Το να γράψει, να μελετήσει και να διαβάσει κάνεις την ιστορία της Χίου στο διάβα των αιώνων είναι μια ευκαιρία, που απαιτεί πολύ κόπο και αρκετό χρόνο σε ένα συναρπαστικό ταξίδι ιστορικής μνήμης και θυσίας. Και ειδικά από έναν άνθρωπο που έχει μόνο πνευματική και όχι βιολογική συγγένεια με το νησί, το τόλμημα αποτελεί δοκιμασία. Ακόμα είναι αρκετά δύσκολο να επιλέξεις μόνο ένα θέμα για να αναπτύξεις από την ιστορία της Χίου. Εκείνο που έχουμε ανάγκη στις μέρες μας για να στυλωθεί λίγο ο προσωπικός και εθνικός μας βίος είναι το παράδειγμα.
Για τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση της Χίου μνημονεύουμε όλους εκείνους τους μάρτυρες, που πότισαν το δέντρο της ελευθερίας της με αίμα και δάκρυα. Η Xίος των Ηρώων και των Μαρτύρων, οι οποίοι μετάγγισαν στις αρτηρίες της ελληνικής ιστορίας όραμα βίου και έφτιαξαν ιστορία όχι με τα γεγονότα αλλά με τα ανδραγαθήματα τα πάντοτε ενεστώτα, αποτελούν ματιά που θέλουμε να προσδώσουμε στο σήμερα. Οι χιλιάδες Χιώτες μάρτυρες πότισαν με το αίμα τους τη Χιακή γη και έδωσαν σε όλο τον Ελληνισμό ένα περίγραμμα στα οράματα.
Αν υπάρχει κάτι να συγκρατήσουμε από τη ζωή αυτών των μαρτύρων, που έπεσαν για την Πίστη και την Πατρίδα, είναι η άνοδος τους στην κλίμακα του θυσιαστηρίου. Όλοι αυτοί οι μάρτυρες μετρήθηκαν με τον εαυτό τους και τη μοίρα τους, έβαλαν ένα πλην στον εαυτό τους για να αγαπήσουν το παν. Ανοιχτήκανε στα οράματα, συγκατάνευσαν σε μηνύματα που τους ξεπερνούσαν, είδαν σκαλοπάτια μέσα στις νεφέλες να οδηγούν στην λευτεριά. Πέθαναν για να δείξουν πως η αγάπη για την Πατρίδα και η Πίστη στην Ορθοδοξία δεν είναι ονειροπόληση αλλά αυτοπυρπόληση.
Οι μάρτυρες, όταν λεν Ελλάδα εννοούν τάφο. Τον δικό τους τάφο, απόδειξη της αγάπης τους με θυσία. Λόγος εθνικός για αυτούς είναι να μιλάς μέσα από το μνήμα. Η Ελλάς είναι τρόπος να γυμνωθείς στα μάτια του άλλου και οι μάρτυρες αυτοί γύμνωσαν τη ζωή τους μπροστά στην κοσμοκρατορία, την ισχύ και το σπαθί. Ο μάρτυρας δεν μας φωτίζει με τον λόγο του, αλλά με το πληγιασμένο του σώμα. Δεν λέει λόγια εμπρηστικά, γίνεται ο ίδιος λαμπάδα. Κάνει την φρίκη και το ζόφο του θανάτου αναστάσιμο πανηγύρι.
Η ιστορία της Χίου, μπολιασμένοι με το αίμα των μαρτύρων δεν τελειώνει και δεν είναι μόνο η απελευθέρωση και η ένωση με τον εθνικό κορμό, αλλά ιστορία της Χίου είναι η Κένωση. Το άνοιγμα σε μια καινούργια ζωή μέσα στον λειτουργικό χρόνο, μια εκκλησιοποίηση, μια εσχατολογική μετοχή στο παρόν.
Η Χίος με τους μάρτυρες της καθίσταται σήμερα ιδανικό αντηχείο του μηνύματος της μετάνοιας. Η θυσία των μαρτύρων μας, η ελευθερία, πραγματώνεται μόνο αν πάψω να είμαι σκλάβος από μέσα. Δεν πρέπει να αναβάλουμε άλλο την ώρα της αλήθειας. Δεν μαθαίνουμε και δεν προσεταιριζόμαστε τα βάσανα του βίου του μάρτυρα ως ευσεβισμός της φυγής, ως αποκούμπι για να συνεχίσουμε τον ύπνο μας, δεν αποζητάμε τις φανφάρες και τα λογύδρια τα μελοδραματικά των επετείων. Ζητάμε όλοι ως Έλληνες ιστορία και μνήμη. «Για να εξαφανίσει κανείς ένα έθνος του αφαιρεί πρώτα πρώτα τη μνήμη. Καταστρέφει τα βιβλία του, την παιδεία του, την ιστορία του. Και κάποιος του γράφει άλλα βιβλία, του μεταφυτεύει άλλη παιδεία και επινοεί άλλη ιστορία. Κατόπιν το έθνος αρχίζει σιγά σιγά να ξεχνάει ποιο είναι και ποιο ήταν. Ο κόσμος τριγύρω του θα το ξεχάσει πολύ γρήγορα». (Χούμπλ). Και όσο κάνουμε λήθη και μουσείο την θυσία των μαρτύρων, θα συμπλήρωνα.
