Του Ηλία Λιαμή, δρ Θεολογίας, Αρχισυντάκτη της ιστοσελίδας
ΟΙ ΔΥΟ ΔΑΙΜΟΝΙΖΟΜΕΝΟΙ
Αγαπητέ μου φίλε,
Η περικοπή, που θα διαβαστεί στις εκκλησιές μας την ερχόμενη Κυριακή, είναι αφιερωμένη στην λύτρωση της συγκύπτουσας γυναίκας. Είναι εκείνη, που για δέκα οκτώ χρόνια δεν είχε μπορέσει να σηκώσει τα μάτια και να κοιτάξει πάνω από το έδαφος. Αυτήν γιατρεύει ο Χριστός και αμέσως δέχεται τις επικρίσεις του Φαρισαίου, διότι, δήθεν, επέλεξε την ημέρα του Σαββάτου για να θαυματουργήσει.
Μια φορά στη ζωή μου έτυχε να συναντήσω αυτό το θέαμα. Ήταν σε επαρχιακό ναό. Επρόκειτο για γυναίκα, της οποίας την ηλικία δεν μπόρεσα να προσδιορίσω, διότι δεν κατάφερα καν να δω το πρόσωπό της. Ήταν όμως σα να εκτυλισσόταν μπροστά μου αυτό το ευαγγελικό περιστατικό, το οποίον αμέσως ήρθε στο νου μου. Και πράγματι, τα συναισθήματα ήταν έντονα, συναισθήματα κυρίως οίκτου για έναν άνθρωπο καταδικασμένο να διαψεύδει τον ίδιο τον όρο «άνθρωπος», αφού κατά μιαν έννοια, ο όρος προέρχεται από το άνω + θρώσκω, δηλαδή εκείνος που πορεύεται κοιτώντας προς τα πάνω.
Εν πάση περιπτώσει, αληθινός πρωταγωνιστής της σημερινής περικοπής, πέραν του Χριστού, είναι η δαιμονική δύναμη και η επιβολή του πάνω σε δύο και όχι σε έναν άνθρωπο. Για τον πρώτο, για την συγκύπτουσα γυναίκα, η αναφορά είναι σαφής: Διακατεχόταν από πνεύμα ασθενείας για δέκα οκτώ χρόνια. Αυτόν τον ζυγό, αυτό το βάρος, το δαιμόνιο το είχε αποτυπώσει πάνω στο σώμα της. Η εικόνα της γυναίκας ήτανε πιο πολύ προς την εικόνα ενός ζώου, καθώς τα δύο της πόδια θα ήταν αδύνατον να την στηρίξουν, οπότε θα είχε την ανάγκη ενός, ίσως και δύο μπαστουνιών. Επιπλέον όμως, η σωματική αυτή στάση την καθιστούσε αδύναμη να κοιτάξει άνθρωπο στα μάτια και πολύ περισσότερο να ατενίσει ουρανό. Αυτό το πνεύμα της ασθένειας την έχει αποκόψει συμβολικά -και ως ένα σημείο κυριολεκτικά- από Θεό και ανθρώπους. Πέραν της συμφοράς της, η γυναίκα βιώνει και μια πρακτική απομόνωση.
Γιατί; Γιατί έχει συμβεί στη γυναίκα αυτό; Δυστυχώς δεν έχουμε καταγραμμένο διάλογο ανάμεσα σ΄ αυτήν και τον Χριστό, ώστε να αντλήσουμε κάποιο στοιχείο. Ο Χριστός την θεραπεύει, χωρίς καν να υπάρξει ανάλογο αίτημα. Ούτε δοκιμάζει την πίστη της, όπως γίνεται σε αρκετές περιπτώσεις άλλων θαυμάτων, μέσα από ένα ερώτημα, του τύπου «πιστεύεις πως μπορώ να σε γιατρέψω;». Αλλά, και όταν συντελείται το θαύμα, δεν έχουμε καταγεγραμμένη, ούτε ευγνωμοσύνη εκ μέρους της συγκύπτουσας, ούτε επιβεβαίωση, εκ μέρους του Χριστού, πως η πίστη συντέλεσε σ’ αυτό. Όλα πραγματοποιούνται στη σιωπή. Όλες οι προϋποθέσεις μένουν αφανέρωτες και τις συνάγουμε μόνον εκ του αποτελέσματος. Και –για πρόσεξέ το – εν σιωπή αποσύρεται και το πνεύμα της ασθενείας.
