Αγαπημένε μας φίλε,
ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ!
Μια τέτοια Κυριακή, με τόσο κοινωνικό αναβρασμό, είναι ενώπιόν μας το δίλημμα, εάν πραγματοποιούμε τη συνάντηση με τα παιδιά μας, κρατώντας τα εκτός και πέραν όλων των τρεχουσών συνθηκών, ή εάν στρέφουμε την προσοχή τους προς τις εξελίξεις της καθημερινότητας, που κρατούν καθηλωμένο τον νου της συντριπτικής πλειοψηφίας των συμπατριωτών μας. Όπως σε κάθε περίπτωση, έτσι και σ’ αυτήν, οι ακραίες επιλογές κρύβουν πάντα κινδύνους. Είναι γεγονός, πως η αποστασιοποίηση από τα γεγονότα παρέχει την ασφάλεια της ενασχόλησης με τα διαχρονικά, αρκετά θεωρητικά και αφηρημένα, περιέχει όμως τον κίνδυνο να συμβάλλει στην διαμόρφωση της εικόνας μιας εκκλησίας εκτός πραγματικότητας και της πεποίθησης των νεαρών ακροατών του για την ύπαρξη δυο κόσμων, του πνευματικού και του ιστορικού, στεγανοποιημένων μάλιστα μεταξύ τους. Από την άλλη, η εμπλοκή με τα τρέχοντα, ναι μεν καθιστά ίσως μια συζήτηση πιο ελκυστική, απειλεί όμως να μας εγκλωβίσει στα διλήμματα και τις οξύτητες των περιστάσεων.
Χωρίς αμφιβολία, αυτές οι περιστάσεις μπορεί όντως να αποτελέσουν αφορμή προβληματισμού και αναζήτησης απαντήσεων, δεν πρέπει όμως επ’ ουδενί να χαθεί η νηφαλιότητα και η διαχρονικότητα των κατευθύνσεων της πίστης μας, όπως επίσης και η αφομοίωση μιας θετικής στάσης απέναντι στις καθημερινές κοινωνικές προκλήσεις που όλοι μας βιώνουμε. Αυτό, στην πράξη, μπορεί να σημαίνει, πως κατευθύνουμε τον προβληματισμό των παιδιών μας προς την αναζήτηση τρόπων ενότητας και συνοχής μιας κοινωνίας που καθημερινά βιώνει καταστάσεις πόλωσης και αποξένωσης ή ακόμη την ανάδειξη σταθερών πνευματικών και ηθικών αρχών, εν μέσω μιας πλήρους κατάρρευσης και σχετικοποιήσεως των πάντων.
Πριν αναζητήσουμε στην σημερινή περικοπή κάποιες τέτοιες απαντήσεις, ας την διαβάσουμε (Ιω. 5:1-15)
1 Μετὰ ταῦτα ἦν ἡ ἑορτὴ τῶν ̓Ιουδαίων, καὶ ἀνέβη ὁ ̓Ιησοῦς εἰς ̔Ιεροσόλυμα. 2 ἔστι δὲ ἐν τοῖς ̔Ιεροσολύμοις ἐπὶ τῇ προβατικῇ κολυμβήθρᾳ, ἡ ἐπιλεγομένη ἑβραϊστὶ Βηθεσδά, πέντε στοὰς ἔχουσα. 3 ἐν ταύταις κατέκειτο πλῆθος πολὺ τῶν ἀσθενούντων, τυφλῶν, χωλῶν, ξηρῶν, ἐκδεχομένων τὴν τοῦ ὕδατος κίνησιν. 4 ἄγγελος γὰρ κατὰ καιρὸν κατέβαινεν ἐν τῇ κολυμβήθρᾳ, καὶ ἐταράσσετο τὸ ὕδωρ· ὁ οὖν πρῶτος ἐμβὰς μετὰ τὴν ταραχὴν τοῦ ὕδατος ὑγιὴς ἐγίνετο ᾧ δήποτε κατείχετο νοσήματι. 5 ἦν δέ τις ἄνθρωπος ἐκεῖ τριάκοντα καὶ ὀκτὼ ἔτη ἔχων ἐν τῇ ἀσθενείᾳ αὐτοῦ. 6 τοῦτον ἰδὼν ὁ ̓Ιησοῦς κατακείμενον, καὶ γνοὺς ὅτι πολὺν ἤδη χρόνον ἔχει, λέγει αὐτῷ· θέλεις ὑγιὴς γενέσθαι; 7 ἀπεκρίθη αὐτῷ ὁ ἀσθενῶν· Κύριε, ἄνθρωπον οὐκ ἔχω, ἵνα ὅταν ταραχθῇ τὸ ὕδωρ, βάλῃ με εἰς τὴν κολυμβήθραν· ἐν ᾧ δὲ ἔρχομαι ἐγώ, ἄλλος πρὸ ἐμοῦ καταβαίνει. 8 λέγει αὐτῷ ὁ ̓Ιησοῦς· ἔγειρε, ἆρον τὸν κράβαττόν σου καὶ περιπάτει. 9 καὶ εὐθέως ἐγένετο ὑγιὴς ὁ ἄνθρωπος, καὶ ἦρε τὸν κράβαττον αὐτοῦ καὶ περιεπάτει. ἦν δὲ σάββατον ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ. 10 ἔλεγον οὖν οἱ ̓Ιουδαῖοι τῷ τεθεραπευμένῳ· σάββατόν ἐστιν· οὐκ ἔξεστί σοι ἆραι τὸν κράβαττον. 11 ἀπεκρίθη αὐτοῖς· ὁ ποιήσας με ὑγιῆ, ἐκεῖνός μοι εἶπεν· ἆρον τὸν κράβαττόν σου καὶ περιπάτει. 12 ἠρώτησαν οὖν αὐτόν· τίς ἐστιν ὁ ἄνθρωπος ὁ εἰπών σοι, ἆρον τὸν κράβαττόν σου καὶ περιπάτει; 13 ὁ δὲ ἰαθεὶς οὐκ ᾔδει τίς ἐστιν· ὁ γὰρ ̓Ιησοῦς ἐξένευσεν ὄχλου ὄντος ἐν τῷ τόπῳ. 14 μετὰ ταῦτα εὑρίσκει αὐτὸν ὁ ̓Ιησοῦς ἐν τῷ ἱερῷ καὶ εἶπεν αὐτῷ· ἴδε ὑγιὴς γέγονας· μηκέτι ἁμάρτανε, ἵνα μὴ χεῖρόν σοί τι γένηται. 15 ἀπῆλθεν ὁ ἄνθρωπος καὶ ἀνήγγειλε τοῖς ̓Ιουδαίοις ὅτι ̓Ιησοῦς ἐστιν ὁ ποιήσας αὐτὸν ὑγιῆ.
