...Λίγες ημερομηνίες στην παγκόσμια ιστορία έχουν προσλάβει τόση βαρύτητα στην πανανθρώπινη κοινότητα και έχουν επηρεάσει την πορεία των λαών του γνωστού μας κόσμου όσο η 25η Μαρτίου, ημερομηνία κατά την οποία έχει οριστεί να εορτάζεται η έναρξη της ελληνικής επανάστασης του 1821. Και η βαρύτητα είναι διπλή αν αναλογιστούμε ότι κατά τη σημερινή ημέρα εορτάζεται και το γεγονός του Ευαγγελισμού, της καλής αγγελίας που σηματοδότησε τον ερχομό της ελπίδας στον κόσμο για την εφαρμογή του σχεδίου σωτηρίας του ανθρώπου.
Μαύρα ήταν τα σύννεφα σε όλη την Ευρώπη στις αρχές του 19ου αιώνα. Μετά από δεκαετίες πολέμων και αλληλοσκοτωμού ανάμεσα στα ευρωπαϊκά κράτη, μετά την ήττα του Ναπολέοντα που σήμανε το τέλος και της Γαλλικής Επανάστασης, η Ιερά Συμμαχία είχε επιβάλει την θέλησή της ενάντια σε κάθε επαναστατική κίνηση. Ο νόμος του ισχυρού είχε επικρατήσει σε όλο του το μεγαλείο και οι μεγάλες αυτοκρατορίες ασκούσαν την κυριαρχία τους καταστέλλοντας κάθε διάθεση εθνικής απελευθέρωσης των λαών.
Ειδικά στην Ανατολή, όπου από αιώνες κυριαρχούσε η Οθωμανική Αυτοκρατορία, τα χριστιανικά έθνη ήταν αναγκασμένα να ζουν κάτω όχι μόνο από πολιτική και οικονομική καταπίεση αλλά και από θρησκευτική σκληρότητα ενός αλλόθρησκου κυρίαρχου λαού. Σ’ αυτό το καταπιεστικό περιβάλλον οι Έλληνες, οι οποίοι κατοικούσαν σε όλη την Χερσόνησο του Αίμου, τη Μικρά Ασία και το ελληνικό Αρχιπέλαγος, και μέσω της Εκκλησίας είχαν διατηρήσει τη γλώσσα τους και ένα ανώτερο επίπεδο παιδείας, ήλπιζαν στην εθνική τους απελευθέρωση και αποκατάσταση και συνεχώς αγωνίζονταν για να την κερδίσουν. Οι εξεγέρσεις και τα κινήματα, όμως, που από την πρώτη στιγμή της τουρκικής υποδούλωσης ξεσπούσαν, δεν έφερναν το επιθυμητό αποτέλεσμα, για δύο λόγους, ο πρώτος ήταν ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία μέχρι το τέλος του 18ου αιώνα ήταν ίσως το ισχυρότερο κράτος στην παγκόσμια πολιτική και στρατιωτική σκακιέρα, με έκταση από τα σύνορα της Περσίας στην Ανατολή ως την Αλγερία στη Δύση και από τον Δούναβη στο Βορρά μέχρι τις πηγές του Νείλου στο Νότο. Ο δεύτερος λόγος ήταν ότι μέχρι εκείνη την εποχή οι ελληνικές εξεγέρσεις είχαν εντελώς τοπικό χαρακτήρα και ήταν αποτέλεσμα ξενικών επιδράσεων και αποτελούσαν στην ουσία τον ελεγχόμενο αντιπερισπασμό σε κατά καιρούς βενετο-τουρκικούς ή ρωσο-τουρκικούς πολέμους. Γι’ αυτό μόλις τερματίζονταν οι συγκρούσεις ανάμεσα στους δυτικούς και τους Οθωμανούς, οι επαναστατημένοι Έλληνες αφήνονταν στην τύχη τους, με αποτέλεσμα να αυξάνονται τα θύματα και να εντείνεται η καταπίεση.
Το 1821 η κατάσταση είχε μεταβληθεί. Απ’ τη μια η ισχύς του Οθωμανικού κράτους, μετά τις αποτυχίες του στην Ευρώπη, είχε υποστεί σοβαρή φθορά σε τέτοιο βαθμό που να δίνεται η δυνατότητα σε τοπικούς πασάδες να αυτονομούνται και να περιορίζουν ακόμη περισσότερο τη σουλτανική δύναμη.
Απ’ την άλλη είχε επικρατήσει πλέον η ιδέα ότι οι Έλληνες μπορούσαν και μόνοι τους να κινηθούν οργανωμένα και να πετύχουν την απελευθέρωσή τους. Κυρίως από τη στιγμή που σχηματίστηκε μια κεντρική οργάνωση, με προοπτική το συντονισμό της εξέγερσης και την εξάπλωσή της σε ολόκληρη τη Βαλκανική. Είχε ιδρυθεί η Φιλική Εταιρεία και τα μέλη της είχαν αυξηθεί με την ταχύτητα κεραυνού, σε όλα τα κοινωνικά στρώματα και σε όλες τις ελληνικές περιοχές.
Σε πνευματικό επίπεδο οι Έλληνες είχαν εμποτιστεί με την ανθρωπιστική ελληνική γνώση και την προοδευτική επιστήμη, αποτέλεσμα της εκπαιδευτικής δράσης των νεοελλήνων διαφωτιστών αλλά και της πνευματικής προσφοράς σπουδαίων εκκλησιαστικών ανδρών, όπως ο Ευγένιος Βούλγαρης, ο Άνθιμος Γαζής και ενωρίτερα ο Κοσμάς ο Αιτωλός, που διαμόρφωσαν μια ολόκληρη γενιά καλλιεργημένων και ενσυνείδητων αναζητητών της ελευθερίας.