Ίσως, ένα μόνον να φαίνεται πως ισχύει πέραν πάσης αμφιβολίας: Η γυναίκα αυτή έχει μεταβάλλει την σωματική της στάση σε στάση πνευματική, σε στάση φρονήματος. Μια διάχυτη ταπεινοφροσύνη πηγάζει από την συμπεριφορά της, που μας ωθεί να διαβάσουμε στο κορμί της, όχι μια αρρώστια σώματος, αλλά ένα κατόρθωμα ψυχής. Κατ΄ αρχήν, βρίσκεται στη συναγωγή, τόπο –μην ξεχνάμε– μόνον για άντρες. Η παρουσία της ίσως ενοχλεί, ίσως και να προκαλεί σχόλια απορριπτικά. Είναι όμως εκεί, παρακάμπτοντας σωματικές και κοινωνικές αγκυλώσεις, αναζητώντας μόνον και παρουσία, μια σχέση με τον Θεό. Ελπίζει; Μετανοεί; Δεν γνωρίζουμε. Είναι όμως εκεί, διότι για εκείνη, ο ιερός αυτός χώρος αποτελεί τόπο συνάντησης με όρους αφανέρωτους.
Στον ίδιο χώρο, το δαιμόνιο έχει καταβάλλει και άλλες ψυχές. Όχι με την κλασσική έννοια του όρου, όχι με σπασμούς και εξωφρενικές ενέργειες, ούτε με συνομιλία του δαιμονίου με τον Χριστό. Όλα μοιάζουν φυσιολογικά στους υπολοίπους. Με λίγη φαντασία όμως, υπάρχει μια άλλη στάση σώματος, εντελώς αντίστροφη, μα εξίσου δαιμονική: Αλήθεια, με τι ύφος, με τι τόνο φωνής, με τη κορμοστασιά γεμάτη αλαζονεία και «αφ’ υψηλού» να μίλησε ο Αρχισυνάγωγος στον Χριστό; Το πνεύμα της συγκύπτουσας σιώπησε, ίσως νικημένο από την ταπείνωση, το πνεύμα όμως του Φαρισαίου «κελαηδά», κατά το κοινώς λεγόμενο, βρίσκοντας ευρύ πεδίο εγωισμού και χαιρεκακίας. Διότι μόνον ένας χαιρέκακος θα λυπόταν για την ίαση ενός ανθρώπου. Ο κατ’ ουσίαν δαιμονισμένος Αρχισυνάγωγος εκτίθεται από τον Χριστό, που ουσιαστικά του προσάπτει, πως έχει πιο πάνω ένα βόδι, ένα γαϊδούρι από την θυγατέρα του Αβραάμ.
Θα σου πρότεινα μάλιστα και μια άλλη διάσταση: Να παρουσιάσεις στα παιδιά τον «δαιμονισμό» του Φαρισαίου σαν ένα πρώτο στάδιο, ενώ την κατάσταση της συγκύπτουσας ως ένα δεύτερο.Στο πρώτο στάδιο, το σώμα ακολουθεί το εγωιστικό φρόνημα. Τεντώνεται προς τα πάνω και εξουθενώνει τους πάντες. Στο δεύτερο όμως στάδιο, το σώμα σα να επαναστατεί, σα να προσπαθεί να επιβάλλει στην ψυχή μια στάση ταπείνωσης και συντριβής. Δεν ξέρουμε αν η συγκύπτουσα υπήρξε κάποτε φαρισαίος στο φρόνημα και την ψυχή. Ξέρουμε όμως, πως η κατάστασή της έλκει το έλεος του Θεού. Αντίθετα, ο Φαρισαίος δεν γιατρεύεται, ούτε με το φιλότιμο, που θα μπορούσε να του ενεργοποιήσει το θαύμα, που πραγματοποιείται μπροστά στα μάτια του, ούτε με την δημόσια επίπληξη. Κυριολεκτικά, ούτε ο Θεός δεν μπορεί να τον σώσει. Ίσως, αργότερα, να υπήρξε ένας συγκύπτων μιας νέας συνάντησης με τον Χριστό, σε χρόνο και τόπο που δεν κατεγράφη.
Η σημερινή περικοπή μπορεί και να αποτελεί μια καλή ευκαιρία να τονίσουμε στα παιδιά, πως δαιμονισμός είναι ουσιαστικά κάθε κατάσταση, που εκδηλώνεται με τρόπο αντίθετο από το πνεύμα και τη δράση του Χριστού: Δηλ. με απονιά, με σκληροκαρδία, με αλαζονεία, με απόρριψη του κάθε ανθρώπου, με επιθετικότητα και όλα τα συναφή. Βέβαια, τα παιδιά έχουν συνδυάσει τον δαιμονισμένο με τις γνωστές εικόνες, οπότε θέλει προσοχή να μην θεωρήσουν πως μια λάθος σκέψη ή συμπεριφορά τα φέρνει σε αυτήν την κατάσταση, ή, έστω, τα οδηγεί προς τα εκεί. Ας τους αναφέρουμε όμως την διδασκαλία των νηπτικών πατέρων μας, κατά τη οποία, η ψυχή του κάθε ανθρώπου αποτελεί πεδίο μάχης ανάμεσα στο Φως και το σκοτάδι και είναι η δική μας προαίρεση εκείνη που θα καθορίσει την τελική έκβαση.
