Οι υπόγειοι λαβύρυνθοι απλώνονται κάτω από τις εκκλησίες, τα κελιά, τους κήπους, τα χωράφια, για πολλά χιλιόμετρα. Εδώ κάποτε εγκαταστάθηκαν οι πρώτοι μοναχοί. Κάτω από τη γη ανήγειραν ναούς και έθαβαν στις αμμώδεις κόγχες τούς αποβιώσαντες αδελφούς, κατά το αρχαίο βιβλικό έθιμο. Μόνο αργότερα, όταν ο αριθμός των καλόγερων αυξήθηκε, άρχισε το μοναστήρι να επεκτείνεται και στην επιφάνεια, πάνω απ’ τα σπήλαια.
Από τα παλιά εκείνα χρόνια, τα σπήλαια τα ονόμασαν «θεόκτιστα», δηλαδή κατασκευασμένα, δημιουργημένα από τον Θεό. Αυτή η ονομασία προέκυψε, όχι λόγω της φυσικής προέλευσης των σπηλαίων, αλλά λόγω της διαπίστωσης ότι τα σώματα των κεκοιμημένων, που εναπέθεταν εδώ, έπαυαν αμέσως να αναδύουν αυτή την ιδιαίτερη μυρωδιά τού πεθαμένου σώματος.
Μέχρι σήμερα, στα σπήλαια έχουν ταφεί περισσότεροι από δεκατέσσερις χιλιάδες άνθρωποι, μοναχοί, κάτοικοι των σπηλαίων, πολεμιστές, που στα χρόνια τού Μεσαίωνα προφύλαξαν το μοναστήρι από επιδρομές των εχθρών. Εδώ τα φέρετρα δεν τα θάβουν, αλλά τα τοποθετούν απλώς το ένα πάνω στο άλλο στις κόγχες και στις σπηλιές. Και οι επισκέπτες, που διασχίζουν τους εκτεταμένους λαβύρινθους με τα κεριά τους να αχνοφέγγουν, μαγεύονται κάθε φορά από τη φρεσκάδα και την καθαρότητα του αέρα των σπηλαίων.
«Ὅπου Θεός βούλεται, νικᾶται φύσεως τάξις», λέει ένας ύμνος. Πράγμα που σημαίνει ότι αν θέλει ο Θεός, οι νόμοι τής φύσης κάμπτονται. Και οι τουρίστες που δεν το πιστεύουν, φεύγουν από τα σπήλαια σαστισμένοι από όσα έχουν διαπιστώσει με τα ίδια τους τα μάτια, ή με την όσφρησή τους για την ακρίβεια.
Με αυτά τα υπόγεια σπήλαια συνδέονται πολλές ιστορίες. Μία απ’ αυτές, σχετικά πρόσφατη, διαδραματίστηκε το 1995, όταν στα Σπήλαια ήρθε ο Μπόρις Νικολάγιεβιτς Γιέλτσιν. Του έδειξε φυσικά το μοναστήρι ο οικονόμος τής μονής, αρχιμανδρίτης Ναθαναήλ. Αδυνατούλης, ασπρομάλλης, με λιωμένα παπούτσια και τρύπιο ράσο, οδηγούσε την κεφαλή του κράτους και την ακολουθία του φέγγοντας τα λαγούμια με ένα κερί.
Στο τέλος, ο Μπόρις Νικολάγιεβιτς αντιλήφθηκε ότι γύρω του συμβαίνει κάτι ακατανόητο και εξέφρασε την έκπληξή του, διότι δεν ένιωθε δυσωδία αποσύνθεσης, αν και τα φέρετρα με τους μακαρίτες βρίσκονταν στις κόγχες, σε απόσταση που μπορούσες να τα αγγίξεις.
Ο π. Ναθαναήλ εξήγησε στον πρόεδρο:
«Είναι θαύμα Θεού».
Η ξενάγηση συνεχίστηκε. Αλλά μετά από λίγη ώρα, ο Μπόρις Νικολάγιεβιτς επανέλαβε με απορία την ίδια ακριβώς ερώτηση.
«Έτσι το οικονόμησε ο Κύριος», απάντησε εκ νέου ο π. Ναθαναήλ. Πέρασαν λίγα λεπτά και ο πρόεδρος ψιθύρισε στον γέροντα βγαίνοντας από τα σπήλαια:
«Πατερούλη, πείτε μου το μυστικό – με τι τους αλείφετε;».
«Μπόρις Νικολάγιεβιτς», απάντησε ο αρχιμανδρίτης, «υπάρχει κανείς στο περιβάλλον σας που να μυρίζει άσχημα;».
«Φυσικά και όχι!».
«Τότε είναι δυνατόν να πιστεύετε ότι κάποιος τολμά να μυρίζει άσχημα στο περιβάλλον του Ουράνιου Πατέρα;».
Λένε ότι με αυτή την απάντηση ο Μπόρις Νικολάγιεβιτς ικανοποιήθηκε πλήρως».
