία ελληνικά σημαίνει «αυτό που κείται μπροστά», δηλαδή αυτό που προηγείται,υποδηλώνει σήμερα τους δύο η τρεις στίχους από τους ψαλμούς, που εκφέρονται αντιφωνικά από τον αναγνώστη η από τον ψάλτη. Στην αρχαία εποχή το προκείμενο το αποτελούσε συνήθως ολόκληρος ψαλμός, που προηγείτο, κατ᾽αυτό τον τρόπο της ανάγνωσης των Γραφών. Για να καταλάβουμε το προκείμενο πρέπει να θυμηθούμε τηνιδιαίτερη θέση που κατείχαν οι ψαλμοί στην πρώιμη Εκκλησία. Οι ψαλμοί αποτελούν όχι μόνο θεόπνευστη εξήγηση,ερμηνεία της Γραφής και των γεγονότων της ιερής ιστορίας, αλλά σ᾽ αυτούς εκφράζεται ενσαρκώνεται και μας μεταδίδεται η πνευματική εκείνη πραγματικότητα, που μας επιτρέπει να κατανοούμε το αληθινό νόημα των ιερώνκειμένων και των τυπικών.
Το προκείμενο μας εισάγει στο Μυστήριο του Λόγου. Ο Λόγος του Θεού δεν απευθύνεται μόνο στη λογική, αλλά σ᾽ ολόκληρο τον άνθρωπο, στα βάθη του, η με τη γλώσσα των Πατέρων, στην καρδιά του, που είναι κι αυτή όργανο ιερής γνώσης, σε αντίθεση με την ελλειπή, λαθεμένη και ορθολογική γνώση του «κόσμου τούτου». Η ακρόαση και ηκατανόηση του Λόγου προϋποθέτουν «ανεωγμένον νουν». Μπορούμε να πούμε ότι η ευφρόσυνη επαναληπτική εκφώνηση του προκειμένου, η αγγελία του στη σύναξη και η αποδοχή του από τη σύναξη, εκφράζει στη Θεία Λατρεία τη στιγμή της «διανοίξεως του νου», της συνένωσής του με την καρδίαν, όταν ακούμε τους λόγους της Γραφής σαν λόγους του Κυρίου.
Μετά το προκείμενο ακολουθεί η ανάγνωση του Αποστόλου, δηλαδή αποσπάσματος από το δεύτερο, το αποστολικόμέρος της Καινής Διαθήκης. Το ότι η ανάγνωση της αποστολικής περικοπής στην καθημερινή λειτουργική πράξηονομάζεται «Απόστολος» δεν είναι χωρίς σημασία και θέλει να δείξει πως δεν διαβάζεται ένα ανώνυμο κείμενο, αλλά ο ίδιος ο Απόστολος που γράφει την επιστολή είναι παρών και ομιλεί στη λειτουργική σύναξη. Ο «Απόστολος» δεν είναι το κείμενο, αλλά το ιερό πρόσωπο, που ομιλεί σε μας, καθώς ακούμε σε κάθε περικοπή να μας προσφωνεί με το «αδελφοί». Προσωπικά λοιπόν οι Απόστολοι απευθύνονται στη σύναξη, για να μας διδάξουν και να μας νουθετήσουν.