Ιδού και η περικοπή...
Ανάλυση του μαθήματος εδώ
Για τις υπόλοιπες βαθμίδες εδώ
Μια φορά στη ζωή μου έτυχε να συναντήσω αυτό το θέαμα. Ήταν σε επαρχιακό ναό. Επρόκειτο για γυναίκα, της οποίας την ηλικία δεν μπόρεσα να προσδιορίσω, διότι δεν κατάφερα καν να δω το πρόσωπό της. Ήταν όμως σα να εκτυλισσόταν μπροστά μου αυτό το ευαγγελικό περιστατικό, το οποίον αμέσως ήρθε στο νου μου. Και πράγματι, τα συναισθήματα ήταν έντονα, συναισθήματα κυρίως οίκτου για έναν άνθρωπο καταδικασμένο να διαψεύδει τον ίδιο τον όρο «άνθρωπος», αφού κατά μιαν έννοια, ο όρος προέρχεται από το άνω + θρώσκω, δηλαδή εκείνος που πορεύεται κοιτώντας προς τα πάνω.
Εν πάση περιπτώσει, αληθινός πρωταγωνιστής της σημερινής περικοπής, πέραν του Χριστού, είναι η δαιμονική δύναμη και η επιβολή του πάνω σε δύο και όχι σε έναν άνθρωπο. Για τον πρώτο, για την συγκύπτουσα γυναίκα, η αναφορά είναι σαφής: Διακατεχόταν από πνεύμα ασθενείας για δέκα οκτώ χρόνια. Αυτόν τον ζυγό, αυτό το βάρος, το δαιμόνιο το είχε αποτυπώσει πάνω στο σώμα της. Η εικόνα της γυναίκας ήτανε πιο πολύ προς την εικόνα ενός ζώου, καθώς τα δύο της πόδια θα ήταν αδύνατον να την στηρίξουν, οπότε θα είχε την ανάγκη ενός, ίσως και δύο μπαστουνιών. Επιπλέον όμως, η σωματική αυτή στάση την καθιστούσε αδύναμη να κοιτάξει άνθρωπο στα μάτια και πολύ περισσότερο να ατενίσει ουρανό. Αυτό το πνεύμα της ασθένειας την έχει αποκόψει συμβολικά -και ως ένα σημείο κυριολεκτικά- από Θεό και ανθρώπους. Πέραν της συμφοράς της, η γυναίκα βιώνει και μια πρακτική απομόνωση.
Γιατί; Γιατί έχει συμβεί στη γυναίκα αυτό; Δυστυχώς δεν έχουμε καταγραμμένο διάλογο ανάμεσα σ΄ αυτήν και τον Χριστό, ώστε να αντλήσουμε κάποιο στοιχείο. Ο Χριστός την θεραπεύει, χωρίς καν να υπάρξει ανάλογο αίτημα. Ούτε δοκιμάζει την πίστη της, όπως γίνεται σε αρκετές περιπτώσεις άλλων θαυμάτων, μέσα από ένα ερώτημα, του τύπου «πιστεύεις πως μπορώ να σε γιατρέψω;». Αλλά, και όταν συντελείται το θαύμα, δεν έχουμε καταγεγραμμένη, ούτε ευγνωμοσύνη εκ μέρους της συγκύπτουσας, ούτε επιβεβαίωση, εκ μέρους του Χριστού, πως η πίστη συντέλεσε σ’ αυτό. Όλα πραγματοποιούνται στη σιωπή. Όλες οι προϋποθέσεις μένουν αφανέρωτες και τις συνάγουμε μόνον εκ του αποτελέσματος. Και –για πρόσεξέ το – εν σιωπή αποσύρεται και το πνεύμα της ασθενείας.
Ίσως, ένα μόνον να φαίνεται πως ισχύει πέραν πάσης αμφιβολίας: Η γυναίκα αυτή έχει μεταβάλλει την σωματική της στάση σε στάση πνευματική, σε στάση φρονήματος. Μια διάχυτη ταπεινοφροσύνη πηγάζει από την συμπεριφορά της, που μας ωθεί να διαβάσουμε στο κορμί της, όχι μια αρρώστια σώματος, αλλά ένα κατόρθωμα ψυχής. Κατ΄ αρχήν, βρίσκεται στη συναγωγή, τόπο –μην ξεχνάμε– μόνον για άντρες. Η παρουσία της ίσως ενοχλεί, ίσως και να προκαλεί σχόλια απορριπτικά. Είναι όμως εκεί, παρακάμπτοντας σωματικές και κοινωνικές αγκυλώσεις, αναζητώντας μόνον και παρουσία, μια σχέση με τον Θεό. Ελπίζει; Μετανοεί; Δεν γνωρίζουμε. Είναι όμως εκεί, διότι για εκείνη, ο ιερός αυτός χώρος αποτελεί τόπο συνάντησης με όρους αφανέρωτους.