«Στα τέλη της δεκαετίας του ’60 όλοι οι κάτοικοι της Σοβιετικής Ένωσης ήταν υποχρεωμένοι να συμμετέχουν στις εκλογές. Την κάλπη για την ψηφοφορία την έφερναν στην τράπεζα του μοναστηριού, όπου μετά το μεσημεριανό γεύμα η αδελφότητα, υπό την εποπτεία του προεστώτα, απέδιδε με απροθυμία και δυσαρέσκεια τα του Καίσαρος τω Καίσαρι.
Όμως κάποτε ο γενικός γραμματέας της περιφερειακής επιτροπής τού ΚΚΣΕ το πήρε χαμπάρι: για κάποιους εκεί αγράμματους μοναχούς είχε καθιερωθεί το παράλογο προνόμιο να ψηφίζουν για τον αδιάσπαστο συνασπισμό κομμουνιστών και ανεξάρτητων, στο δικό τους απαρχαιωμένο αιωνόβιο μοναστήρι, και όχι στο εκλογικό τμήμα. Ο γενικός γραμματέας αγανάκτησε με την κατάσταση και μάλωσε αυστηρά τούς υφισταμένους του για την ανοχή αυτού τού παρασιτικού στοιχείου. Χωρίς καθυστέρηση εξέδωσε διαταγή: Από τις προκείμενες εκλογές για το Ανώτατο Σοβιέτ της ΕΣΣΔ και εφεξής (και ες αεί), οι μοναχοί θα προσέρχονται να ψηφίσουν, όπως όλοι οι κάτοικοι της Ένωσης, στα εκλογικά τμήματα του τόπου κατοικίας τους!
Πράγματι την ημέρα των εκλογών (ήταν Κυριακή), μετά την εορταστική λειτουργία στο μοναστήρι, βγήκε από τις πύλες τής μονής επίσημη λιτανεία.
Οι μοναχοί μπήκαν στη σειρά ανά δύο, σε μεγάλη γραμμή, και παρέλασαν ψάλλοντας εν χορώ, διασχίζοντας την πόλη ως το εκλογικό τμήμα. Πάνω από τα κεφάλια τους ανέμιζαν βαριά λάβαρα, ενώ, κατά τη συνήθεια, κρατούσαν μπροστά τους σταυρούς και παλαιές εικόνες. Δεν ήταν όμως μόνο αυτό. Ως είθισται πριν από κάθε σημαντικό έργο, οι καλόγεροι άρχισαν να τελούν μέσα στο εκλογικό τμήμα δεήσεις. Οι υπάλληλοι, τρομαγμένοι μέχρι θανάτου, προσπάθησαν να αντιδράσουν, αλλά ο ηγούμενος τους επιτίμησε αυστηρά ότι εμποδίζουν τάχα τους πολίτες να εκτελέσουν το συνταγματικό τους καθήκον, όπως συνηθίζεται στους μοναχούς. Αφού ψήφισε η αδελφότητα, με την ίδια λιτανεία επέστρεψε στην αγία μονή.
Περιττό να ειπωθεί ότι στις επόμενες εκλογές η κάλπη περίμενε από νωρίς το πρωί τούς μοναχούς στην τράπεζα της μονής...»
«Κάποτε, το 1986, η τοπική αρχή του κόμματος στο Πσκωφ έφερε στο μοναστήρι έναν υψηλά ιστάμενο αξιωματούχο του Υπουργείου Μεταφορών. Έδινε την εντύπωση ήρεμου και συγκροτημένου ανθρώπου. Δεν έκανε ανόητες ερωτήσεις –σε ποιο κτίριο μένουν οι σύζυγοι των μοναχών, λόγου χάρη– και δεν αναρωτιόταν γιατί τάχα ο Γκαγκάριν, που πήγε στο διάστημα, δεν κατάφερε να δει τον Θεό. Στο τέλος, όμως, της ξενάγησης, μαγεμένος από την ιδιαίτερα πνευματική επικοινωνία που είχε με τον π. Ναθαναήλ, ξέφυγε στον συνομιλητή του η εξής φράση:
«Ακούστε, έχω εκπλαγεί μαζί σας! Τόσο ενδιαφέροντα και ασυνήθιστο άνθρωπο δεν έχω συναντήσει σε όλη μου τη ζωή! Επιτρέψτε μου όμως: πώς εσείς με αυτό το μυαλό μπορείτε να πιστεύετε στον… εν πάση περιπτώσει, καταλαβαίνετε ποιον εννοώ! Η επιστήμη ανοίγει στην ανθρωπότητα ολοένα και περισσότερους νέους ορίζοντες. Και Θεός δε φαίνεται να υπάρχει εκεί. Συμπαθάτε με κιόλας, αλλά δεν είναι καν χρειαζούμενος. Αυτές τις μέρες για παράδειγμα πλησιάζει στη Γη από το βάθος του Σύμπαντος ο κομήτης Χάλεϋ και οι επιστήμονες –φανταστείτε!– υπολόγισαν ακριβώς όλη του τη διαδρομή. Και την ταχύτητα! Και την τροχιά! Και γι’ αυτό, να με συγχωρείτε, δε χρειάστηκε ούτε καν η ιδέα του Θεού!».