1 Μετά από αυτά, ήταν εορτή των Ιουδαίων, και ανέβηκε ο Ιησούς στα Ιεροσόλυμα. 2 Υπάρχει λοιπόν στα Ιεροσόλυμα κοντά στην προβατική πύλη μια κολυμπήθρα που επονομάζεται εβραϊκά Βηθεσδά και έχει πέντε στοές. 3 Σ’ αυτές ήταν κατάκοιτοι πλήθος οι ασθενείς: τυφλοί, χωλοί, παράλυτοι, που περίμεναν την κίνηση του νερού. 4 Γιατί άγγελος Κυρίου κάθε τόσο κατέβαινε στην κολυμπήθρα και ταραζόταν το νερό. Ο πρώτος, λοιπόν, που έμπαινε μετά την ταραχή του νερού γινόταν υγιής από οποιοδήποτε νόσημα τότε τον κατείχε. 5 Ήταν λοιπόν κάποιος άνθρωπος εκεί που είχε τριάντα οχτώ έτη με την ασθένειά του. 6 Όταν ο Ιησούς είδε αυτόν κατάκοιτο, και επειδή γνώριζε ότι ήδη πολύ χρόνο έχει εκεί, του λέει: «Θέλεις να γίνεις υγιής;» 7 Του αποκρίθηκε ο ασθενής: «Κύριε, άνθρωπο δεν έχω να με βάλει στην κολυμπήθρα όταν ταραχτεί το νερό. Ενώ λοιπόν εγώ προσπαθώ να έρθω, άλλος κατεβαίνει πριν από εμένα». 8 Του λέει ο Ιησούς: «Σήκω, πάρε το κρεβάτι σου και περπάτα». 9 Και αμέσως έγινε υγιής ο άνθρωπος και πήρε το κρεβάτι του και περπατούσε. Ήταν τότε Σάββατο εκείνη την ημέρα. 10 Έλεγαν λοιπόν οι Ιουδαίοι στον θεραπευμένο: «Είναι Σάββατο, και δε σου επιτρέπεται να σηκώσεις το κρεβάτι σου». 11 Αυτός τους αποκρίθηκε: «Εκείνος που με έκανε υγιή, εκείνος μου είπε: “Πάρε το κρεβάτι σου και περπάτα”». 12 Τον ρώτησαν: «Ποιος είναι ο άνθρωπος που σου είπε: “Πάρε το και περπάτα”;» 13 Αλλά αυτός που γιατρεύτηκε δεν ήξερε ποιος είναι, γιατί ο Ιησούς ξέφυγε, επειδή υπήρχε πλήθος σ’ εκείνον τον τόπο. 14 Μετά από αυτά τον βρίσκει ο Ιησούς μέσα στο ναό και του είπε: «Δες, έχεις γίνει υγιής. μην αμαρτάνεις πια, για να μη σου γίνει κάτι χειρότερο». 15 Έφυγε ο άνθρωπος και ανάγγειλε στους Ιουδαίους ότι ο Ιησούς είναι εκείνος που τον έκανε υγιή.
Η σημερινή ευαγγελική περικοπή, όπως και η αντίστοιχη αποστολική (Πρ. 9:32-42), διαπραγματεύονται την θαυματουργική ενέργεια της θείας χάριτος. Για τα θαύματα, έχουμε μιλήσει και στο παρελθόν. Κι όμως, κάθε εξιστόρηση θαύματος έχει κάτι το ιδιαίτερο. Στην σημερινή περικοπή και στο πλαίσιο που αναφέρθηκε στην αρχή, θα ήθελα να θέσω σε πρώτο πλάνο το παράπονο, μάλλον την κραυγή του παραλυτικού
«ἄνθρωπον οὐκ ἔχω»,
αντίστοιχο αίτημα με το περίφημο εκείνο του Διογένη «άνθρωπον ζητώ».
Νομίζω, πως εύκολα οι τρεις αυτές λέξεις μπορούν να παρουσιαστούν στα παιδιά ως η συντομότερη αλλά και διαχρονικότερη περιγραφή της ανθρώπινης τραγωδίας. Εάν κανείς αποφασίσει να αναφερθεί στις σημερινές τραγικές καταστάσεις, ακόμη και αν στερείται εξειδικευμένων γνώσεων σε οικονομικά μεγέθη και χρηματοπιστωτικές αναλύσεις, δεν θα δυσκολευτεί να εντοπίσει την κραυγή αυτή πίσω από τους άστεγους, τους πεινασμένους, τους πρόσφυγες, αλλά και ευρύτερα τους εγκαταλελειμμένους, τους μοναχικούς και τους περιθωριακούς συνανθρώπους μας.
