«Βυζάντιο. Αριστουργήματα από ελληνικές συλλογές» είναι ο τίτλος της έκθεσης που θα γίνει φθινόπωρο του 2013 ως την άνοιξη του 2014 στις ΗΠΑ και θα περιλαμβάνει περί τα 300 έργα ελληνικών μουσείων - δημόσιων και ιδιωτικών - μοναστηριών αλλά και ευρήματα πρόσφατων ανασκαφών. Χρονολογικά καλύπτεται η περίοδος από το 330 μ. Χ. ως το 1453.
Νέα έκθεση εξάλλου προγραμματίζεται για το 2015 στη Ρώμη από το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού και τη Scuderie del Quirinale με τίτλο «Βυζάντιο - Νέα Ρώμη». Η έκθεση θα πραγματοποιηθεί από τον Ιανουάριο ως τον Απρίλιο του 2015 και σ΄ αυτήν θα παρουσιασθεί ο πυρήνας της βυζαντινής έκθεσης που θα πάει στην Αμερική, δηλαδή 116 έργα στα οποία όμως θα προστεθούν και άλλα από ιταλικής πλευράς. Αναγνωρίζοντας την εμβέλεια της Scuderie del Quirinale, την οποία χαρακτήρισαν «τον σημαντικότερο εκθεσιακό χώρο της Ρώμης», τα μέλη του ΚΑΣ αποφάσισαν να παραχωρήσουν ακόμα και έργα, για τα οποία είχαν εκφραστεί επιφυλάξεις - όπως ένα αγαλματίδιο του Ορφέα με λύρα από τη συλλογή του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, η κατάσταση του οποίου κρίνεται ιδιαίτερα ευπαθής. Επιπλέον, γνωμοδότησαν υπέρ του προσωρινού δανεισμού δύο ψηφιδωτών του 4ου αιώνα, μολονότι αποτελούν τμήμα της μόνιμης συλλογής του Βυζαντινού Μουσείου Αργολίδας, που ενδέχεται να εγκαινιαστεί την ίδια χρονική περίοδο με την έκθεση στη Ρώμη.
Σύμφωνα με το πρόγραμμα, η έκθεση διαρθρώνεται σε πέντε θεματικές ενότητες:
«Από τον αρχαίο στον βυζαντινό κόσμο» είναι η πρώτη, η οποία εστιάζει στο φιλοσοφικό και πολιτισμικό υπόβαθρο της ύστερης αρχαιότητας, που επηρέασε την εξέλιξη της θεολογικής σκέψης και την εικονογραφική γλώσσα των πρώιμων βυζαντινών χρόνων.
«Ο χριστιανικός κόσμος» αναφέρεται στη χριστιανική ταυτότητα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και αποσκοπεί στην παρουσίαση της καθιέρωσης του χριστιανισμού ως μίας και μόνης θρησκείας του κράτους.
«Οι διανοούμενοι» είναι μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ενότητα. Παρουσιάζει όψεις της πνευματικής ζωής της αυτοκρατορίας με έμφαση στην κυριαρχία της ελληνικής γλώσσας στη διοίκηση και στην πολιτιστική ζωή. Επίσης, τα μεσαιωνικά αντίγραφα των αρχαίων ελληνικών κειμένων από Βυζαντινούς γραφείς και τον σημαντικό ρόλο που έπαιξαν αυτά τα κείμενα στη μόρφωση των Βυζαντινών.
«Οι χαρές της ζωής» παρουσιάζουν την καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο, με υποενότητες αφιερωμένες στον ιδιωτικό χώρο (κατοικία) αλλά και στον ατομικό καλλωπισμό.
«Το Βυζάντιο σε σταυροδρόμι» τέλος αναλύει τον συνεχή διάλογο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας με άλλες πολιτικές δυνάμεις και λαούς.
Τα Μουσεία του Βατικανού και η Μαρκιανή Βιβλιοθήκη είναι μερικά από τα ιδρύματα που θα συμμετάσχουν στην έκθεση, που τελεί υπό την αιγίδα του Οικουμενικού Πατριάρχη και του Προέδρου της Ιταλικής Δημοκρατίας.
Νέα έκθεση εξάλλου προγραμματίζεται για το 2015 στη Ρώμη από το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού και τη Scuderie del Quirinale με τίτλο «Βυζάντιο - Νέα Ρώμη». Η έκθεση θα πραγματοποιηθεί από τον Ιανουάριο ως τον Απρίλιο του 2015 και σ΄ αυτήν θα παρουσιασθεί ο πυρήνας της βυζαντινής έκθεσης που θα πάει στην Αμερική, δηλαδή 116 έργα στα οποία όμως θα προστεθούν και άλλα από ιταλικής πλευράς. Αναγνωρίζοντας την εμβέλεια της Scuderie del Quirinale, την οποία χαρακτήρισαν «τον σημαντικότερο εκθεσιακό χώρο της Ρώμης», τα μέλη του ΚΑΣ αποφάσισαν να παραχωρήσουν ακόμα και έργα, για τα οποία είχαν εκφραστεί επιφυλάξεις - όπως ένα αγαλματίδιο του Ορφέα με λύρα από τη συλλογή του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, η κατάσταση του οποίου κρίνεται ιδιαίτερα ευπαθής. Επιπλέον, γνωμοδότησαν υπέρ του προσωρινού δανεισμού δύο ψηφιδωτών του 4ου αιώνα, μολονότι αποτελούν τμήμα της μόνιμης συλλογής του Βυζαντινού Μουσείου Αργολίδας, που ενδέχεται να εγκαινιαστεί την ίδια χρονική περίοδο με την έκθεση στη Ρώμη.
Σύμφωνα με το πρόγραμμα, η έκθεση διαρθρώνεται σε πέντε θεματικές ενότητες:
«Από τον αρχαίο στον βυζαντινό κόσμο» είναι η πρώτη, η οποία εστιάζει στο φιλοσοφικό και πολιτισμικό υπόβαθρο της ύστερης αρχαιότητας, που επηρέασε την εξέλιξη της θεολογικής σκέψης και την εικονογραφική γλώσσα των πρώιμων βυζαντινών χρόνων.
«Ο χριστιανικός κόσμος» αναφέρεται στη χριστιανική ταυτότητα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και αποσκοπεί στην παρουσίαση της καθιέρωσης του χριστιανισμού ως μίας και μόνης θρησκείας του κράτους.
«Οι διανοούμενοι» είναι μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ενότητα. Παρουσιάζει όψεις της πνευματικής ζωής της αυτοκρατορίας με έμφαση στην κυριαρχία της ελληνικής γλώσσας στη διοίκηση και στην πολιτιστική ζωή. Επίσης, τα μεσαιωνικά αντίγραφα των αρχαίων ελληνικών κειμένων από Βυζαντινούς γραφείς και τον σημαντικό ρόλο που έπαιξαν αυτά τα κείμενα στη μόρφωση των Βυζαντινών.
«Οι χαρές της ζωής» παρουσιάζουν την καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο, με υποενότητες αφιερωμένες στον ιδιωτικό χώρο (κατοικία) αλλά και στον ατομικό καλλωπισμό.
«Το Βυζάντιο σε σταυροδρόμι» τέλος αναλύει τον συνεχή διάλογο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας με άλλες πολιτικές δυνάμεις και λαούς.
Τα Μουσεία του Βατικανού και η Μαρκιανή Βιβλιοθήκη είναι μερικά από τα ιδρύματα που θα συμμετάσχουν στην έκθεση, που τελεί υπό την αιγίδα του Οικουμενικού Πατριάρχη και του Προέδρου της Ιταλικής Δημοκρατίας.