Σε ένα ποίημα του ο Γιάννης Παπαδόπουλος καταλήγει: «Μην περπατήτε στους τοίχους των ερειπίων, θα σκονιστούνε τα πόδια σας μ’ αίμα λησμονημένο». Αλλά δεν είναι ποια λησμονημένο, ήρθε η στιγμή για να καρπίσουν τα μερόνυχτά μας. Θα συνεχίσουμε να υπομένουμε τη δυτική μας μοίρα, εμείς που δεν υπομείναμε την οθωμανική τυραννία;
Μετά την απελευθέρωση παραδοθήκαμε στο πνεύμα της δύσης και οργανώσαμε το κράτος μας αντιγράφοντας τα δυτικά πρότυπα του εθνικού κράτους. Από το 1821 και μετά η Ελλάδα ανήκει στη σφαίρα επιρροής της Δυτικής Ευρώπης. Και οι Έλληνες «Άσκησαν υπερβολική βία θέλοντας να μπάσουν όσα δεν μπαίνουν στην πνευματική μας παράδοση». (Λορεντζάτος ). Το πνεύμα της Ρωμιοσύνης φυλάχτηκε ακέραιο από την Εκκλησία μέχρι εκείνη τη στιγμή.
Ο Έλληνας λησμονώντας την πνευματική του παράδοση μεταμφιέστηκε σε κάτι που ποτέ δεν ήταν. Υπό την επίδραση του δυτικού πνεύματος όλα μεταμορφώθηκαν στην Ελλάδα. Η τιμή του πολίτη αντικαταστάθηκε με την τιμή του λογιστή, η λεπτότητα στα ήθη με την ευπρέπεια, η ευγένεια από την επιτήδευση, η υπερηφάνεια από την διπλωματία, η φιλοξενία από τους ξενώνες, οι λαχανόκηποι από τα πάρκα, η μονοκατοικία από την πολυκατοικία, η αλάνα από το γήπεδο και η γειτονιά από το ηλεκτρονικό παιχνίδι.
Ολόκληρη η ηθική υποβιβάστηκε σε τούτο: ο άνθρωπος οριστικά ανήκει από εδώ και πέρα σε αυτό που κατέχει. Στο επίπεδο της πίστης συμφιλιώσαμε την χριστιανική συνείδηση με την δραστηριότητα του τοκογλύφου. Τώρα ποιά δεν έχει σημασία αν είσαι νέος, γέρος, μορφωμένος ή άνεργος, αλλά σαν σύνολο, αν είσαι καλός καταναλωτής. Και τώρα που λόγο κρίσης το χρήμα δεν υπάρχει ως κατανάλωση το νεοαποικιακό ευρωπαϊκό διευθυντήριο θα μας μετατρέψει σε εργατικό δυναμικό μόνο, για να καταναλώνουν άλλοι.
Ένας φτωχός βιοπαλαιστής που ζει μια πολυμελή οικογένεια τηρώντας την παράδοση σήμερα, δεν είναι αρεστός, βρίσκεται υπο ευρωπαϊκή τουριστική κατοχή, δεν είναι ευρωπαίος. Αυτός ο φτωχός και περήφανος βιοπαλαιστής, φανερώνει στους ευρωπαίους τη ζωή που τους λείπει στο πεντακάθαρο και άνετο μαυσωλείο τους. Η ώρα των γυμνών προσώπων ήρθε. Η εποχή των μύθων και τις σχοινοβατικής διγλωσσίας πέρασε. Απαρχή του χρόνου της αλήθειας.
