Η άκτιστη θεία ενέργεια αγιάζει ολόκληρη τη δημιουργία και μεταδίδει στον κόσμο ευλογία. Ακόμη και με τα υλικά στοιχεία, όπως με τα νερά ποταμών, δοξάζεται το όνομα τού Θεού. Αυτό βλέπουμε ήδη στην Παλαιά Διαθήκη. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Νεεμάν, αρχιστράτηγου της Συρίας.
Ο Νεεμάν, που υπέφερε από λέπρα, εφοδιασμένος με συστατικά γράμματα τού βασιλιά της Συρίας, πήγε στον βασιλιά του Ισραήλ και από εκεί ξεκίνησε να συναντήσει τον προφήτη Ελισαίο. Ο προφήτης τον ειδοποίησε πως πρέπει να μεταβεί στον Ιορδάνη ποταμό και να λουσθεί εκεί επτά φορές, για να καθαρισθεί το σώμα του από τη λέπρα. Τότε ο Νεεμάν οργίστηκε και είπε:
«- Εγώ ενόμισα ότι θα εξέλθη εις συνάντησίν μου, θα επικαλεσθή το όνομα του Θεού του, θα επιθέση το χέρι του εις το άρρωστον σώμα μου και θα θεραπεύση την λέπραν μου. Μήπως δεν είναι oι ποταμοί της Δαμάσκου, ο Αβανά και ο Φαρφάρ, καλλίτεροι από όλους τους ποταμούς του ισραηλιτικού βασιλείου; Διατί λοιπόν να μην υπάγω να λουσθώ εις αυτούς, δια να καθαρισθώ;
Αυτά είπεν, ήλλαξε δρόμον και πλήρης θυμού ανεχώρησε. Τότε τον επλησίασαν οι υπηρέται του και του είπον:
- Μήπως σου εζήτησεν ο προφήτης κανένα δύσκολον έργον, το οποίον να μην ημπορής να το κάμης; Σου είπεν απλώς να λουσθής και θα καθαρισθής.
Τότε ο Νεεμάν υπεχώρησεν. Ελούσθη εις τα νερά του Ιορδανού επτά φοράς, συμφώνως προς τους λόγους του Ελισαίου, και αίφνης αποκατεστάθη η σαρξ του και έγινεν όπως η σαρξ του μικρού παιδιού και εκαθαρίσθη.
Τότε επέστρεψεν εις τον Ελισαίον μαζί με ολόκληρον την συνοδείαν του και του είπε:
- Ιδού εγνώρισα ότι εις όλην την γην δεν υπάρχει άλλος Θεός, ει μη μόνον αυτός, ο οποίος υπάρχει εις τον Ισραήλ» (Δ' Βασιλ. ε' 10-16).
Ο Νεεμάν ομολογεί πως θεραπεύθηκε από τον Θεό του Ισραήλ όχι με μαγικό τρόπο, με μόνο το νερό του Ιορδανού. Τα νερά του πόταμου αυτού δεν διέφεραν ουσιαστικά από τα νερά των άλλων ποταμών. Εκείνο που τα διαφοροποιούσε ήταν η παρουσία της χάρης του Θεού (πρβλ. Λουκ. δ'27).
Την ίδια ιαματική δύναμη της χάρης του Θεού βλέπουμε και στα νερά της κολυμθήθρας της Βηθεσδά. Όταν εταράσσοντο από τον άγγελο του Κυρίου, «εκείνος που εισήρχετο πρώτος, μετά την ταραχή του νερού, εθεραπεύετο, από οποιοδήποτε νόσημα κι αν υπέφερε» (Ιω. ε'4, πρβλ. θ' 9).
Με τη βάπτιση του Χριστού στον Ιορδάνη αγιάσθηκε η «φύσις των υδάτων», όπως λέγει ο ύμνος της Εκκλησίας μας:
«Σήμερον των υδάτων αγιάζεται η φύσις και ρήγνυται ο Ιορδάνης και των ιδίων ναμάτων επέχει το ρεύμα, Δεσπότην ορών ρυπτόμενον».
Ολόκληρη η δημιουργία γιορτάζει αυτή την ελευθερία άπό τη δουλεία της φθοράς, όχι μόνο ο Ιορδάνης ποταμός:
«Ιορδάνη ποταμέ, ευφροσύνης πληρώθητι, γη και θάλασσα, οι βουνοί και τα όρη, και ανθρώπων καρδίαι, νυν σκιρτήσατε, φως εισδεχόμενοι».
Ο Χριστός δέχεται στην αγκαλιά του τα νερά και όλα τα στοιχεία της φύσης και τα αγιάζει. Όπως δέχεται ολόκληρη τη δημιουργία επάνω στο σταυρό, και με το αίμα Του την ελευθερώνει από τα δεσμά του διαβόλου.
Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με το νερό του αγιασμού. Με το Σώμα του Χριστού, που είναι η Εκκλησία, αγιάζεται το νερό· δεν ανήκει πλέον στον κόσμο της πτώσης και της φθοράς. Στην ουσία του είναι βέβαια νερό, όπως και στο γεύση του, και δεν διαφέρει καθόλου από τα άλλα νερά. Όμως το γεγονός ότι ήλθε σε σχέση με το Σώμα του Χριστού και προσελήφθη από την Εκκλησία, το μεταβάλλει σε «πνευματικόν ποτόν», που αναβλύζει από την «πνευματικήν πέτραν», η οποία είναι ο Χριστός (Α' Κορ. Γ 4)· το καθιστά πηγή ευλογίας και χάρης (Έξοδ. ιε' 25). Γι' αυτό και η ευχή της Εκκλησίας αναφέρει:
«Κύριε, Συ όστις κατεδέχθης να βαπτισθής εις τον Ιορδάνην και να αγιάσης μ' αυτόν τον τρόπον τα νερά, κλίνε το αυτί Σου και άκουσέ μας. Και ευλόγησε όλους ημάς, που με το σκύψιμον της κεφαλής μας δεικνύομε το ‘σχήμα του δούλου'. Αξίωσέ μας να γεμίσωμεν από την αγιαστικήν Σου χάριν, πίνοντες ολίγον από αυτό το νερό και να ραντισθώμεν με αυτό. Είθε να αποβή εις υγείαν και της ψυχής και του σώματος μας. Διότι Συ είσαι εκείνος όστις αγιάζει τας ψυχάς και τα σώματα μας και δι' αυτό την δοξολογίαν μας, την ευγνωμοσύνην μας και την προσκύνησίν μας αναπέμπομεν εις Σε, και τον άναρχον Πατέρα Σου και το Πανάγιον και Αγαθόν και Ζωοποιόν Σου Πνεύμα και τώρα και πάντοτε και εις τους αίώνας των αιώνων, αμήν».
Κλείνοντες το κεφάλαιο αυτό παρατηρούμε πως ολόκληρη η δημιουργία του Θεού είναι καλή. Το κακό δεν βρίσκεται στη φύση του άνθρωπου ή και του κόσμου του Θεού. Ο άνθρωπος επλάσθη «κατ' εικόνα Θεού», όχι μόνο κατά την ψυχή, αλλά και κατά το σώμα. Η αμαρτία είναι αποτέλεσμα της προαίρεσης του ανθρώπου και όχι της φύσης του.
Με την πτώση του άνθρωπου συμπαρεσύρθη και ολόκληρη η κτίση στη δουλεία της φθοράς. Όμως ο Θεός στο πρόσωπο του ένσαρκου Λόγου Του εισήλθε στην πραγματικότητα του κόσμου και τον ανακαίνισε. Με το θάνατο, την ανάσταση και την ανάληψη Του οδήγησε τον άνθρωπο που προσέλαβε στη ζωή της αφθαρσίας και της αθανασίας, τον ανύψωσε μέχρι το ύψος της δόξης του Θεού Πατρός.
Αυτή η δόξα, που κατά τη δευτέρα παρουσία του Κυρίου θα γίνει δικό μας κτήμα, προεικονίζεται στη ζωή της Εκκλησίας μας και ιδιαίτερα στη ζωή των αγίων. Τα σώματα των αγίων, τα ιερά λείψανα, περιβάλλονται με την αγιαστική χάρη του Θεού και γίνονται πηγή αυτής της χάρης και της θείας ευλογίας. Αποτελούν πρόγευση και προεικόνιση της μεταμόρφωσης του άνθρωπου και ολόκληρης της κτίσης, εικόνα της άρρητου δόξας του Θεού.
Η ίδια χάρη περιβάλλει και τα υλικά αντικείμενα, με τα οποία έρχεται σε σχέση ο Θεός και γίνεται αντιληπτή με τις αισθήσεις μας σαν φως, σαν θερμότητα ή και με διάφορες θαυμαστές ενέργειες που αποτελούν για τον άνθρωπο ευλογία.
Η παρουσία της χάρης και της δόξας του Θεού στον άνθρωπο και στην υλική δημιουργία προεικονίζει την ελευθερία ολόκληρης της κτίσης από τη δουλεία της φθοράς και εγγυάται για τη βεβαιότητα της ελπίδας μας για ζωή και για αφθαρσία.
Στη θεία λατρεία της Εκκλησίας μας εκφράζεται αυτή η ελπίδα με τη συμμετοχή της υλικής δημιουργίας στον αίνο και στη δοξολογία του Θεού. Οι ορθόδοξοι χριστιανοί λατρεύουν τον Θεό όχι μόνοι τους, αλλά μαζί με όλη την υλική κτίση και διαδηλώνουν με τρόπο ανεπανάληπτο την πίστη τους στη μεταμόρφωση ολόκληρου του κόσμου.
