Του Ηλία Λιαμή, δρ Θεολογίας,
Αγαπητέ μου φίλε,
Όπως πριν δυο εβδομάδες με την παραβολή του πλούσιου και του Λάζαρου, έτσι και σήμερα, ο λόγος του Χριστού περιστρέφεται γύρω από τον πλούτο.
Και τότε το τονίσαμε, και σήμερα ας το επαναλάβουμε: Οι εποχές μας είναι άκρως ευαίσθητες σε τέτοια θέματα. Έχουμε λοιπόν ακόμη μια ευκαιρία να προσεγγίσουμε σημερινά θέματα και αδιέξοδα, μέσα από το πρίσμα της ευαγγελικής σοφίας. Φτάνει να τοποθετήσουμε και την σημερινή περικοπή στο σωστό της πλαίσιο.
Κύριο θέμα σήμερα είναι η πλεονεξία. Ο Θεός αποκαλύπτει στον πλούσιο, πως, ουσιαστικά, τίποτε δεν του ανήκει. Συνεπώς, δεν έχουμε να κάνουμε μόνο με πλεονεξία, αλλά και με μια χαμένη ζωή. Ο πλούσιος περιμένει να ζήσει. Και θα φύγει από αυτή τη ζωή, χωρίς η αναμονή αυτή να δικαιωθεί. Η χαρά δεν τον άγγιξε. Κάποια στιγμή σχεδιάζει ακόμη και τι θα πει στον εαυτό του. Το μόνο συναίσθημα, που οπωσδήποτε βίωσε, είναι ένα διαρκές άγχος. Τα πλούτη του έχουν χάσει εντελώς τη χρησιμότητά τους. Έχουν γίνει σχεδόν ζωντανά όντα. Αισθάνεται την ανάγκη να τα προστατέψει και να τα έχει για πάντα κοντά του. Τα συμπτώματα θυμίζουν γονιό, που ετοιμάζει το σπίτι της κόρης του κοντά, για να μη την χάσει. Πιθανότατα, δεν τολμάει καν να τα καταναλώσει. Είναι οι σύντροφοί του. Πιθανόν κάποιες νύχτες να τον έβρισκαν δίπλα του να τους μιλά. Πάντως, άλλο πρόσωπο δεν υπάρχει στην παραβολή. Ο όποιος διάλογος γίνεται με τον εαυτό του.
Υπάρχει όμως και μια άλλη διάσταση: Σε μια εποχή, όπου το πρόβλημα της συσσώρευσης πλούτου είναι το πιο οδυνηρό και το πιο σκανδαλώδες, το μόνο που έχει να πει η πίστη μας, είναι η προσδοκία, μήπως οι πάμπλουτοι αυτής της γης αντιληφθούν την ματαιότητα και αλλάξουν τακτική; Δεν υποψιάζεται ο Χριστός, πως την ώρα των ανόητων προβληματισμών του άφρονα πλούσιου, χιλιάδες άνθρωποι, τότε και σήμερα, δεν έχουν εξασφαλίσει ούτε την καθημερινή τους επιβίωση;
Αν αφιερώσεις λίγο χρόνο να διαβάσεις τα τρία χωρία, που προηγούνται της παραβολής, ίσως να διαφωτιστείς:
Αφορμή για την παραβολή αυτή, υπήρξε το αίτημα κάποιου να αναλάβει ο Χριστός ρόλο μεσολαβητή, για να μοιραστεί μια κληρονομιά. Το ρήμα «μοιραστεί» μας τοποθετεί σε μια διαδικασία δικαιοσύνης. Πρέπει να γίνει μια δίκαιη μοιρασιά. Ο Χριστός όμως απαρνιέται αυτόν τον ρόλο. Δηλώνει, πως δεν είναι δικαστής. Μήπως αυτό σημαίνει πως αδιαφορεί για τις νομικές διαδικασίες; Η επιλογή της παραβολής, μάλλον δηλώνει, πως, για τον Χριστό, το πρόβλημα της ανθρώπινης κοινωνίας δεν είναι η έλλειψη δικαιοσύνης, αλλά η πλεονεξία. Δεν είναι λοιπόν αυθαίρετο να συμπεράνουμε, πως η αναφορά στην πλεονεξία, ως απάντηση στο αίτημα για δικαιοσύνη, αποτελεί την βαθύτερη πρόταση, που καταθέτει ο Χριστός στον άνθρωπο, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η αδικία κι η ανισότητα, τις οποίες είναι πασιφανές, πως η ανθρώπινη δικαιοσύνη δεν μπορεί να αντιμετωπίσει.