Γι’ αυτό και το 1821 το κλίμα ήταν έτοιμο για τον γενικό ξεσηκωμό. Υπήρχε η ιδεολογική βάση, με την επίδραση της γαλλικής επανάστασης αλλά και με την αναγκαστική αποστασιοποίηση από τον κατακτητή, λόγω των διαφορών στην πίστη, στον τρόπο ζωής και στον τρόπο της κοινωνικής οργάνωσης. Υπήρχε το οργανωμένο δίκτυο επικοινωνίας για την εξέγερση μέσω της Φιλικής Εταιρείας και τέλος υπήρχαν τα ένοπλα τμήματα των κλεφτών και των αρματολών, που θα σήκωναν το βάρος των πολεμικών συγκρούσεων.
Η στιγμή είχε πλέον φτάσει. Επί τόσους αιώνες υποδούλωσης το γένος περίμενε εκείνη τη χαρμόσυνη ώρα, που θα ξεσηκωνόταν σύσσωμος ο ελληνισμός, για να γκρεμίσει την οθωμανική καταπίεση και τη σκλαβιά. Γι’ αυτό σχεδόν ταυτόχρονα σε όλες τις ελληνικές περιοχές ξεσηκώθηκαν οι ραγιάδες εναντίον των δυναστών τους. Είχε προηγηθεί το κίνημα στις παραδουνάβιες ηγεμονίες με τον Υψηλάντη και τους υπέροχους νέους του Ιερού Λόχου, που όμως εξαιτίας πολιτικών αστοχιών και στρατιωτικών σφαλμάτων τελικά καταπνίγηκε εύκολα από τους Τούρκους, αποκαλύπτοντας παράλληλα ότι οι επαναστάτες δεν είχαν να περιμένουν τίποτε από εξωτερικές δυνάμεις, αφού ο Τσάρος της Ρωσίας προτίμησε να μείνει πιστός στις αρχές της ιερής συμμαχίας και να αφήσει τους οθωμανούς να εξολοθρεύσουν ομόδοξους του επαναστάτες.
Η τύχη της επανάστασης στο Νότο ήταν διαφορετική. Μέσα σε λίγους μήνες απελευθερώθηκαν οι περισσότερες περιοχές της Στερεάς και της Πελοποννήσου μαζί με τα νησιά και στήθηκε η βάση για την απελευθέρωση και των υπολοίπων εδαφών, που ακολούθησαν στην εξέγερση, δηλαδή της Μακεδονίας, της Θεσσαλίας, της Κρήτης και της Κύπρου.
Η αντίδραση των Τούρκων ήταν λυσσαλέα. Διέταξαν τη σφαγή των προκρίτων σε όλες τις μεγάλες πόλεις, και επέδειξαν με σκληρότητα την οργή τους εναντίον των επιφανών Ελλήνων αλλά και γενικότερα των απλών χριστιανών. Είναι βεβαιωμένο ότι ο Σουλτάνος Μαχμούτ εξέδωσε διάταγμα για τη γενική σφαγή όλων των Ορθοδόξων ρωμιών της Αυτοκρατορίας του, αλλά συνάντησε την σθεναρή άρνηση του πνευματικού ηγέτη των μουσουλμάνων, του Σεϊχ-ουλ-Ισλάμ, ο οποίος γι’ αυτή του τη στάση έχασε το κεφάλι του. Ανάμεσα στα θύματα της θηριωδίας ήταν ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’ μαζί με άλλους δώδεκα πατριαρχικούς μητροπολίτες ενώ στην Κύπρο την ίδια τύχη είχαν και ο εθνάρχης Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανός μαζί με τους τοπικούς επισκόπους, οι οποίοι βάσει της θεοκρατικής οργάνωσης του οθωμανικού κράτους θεωρήθηκαν ως υπαίτιοι για την εξέγερση των Ελλήνων.
Το αίμα τους πότισε το δεντρί της λευτεριάς και η θυσία τους έδωσε επιπλέον κίνητρα για την εκδίωξη των δυναστών από την Ρούμελη και τον Μοριά. Οι οπλαρχηγοί της στεριάς και οι καπεταναίοι και μπουρλοτιέρηδες της θάλασσας, έδιναν τη δική τους απάντηση στην οθωμανική προσπάθεια για κατάπνιξη της επανάστασης. Ο Κολοκοτρώνης, ο Ανδρούτσος, ο Μπότσαρης, ο Μακρυγιάννης, ο Μιαούλης, ο Κανάρης, και τόσοι άλλοι εμψύχωναν τους αγωνιστές στις μάχες που ακολούθησαν «για του Χριστού την πίστη την Αγία και της πατρίδος την ελευθερία». Έτσι μπόρεσαν οι Έλληνες να στήσουν τρόπαια νίκης στο Βαλτέτσι, στην Τριπολιτσά, στα Δερβενάκια, στο Μεσολόγγι, στα Ψαρά.
Όσο καιρό οι αγωνιστές διατηρούσαν την ενότητά τους η επανάσταση προόδευε και εξαπλωνόταν. Μόλις όμως άρχισαν να εμφανίζονται τα ξενόδουλα κόμματα, που προωθούσαν αλλότρια συμφέροντα, της Γαλλίας, της Αγγλίας και της Ρωσίας, άρχισαν να εμφανίζονται και τα πρώτα σημάδια εθνικού διχασμού, που επέφερε την κάμψη της επαναστατικής ορμής. Η διχόνοια η δολερή κατά τον Διονύσιο Σολωμό, εμφανίστηκε μέσω των κομμάτων, τα οποία στην προσπάθειά τους να κερδίσουν την εξουσία, χρησιμοποίησαν τις εγγενείς διαφορές που υπέβοσκαν, ανάμεσα στους στρατιωτικούς και τους πολιτικούς, τους Μωραϊτες και τους Ρουμελιώτες, τους στεριανούς και τους νησιώτες, και προκάλεσαν την παρολίγο καταστροφή της επανάστασης.