Ο Νεεμάν, που υπέφερε από λέπρα, εφοδιασμένος με συστατικά γράμματα τού βασιλιά της Συρίας, πήγε στον βασιλιά του Ισραήλ και από εκεί ξεκίνησε να συναντήσει τον προφήτη Ελισαίο. Ο προφήτης τον ειδοποίησε πως πρέπει να μεταβεί στον Ιορδάνη ποταμό και να λουσθεί εκεί επτά φορές, για να καθαρισθεί το σώμα του από τη λέπρα. Τότε ο Νεεμάν οργίστηκε και είπε:
«- Εγώ ενόμισα ότι θα εξέλθη εις συνάντησίν μου, θα επικαλεσθή το όνομα του Θεού του, θα επιθέση το χέρι του εις το άρρωστον σώμα μου και θα θεραπεύση την λέπραν μου. Μήπως δεν είναι oι ποταμοί της Δαμάσκου, ο Αβανά και ο Φαρφάρ, καλλίτεροι από όλους τους ποταμούς του ισραηλιτικού βασιλείου; Διατί λοιπόν να μην υπάγω να λουσθώ εις αυτούς, δια να καθαρισθώ;
Αυτά είπεν, ήλλαξε δρόμον και πλήρης θυμού ανεχώρησε. Τότε τον επλησίασαν οι υπηρέται του και του είπον:
- Μήπως σου εζήτησεν ο προφήτης κανένα δύσκολον έργον, το οποίον να μην ημπορής να το κάμης; Σου είπεν απλώς να λουσθής και θα καθαρισθής.
Τότε ο Νεεμάν υπεχώρησεν. Ελούσθη εις τα νερά του Ιορδανού επτά φοράς, συμφώνως προς τους λόγους του Ελισαίου, και αίφνης αποκατεστάθη η σαρξ του και έγινεν όπως η σαρξ του μικρού παιδιού και εκαθαρίσθη.
Τότε επέστρεψεν εις τον Ελισαίον μαζί με ολόκληρον την συνοδείαν του και του είπε:
- Ιδού εγνώρισα ότι εις όλην την γην δεν υπάρχει άλλος Θεός, ει μη μόνον αυτός, ο οποίος υπάρχει εις τον Ισραήλ» (Δ' Βασιλ. ε' 10-16).
Ο Νεεμάν ομολογεί πως θεραπεύθηκε από τον Θεό του Ισραήλ όχι με μαγικό τρόπο, με μόνο το νερό του Ιορδανού. Τα νερά του πόταμου αυτού δεν διέφεραν ουσιαστικά από τα νερά των άλλων ποταμών. Εκείνο που τα διαφοροποιούσε ήταν η παρουσία της χάρης του Θεού (πρβλ. Λουκ. δ'27).
Την ίδια ιαματική δύναμη της χάρης του Θεού βλέπουμε και στα νερά της κολυμθήθρας της Βηθεσδά. Όταν εταράσσοντο από τον άγγελο του Κυρίου, «εκείνος που εισήρχετο πρώτος, μετά την ταραχή του νερού, εθεραπεύετο, από οποιοδήποτε νόσημα κι αν υπέφερε» (Ιω. ε'4, πρβλ. θ' 9).
Με τη βάπτιση του Χριστού στον Ιορδάνη αγιάσθηκε η «φύσις των υδάτων», όπως λέγει ο ύμνος της Εκκλησίας μας:
«Σήμερον των υδάτων αγιάζεται η φύσις και ρήγνυται ο Ιορδάνης και των ιδίων ναμάτων επέχει το ρεύμα, Δεσπότην ορών ρυπτόμενον».
Ολόκληρη η δημιουργία γιορτάζει αυτή την ελευθερία άπό τη δουλεία της φθοράς, όχι μόνο ο Ιορδάνης ποταμός:
«Ιορδάνη ποταμέ, ευφροσύνης πληρώθητι, γη και θάλασσα, οι βουνοί και τα όρη, και ανθρώπων καρδίαι, νυν σκιρτήσατε, φως εισδεχόμενοι».
Ο Χριστός δέχεται στην αγκαλιά του τα νερά και όλα τα στοιχεία της φύσης και τα αγιάζει. Όπως δέχεται ολόκληρη τη δημιουργία επάνω στο σταυρό, και με το αίμα Του την ελευθερώνει από τα δεσμά του διαβόλου.
Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με το νερό του αγιασμού. Με το Σώμα του Χριστού, που είναι η Εκκλησία, αγιάζεται το νερό· δεν ανήκει πλέον στον κόσμο της πτώσης και της φθοράς. Στην ουσία του είναι βέβαια νερό, όπως και στο γεύση του, και δεν διαφέρει καθόλου από τα άλλα νερά. Όμως το γεγονός ότι ήλθε σε σχέση με το Σώμα του Χριστού και προσελήφθη από την Εκκλησία, το μεταβάλλει σε «πνευματικόν ποτόν», που αναβλύζει από την «πνευματικήν πέτραν», η οποία είναι ο Χριστός (Α' Κορ. Γ 4)· το καθιστά πηγή ευλογίας και χάρης (Έξοδ. ιε' 25). Γι' αυτό και η ευχή της Εκκλησίας αναφέρει:
«Κύριε, Συ όστις κατεδέχθης να βαπτισθής εις τον Ιορδάνην και να αγιάσης μ' αυτόν τον τρόπον τα νερά, κλίνε το αυτί Σου και άκουσέ μας. Και ευλόγησε όλους ημάς, που με το σκύψιμον της κεφαλής μας δεικνύομε το ‘σχήμα του δούλου'. Αξίωσέ μας να γεμίσωμεν από την αγιαστικήν Σου χάριν, πίνοντες ολίγον από αυτό το νερό και να ραντισθώμεν με αυτό. Είθε να αποβή εις υγείαν και της ψυχής και του σώματος μας. Διότι Συ είσαι εκείνος όστις αγιάζει τας ψυχάς και τα σώματα μας και δι' αυτό την δοξολογίαν μας, την ευγνωμοσύνην μας και την προσκύνησίν μας αναπέμπομεν εις Σε, και τον άναρχον Πατέρα Σου και το Πανάγιον και Αγαθόν και Ζωοποιόν Σου Πνεύμα και τώρα και πάντοτε και εις τους αίώνας των αιώνων, αμήν».
Κλείνοντες το κεφάλαιο αυτό παρατηρούμε πως ολόκληρη η δημιουργία του Θεού είναι καλή. Το κακό δεν βρίσκεται στη φύση του άνθρωπου ή και του κόσμου του Θεού. Ο άνθρωπος επλάσθη «κατ' εικόνα Θεού», όχι μόνο κατά την ψυχή, αλλά και κατά το σώμα. Η αμαρτία είναι αποτέλεσμα της προαίρεσης του ανθρώπου και όχι της φύσης του.
Με την πτώση του άνθρωπου συμπαρεσύρθη και ολόκληρη η κτίση στη δουλεία της φθοράς. Όμως ο Θεός στο πρόσωπο του ένσαρκου Λόγου Του εισήλθε στην πραγματικότητα του κόσμου και τον ανακαίνισε. Με το θάνατο, την ανάσταση και την ανάληψη Του οδήγησε τον άνθρωπο που προσέλαβε στη ζωή της αφθαρσίας και της αθανασίας, τον ανύψωσε μέχρι το ύψος της δόξης του Θεού Πατρός.
Αυτή η δόξα, που κατά τη δευτέρα παρουσία του Κυρίου θα γίνει δικό μας κτήμα, προεικονίζεται στη ζωή της Εκκλησίας μας και ιδιαίτερα στη ζωή των αγίων. Τα σώματα των αγίων, τα ιερά λείψανα, περιβάλλονται με την αγιαστική χάρη του Θεού και γίνονται πηγή αυτής της χάρης και της θείας ευλογίας. Αποτελούν πρόγευση και προεικόνιση της μεταμόρφωσης του άνθρωπου και ολόκληρης της κτίσης, εικόνα της άρρητου δόξας του Θεού.
Η ίδια χάρη περιβάλλει και τα υλικά αντικείμενα, με τα οποία έρχεται σε σχέση ο Θεός και γίνεται αντιληπτή με τις αισθήσεις μας σαν φως, σαν θερμότητα ή και με διάφορες θαυμαστές ενέργειες που αποτελούν για τον άνθρωπο ευλογία.
Η παρουσία της χάρης και της δόξας του Θεού στον άνθρωπο και στην υλική δημιουργία προεικονίζει την ελευθερία ολόκληρης της κτίσης από τη δουλεία της φθοράς και εγγυάται για τη βεβαιότητα της ελπίδας μας για ζωή και για αφθαρσία.
Στη θεία λατρεία της Εκκλησίας μας εκφράζεται αυτή η ελπίδα με τη συμμετοχή της υλικής δημιουργίας στον αίνο και στη δοξολογία του Θεού. Οι ορθόδοξοι χριστιανοί λατρεύουν τον Θεό όχι μόνοι τους, αλλά μαζί με όλη την υλική κτίση και διαδηλώνουν με τρόπο ανεπανάληπτο την πίστη τους στη μεταμόρφωση ολόκληρου του κόσμου.
