Ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Ελεήμονος (ή του Αγίου Κωνσταντίνου, όπως αναφέρεται από τους ντόπιους) βρίσκεται στις ανατολικές παρυφές του Λυγουριού, στην άκρη του μικρού κάμπου του χωριού. Σήμερα, το μνημείο εντάσσεται στον πολεοδομικό ιστό του οικισμού, ο οποίος έχει επεκταθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια.
Ο ναός, όπως μας είπε ο εφημέριος π. Σπυρίδων, ανήκει στο ναοδομικό τύπο της βυζαντινής αρχιτεκτονικής της Νότιας Ελλάδας, που είναι γνωστός ως «δικιόνιος σταυροειδής, εγγεγραμμένος με τρούλο». Στα δυτικά του ναού υπάρχει στενός νάρθηκας. Οι όψεις του είναι διαμορφωμένες με τοιχοποιΐα από αρχαίο υλικό σε δεύτερη χρήση, το οποίο προέρχεται, κυρίως, από το Ασκληπιείο και λαξευτούς πωρόλιθους. Τούβλα είναι τοποθετημένα σε ελεύθερη διάταξη ή περιβάλλουν τις λαξευτές πέτρες, σύμφωνα με το πλινθοπερίκλειστο σύστημα δομής. Οι όψεις του αρχικού ναού κοσμούνται με εντυπωσιακά κεραμοπλαστικό διάκοσμο. Στην κατασκευή των ανοιγμάτων των θυρών και των παραθύρων έχουν χρησιμοποιηθεί λαξευτοί πωρόλιθοι και τούβλα. Ο ναός διέθετε μαρμάρινο τέμπλο και θυρώματα, από τα οποία διατηρούνται ορισμένα σπαράγματα. Ο εσωτερικός του διάκοσμος αποτελείται από αξιόλογες τοιχογραφίες, οι οποίες σώζονται αποσπασματικά.
Με βάση τα μορφολογικά και κατασκευαστικά του στοιχεία, ο ναός έχει χρονολογηθεί στις αρχές του 12ου αιώνα, ενώ ο νάρθηκας θεωρείται λίγο μεταγενέστερος. Δύο επιγραφές χαραγμένες σε αρχαία μέλη, ενσωματωμένα στις όψεις του ναού, αναφέρουν κάποιον Στέφανο και τον «ηκοδόμο» Θεοφύλακτο από τη νήσο Κέα, ο οποίος ήταν πιθανόν ο αρχιτέκτων του ναού. Άλλα στοιχεία για την ιστορία του ναού δεν είναι γνωστά.
Ο ναός σώθηκε έως σήμερα, αντιμετωπίζοντας σημαντικά δομοστατικά, οικοδομικά και αισθητικά προβλήματα. Στόχος των εργασιών ήταν η αντιμετώπιση προβλημάτων στατικής επάρκειας του μνημείου, η ανάδειξη των μορφολογικών και κατασκευαστικών χαρακτηριστικών του, καθώς και η κατασκευή νέου μαρμάρινου τέμπλου και θυρωμάτων.
Το 2008, με πρωτοβουλία του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, εκπονήθηκε μελέτη συντήρησης και αποκατάστασης του ναού, η οποία συμπληρώθηκε και τροποποιήθηκε το 2010, υπό την εποπτεία της 25ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Στις εργασίες που πραγματοποιήθηκαν, περιλαμβανόταν η στερέωση των τοίχων και της θολοδομίας, με εφαρμογή ενεμάτων και συστήματος ελκυστήρων από ανοξείδωτο χάλυβα, η περιορισμένης έκτασης ανακατασκευή κατεστραμμένων τμημάτων των όψεων, η ανακατασκευή της στέγης με επαναχρησιμοποίηση των παλαιών χειροποίητων κεραμιδιών, η συντήρηση και μερική αποκατάσταση του δαπέδου, η κατασκευή νέου μαρμάρινου τέμπλου και θυρωμάτων, στα οποία εντάχθηκαν τα διατηρούμενα λείψανα των αρχικών και ή κατασκευή νέων κουφωμάτων.
Πληροφορίες:
Εφημέριος π. Σπυρίδων τηλ. 27530 23131, Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, Ναυπλίου – Επιδαύρου, Αργολίδα, τηλ.: 27530 22026
ecclesia.gr