Μόνο μετά την παρέμβαση των μεγάλων δυνάμεων και το «ατυχές» κατά τον Κόρζον συμβάν του Ναβαρίνου, σχηματίστηκε ένα μικρό και αδύναμο κρατίδιο, που ήταν αναγκασμένο να εξαρτάται από τις ξένες κυβερνήσεις, χωρίς δικαίωμα αυτενέργειας, με επίπλαστο εξευρωπαϊσμό και άκρατο δυτικόπληκτο κλασικισμό, απομακρυσμένο από τις πηγές της ύπαρξής του, την Ρωμιοσύνη, την Ελληνικότητα και την οικουμενικότητα. Γι’ αυτό και από τότε μέχρι και σήμερα έχει μείνει ως ζητούμενο στα ενδότερα της ψυχής των Ελλήνων η εκπλήρωση του οράματος των επαναστατών για γενική απελευθέρωση και χειραφέτηση του λαού από τις ξένες εξαρτήσεις.
Παρόλα αυτά τα αποτελέσματα της Ελληνικής επανάστασης ήταν αντιστρόφως ανάλογα των ελαχίστων εδαφών που απελευθερώθηκαν. Η Επανάσταση του 1821 προκάλεσε τη διάλυση της ιερής συμμαχίας και την αλλαγή του σκηνικού στην ευρωπαϊκή ήπειρο, με την αλλαγή της αγγλικής, της γαλλικής και της ρωσικής πολιτικής. Μεγάλη συνεισφορά στο γεγονός αυτό είχε το φιλελληνικό κίνημα, που επικράτησε σε ολόκληρη την Ευρώπη και ενίσχυσε με κάθε μέσο τον ελληνικό αγώνα. Οι αυταρχικές κυβερνήσεις της Δύσης αναγκάστηκαν να ακολουθήσουν το λαϊκό αίσθημα των χωρών τους και να αλλάξουν πολιτική, με αποτέλεσμα την επέμβαση στα πράγματα της Ελλάδας, έστω και προς το συμφέρον των ιδίων. Ταυτόχρονα η Ρωσία προκάλεσε τον επιτυχή γι’ αυτήν ρωσο-τουρκικό πόλεμο, που ήταν η απαρχή για την απελευθέρωση όχι μόνο της Νότιας Ελλάδας αλλά και της Σερβικής Ηγεμονίας, στα εδάφη που είχαν επαναστατήσει από το 1804. Την ίδια εποχή και το Βέλγιο εξεγέρθηκε και κατάφερε να κερδίσει την ελευθερία του, μιμούμενο την ελληνική περίπτωση.
Αργότερα το παράδειγμα των Ελλήνων θα ακολουθήσουν όλοι οι Βαλκανικοί λαοί και με τον αγώνα τους θα επιφέρουν τη διάλυση της οθωμανικής αυτοκρατορίας και τη δημιουργία ανεξαρτήτων κρατών.
Γι’ αυτό δεν είναι άδικο να ισχυριστούμε ότι η ελληνική επανάσταση ήταν η αφορμή για τις μεγάλες αλλαγές που επικράτησαν στην Ευρώπη μετά το 1830, αλλαγές που στη συνέχειά τους οδήγησαν στην επικράτηση της δημοκρατίας και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλους τους ευρωπαϊκούς λαούς.
Είναι δικαιολογημένη, λοιπόν, η ευγνωμοσύνη που οφείλεται στους ήρωες του 1821, που έδωσαν το αίμα τους για την απελευθέρωση της πατρίδας αλλά και λιγότερο ή περισσότερο προκάλεσαν την πτώση της ιερής συμμαχίας, τη διάλυση της οθωμανικής αυτοκρατορίας και την εξέλιξη προς το προοδευτικότερο των πολιτικών συνθηκών στην Ευρώπη.
Εκτός όμως από την αναγνώριση των θυσιών και την απόδοση τιμών που πρέπει να κάνουμε ως απόγονοί τους, οφείλουμε να παραδειγματιστούμε από τους αγώνες τους και να πορευτούμε σύμφωνα με την παράδοσή τους. Βεβαίως σήμερα δεν επικρατούν επίσημα δυναστικές αυτοκρατορίες, ούτε επιφανειακά η πατρίδα μας υφίσταται καταπίεση και σκλαβιά. Σε τυπικό επίπεδο απολαμβάνουμε ελευθερία και δημοκρατία και η κατάσταση δε φαίνεται να ομοιάζει σε τίποτε με αυτή πριν το 1821. Αν αναλογιστούμε όμως την μετεξέλιξη των δυναστικών συστημάτων και το πέρασμα της πραγματικής εξουσίας από τα χέρια των κυβερνήσεων στα άδυτα των αγορών και στα πλοκάμια των οικονομικά ισχυρότερων, τότε θα αποκαλυφθεί στα μάτια μας ένα νέο σύστημα καταπίεσης που δυστυχώς έχει εξαπλώσει τα δίχτυα του σε όλη σχεδόν τη γη και ελέγχει τις μοίρες των λαών. Τα πρόσφατα παραδείγματα της ευρωπαϊκής στάσης απέναντι στην πατρίδα μας αλλά και απέναντι στους ομοεθνείς μας στην μεγαλόνησο Κύπρο, αποκαλύπτουν ότι έχει έλθει πλέον ο καιρός, που οι λαοί δεν αποφασίζουν για το μέλλον τους αλλά αντίθετα νέες αυτοκρατορίες, οι οποίες υποκρύπτονται πίσω από τις όποιες μεγαλόστομες κουβέντες για οικονομική ένωση, προωθούν την παγκόσμια κυριαρχία τους. Η επιδίωξή τους αυτή φαίνεται ότι σήμερα έχει αποτέλεσμα, μέχρι, όμως, τη στιγμή που νομοτελειακά και αναγκαστικά θα έχουν και αυτές οι δυνάμεις τη μοίρα των άλλων αυτοκρατοριών, της ρωμαϊκής, της Οθωμανικής, της Βρετανικής αλλά και της ναζιστικής και φασιστικής πρόσφατα.