Η ανάγνωση του Αποστόλου στην ιερή σύναξη φανερώνει, σύμφωνα με τους ερμηνευτές της Θείας Λειτουργίας, «την των Αποστόλων εις τα έθνη αποστολήν και το του Χριστού κήρυγμα εν όλω τω Κόσμω», την αποστολή των αγίων Αποστόλων στα έθνη και το κήρυγμα του Χριστού σ᾽ όλο τον κόσμο. Οι Πράξεις και οι Επιστολές, αν και δεν λέγονται Ευαγγέλιο, δεν παύουν να είναι κήρυγμα ευαγγελικό. Και οι Πράξεις και οι Επιστολές είναι μέσα σ᾽ αυτά που είπε ο Ιησούς Χριστός μετά την Ανάσταση στους Αποστόλους· «πορευθέντες εις τον κόσμον άπαντα κηρύξατε το ευαγγέλιον πάση τη κτίσει»· πηγαίνετε σ᾽ όλο τον κόσμο και κηρύξατε παντού το Ευαγγέλιο. Και οι Πράξεις και οι Επιστολές είναι το χαροποιό μήνυμα και το κήρυγμα της σωτηρίας, είναι δηλαδή Ευαγγέλιο. «Τι ουν, μη πρώτον το Ευαγγέλιον;» γιατί δεν διαβάζεται πρώτα το Ευαγγέλιο, ρωτά ο Νικόλαος Καβάσιλας. Και απαντά ο ίδιος: «Ότι τελειοτέρας εστί φανερώσεως σημείον τα δι᾽ αυτού του Κυρίου η τα δια των αποστόλων λεγόμενα», εκείνα που λέει ο ίδιος ο Κύριος είναι τελειότερη αποκάλυψη παρά εκείνα που λένε οι Απόστολοι. Εξάλλου η τελετουργία της Θείας Λειτουργίας ακολουθεί μία ανοδική πορεία, γι᾽ αυτό πηγαίνοντας από τα πιο χαμηλά στα ψηλότερα, διαβάζουμε πρώτα τον Απόστολο κι ύστερα το Ευαγγέλιο. Το Ευαγγέλιο είναι ο Βασιλέας Χριστός, και στις βασιλικές υποδοχές πάνε μπροστά οι αξιωματούχοι κι ύστερα ο βασιλιάς .
Υπάρχει μία σταθερή και μόνιμη τάξη, σύμφωνα με την οποία διαβάζεται η Καινή Διαθήκη, ο Απόστολος και το ιερόΕυαγγέλιο δηλαδή στη Θεία Λειτουργία. Πρέπει να σημειώσουμε ότι η λειτουργική ανάγνωση της Αγίας Γραφής είναιυπόθεση όλου του σώματος. Η αποστολική περικοπή διαβάζεται από ένα λαϊκό, το Ευαγγέλιο από τον διάκονο και το κήρυγμα από τον γίνεται ιερέα. Έτσι το σώμα μετέχει, αντιπροσωπευτικά, ολόκληρο στη λειτουργία του Λόγου.
Σύμφωνα με την ομόφωνη μαρτυρία όλων των αρχαίων πηγών, αγαπητοί αδελφοί, η ανάγνωση της Αγίας Γραφής αποτέλεσε αδιάσπαστο τμήμα της ευχαριστιακής σύναξης, δηλαδή της Θείας Λειτουργίας. Ο μάρτυρας Ιουστίνος μας πληροφορεί για το πως άρχιζε η Θεία Λειτουργία: «Και την ημέρα που λέγεται ημέρα του ήλιου, γίνεται σύναξη όλων που μένουν στις πόλεις η στα χωράφια κι εκεί διαβάζονται τα απομνημονεύματα των Αποστόλων η τα συγγράμματα των Προφητών. Κατόπιν όταν σταματήσει η ανάγνωση, ο προεστώς παίρνει το λόγο και με νουθεσίες μας καλεί στη μίμηση αυτών που ακούσαμε. Έπειτα σηκωνόμαστε όλοι όρθιοι και προσευχώμαστε με κοινή προσευχή και όταν τελειώσει μας προσφέρεται άρτος και οίνος». Είναι ολοφάνερη λοιπόν η σχέση μεταξύ της ανάγνωσης της Αγίας Γραφής και του θείου κηρύγματος, από τη μια πλευρά, και της προσφοράς των Τιμίων Δώρων, από την άλλη. Με το μυστήριο της Θείας Λειτουργίας συμμετέχουμε σ᾽ Αυτόν που έρχεται και διαμένει μαζί μας «εν τω λόγω». Και ο Λόγος ερμηνεύεται ακριβώς μέσω του μυστηρίου, επειδή η ερμηνεία του Λόγου επιβεβαιώνει το γεγονός πως ο Λόγος έγινε η ζωή μας. «Και ο Λόγος σαρξ εγένετο και εσκήνωσεν εν ημίν… πλήρης χάριτος και αληθείας».
Ιερά Μητρόπολη Σερβίων και Κοζάνης
Κ. Μ.
blogs.sch.gr