Ακόμη μια φορά, ο ευαγγελικός λόγος αποδεικνύεταιπολυδιάστατος. Στην περίπτωσή μας, ο λόγος αυτός είναι σαφώς πνευματικός, με αποδέκτη κάθε άνθρωπο, πλούσιο ή φτωχό, καθώς και οι δύο είναι πιθανόν να διακατέχονται από το ίδιο πάθος. Είναι όμως συγχρόνως και πνευματικός. Η εσωτερική αλλοτρίωση του πλεονέκτη, είτε είναι πλούσιος, είτε φτωχός, δηλητηριάζει όλη την ανθρώπινη κοινωνία. Δεν είναι λοιπόν ο πλούτος το πρόβλημα. Πρόβλημα είναι η αληθινή ζωή, που κινδυνεύει να μείνει άπιαστη, όσο η ύπαρξη περιστρέφεται γύρω από την ποσότητα. Ποσότητα και ποιότητα βρίσκονται σε σύγκρουση. Γι΄ αυτό και η συσσώρευση του πλούτου είναι το σύμπτωμα πνευματικού και υπαρξιακού εκτροχιασμού.
Πιθανόν μάλιστα, ο πρώτος στίχος μετά το τέλος της παραβολής (στ. 22), δίνει και τον καλύτερο επίλογο. Άλλωστε, την επόμενη φράση του, ο Χριστός την ξεκινάει, λέγοντας: «Γι΄ αυτό σας λέω…» και συνεχίζει: «…μην αγωνιάτε για τη ζωή σας τι θα φάτε και για το σώμα σας, τι θα ντυθείτε». Δεν μας αποτρέπει από τη φροντίδα. Όσο αυτή δεν διαταράσσει τον άνθρωπο, τον κρατεί κύριο των πραγμάτων και ελεύθερο από τον πλούτο. Η αλλοτρίωση αρχίζει, όταν η φροντίδα γίνει αγωνία. Από εκεί και πέρα, τα πράγματα, η ποσότητα, έχουν κάνει κατοχή στη ψυχή και δεν της επιτρέπουν να νιώσει ποτέ αυτάρκης.
Ας έρθουμε όμως και στην παραβολή...
Όπως πριν δυο εβδομάδες με την παραβολή του πλούσιου και του Λάζαρου, έτσι και σήμερα, ο λόγος του Χριστού περιστρέφεται γύρω από τον πλούτο.
Και τότε το τονίσαμε, και σήμερα ας το επαναλάβουμε: Οι εποχές μας είναι άκρως ευαίσθητες σε τέτοια θέματα. Έχουμε λοιπόν ακόμη μια ευκαιρία να προσεγγίσουμε σημερινά θέματα και αδιέξοδα, μέσα από το πρίσμα της ευαγγελικής σοφίας. Φτάνει να τοποθετήσουμε και την σημερινή περικοπή στο σωστό της πλαίσιο.
Κύριο θέμα σήμερα είναι η πλεονεξία. Ο Θεός αποκαλύπτει στον πλούσιο, πως, ουσιαστικά, τίποτε δεν του ανήκει. Συνεπώς, δεν έχουμε να κάνουμε μόνο με πλεονεξία, αλλά και με μια χαμένη ζωή. Ο πλούσιος περιμένει να ζήσει. Και θα φύγει από αυτή τη ζωή, χωρίς η αναμονή αυτή να δικαιωθεί. Η χαρά δεν τον άγγιξε. Κάποια στιγμή σχεδιάζει ακόμη και τι θα πει στον εαυτό του. Το μόνο συναίσθημα, που οπωσδήποτε βίωσε, είναι ένα διαρκές άγχος. Τα πλούτη του έχουν χάσει εντελώς τη χρησιμότητά τους. Έχουν γίνει σχεδόν ζωντανά όντα. Αισθάνεται την ανάγκη να τα προστατέψει και να τα έχει για πάντα κοντά του. Τα συμπτώματα θυμίζουν γονιό, που ετοιμάζει το σπίτι της κόρης του κοντά, για να μη την χάσει. Πιθανότατα, δεν τολμάει καν να τα καταναλώσει. Είναι οι σύντροφοί του. Πιθανόν κάποιες νύχτες να τον έβρισκαν δίπλα του να τους μιλά. Πάντως, άλλο πρόσωπο δεν υπάρχει στην παραβολή. Ο όποιος διάλογος γίνεται με τον εαυτό του.