Όμως δε θυσιάστηκαν οι ήρωες του 1821, οι Σουλιώτες και οι Ψαριανοί, οι Μεσσολογγίτες και οι Κασιώτες, οι νέοι του Ιερού Λόχου στο Δραγατσάνι και οι ευρωπαίοι φιλέλληνες στο Πέτα, για να επικρατήσει σήμερα στην πατρίδα το αόρατο δίχτυ της οικονομικής σκλαβιάς, ούτε χάθηκαν οι γυναίκες στο Ζάλογγο και την Αραπίτσα για να ξεπουλιούνται σήμερα τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους σε νέου τύπου σκλαβοπάζαρα του εξωτερικού, που απομυζούν εν είδει νέου παιδομαζώματος τον ανθό της ελληνικής νεολαίας, το λαμπρότερο στοιχείο του έθνους. Δεν θυσιάστηκαν τόσες χιλιάδες αγωνιστών για να μεταβληθεί η Ελλάδα σε ανίσχυρο προτεκτοράτο προσκυνημένων, που θα ελπίζουν στην εύνοια ισχυρών προστατών, ούτε σε τόπο εκμετάλλευσης και αρπαγής από τα ξένα κέντρα και τους εγχώριους νέους κοτζαμπάσηδες. Αντίθετα το σύνθημα της επανάστασης ήταν ελευθερία ή θάνατος, ελευθερία που απλώνεται σε κάθε μορφή της ζωής, από τη σχέση με τους άλλους λαούς μέχρι την οικονομική αυτάρκεια και την πολιτική και εθνική ανεξαρτησία.
Το παράδειγμα του 1821 μας δείχνει τον δρόμο για την απελευθέρωση και από αυτό τον αόρατο ζυγό που εμείς οι Έλληνες στην Ελλάδα και την Κύπρο τα τελευταία έτη υφιστάμεθα πολύ σκληρά. Όπως τότε ενωμένοι οι επαναστάτες πίστεψαν στις δικές τους δυνάμεις και οργανώθηκαν και αγωνίστηκαν με τις θυσίες και τους αγώνες τους να απελευθερώσουν ένα τμήμα της πατρίδας, έτσι και σήμερα όλοι μαζί οι Έλληνες μπορούμε να αντισταθούμε στη λαίλαπα της οικονομικής σκλαβιάς και να αποτινάξουμε το ζυγό της φτώχιας και της εξαθλίωσης. Η πατρίδα μας μπορεί να σταθεί ελεύθερη και να θρέψει όλα της τα παιδιά, αρκεί να μην ξαναεμφανιστούν φαινόμενα διχασμού ανάμεσα σε ξενόδουλα κόμματα και μικρο-συμφεροντολογικά σινάφια.
Η Ελλάς δεν έχει ανάγκη από καμιά ξένη δύναμη για να ζήσει ελεύθερη και δυνατή. Δεν χρειάζεται ξένους προστάτες, τους οποίους ενδιαφέρει μόνο η άσκηση ελέγχου και η αποικιοκρατική εξάπλωση. Δεν τους έχουμε ανάγκη. Το δρόμο μας δείχνουν οι ήρωες του 1821, μια χούφτα «τρελοί» κατά τον Κολοκοτρώνη, που όμως πίστεψαν στις δυνάμεις τους και κινήθηκαν εναντίον μιας αυτοκρατορίας και νίκησαν. Έχουμε τις δυνάμεις να νικήσουμε και σήμερα, με εθνική ενότητα, με συνεργασία και αλληλεγγύη.
Η πεποίθηση αυτή στερεώνεται περίτρανα με την παρουσία των νέων της μαθητιώσας νεολαίας μας, των νέων που κρατούν το μέλλον της πατρίδας στα χέρια τους. Γι’ αυτό αξίζει να απευθυνθούμε σε σας, μαθητές και μαθήτριες, και να σας βεβαιώσουμε ότι μόνοι σας μπορείτε να δημιουργήσετε τις προϋποθέσεις της ευημερίας σας, σε προσωπικό αλλά και εθνικό επίπεδο. Όπως οι αγωνιστές του 1821 πάλεψαν και πέτυχαν, έτσι κι εσείς κρατάτε την τύχη σας στα δικά σας χέρια. Μην την εμπιστευθείτε σε ξενόδουλους κομματικούς ή ολιγαρχικούς ηγεμονίσκους, μην επιτρέψετε να σας κλέψουν τις ελπίδες σας αυτοί που δοκιμάστηκαν και απέτυχαν να επιτελέσουν το καθήκον τους, μην αφεθείτε σε υποσχέσεις για εύκολη και ανέμελη ευημερία, που καλύπτουν τεχνητά την υποβόσκουσα παγίδα της υποτέλειας. Πολύ περισσότερο μην παρασυρθείτε από άναρθρες κραυγές ακραίων και βίαιων ομάδων αλλόφρονος ρατσιστικού εθνικισμού, που κρίνεται ολοκληρωτικά αντίθετος από τη δημοκρατική και ανοιχτόμυαλη στοχοθεσία του ανά τους αιώνες ζωντανού ελληνικού πνεύματος, αφού ελάχιστα διαφέρουν από την απολίτιστη και βάρβαρη πρακτική των Οθωμανών και των διαδόχων τους Νεοτούρκων αλλά και των νεωτέρων μιμητών τους, φασιστών και ναζιστών, που αιματοκύλησαν τη χώρα μας και προκάλεσαν τόσες εθνικές καταστροφές.