Μπορεί, σε πρώτο πλάνο, ο Κύριος να εμφανίζεται ως κάποιος που ενεργεί μια θαυματουργική γιατρειά, κατά βάθος όμως εμφανίζεται για να καλύψει το κενό μιας ανθρώπινης, μιας συντροφικής παρουσίας. Προσεγγίζοντας τον παραλυτικό, απαντά κατ’ αρχήν στην τραγωδία της μοναξιάς του. Η θεϊκή παρουσία υποκαθιστά κατ’ αρχήν τον απόντα, σκληρόκαρδο και αδιάφορο συνάνθρωπο. Πριν την ίαση, προηγείται η συμπαράσταση, ο διάλογος και η ετοιμότητα του Ιησού να ακούσει τον πόνο και το παράπονο. Στο ερώτημα
«θέλεις ὑγιὴς γενέσθαι;»,
ερώτημα εκ πρώτης όψεως περιττό, απάντηση δεν είναι μονολεκτική, ίσως ούτε καν σχετική. Η ανάγκη αυτού του ανθρώπου να μιλήσει σε άνθρωπο, αποκαλύπτει ακριβώς αυτή τη μοναξιά του, ίσως τόσο επώδυνη, όσο και η αναπηρία του.
Και κάτι προσωπικό, που πιθανόν να συνάντα και τη δική σας προσωπική εμπειρία: Παρατηρώ τα παιδιά που με ακολουθούν σε πρωτοβουλίες συμπαράστασης σε ασθενείς, ορφανά παιδιά κλπ. Μετά την τρίτη-τέταρτη φορά ξέρουν πώς να φερθούν, τι να πουν, αποκτούν υπομονή ν’ ακούσουν.Συνειδητοποιώ έτσι, πως η κάθε είδους προσφορά, περάν της διαθέσεως, απαιτεί και ένα είδος «τεχνικής», που αποκτάται με την εμπειρία. Νομίζω, πως εάν κάνεις θέσει σε δεύτερη μοίρα τις θεολογικές προσεγγίσεις του θαύματος, θα μπορέσει να εντοπίσει ορισμένα στοιχεία μιας πάγιας συμπεριφοράς του Χριστού, ικανά να αποτελέσουν δικά μας πρότυπα αλλά και προτάσεις προς τα παιδιά μας.
Στις επιγραμματικές αναφορές που ακολουθούν, δεν υπάρχει μια πλήρης αγιογραφική παράθεση, δεν θα δυσκολευτείτε όμως να εντοπίσετε κοινά στοιχεία σε κάθε εξιστόρηση θαύματος:
Ο ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ ΩΣ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΣ I. Τι κίνητρα δεν έχει ο Χριστός:
1. Τον εντυπωσιασμό. Στα περισσότερα θαύματα είναι εμφανής η προσπάθεια του Κυρίου να μείνει αφανής. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα δεν ανταποκρίνεται, πριν ο ασθενής διατυπώσει το αίτημά του δύο και τρεις φορές.
2. Την εξάρτηση του θεραπευμένου, μέσω του θαύματος. Ουδέποτε ο Κύριος χρησιμοποίησε το θαύμα για να ελκύσει ένα ακόμη οπαδό ή θαυμαστή. Αντίθετα, η προτροπή μετά το θαύμα δεν είναι «ελθέ» αλλά «ύπαγε» (Μαρκ. 5:34). Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα, ο θεραπευμένος δεν γνωρίζει καν τον Ευεργέτη του (Ο εκ γενετής τυφλός, Ιω. 9:1-38).
3. Την εξουσία πάνω στον λαό. Ο δεύτερος εκ των τριών πειρασμών, τους οποίους αποκρούει ο Χριστός στην έρημο (Ματθ. 4:6) έχει να κάνει με την εξουσία, που μέσω του θαύματος μπορεί να ασκήσει ο θαυματοποιός Χριστός πάνω στις μάζες. Αντίθετα, φαίνεται πως ο Χριστός απορρίπτει το θαύμα ως κύριο εργαλείο πίστης. Αποδοκιμάζει την γενεά που ζητά θαύματα (Ματθ.16:4), σχολιάζει και την ομολογία του Θωμά, μετά την εμφάνισή Του ενώπιον των μαθητών (Ιω. 20:29).
II. Πώς δεν επεμβαίνει ο Χριστός
1. Δεν επεμβαίνει απρόσκλητος και χωρίς διατύπωση ξεκάθαρου αιτήματος. Η δύναμη της ανθρώπινης συνέργιας φαίνεται στο ότι σε
III.
Τι δεν ακολουθεί το θαύμα
Η επιβεβαίωση του Χριστού για την δύναμή Του. Φαίνεται τόσο υπέροχη η έννοια του Χριστού να μην εξουθενώσει τον άνθρωπο, συγκρίνοντας την δύναμή Του με την ανθρώπινη απόλυτη αδυναμία. Λες και φροντίζει να διατηρήσει την αξιοπρέπεια του ιαθέντος. Τι άλλο μπορεί να κρύβεται πίσω από τη φράση «Γενηθήτω σοι ως θέλεις» (Ματθ. 15:28) ή τη φράση «η πίστις σου σέσωκέ σε» (Ματθ. 9:22). Με
καμιά περίπτωση ο Χριστός δεν επεμβαίνει χωρίς εκφρασμένο μέσω λόγου ή στάσεως αίτημα. Άλλοτε αρκεί μια συμπεριφορά (Ζακχαίος, Λουκ. 19:2-9), άλλοτε διατυπώνεται το αίτημα (Λουκ. 18:38), άλλοτε ο ίδιος ο Κύριος διευκολύνει την διατύπωση του αιτήματος (Οι δύο τυφλοί, Ματθ. 20,32) και άλλοτε εκμαιεύει τον ζήλο του αιτούντος μέσω της φαινομενικής απόρριψης (Χαναναία, Ματθ. 15:22-28). Προηγείται το ανθρώπινο θέλω» και ακολουθεί το θεϊκό («θέλω καθαρίσθητι», Ματθ. 8.3) Σε κάθε περίπτωση λοιπόν, πριν το θαύμα προηγείται μια συνάντηση με ανθρώπους ξεκάθαρους στο τι ζητούν, ποτέ όμως με κόλακες και ποτέ με «δοκιμαστές» των δυνάμεών Του.