«Κομήτης είπατε;… Χάλεϋ;», τίναξε την γενειάδα του ο π. Ναθαναήλ. «Άρα, αν έχουν υπολογίσει τα πάντα για τον κομήτη, τότε ο Κύριος δε χρειάζεται, ε; Μάλιστα, κατάλαβα. Λοιπόν, κοιτάξτε, αν με έβαζαν στο σιδηρόδρομο και μου έδιναν χαρτί και μολύβι, θα μπορούσα πραγματικά μέσα σε μια βδομάδα να σας πω πότε και από ποια πλευρά θα έρθει το τρένο. Αυτό όμως θα σήμαινε τάχα ότι δεν υπάρχουν μηχανοδηγοί, ρυθμιστές και μηχανικοί; Ή Υπουργοί Συγκοινωνιών; Αλήθεια αυτό θα σήμαινε; Η Αρχή παντού χρειάζεται!».
«Στις αρχές της δεκαετίας τού ’60, έφτασαν στο μοναστήρι μέλη των περιφερειακών επιτροπών επιφορτισμένα με το καθήκον να ψάξουν και να επινοήσουν κάποια αιτία για το κλείσιμο της μονής. Πηγαινοερχόμενοι στο μοναστήρι, είδαν προσκυνητές που καλλιεργούσαν παρτέρια και ανθόκηπους, και έσπευσαν να απευθυνθούν στον π. Αλύπιο:
«Και επί ποίας βάσης δουλεύουν εδώ αυτοί οι άνθρωποι;», ρώτησαν.
Ο σοβιετικός αρχιμανδρίτης τούς απάντησε:
«Ο αφέντης λαός εργάζεται στη γη του!».
Και δεν ακολούθησαν άλλες ερωτήσεις.
Την επόμενη φορά στάλθηκε από το Πσκωφ, με τους ίδιους σκοπούς, ακόμα μία επιτροπή εθνικού ελέγχου, οικονομική αυτή τη φορά. Ο προεστώς ρώτησε ως τι είχαν έρθει οι αντιπρόσωποι αυτοί.
«Εκπροσωπούμε ένα οικονομικό όργανο, το οποίο…».
Ο π. Αλύπιος τους διέκοψε: «Εγώ μόνο έναν προϊστάμενο έχω, τον επίσκοπο τού Πσκωφ Ιωάννη. Πηγαίνετε να πάρετε άδεια από κείνον. Χωρίς άδεια, δεν μπορώ να σας επιτρέψω την πρόσβαση σε οικονομικά έγγραφα».
Έφυγαν για να πάρουν την άδεια και μέσα σε λίγες ώρες ο αρχιερέας του Πσκωφ τηλεφώνησε στον π. Αλύπιο συγχισμένος, ζητώντας να επιτραπεί ο οικονομικός έλεγχος.
«Μην τηλεφωνείτε για το θέμα, Δέσποτα. Στείλτε μου τηλεγράφημα», απάντησε ο π. Αλύπιος.
Σύντομα έφτασε και το τηλεγράφημα. Τότε, οι ελεγκτές τού καθεστώτος κατέφθασαν εκ νέου στον ηγούμενο. Αυτός, κρατώντας το τηλεγράφημα στα χέρια, τους ρώτησε σκεπτικός:
«Για πείτε μου, είστε κομμουνιστές;».
«Μάλιστα, βασικά κομμουνιστές».
«Και πήρατε την ευλογία από τον επίσκοπο; Από τον Δεσπότη τού Πσκωφ; Μάλιστα… Για στάσου να στείλω τώρα αυτό το τηλεγράφημα στην τοπική επιτροπή τού Κόμματος…».
Και μ’ αυτό, ο οικονομικός έλεγχος της μονής ολοκληρώθηκε».
(προδημοσίευση από το βιβλίο του π. Τύχωνος Σεβκούνωφ «Σχεδόν άγιοι», εκδόσεις εν πλω, κυκλοφορία μέσα στο Μάιο 2012)
Το βιβλίο είναι best seller στη Ρωσία έχοντας ξεπεράσει μέσα σε λίγους μήνες τα 1.000.000 αντίτυπα και αφορά πνευματικές αφηγήσεις από τη Ρωσία του χθες και του σήμερα που αναδεικνύουν τη δύναμη και το βάθος της πίστης στον Χριστό.Εκδοσεις Εν Πλω
Στοα του βιβλιου
Πεσμαζογλου 5 και Σταδιου
105 64 Αθηνα
Τηλ. 2103226343
Fax. 2103221238