Να είστε βέβαιοι ότι με την δική σας ανέλιξη, με τη δική σας πνευματική και κοινωνική ανάπτυξη, με τις δικές σας ικανότητες και τη δική σας πρόοδο, η πατρίδα μας θα απολαμβάνει κατά την περίοδο της δικής σας ανδρώσεως την ευημερία που χρειάζεται για να λειτουργήσει ελεύθερη και υπερήφανη, εθνικά ανεξάρτητη και παγκόσμια σεβαστή. Το παράδειγμα του 1821 φωτίζει το δρόμο σας. Ζήτω το 1821. Ζήτω το παράδειγμα του αγώνα εναντίον της σκλαβιάς και της καταπίεσης. Ζήτω η ελευθερία. Κάτω η σκλαβιά.
Μαύρα ήταν τα σύννεφα σε όλη την Ευρώπη στις αρχές του 19ου αιώνα. Μετά από δεκαετίες πολέμων και αλληλοσκοτωμού ανάμεσα στα ευρωπαϊκά κράτη, μετά την ήττα του Ναπολέοντα που σήμανε το τέλος και της Γαλλικής Επανάστασης, η Ιερά Συμμαχία είχε επιβάλει την θέλησή της ενάντια σε κάθε επαναστατική κίνηση. Ο νόμος του ισχυρού είχε επικρατήσει σε όλο του το μεγαλείο και οι μεγάλες αυτοκρατορίες ασκούσαν την κυριαρχία τους καταστέλλοντας κάθε διάθεση εθνικής απελευθέρωσης των λαών.
Ειδικά στην Ανατολή, όπου από αιώνες κυριαρχούσε η Οθωμανική Αυτοκρατορία, τα χριστιανικά έθνη ήταν αναγκασμένα να ζουν κάτω όχι μόνο από πολιτική και οικονομική καταπίεση αλλά και από θρησκευτική σκληρότητα ενός αλλόθρησκου κυρίαρχου λαού. Σ’ αυτό το καταπιεστικό περιβάλλον οι Έλληνες, οι οποίοι κατοικούσαν σε όλη την Χερσόνησο του Αίμου, τη Μικρά Ασία και το ελληνικό Αρχιπέλαγος, και μέσω της Εκκλησίας είχαν διατηρήσει τη γλώσσα τους και ένα ανώτερο επίπεδο παιδείας, ήλπιζαν στην εθνική τους απελευθέρωση και αποκατάσταση και συνεχώς αγωνίζονταν για να την κερδίσουν. Οι εξεγέρσεις και τα κινήματα, όμως, που από την πρώτη στιγμή της τουρκικής υποδούλωσης ξεσπούσαν, δεν έφερναν το επιθυμητό αποτέλεσμα, για δύο λόγους, ο πρώτος ήταν ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία μέχρι το τέλος του 18ου αιώνα ήταν ίσως το ισχυρότερο κράτος στην παγκόσμια πολιτική και στρατιωτική σκακιέρα, με έκταση από τα σύνορα της Περσίας στην Ανατολή ως την Αλγερία στη Δύση και από τον Δούναβη στο Βορρά μέχρι τις πηγές του Νείλου στο Νότο. Ο δεύτερος λόγος ήταν ότι μέχρι εκείνη την εποχή οι ελληνικές εξεγέρσεις είχαν εντελώς τοπικό χαρακτήρα και ήταν αποτέλεσμα ξενικών επιδράσεων και αποτελούσαν στην ουσία τον ελεγχόμενο αντιπερισπασμό σε κατά καιρούς βενετο-τουρκικούς ή ρωσο-τουρκικούς πολέμους. Γι’ αυτό μόλις τερματίζονταν οι συγκρούσεις ανάμεσα στους δυτικούς και τους Οθωμανούς, οι επαναστατημένοι Έλληνες αφήνονταν στην τύχη τους, με αποτέλεσμα να αυξάνονται τα θύματα και να εντείνεται η καταπίεση.
Το 1821 η κατάσταση είχε μεταβληθεί. Απ’ τη μια η ισχύς του Οθωμανικού κράτους, μετά τις αποτυχίες του στην Ευρώπη, είχε υποστεί σοβαρή φθορά σε τέτοιο βαθμό που να δίνεται η δυνατότητα σε τοπικούς πασάδες να αυτονομούνται και να περιορίζουν ακόμη περισσότερο τη σουλτανική δύναμη.
Απ’ την άλλη είχε επικρατήσει πλέον η ιδέα ότι οι Έλληνες μπορούσαν και μόνοι τους να κινηθούν οργανωμένα και να πετύχουν την απελευθέρωσή τους. Κυρίως από τη στιγμή που σχηματίστηκε μια κεντρική οργάνωση, με προοπτική το συντονισμό της εξέγερσης και την εξάπλωσή της σε ολόκληρη τη Βαλκανική. Είχε ιδρυθεί η Φιλική Εταιρεία και τα μέλη της είχαν αυξηθεί με την ταχύτητα κεραυνού, σε όλα τα κοινωνικά στρώματα και σε όλες τις ελληνικές περιοχές.
Σε πνευματικό επίπεδο οι Έλληνες είχαν εμποτιστεί με την ανθρωπιστική ελληνική γνώση και την προοδευτική επιστήμη, αποτέλεσμα της εκπαιδευτικής δράσης των νεοελλήνων διαφωτιστών αλλά και της πνευματικής προσφοράς σπουδαίων εκκλησιαστικών ανδρών, όπως ο Ευγένιος Βούλγαρης, ο Άνθιμος Γαζής και ενωρίτερα ο Κοσμάς ο Αιτωλός, που διαμόρφωσαν μια ολόκληρη γενιά καλλιεργημένων και ενσυνείδητων αναζητητών της ελευθερίας.
Γι’ αυτό και το 1821 το κλίμα ήταν έτοιμο για τον γενικό ξεσηκωμό. Υπήρχε η ιδεολογική βάση, με την επίδραση της γαλλικής επανάστασης αλλά και με την αναγκαστική αποστασιοποίηση από τον κατακτητή, λόγω των διαφορών στην πίστη, στον τρόπο ζωής και στον τρόπο της κοινωνικής οργάνωσης. Υπήρχε το οργανωμένο δίκτυο επικοινωνίας για την εξέγερση μέσω της Φιλικής Εταιρείας και τέλος υπήρχαν τα ένοπλα τμήματα των κλεφτών και των αρματολών, που θα σήκωναν το βάρος των πολεμικών συγκρούσεων.