2. Δεν επεμβαίνει σε εκείνους που έχουν συμβιβαστεί με την αρρώστια τους. Αυτό το ενδεχόμενο αποκλείει και το ερώτημα «θέλεις ὑγιὴς γενέσθαι;» (σημερινή περικοπή). Μόνον άνθρωποι που έχουν ... «σιχαθεί» το κατάντημά τους, συναντούν το έλεος του Θεού. Αυτό, σε σωματικό επίπεδο, φαίνεται αυτονόητο (ποιος δεν θέλει την υγεία του), όταν όμως μεταφερθεί σε επίπεδο πνευματικό και περιλάβει όλο το φάσμα της αμαρτίας, που πάντα ο Χριστός συνδέει με την ασθένεια, αυτή η ...σιχασιά του παλιού εαυτού δεν είναι καθόλου αυτονόητη.
3. Δεν επεμβαίνει χωρίς την σαφή διατύπωση της πίστης. Άλλοτε το ρωτάει σαφώς (Μαρκ. 9:24) και άλλοτε το εκλαμβάνει ως δεδομένο, παρατηρώντας συμπεριφορές και κυρίως διαβάζοντας τις καρδιές των ανθρώπων.
4. Δεν επεμβαίνει με ύφος διδακτικό και μακροσκελή κηρύγματα. Πέραν της επίγνωσής Του, πως ενώπιόν Του έχει «έτοιμους» ανθρώπους, που ο πόνος και η απελπισία τους δεν αντέχει –ή δεν χρειάζεται– λεκτικές υποδείξεις, η στάση Του εμπερικλείει και μια λεπτότατη και ευγενέστατη νοοτροπία, που δεν θέλει να δημοσιοποιήσει αμαρτήματα και πτώσεις του συγκεκριμένου προσώπου που ζητά την ίαση.
1.
τρόπο συγκινητικό, αλλά και άκρως διδακτικό προς όλους μας, καλεί τον άνθρωπο να μοιραστεί μαζί του την παντοδυναμία Του και το καθιστά κατά χάριν συν-νικητή της φθοράς και του θανάτου.
2. Μακροσκελή κηρύγματα και υποδείξεις. Η ευεργετημένη ύπαρξη μπορεί να ακούσει το κάτι περισσότερο, αλλά σύντομα και περιεκτικά, πάντα πατρικά και ποτέ απειλητικά. Η σημερινή περίσταση είναι ενδεικτική. Ο παραλυτικός έχει συνειδητοποιήσει την ευεργεσία, την έχει διακηρύξει και τότε, σε να συνάντηση ακούει το «Δες, έχεις γίνει υγιής. Μην αμαρτάνεις πια, για να μη σου γίνει κάτι χειρότερο» σημερινή περικοπή).
3. Απαίτηση του Κυρίου για αναγνώριση και ευχαριστίες εκ μέρους του ευεργετηθέντος. Μετά από κάθε θαύμα, ο Χριστός μας αποσύρεται με διακριτική ευγένεια και αρχοντιά. Μόνον στην περίπτωση των δέκα λεπρών, ένα διακριτικό παράπονο εκφράζεται από τον Χριστό, περισσότερο ως προτροπή εκ μέρους Του της ανάγκης να μεταμορφωθεί ο εγωπαθής άνθρωπος σε ον ευγνωμοσύνης.
(17 «ἀποκριθεὶς δὲ ὁ ̓Ιησοῦς εἶπεν· οὐχὶ οἱ δέκα ἐκαθαρίσθησαν; οἱ δὲ ἐννέα ποῦ; 18 οὐχ εὑρέθησαν ὑποστρέψαντες δοῦναι δόξαν τῷ Θεῷ εἰ μὴ ὁ ἀλλογενὴς οὗτος;» Λουκ. 17:17)
Ειδικά αυτά τα τρία τελευταία αποτελούν διαχρονικό πρότυπο στάσης και συμπεριφοράς, όταν οι καταστάσεις μας φέρουν στη θέση να βοηθήσουμε τον αδύναμο και το αναγκεμένο.
IV. Προεκτάσεις της θαυματουργικής δύναμης του Κυρίου (προτάσεις για συζήτηση)
1. Η θεία αγάπη και φιλανθρωπία για τον παραδομένο στους νόμους της φθοράς και του θανάτου άνθρωπο, τα μοναδικά κίνητρα της θείας επεμβάσεως.
2. Ο πόνος και ο θάνατος τα κατ ́ εξοχήν χαρακτηριστικά της ανθρώπινης τραγωδίας, αλλά και η οδός συντριβής της ανθρώπινης αυταρέσκειας και αυτοθέωσης.
3. Το θαύμα, μέσον φανέρωσης της εξουσίας του Θεού επί των φυσικών νόμων, αλλά και της επιθυμίας Του να επεμβαίνει ανά πάσα στιγμή στην νομοτελειακή ροή των ανθρωπίνων πραγμάτων.
4. Η ίαση, ως φανέρωση του αρχικού σχεδίου αθανασίας του Θεού για τον άνθρωπο και επαναφανέρωση της αυθεντικής ανθρώπινης φύσης.
ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ!
Μια τέτοια Κυριακή, με τόσο κοινωνικό αναβρασμό, είναι ενώπιόν μας το δίλημμα, εάν πραγματοποιούμε τη συνάντηση με τα παιδιά μας, κρατώντας τα εκτός και πέραν όλων των τρεχουσών συνθηκών, ή εάν στρέφουμε την προσοχή τους προς τις εξελίξεις της καθημερινότητας, που κρατούν καθηλωμένο τον νου της συντριπτικής πλειοψηφίας των συμπατριωτών μας. Όπως σε κάθε περίπτωση, έτσι και σ’ αυτήν, οι ακραίες επιλογές κρύβουν πάντα κινδύνους. Είναι γεγονός, πως η αποστασιοποίηση από τα γεγονότα παρέχει την ασφάλεια της ενασχόλησης με τα διαχρονικά, αρκετά θεωρητικά και αφηρημένα, περιέχει όμως τον κίνδυνο να συμβάλλει στην διαμόρφωση της εικόνας μιας εκκλησίας εκτός πραγματικότητας και της πεποίθησης των νεαρών ακροατών του για την ύπαρξη δυο κόσμων, του πνευματικού και του ιστορικού, στεγανοποιημένων μάλιστα μεταξύ τους. Από την άλλη, η εμπλοκή με τα τρέχοντα, ναι μεν καθιστά ίσως μια συζήτηση πιο ελκυστική, απειλεί όμως να μας εγκλωβίσει στα διλήμματα και τις οξύτητες των περιστάσεων.
Χωρίς αμφιβολία, αυτές οι περιστάσεις μπορεί όντως να αποτελέσουν αφορμή προβληματισμού και αναζήτησης απαντήσεων, δεν πρέπει όμως επ’ ουδενί να χαθεί η νηφαλιότητα και η διαχρονικότητα των κατευθύνσεων της πίστης μας, όπως επίσης και η αφομοίωση μιας θετικής στάσης απέναντι στις καθημερινές κοινωνικές προκλήσεις που όλοι μας βιώνουμε. Αυτό, στην πράξη, μπορεί να σημαίνει, πως κατευθύνουμε τον προβληματισμό των παιδιών μας προς την αναζήτηση τρόπων ενότητας και συνοχής μιας κοινωνίας που καθημερινά βιώνει καταστάσεις πόλωσης και αποξένωσης ή ακόμη την ανάδειξη σταθερών πνευματικών και ηθικών αρχών, εν μέσω μιας πλήρους κατάρρευσης και σχετικοποιήσεως των πάντων.
Πριν αναζητήσουμε στην σημερινή περικοπή κάποιες τέτοιες απαντήσεις, ας την διαβάσουμε (Ιω. 5:1-15)
1 Μετὰ ταῦτα ἦν ἡ ἑορτὴ τῶν ̓Ιουδαίων, καὶ ἀνέβη ὁ ̓Ιησοῦς εἰς ̔Ιεροσόλυμα. 2 ἔστι δὲ ἐν τοῖς ̔Ιεροσολύμοις ἐπὶ τῇ προβατικῇ κολυμβήθρᾳ, ἡ ἐπιλεγομένη ἑβραϊστὶ Βηθεσδά, πέντε στοὰς ἔχουσα. 3 ἐν ταύταις κατέκειτο πλῆθος πολὺ τῶν ἀσθενούντων, τυφλῶν, χωλῶν, ξηρῶν, ἐκδεχομένων τὴν τοῦ ὕδατος κίνησιν. 4 ἄγγελος γὰρ κατὰ καιρὸν κατέβαινεν ἐν τῇ κολυμβήθρᾳ, καὶ ἐταράσσετο τὸ ὕδωρ· ὁ οὖν πρῶτος ἐμβὰς μετὰ τὴν ταραχὴν τοῦ ὕδατος ὑγιὴς ἐγίνετο ᾧ δήποτε κατείχετο νοσήματι. 5 ἦν δέ τις ἄνθρωπος ἐκεῖ τριάκοντα καὶ ὀκτὼ ἔτη ἔχων ἐν τῇ ἀσθενείᾳ αὐτοῦ. 6 τοῦτον ἰδὼν ὁ ̓Ιησοῦς κατακείμενον, καὶ γνοὺς ὅτι πολὺν ἤδη χρόνον ἔχει, λέγει αὐτῷ· θέλεις ὑγιὴς γενέσθαι; 7 ἀπεκρίθη αὐτῷ ὁ ἀσθενῶν· Κύριε, ἄνθρωπον οὐκ ἔχω, ἵνα ὅταν ταραχθῇ τὸ ὕδωρ, βάλῃ με εἰς τὴν κολυμβήθραν· ἐν ᾧ δὲ ἔρχομαι ἐγώ, ἄλλος πρὸ ἐμοῦ καταβαίνει. 8 λέγει αὐτῷ ὁ ̓Ιησοῦς· ἔγειρε, ἆρον τὸν κράβαττόν σου καὶ περιπάτει. 9 καὶ εὐθέως ἐγένετο ὑγιὴς ὁ ἄνθρωπος, καὶ ἦρε τὸν κράβαττον αὐτοῦ καὶ περιεπάτει. ἦν δὲ σάββατον ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ. 10 ἔλεγον οὖν οἱ ̓Ιουδαῖοι τῷ τεθεραπευμένῳ· σάββατόν ἐστιν· οὐκ ἔξεστί σοι ἆραι τὸν κράβαττον. 11 ἀπεκρίθη αὐτοῖς· ὁ ποιήσας με ὑγιῆ, ἐκεῖνός μοι εἶπεν· ἆρον τὸν κράβαττόν σου καὶ περιπάτει. 12 ἠρώτησαν οὖν αὐτόν· τίς ἐστιν ὁ ἄνθρωπος ὁ εἰπών σοι, ἆρον τὸν κράβαττόν σου καὶ περιπάτει; 13 ὁ δὲ ἰαθεὶς οὐκ ᾔδει τίς ἐστιν· ὁ γὰρ ̓Ιησοῦς ἐξένευσεν ὄχλου ὄντος ἐν τῷ τόπῳ. 14 μετὰ ταῦτα εὑρίσκει αὐτὸν ὁ ̓Ιησοῦς ἐν τῷ ἱερῷ καὶ εἶπεν αὐτῷ· ἴδε ὑγιὴς γέγονας· μηκέτι ἁμάρτανε, ἵνα μὴ χεῖρόν σοί τι γένηται. 15 ἀπῆλθεν ὁ ἄνθρωπος καὶ ἀνήγγειλε τοῖς ̓Ιουδαίοις ὅτι ̓Ιησοῦς ἐστιν ὁ ποιήσας αὐτὸν ὑγιῆ.