Τι ζητάει ένας Έλληνας που δεν γεννήθηκε στην Χίο από την γιορτή για τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση της; Στη Χίο φανερώθηκε για πρώτη φορά ένα από τα μεγαλύτερα πνευματικά κινήματα στην ιστορία της Ελλάδος (ως πνευματικό κίνημα ίσως και το μεγαλύτερο της Ευρώπης). Το Αναγεννητικό Φιλοκαλικό Πνευματικό Κίνημα των Κολλυβάδων Πατέρων. Οι Κολλυβάδες πατέρες έδωσαν το «Νέο Ευαγγέλιο» του Νέου Ελληνισμού, την Φιλοκαλία. Την άσκηση ως τρόπο ζωής και την θυσία για τον άλλον ως αρετή. Πόσο διαφορετική θα ήταν η Ελλάδα σήμερα αν η φιλοκαλία ήταν τρόπος της δημόσιας ζωής; Πόσο διαφορετική θα ήταν η Ελλάδα αν λειτουργούσαμε όχι ως επαγγελματίες αλλά ως Απόστολοι; Ένα κίνημα που δυστυχώς δεν «περπάτησε» γιατί κάποιοι ξένοι αλλά και κάποιοι Έλληνες ήθελαν τον χριστιανό και τον πολίτη σε στυλ βατικάνειο με κουστούμι προτεστάντη. Όσο υπάρχει ακόμα, γιατί υπάρχει στην Χίο, ο τίμιος αλιέας που «στεγνώνει» τη θάλασσα με τον ιδρώτα του, ο αγρότης που σέβεται τη γη και τον καρπό της, ο κυνηγός που δεν τολμά να σκοτώσει τον λαγό που κοιμάται και τις πέρδικες που πίνουν νερό, όσο υπάρχει ο χιώτης έφηβος που γράφει χιλιόμετρα διάβασμα για να θεμελιώσει τα όνειρα του, η μάνα που μαυροφορεί χωρίς να χάνει ελπίδα, ο ναυτικός που αγαπά την θάλασσα και το ψωμί της, ο επιχειρηματίας που κερδίζει όχι από τους πολλούς αλλά για τους πολλούς, όσο υπάρχουν χιώτες μοναχοί και μοναχές, αυτές οι ρακένδυτες ελπίδες στο περιθώριο του κόσμου και όσο υπάρχει ο απλός Ιερέας που μεταδίδει με ζήλο ασκητικό την ελπίδα της Αναστάσεως Σαρκωμένη κάθε Κυριακή, και όσο θα περπατάμε στη Χίο συντροφιά με το αγιόκλημα τις μυρωδιές και τα χρώματα και σε κάθε γωνιά θα συναντάμε ένα καμπαναριό να ξεφυτρώνει προς τον ουρανό, υπάρχει ελπίδα. Και αυτήν την ελπίδα, σήμερα, καλείται να πραγματώσει ο κλήρος και ο λαός του ευλογημένου αυτού νησιού, για ένα νέο αναγεννητικό κίνημα που θα βάλει πνευματική φωτιά στην Ελλάδα.
Εμείς οι εκτός Χίου αδερφοί Έλληνες το έχουμε ανάγκη, το περιμένουμε. Η Χιακή Εκκλησία θα ξανατραγουδήσει στα παιδιά της το πρώτο ερωτικό τραγούδι της ιστορίας. «τούτο νύν οστουν εκ των οστέων μου και σαρξ εκ της σαρκός μου...». Θα αγωνιστεί στο πλευρό του λαού. Και θα σαλπίσει την επανάσταση της αυτοσυνειδησίας μας ακόμα και σε αυτούς που δεν καταλαβαίνουν, ότι το τρένο είναι από ώρα στον επόμενο σταθμό.
Η Εκκλησία και οι μάρτυρες μας καλούν: «Ανασκουμπωθείτε ορθόδοξοι χριστιανοί, όπου και αν είστε, στις ερημιές, στα βουνά, στα χωριά, στις πόλεις. Χόρτασε ποια ο κόσμος με την αιθεροβαμοσύνη σας. Τα μάθε τα μικροάλλοθι της απραξίας σας. Συγχωροχάρτια στην ατολμία δεν δίνει άλλα!». Η Εκκλησία θα προχωρήσει ενάντια στον στείρο εθνικισμό και στον απρόσωπο διεθνισμό και θα στηριχθεί πάλι στους φτωχούς, τους σαλούς και τους ταπεινωμένους. Με ανοιχτές τις πόρτες σε όλους. Οι μάρτυρες της Χίου μας έδειξαν ότι η μόνη διέξοδος στις κρίσιμες στιγμές είναι η Πίστη στο Θεό και η διαφύλαξη της πνευματικής φυσιογνωμίας του τόπου. Σε αυτόν τον αγώνα, πνευματική πρωτεύουσα της Χίου είναι ο τόπος του μαρτυρίου της Αγίας Μαρκέλλας, η εγκλείστρα του Αγίου Ανθίμου του Χίου, τα οστά των Μαρτύρων στις προθήκες του Μοναστηριού του Αγίου Μηνά και της Νέας Μονής, το άγαλμα με τα οστά του Μητροπολίτη Πλάτωνα.
Στη Χίο ζει και τρέφεται με μυστική φλέβα από την Ιωνία η Αιγαίο πελαγίσια Ρωμιοσύνη που περιμένει το άγγελμα της πνευματικής Ανάστασης των Ελλήνων. «Ίδου νύν καιρός ευπρόσδεκτος...».