Η στιγμή είχε πλέον φτάσει. Επί τόσους αιώνες υποδούλωσης το γένος περίμενε εκείνη τη χαρμόσυνη ώρα, που θα ξεσηκωνόταν σύσσωμος ο ελληνισμός, για να γκρεμίσει την οθωμανική καταπίεση και τη σκλαβιά. Γι’ αυτό σχεδόν ταυτόχρονα σε όλες τις ελληνικές περιοχές ξεσηκώθηκαν οι ραγιάδες εναντίον των δυναστών τους. Είχε προηγηθεί το κίνημα στις παραδουνάβιες ηγεμονίες με τον Υψηλάντη και τους υπέροχους νέους του Ιερού Λόχου, που όμως εξαιτίας πολιτικών αστοχιών και στρατιωτικών σφαλμάτων τελικά καταπνίγηκε εύκολα από τους Τούρκους, αποκαλύπτοντας παράλληλα ότι οι επαναστάτες δεν είχαν να περιμένουν τίποτε από εξωτερικές δυνάμεις, αφού ο Τσάρος της Ρωσίας προτίμησε να μείνει πιστός στις αρχές της ιερής συμμαχίας και να αφήσει τους οθωμανούς να εξολοθρεύσουν ομόδοξους του επαναστάτες.
Η τύχη της επανάστασης στο Νότο ήταν διαφορετική. Μέσα σε λίγους μήνες απελευθερώθηκαν οι περισσότερες περιοχές της Στερεάς και της Πελοποννήσου μαζί με τα νησιά και στήθηκε η βάση για την απελευθέρωση και των υπολοίπων εδαφών, που ακολούθησαν στην εξέγερση, δηλαδή της Μακεδονίας, της Θεσσαλίας, της Κρήτης και της Κύπρου.
Η αντίδραση των Τούρκων ήταν λυσσαλέα. Διέταξαν τη σφαγή των προκρίτων σε όλες τις μεγάλες πόλεις, και επέδειξαν με σκληρότητα την οργή τους εναντίον των επιφανών Ελλήνων αλλά και γενικότερα των απλών χριστιανών. Είναι βεβαιωμένο ότι ο Σουλτάνος Μαχμούτ εξέδωσε διάταγμα για τη γενική σφαγή όλων των Ορθοδόξων ρωμιών της Αυτοκρατορίας του, αλλά συνάντησε την σθεναρή άρνηση του πνευματικού ηγέτη των μουσουλμάνων, του Σεϊχ-ουλ-Ισλάμ, ο οποίος γι’ αυτή του τη στάση έχασε το κεφάλι του. Ανάμεσα στα θύματα της θηριωδίας ήταν ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’ μαζί με άλλους δώδεκα πατριαρχικούς μητροπολίτες ενώ στην Κύπρο την ίδια τύχη είχαν και ο εθνάρχης Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανός μαζί με τους τοπικούς επισκόπους, οι οποίοι βάσει της θεοκρατικής οργάνωσης του οθωμανικού κράτους θεωρήθηκαν ως υπαίτιοι για την εξέγερση των Ελλήνων.
Το αίμα τους πότισε το δεντρί της λευτεριάς και η θυσία τους έδωσε επιπλέον κίνητρα για την εκδίωξη των δυναστών από την Ρούμελη και τον Μοριά. Οι οπλαρχηγοί της στεριάς και οι καπεταναίοι και μπουρλοτιέρηδες της θάλασσας, έδιναν τη δική τους απάντηση στην οθωμανική προσπάθεια για κατάπνιξη της επανάστασης. Ο Κολοκοτρώνης, ο Ανδρούτσος, ο Μπότσαρης, ο Μακρυγιάννης, ο Μιαούλης, ο Κανάρης, και τόσοι άλλοι εμψύχωναν τους αγωνιστές στις μάχες που ακολούθησαν «για του Χριστού την πίστη την Αγία και της πατρίδος την ελευθερία». Έτσι μπόρεσαν οι Έλληνες να στήσουν τρόπαια νίκης στο Βαλτέτσι, στην Τριπολιτσά, στα Δερβενάκια, στο Μεσολόγγι, στα Ψαρά.
Όσο καιρό οι αγωνιστές διατηρούσαν την ενότητά τους η επανάσταση προόδευε και εξαπλωνόταν. Μόλις όμως άρχισαν να εμφανίζονται τα ξενόδουλα κόμματα, που προωθούσαν αλλότρια συμφέροντα, της Γαλλίας, της Αγγλίας και της Ρωσίας, άρχισαν να εμφανίζονται και τα πρώτα σημάδια εθνικού διχασμού, που επέφερε την κάμψη της επαναστατικής ορμής. Η διχόνοια η δολερή κατά τον Διονύσιο Σολωμό, εμφανίστηκε μέσω των κομμάτων, τα οποία στην προσπάθειά τους να κερδίσουν την εξουσία, χρησιμοποίησαν τις εγγενείς διαφορές που υπέβοσκαν, ανάμεσα στους στρατιωτικούς και τους πολιτικούς, τους Μωραϊτες και τους Ρουμελιώτες, τους στεριανούς και τους νησιώτες, και προκάλεσαν την παρολίγο καταστροφή της επανάστασης.