1 Μετά από αυτά, ήταν εορτή των Ιουδαίων, και ανέβηκε ο Ιησούς στα Ιεροσόλυμα. 2 Υπάρχει λοιπόν στα Ιεροσόλυμα κοντά στην προβατική πύλη μια κολυμπήθρα που επονομάζεται εβραϊκά Βηθεσδά και έχει πέντε στοές. 3 Σ’ αυτές ήταν κατάκοιτοι πλήθος οι ασθενείς: τυφλοί, χωλοί, παράλυτοι, που περίμεναν την κίνηση του νερού. 4 Γιατί άγγελος Κυρίου κάθε τόσο κατέβαινε στην κολυμπήθρα και ταραζόταν το νερό. Ο πρώτος, λοιπόν, που έμπαινε μετά την ταραχή του νερού γινόταν υγιής από οποιοδήποτε νόσημα τότε τον κατείχε. 5 Ήταν λοιπόν κάποιος άνθρωπος εκεί που είχε τριάντα οχτώ έτη με την ασθένειά του. 6 Όταν ο Ιησούς είδε αυτόν κατάκοιτο, και επειδή γνώριζε ότι ήδη πολύ χρόνο έχει εκεί, του λέει: «Θέλεις να γίνεις υγιής;» 7 Του αποκρίθηκε ο ασθενής: «Κύριε, άνθρωπο δεν έχω να με βάλει στην κολυμπήθρα όταν ταραχτεί το νερό. Ενώ λοιπόν εγώ προσπαθώ να έρθω, άλλος κατεβαίνει πριν από εμένα». 8 Του λέει ο Ιησούς: «Σήκω, πάρε το κρεβάτι σου και περπάτα». 9 Και αμέσως έγινε υγιής ο άνθρωπος και πήρε το κρεβάτι του και περπατούσε. Ήταν τότε Σάββατο εκείνη την ημέρα. 10 Έλεγαν λοιπόν οι Ιουδαίοι στον θεραπευμένο: «Είναι Σάββατο, και δε σου επιτρέπεται να σηκώσεις το κρεβάτι σου». 11 Αυτός τους αποκρίθηκε: «Εκείνος που με έκανε υγιή, εκείνος μου είπε: “Πάρε το κρεβάτι σου και περπάτα”». 12 Τον ρώτησαν: «Ποιος είναι ο άνθρωπος που σου είπε: “Πάρε το και περπάτα”;» 13 Αλλά αυτός που γιατρεύτηκε δεν ήξερε ποιος είναι, γιατί ο Ιησούς ξέφυγε, επειδή υπήρχε πλήθος σ’ εκείνον τον τόπο. 14 Μετά από αυτά τον βρίσκει ο Ιησούς μέσα στο ναό και του είπε: «Δες, έχεις γίνει υγιής. μην αμαρτάνεις πια, για να μη σου γίνει κάτι χειρότερο». 15 Έφυγε ο άνθρωπος και ανάγγειλε στους Ιουδαίους ότι ο Ιησούς είναι εκείνος που τον έκανε υγιή.
Η σημερινή ευαγγελική περικοπή, όπως και η αντίστοιχη αποστολική (Πρ. 9:32-42), διαπραγματεύονται την θαυματουργική ενέργεια της θείας χάριτος. Για τα θαύματα, έχουμε μιλήσει και στο παρελθόν. Κι όμως, κάθε εξιστόρηση θαύματος έχει κάτι το ιδιαίτερο. Στην σημερινή περικοπή και στο πλαίσιο που αναφέρθηκε στην αρχή, θα ήθελα να θέσω σε πρώτο πλάνο το παράπονο, μάλλον την κραυγή του παραλυτικού
«ἄνθρωπον οὐκ ἔχω»,
αντίστοιχο αίτημα με το περίφημο εκείνο του Διογένη «άνθρωπον ζητώ».
Νομίζω, πως εύκολα οι τρεις αυτές λέξεις μπορούν να παρουσιαστούν στα παιδιά ως η συντομότερη αλλά και διαχρονικότερη περιγραφή της ανθρώπινης τραγωδίας. Εάν κανείς αποφασίσει να αναφερθεί στις σημερινές τραγικές καταστάσεις, ακόμη και αν στερείται εξειδικευμένων γνώσεων σε οικονομικά μεγέθη και χρηματοπιστωτικές αναλύσεις, δεν θα δυσκολευτεί να εντοπίσει την κραυγή αυτή πίσω από τους άστεγους, τους πεινασμένους, τους πρόσφυγες, αλλά και ευρύτερα τους εγκαταλελειμμένους, τους μοναχικούς και τους περιθωριακούς συνανθρώπους μας.