Υπάρχει όμως και μια άλλη διάσταση: Σε μια εποχή, όπου το πρόβλημα της συσσώρευσης πλούτου είναι το πιο οδυνηρό και το πιο σκανδαλώδες, το μόνο που έχει να πει η πίστη μας, είναι η προσδοκία, μήπως οι πάμπλουτοι αυτής της γης αντιληφθούν την ματαιότητα και αλλάξουν τακτική; Δεν υποψιάζεται ο Χριστός, πως την ώρα των ανόητων προβληματισμών του άφρονα πλούσιου, χιλιάδες άνθρωποι, τότε και σήμερα, δεν έχουν εξασφαλίσει ούτε την καθημερινή τους επιβίωση;
Αν αφιερώσεις λίγο χρόνο να διαβάσεις τα τρία χωρία, που προηγούνται της παραβολής, ίσως να διαφωτιστείς:
Αφορμή για την παραβολή αυτή, υπήρξε το αίτημα κάποιου να αναλάβει ο Χριστός ρόλο μεσολαβητή, για να μοιραστεί μια κληρονομιά. Το ρήμα «μοιραστεί» μας τοποθετεί σε μια διαδικασία δικαιοσύνης. Πρέπει να γίνει μια δίκαιη μοιρασιά. Ο Χριστός όμως απαρνιέται αυτόν τον ρόλο. Δηλώνει, πως δεν είναι δικαστής. Μήπως αυτό σημαίνει πως αδιαφορεί για τις νομικές διαδικασίες; Η επιλογή της παραβολής, μάλλον δηλώνει, πως, για τον Χριστό, το πρόβλημα της ανθρώπινης κοινωνίας δεν είναι η έλλειψη δικαιοσύνης, αλλά η πλεονεξία. Δεν είναι λοιπόν αυθαίρετο να συμπεράνουμε, πως η αναφορά στην πλεονεξία, ως απάντηση στο αίτημα για δικαιοσύνη, αποτελεί την βαθύτερη πρόταση, που καταθέτει ο Χριστός στον άνθρωπο, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η αδικία κι η ανισότητα, τις οποίες είναι πασιφανές, πως η ανθρώπινη δικαιοσύνη δεν μπορεί να αντιμετωπίσει.
Ακόμη μια φορά, ο ευαγγελικός λόγος αποδεικνύεταιπολυδιάστατος. Στην περίπτωσή μας, ο λόγος αυτός είναι σαφώς πνευματικός, με αποδέκτη κάθε άνθρωπο, πλούσιο ή φτωχό, καθώς και οι δύο είναι πιθανόν να διακατέχονται από το ίδιο πάθος. Είναι όμως συγχρόνως και πνευματικός. Η εσωτερική αλλοτρίωση του πλεονέκτη, είτε είναι πλούσιος, είτε φτωχός, δηλητηριάζει όλη την ανθρώπινη κοινωνία. Δεν είναι λοιπόν ο πλούτος το πρόβλημα. Πρόβλημα είναι η αληθινή ζωή, που κινδυνεύει να μείνει άπιαστη, όσο η ύπαρξη περιστρέφεται γύρω από την ποσότητα. Ποσότητα και ποιότητα βρίσκονται σε σύγκρουση. Γι΄ αυτό και η συσσώρευση του πλούτου είναι το σύμπτωμα πνευματικού και υπαρξιακού εκτροχιασμού.
Πιθανόν μάλιστα, ο πρώτος στίχος μετά το τέλος της παραβολής (στ. 22), δίνει και τον καλύτερο επίλογο. Άλλωστε, την επόμενη φράση του, ο Χριστός την ξεκινάει, λέγοντας: «Γι΄ αυτό σας λέω…» και συνεχίζει: «…μην αγωνιάτε για τη ζωή σας τι θα φάτε και για το σώμα σας, τι θα ντυθείτε». Δεν μας αποτρέπει από τη φροντίδα. Όσο αυτή δεν διαταράσσει τον άνθρωπο, τον κρατεί κύριο των πραγμάτων και ελεύθερο από τον πλούτο. Η αλλοτρίωση αρχίζει, όταν η φροντίδα γίνει αγωνία. Από εκεί και πέρα, τα πράγματα, η ποσότητα, έχουν κάνει κατοχή στη ψυχή και δεν της επιτρέπουν να νιώσει ποτέ αυτάρκης.
Ας έρθουμε όμως και στην παραβολή...