Μόνο μετά την παρέμβαση των μεγάλων δυνάμεων και το «ατυχές» κατά τον Κόρζον συμβάν του Ναβαρίνου, σχηματίστηκε ένα μικρό και αδύναμο κρατίδιο, που ήταν αναγκασμένο να εξαρτάται από τις ξένες κυβερνήσεις, χωρίς δικαίωμα αυτενέργειας, με επίπλαστο εξευρωπαϊσμό και άκρατο δυτικόπληκτο κλασικισμό, απομακρυσμένο από τις πηγές της ύπαρξής του, την Ρωμιοσύνη, την Ελληνικότητα και την οικουμενικότητα. Γι’ αυτό και από τότε μέχρι και σήμερα έχει μείνει ως ζητούμενο στα ενδότερα της ψυχής των Ελλήνων η εκπλήρωση του οράματος των επαναστατών για γενική απελευθέρωση και χειραφέτηση του λαού από τις ξένες εξαρτήσεις.
Παρόλα αυτά τα αποτελέσματα της Ελληνικής επανάστασης ήταν αντιστρόφως ανάλογα των ελαχίστων εδαφών που απελευθερώθηκαν. Η Επανάσταση του 1821 προκάλεσε τη διάλυση της ιερής συμμαχίας και την αλλαγή του σκηνικού στην ευρωπαϊκή ήπειρο, με την αλλαγή της αγγλικής, της γαλλικής και της ρωσικής πολιτικής. Μεγάλη συνεισφορά στο γεγονός αυτό είχε το φιλελληνικό κίνημα, που επικράτησε σε ολόκληρη την Ευρώπη και ενίσχυσε με κάθε μέσο τον ελληνικό αγώνα. Οι αυταρχικές κυβερνήσεις της Δύσης αναγκάστηκαν να ακολουθήσουν το λαϊκό αίσθημα των χωρών τους και να αλλάξουν πολιτική, με αποτέλεσμα την επέμβαση στα πράγματα της Ελλάδας, έστω και προς το συμφέρον των ιδίων. Ταυτόχρονα η Ρωσία προκάλεσε τον επιτυχή γι’ αυτήν ρωσο-τουρκικό πόλεμο, που ήταν η απαρχή για την απελευθέρωση όχι μόνο της Νότιας Ελλάδας αλλά και της Σερβικής Ηγεμονίας, στα εδάφη που είχαν επαναστατήσει από το 1804. Την ίδια εποχή και το Βέλγιο εξεγέρθηκε και κατάφερε να κερδίσει την ελευθερία του, μιμούμενο την ελληνική περίπτωση.
Αργότερα το παράδειγμα των Ελλήνων θα ακολουθήσουν όλοι οι Βαλκανικοί λαοί και με τον αγώνα τους θα επιφέρουν τη διάλυση της οθωμανικής αυτοκρατορίας και τη δημιουργία ανεξαρτήτων κρατών.
Γι’ αυτό δεν είναι άδικο να ισχυριστούμε ότι η ελληνική επανάσταση ήταν η αφορμή για τις μεγάλες αλλαγές που επικράτησαν στην Ευρώπη μετά το 1830, αλλαγές που στη συνέχειά τους οδήγησαν στην επικράτηση της δημοκρατίας και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλους τους ευρωπαϊκούς λαούς.
Είναι δικαιολογημένη, λοιπόν, η ευγνωμοσύνη που οφείλεται στους ήρωες του 1821, που έδωσαν το αίμα τους για την απελευθέρωση της πατρίδας αλλά και λιγότερο ή περισσότερο προκάλεσαν την πτώση της ιερής συμμαχίας, τη διάλυση της οθωμανικής αυτοκρατορίας και την εξέλιξη προς το προοδευτικότερο των πολιτικών συνθηκών στην Ευρώπη.
Εκτός όμως από την αναγνώριση των θυσιών και την απόδοση τιμών που πρέπει να κάνουμε ως απόγονοί τους, οφείλουμε να παραδειγματιστούμε από τους αγώνες τους και να πορευτούμε σύμφωνα με την παράδοσή τους. Βεβαίως σήμερα δεν επικρατούν επίσημα δυναστικές αυτοκρατορίες, ούτε επιφανειακά η πατρίδα μας υφίσταται καταπίεση και σκλαβιά. Σε τυπικό επίπεδο απολαμβάνουμε ελευθερία και δημοκρατία και η κατάσταση δε φαίνεται να ομοιάζει σε τίποτε με αυτή πριν το 1821. Αν αναλογιστούμε όμως την μετεξέλιξη των δυναστικών συστημάτων και το πέρασμα της πραγματικής εξουσίας από τα χέρια των κυβερνήσεων στα άδυτα των αγορών και στα πλοκάμια των οικονομικά ισχυρότερων, τότε θα αποκαλυφθεί στα μάτια μας ένα νέο σύστημα καταπίεσης που δυστυχώς έχει εξαπλώσει τα δίχτυα του σε όλη σχεδόν τη γη και ελέγχει τις μοίρες των λαών. Τα πρόσφατα παραδείγματα της ευρωπαϊκής στάσης απέναντι στην πατρίδα μας αλλά και απέναντι στους ομοεθνείς μας στην μεγαλόνησο Κύπρο, αποκαλύπτουν ότι έχει έλθει πλέον ο καιρός, που οι λαοί δεν αποφασίζουν για το μέλλον τους αλλά αντίθετα νέες αυτοκρατορίες, οι οποίες υποκρύπτονται πίσω από τις όποιες μεγαλόστομες κουβέντες για οικονομική ένωση, προωθούν την παγκόσμια κυριαρχία τους. Η επιδίωξή τους αυτή φαίνεται ότι σήμερα έχει αποτέλεσμα, μέχρι, όμως, τη στιγμή που νομοτελειακά και αναγκαστικά θα έχουν και αυτές οι δυνάμεις τη μοίρα των άλλων αυτοκρατοριών, της ρωμαϊκής, της Οθωμανικής, της Βρετανικής αλλά και της ναζιστικής και φασιστικής πρόσφατα.