Μπορεί, σε πρώτο πλάνο, ο Κύριος να εμφανίζεται ως κάποιος που ενεργεί μια θαυματουργική γιατρειά, κατά βάθος όμως εμφανίζεται για να καλύψει το κενό μιας ανθρώπινης, μιας συντροφικής παρουσίας. Προσεγγίζοντας τον παραλυτικό, απαντά κατ’ αρχήν στην τραγωδία της μοναξιάς του. Η θεϊκή παρουσία υποκαθιστά κατ’ αρχήν τον απόντα, σκληρόκαρδο και αδιάφορο συνάνθρωπο. Πριν την ίαση, προηγείται η συμπαράσταση, ο διάλογος και η ετοιμότητα του Ιησού να ακούσει τον πόνο και το παράπονο. Στο ερώτημα
«θέλεις ὑγιὴς γενέσθαι;»,
ερώτημα εκ πρώτης όψεως περιττό, απάντηση δεν είναι μονολεκτική, ίσως ούτε καν σχετική. Η ανάγκη αυτού του ανθρώπου να μιλήσει σε άνθρωπο, αποκαλύπτει ακριβώς αυτή τη μοναξιά του, ίσως τόσο επώδυνη, όσο και η αναπηρία του.
Και κάτι προσωπικό, που πιθανόν να συνάντα και τη δική σας προσωπική εμπειρία: Παρατηρώ τα παιδιά που με ακολουθούν σε πρωτοβουλίες συμπαράστασης σε ασθενείς, ορφανά παιδιά κλπ. Μετά την τρίτη-τέταρτη φορά ξέρουν πώς να φερθούν, τι να πουν, αποκτούν υπομονή ν’ ακούσουν.Συνειδητοποιώ έτσι, πως η κάθε είδους προσφορά, περάν της διαθέσεως, απαιτεί και ένα είδος «τεχνικής», που αποκτάται με την εμπειρία. Νομίζω, πως εάν κάνεις θέσει σε δεύτερη μοίρα τις θεολογικές προσεγγίσεις του θαύματος, θα μπορέσει να εντοπίσει ορισμένα στοιχεία μιας πάγιας συμπεριφοράς του Χριστού, ικανά να αποτελέσουν δικά μας πρότυπα αλλά και προτάσεις προς τα παιδιά μας.
Στις επιγραμματικές αναφορές που ακολουθούν, δεν υπάρχει μια πλήρης αγιογραφική παράθεση, δεν θα δυσκολευτείτε όμως να εντοπίσετε κοινά στοιχεία σε κάθε εξιστόρηση θαύματος:
Ο ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ ΩΣ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΣ I. Τι κίνητρα δεν έχει ο Χριστός:
1. Τον εντυπωσιασμό. Στα περισσότερα θαύματα είναι εμφανής η προσπάθεια του Κυρίου να μείνει αφανής. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα δεν ανταποκρίνεται, πριν ο ασθενής διατυπώσει το αίτημά του δύο και τρεις φορές.
2. Την εξάρτηση του θεραπευμένου, μέσω του θαύματος. Ουδέποτε ο Κύριος χρησιμοποίησε το θαύμα για να ελκύσει ένα ακόμη οπαδό ή θαυμαστή. Αντίθετα, η προτροπή μετά το θαύμα δεν είναι «ελθέ» αλλά «ύπαγε» (Μαρκ. 5:34). Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα, ο θεραπευμένος δεν γνωρίζει καν τον Ευεργέτη του (Ο εκ γενετής τυφλός, Ιω. 9:1-38).
3. Την εξουσία πάνω στον λαό. Ο δεύτερος εκ των τριών πειρασμών, τους οποίους αποκρούει ο Χριστός στην έρημο (Ματθ. 4:6) έχει να κάνει με την εξουσία, που μέσω του θαύματος μπορεί να ασκήσει ο θαυματοποιός Χριστός πάνω στις μάζες. Αντίθετα, φαίνεται πως ο Χριστός απορρίπτει το θαύμα ως κύριο εργαλείο πίστης. Αποδοκιμάζει την γενεά που ζητά θαύματα (Ματθ.16:4), σχολιάζει και την ομολογία του Θωμά, μετά την εμφάνισή Του ενώπιον των μαθητών (Ιω. 20:29).
II. Πώς δεν επεμβαίνει ο Χριστός
1. Δεν επεμβαίνει απρόσκλητος και χωρίς διατύπωση ξεκάθαρου αιτήματος. Η δύναμη της ανθρώπινης συνέργιας φαίνεται στο ότι σε
III.
Τι δεν ακολουθεί το θαύμα
Η επιβεβαίωση του Χριστού για την δύναμή Του. Φαίνεται τόσο υπέροχη η έννοια του Χριστού να μην εξουθενώσει τον άνθρωπο, συγκρίνοντας την δύναμή Του με την ανθρώπινη απόλυτη αδυναμία. Λες και φροντίζει να διατηρήσει την αξιοπρέπεια του ιαθέντος. Τι άλλο μπορεί να κρύβεται πίσω από τη φράση «Γενηθήτω σοι ως θέλεις» (Ματθ. 15:28) ή τη φράση «η πίστις σου σέσωκέ σε» (Ματθ. 9:22). Με
καμιά περίπτωση ο Χριστός δεν επεμβαίνει χωρίς εκφρασμένο μέσω λόγου ή στάσεως αίτημα. Άλλοτε αρκεί μια συμπεριφορά (Ζακχαίος, Λουκ. 19:2-9), άλλοτε διατυπώνεται το αίτημα (Λουκ. 18:38), άλλοτε ο ίδιος ο Κύριος διευκολύνει την διατύπωση του αιτήματος (Οι δύο τυφλοί, Ματθ. 20,32) και άλλοτε εκμαιεύει τον ζήλο του αιτούντος μέσω της φαινομενικής απόρριψης (Χαναναία, Ματθ. 15:22-28). Προηγείται το ανθρώπινο θέλω» και ακολουθεί το θεϊκό («θέλω καθαρίσθητι», Ματθ. 8.3) Σε κάθε περίπτωση λοιπόν, πριν το θαύμα προηγείται μια συνάντηση με ανθρώπους ξεκάθαρους στο τι ζητούν, ποτέ όμως με κόλακες και ποτέ με «δοκιμαστές» των δυνάμεών Του.