Στον ίδιο χώρο, το δαιμόνιο έχει καταβάλλει και άλλες ψυχές. Όχι με την κλασσική έννοια του όρου, όχι με σπασμούς και εξωφρενικές ενέργειες, ούτε με συνομιλία του δαιμονίου με τον Χριστό. Όλα μοιάζουν φυσιολογικά στους υπολοίπους. Με λίγη φαντασία όμως, υπάρχει μια άλλη στάση σώματος, εντελώς αντίστροφη, μα εξίσου δαιμονική: Αλήθεια, με τι ύφος, με τι τόνο φωνής, με τη κορμοστασιά γεμάτη αλαζονεία και «αφ’ υψηλού» να μίλησε ο Αρχισυνάγωγος στον Χριστό; Το πνεύμα της συγκύπτουσας σιώπησε, ίσως νικημένο από την ταπείνωση, το πνεύμα όμως του Φαρισαίου «κελαηδά», κατά το κοινώς λεγόμενο, βρίσκοντας ευρύ πεδίο εγωισμού και χαιρεκακίας. Διότι μόνον ένας χαιρέκακος θα λυπόταν για την ίαση ενός ανθρώπου. Ο κατ’ ουσίαν δαιμονισμένος Αρχισυνάγωγος εκτίθεται από τον Χριστό, που ουσιαστικά του προσάπτει, πως έχει πιο πάνω ένα βόδι, ένα γαϊδούρι από την θυγατέρα του Αβραάμ.
Θα σου πρότεινα μάλιστα και μια άλλη διάσταση: Να παρουσιάσεις στα παιδιά τον «δαιμονισμό» του Φαρισαίου σαν ένα πρώτο στάδιο, ενώ την κατάσταση της συγκύπτουσας ως ένα δεύτερο.Στο πρώτο στάδιο, το σώμα ακολουθεί το εγωιστικό φρόνημα. Τεντώνεται προς τα πάνω και εξουθενώνει τους πάντες. Στο δεύτερο όμως στάδιο, το σώμα σα να επαναστατεί, σα να προσπαθεί να επιβάλλει στην ψυχή μια στάση ταπείνωσης και συντριβής. Δεν ξέρουμε αν η συγκύπτουσα υπήρξε κάποτε φαρισαίος στο φρόνημα και την ψυχή. Ξέρουμε όμως, πως η κατάστασή της έλκει το έλεος του Θεού. Αντίθετα, ο Φαρισαίος δεν γιατρεύεται, ούτε με το φιλότιμο, που θα μπορούσε να του ενεργοποιήσει το θαύμα, που πραγματοποιείται μπροστά στα μάτια του, ούτε με την δημόσια επίπληξη. Κυριολεκτικά, ούτε ο Θεός δεν μπορεί να τον σώσει. Ίσως, αργότερα, να υπήρξε ένας συγκύπτων μιας νέας συνάντησης με τον Χριστό, σε χρόνο και τόπο που δεν κατεγράφη.
Η σημερινή περικοπή μπορεί και να αποτελεί μια καλή ευκαιρία να τονίσουμε στα παιδιά, πως δαιμονισμός είναι ουσιαστικά κάθε κατάσταση, που εκδηλώνεται με τρόπο αντίθετο από το πνεύμα και τη δράση του Χριστού: Δηλ. με απονιά, με σκληροκαρδία, με αλαζονεία, με απόρριψη του κάθε ανθρώπου, με επιθετικότητα και όλα τα συναφή. Βέβαια, τα παιδιά έχουν συνδυάσει τον δαιμονισμένο με τις γνωστές εικόνες, οπότε θέλει προσοχή να μην θεωρήσουν πως μια λάθος σκέψη ή συμπεριφορά τα φέρνει σε αυτήν την κατάσταση, ή, έστω, τα οδηγεί προς τα εκεί. Ας τους αναφέρουμε όμως την διδασκαλία των νηπτικών πατέρων μας, κατά τη οποία, η ψυχή του κάθε ανθρώπου αποτελεί πεδίο μάχης ανάμεσα στο Φως και το σκοτάδι και είναι η δική μας προαίρεση εκείνη που θα καθορίσει την τελική έκβαση.
Ιδού και η περικοπή...
Ανάλυση του μαθήματος εδώ
Για τις υπόλοιπες βαθμίδες εδώ
