Οι εργασίες του συνεδρίου άρχισαν με την ανάγνωση εκ μέρους του Διευθυντή της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου Δρ Παντελή Καλαϊτζίδη του χαιρετισμού της οργανωτικής επιτροπής του Συνεδρίου, όπου συνοπτικά περιέγραψε τη σπουδαιότητα, τους άξονες, τη θεματολογία και τον διαλογικό χαρακτήρα του Συνεδρίου. Στη συνέχεια ο Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλαςανέγνωσε τον χαιρετισμό του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου όπου αναγνωρίστηκαν τα προβλήματα που δημιουργεί ο εθνικισμός, ως ένα είδος πειρασμού και παρέκκλισης για την Εκκλησία, καθώς κυριαρχεί η λατρεία του έθνους υποκαθιστώντας την πίστη στον Χριστό, ενώ έγινε επίσης αναφορά στην καταδίκη του εθνοφυλετισμού, από τη Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου το 1872. Ο Αρχιμ. Επιφάνιος Οικονόμου, ιεροκήρυκας της Μητροπόλεως Δημητριάδος ανέγνωσε στη συνέχεια το μήνυμα του Αρχιεπισκόπου Αθηνών κ.κ. Ιερωνύμου, όπου επισημάνθηκε, στη συνάφεια του συνεδρίου, ο κίνδυνος, η σύγχρονη πολυεπίπεδη κρίση να οδηγήσει σε ανάδυση ποικίλων νέων μορφών εθνικισμού.
Ο Δήμαρχος κ. Σκοτινιώτης στο σύντομο χαιρετισμό του ανέδειξε την διπλή κατανόηση της εθνικής ταυτότητας, ως ανοικτής και διαλογικής, όσο και ως εσωστρεφούς και αμυντικής κατανόησής της, λόγω της ανάγκης υπεράσπισης της εθνικής ιδιοπροσωπίας.
Ο επόμενος χαιρετισμός αναγνώστηκε από τον Μητροπολίτη Δημητριάδος κ. Ιγνάτιο ο οποίος με συντομία ανέδειξε τον ιστορικά διαλογικό χαρακτήρα της Ορθόδοξης Εκκλησίας, κάνοντας μια σύντομη ιστορική αναφορά στις ποικίλες εκφάνσεις που η σχέση Εκκλησίας και έθνους έλαβε στο πλαίσιο της Ανατολής. Τέλος αναγνώστηκαν από την κ. Κλαίρη Νικολάου, μέλος της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών, σύντομοι χαιρετισμοί εκ μέρους του Αριστοτέλη Παπανικολάου (FordhamUniversity) και της Sirpa Koriala (Orthodox Academy of Valamo), οι οποίοι δεν κατέστη δυνατό να παραβρεθούν στο Συνέδριο.
Στην εναρκτήρια (και μοναδική) ανακοίνωση της πρώτης συνεδρίας του Συνεδρίου, ο Μητροπολίτης Διοκλείας κ. Κάλλιστος Wareανέπτυξε το θέμα «Ουκ ενι Ιουδαίος ουδέ Έλλην’.: Εθνότητα και Καθολικότητα». Αναφερόμενος στην ανάγκη ισορροπίας μεταξύ ενότητας και πολλαπλότητας, έκανε λόγο για την ευχαριστιακή ταυτότητα της Εκκλησίας, όπου υπερβαίνονται όλα τα είδη διακρίσεων και διαιρέσεων. Σημείωσε ότι το κριτήριο οργάνωσης της Εκκλησίας ιστορικά δεν ήταν και ούτε μπορεί να αποτελέσει σε καμιά περίπτωση η εθνότητα παρά μόνο η τοπικότητα, ο γεωγραφικός παράγοντας. Αναλύοντας (ετυμολογικά και θεολογικά) την έννοια του φυλετισμού, αναφέρθηκε στην καταδικαστική απόφαση της Συνόδου του 1872. Έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην σημασία να υπάρξει σύνθεση μεταξύ εθνότητας και καθολικότητας, καθώς εάν η καθολικότητα αποσυνδεθεί πλήρως από την εθνότητα κινδυνεύει να μεταβληθεί σε καθαρά αφαιρετική έννοια, ενώ στην αντίστροφή περίπτωση, η προσήλωση προς το έθνος καθίσταται καθοριστικός παράγοντας θεώρησης και οργάνωσης της τοπικής Εκκλησίας, όπως συχνά συμβαίνει στην λεγόμενη «Διασπορά», αποτελώντας ένα είδος αντικανονικής πραγματικότητας ή ακόμη και «αίρεσης». Αναφερόμενος στον τρόπο που η έννοια «έθνος» χρησιμοποιείται στην Αγία Γραφή, επέμεινε στο ότι η εθνότητα αποτελεί όντως το πλαίσιο μέσα στο οποίο η κάθε τοπική Εκκλησία υπάρχει αλλά σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει κα προσδιορίζει και την ταυτότητα της Εκκλησίας, η οποία είναι «Μία, Αγία, Καθολική… και όχι Εθνική Εκκλησία». Η συνεδρία ολοκληρώθηκε με πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση.