2. Δεν επεμβαίνει σε εκείνους που έχουν συμβιβαστεί με την αρρώστια τους. Αυτό το ενδεχόμενο αποκλείει και το ερώτημα «θέλεις ὑγιὴς γενέσθαι;» (σημερινή περικοπή). Μόνον άνθρωποι που έχουν ... «σιχαθεί» το κατάντημά τους, συναντούν το έλεος του Θεού. Αυτό, σε σωματικό επίπεδο, φαίνεται αυτονόητο (ποιος δεν θέλει την υγεία του), όταν όμως μεταφερθεί σε επίπεδο πνευματικό και περιλάβει όλο το φάσμα της αμαρτίας, που πάντα ο Χριστός συνδέει με την ασθένεια, αυτή η ...σιχασιά του παλιού εαυτού δεν είναι καθόλου αυτονόητη.
3. Δεν επεμβαίνει χωρίς την σαφή διατύπωση της πίστης. Άλλοτε το ρωτάει σαφώς (Μαρκ. 9:24) και άλλοτε το εκλαμβάνει ως δεδομένο, παρατηρώντας συμπεριφορές και κυρίως διαβάζοντας τις καρδιές των ανθρώπων.
4. Δεν επεμβαίνει με ύφος διδακτικό και μακροσκελή κηρύγματα. Πέραν της επίγνωσής Του, πως ενώπιόν Του έχει «έτοιμους» ανθρώπους, που ο πόνος και η απελπισία τους δεν αντέχει –ή δεν χρειάζεται– λεκτικές υποδείξεις, η στάση Του εμπερικλείει και μια λεπτότατη και ευγενέστατη νοοτροπία, που δεν θέλει να δημοσιοποιήσει αμαρτήματα και πτώσεις του συγκεκριμένου προσώπου που ζητά την ίαση.
1.
τρόπο συγκινητικό, αλλά και άκρως διδακτικό προς όλους μας, καλεί τον άνθρωπο να μοιραστεί μαζί του την παντοδυναμία Του και το καθιστά κατά χάριν συν-νικητή της φθοράς και του θανάτου.
2. Μακροσκελή κηρύγματα και υποδείξεις. Η ευεργετημένη ύπαρξη μπορεί να ακούσει το κάτι περισσότερο, αλλά σύντομα και περιεκτικά, πάντα πατρικά και ποτέ απειλητικά. Η σημερινή περίσταση είναι ενδεικτική. Ο παραλυτικός έχει συνειδητοποιήσει την ευεργεσία, την έχει διακηρύξει και τότε, σε να συνάντηση ακούει το «Δες, έχεις γίνει υγιής. Μην αμαρτάνεις πια, για να μη σου γίνει κάτι χειρότερο» σημερινή περικοπή).
3. Απαίτηση του Κυρίου για αναγνώριση και ευχαριστίες εκ μέρους του ευεργετηθέντος. Μετά από κάθε θαύμα, ο Χριστός μας αποσύρεται με διακριτική ευγένεια και αρχοντιά. Μόνον στην περίπτωση των δέκα λεπρών, ένα διακριτικό παράπονο εκφράζεται από τον Χριστό, περισσότερο ως προτροπή εκ μέρους Του της ανάγκης να μεταμορφωθεί ο εγωπαθής άνθρωπος σε ον ευγνωμοσύνης.
(17 «ἀποκριθεὶς δὲ ὁ ̓Ιησοῦς εἶπεν· οὐχὶ οἱ δέκα ἐκαθαρίσθησαν; οἱ δὲ ἐννέα ποῦ; 18 οὐχ εὑρέθησαν ὑποστρέψαντες δοῦναι δόξαν τῷ Θεῷ εἰ μὴ ὁ ἀλλογενὴς οὗτος;» Λουκ. 17:17)
Ειδικά αυτά τα τρία τελευταία αποτελούν διαχρονικό πρότυπο στάσης και συμπεριφοράς, όταν οι καταστάσεις μας φέρουν στη θέση να βοηθήσουμε τον αδύναμο και το αναγκεμένο.
IV. Προεκτάσεις της θαυματουργικής δύναμης του Κυρίου (προτάσεις για συζήτηση)
1. Η θεία αγάπη και φιλανθρωπία για τον παραδομένο στους νόμους της φθοράς και του θανάτου άνθρωπο, τα μοναδικά κίνητρα της θείας επεμβάσεως.
2. Ο πόνος και ο θάνατος τα κατ ́ εξοχήν χαρακτηριστικά της ανθρώπινης τραγωδίας, αλλά και η οδός συντριβής της ανθρώπινης αυταρέσκειας και αυτοθέωσης.
3. Το θαύμα, μέσον φανέρωσης της εξουσίας του Θεού επί των φυσικών νόμων, αλλά και της επιθυμίας Του να επεμβαίνει ανά πάσα στιγμή στην νομοτελειακή ροή των ανθρωπίνων πραγμάτων.
4. Η ίαση, ως φανέρωση του αρχικού σχεδίου αθανασίας του Θεού για τον άνθρωπο και επαναφανέρωση της αυθεντικής ανθρώπινης φύσης.