Όμως δε θυσιάστηκαν οι ήρωες του 1821, οι Σουλιώτες και οι Ψαριανοί, οι Μεσσολογγίτες και οι Κασιώτες, οι νέοι του Ιερού Λόχου στο Δραγατσάνι και οι ευρωπαίοι φιλέλληνες στο Πέτα, για να επικρατήσει σήμερα στην πατρίδα το αόρατο δίχτυ της οικονομικής σκλαβιάς, ούτε χάθηκαν οι γυναίκες στο Ζάλογγο και την Αραπίτσα για να ξεπουλιούνται σήμερα τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους σε νέου τύπου σκλαβοπάζαρα του εξωτερικού, που απομυζούν εν είδει νέου παιδομαζώματος τον ανθό της ελληνικής νεολαίας, το λαμπρότερο στοιχείο του έθνους. Δεν θυσιάστηκαν τόσες χιλιάδες αγωνιστών για να μεταβληθεί η Ελλάδα σε ανίσχυρο προτεκτοράτο προσκυνημένων, που θα ελπίζουν στην εύνοια ισχυρών προστατών, ούτε σε τόπο εκμετάλλευσης και αρπαγής από τα ξένα κέντρα και τους εγχώριους νέους κοτζαμπάσηδες. Αντίθετα το σύνθημα της επανάστασης ήταν ελευθερία ή θάνατος, ελευθερία που απλώνεται σε κάθε μορφή της ζωής, από τη σχέση με τους άλλους λαούς μέχρι την οικονομική αυτάρκεια και την πολιτική και εθνική ανεξαρτησία.
Το παράδειγμα του 1821 μας δείχνει τον δρόμο για την απελευθέρωση και από αυτό τον αόρατο ζυγό που εμείς οι Έλληνες στην Ελλάδα και την Κύπρο τα τελευταία έτη υφιστάμεθα πολύ σκληρά. Όπως τότε ενωμένοι οι επαναστάτες πίστεψαν στις δικές τους δυνάμεις και οργανώθηκαν και αγωνίστηκαν με τις θυσίες και τους αγώνες τους να απελευθερώσουν ένα τμήμα της πατρίδας, έτσι και σήμερα όλοι μαζί οι Έλληνες μπορούμε να αντισταθούμε στη λαίλαπα της οικονομικής σκλαβιάς και να αποτινάξουμε το ζυγό της φτώχιας και της εξαθλίωσης. Η πατρίδα μας μπορεί να σταθεί ελεύθερη και να θρέψει όλα της τα παιδιά, αρκεί να μην ξαναεμφανιστούν φαινόμενα διχασμού ανάμεσα σε ξενόδουλα κόμματα και μικρο-συμφεροντολογικά σινάφια.
Η Ελλάς δεν έχει ανάγκη από καμιά ξένη δύναμη για να ζήσει ελεύθερη και δυνατή. Δεν χρειάζεται ξένους προστάτες, τους οποίους ενδιαφέρει μόνο η άσκηση ελέγχου και η αποικιοκρατική εξάπλωση. Δεν τους έχουμε ανάγκη. Το δρόμο μας δείχνουν οι ήρωες του 1821, μια χούφτα «τρελοί» κατά τον Κολοκοτρώνη, που όμως πίστεψαν στις δυνάμεις τους και κινήθηκαν εναντίον μιας αυτοκρατορίας και νίκησαν. Έχουμε τις δυνάμεις να νικήσουμε και σήμερα, με εθνική ενότητα, με συνεργασία και αλληλεγγύη.
Η πεποίθηση αυτή στερεώνεται περίτρανα με την παρουσία των νέων της μαθητιώσας νεολαίας μας, των νέων που κρατούν το μέλλον της πατρίδας στα χέρια τους. Γι’ αυτό αξίζει να απευθυνθούμε σε σας, μαθητές και μαθήτριες, και να σας βεβαιώσουμε ότι μόνοι σας μπορείτε να δημιουργήσετε τις προϋποθέσεις της ευημερίας σας, σε προσωπικό αλλά και εθνικό επίπεδο. Όπως οι αγωνιστές του 1821 πάλεψαν και πέτυχαν, έτσι κι εσείς κρατάτε την τύχη σας στα δικά σας χέρια. Μην την εμπιστευθείτε σε ξενόδουλους κομματικούς ή ολιγαρχικούς ηγεμονίσκους, μην επιτρέψετε να σας κλέψουν τις ελπίδες σας αυτοί που δοκιμάστηκαν και απέτυχαν να επιτελέσουν το καθήκον τους, μην αφεθείτε σε υποσχέσεις για εύκολη και ανέμελη ευημερία, που καλύπτουν τεχνητά την υποβόσκουσα παγίδα της υποτέλειας. Πολύ περισσότερο μην παρασυρθείτε από άναρθρες κραυγές ακραίων και βίαιων ομάδων αλλόφρονος ρατσιστικού εθνικισμού, που κρίνεται ολοκληρωτικά αντίθετος από τη δημοκρατική και ανοιχτόμυαλη στοχοθεσία του ανά τους αιώνες ζωντανού ελληνικού πνεύματος, αφού ελάχιστα διαφέρουν από την απολίτιστη και βάρβαρη πρακτική των Οθωμανών και των διαδόχων τους Νεοτούρκων αλλά και των νεωτέρων μιμητών τους, φασιστών και ναζιστών, που αιματοκύλησαν τη χώρα μας και προκάλεσαν τόσες εθνικές καταστροφές.
Να είστε βέβαιοι ότι με την δική σας ανέλιξη, με τη δική σας πνευματική και κοινωνική ανάπτυξη, με τις δικές σας ικανότητες και τη δική σας πρόοδο, η πατρίδα μας θα απολαμβάνει κατά την περίοδο της δικής σας ανδρώσεως την ευημερία που χρειάζεται για να λειτουργήσει ελεύθερη και υπερήφανη, εθνικά ανεξάρτητη και παγκόσμια σεβαστή. Το παράδειγμα του 1821 φωτίζει το δρόμο σας. Ζήτω το 1821. Ζήτω το παράδειγμα του αγώνα εναντίον της σκλαβιάς και της καταπίεσης. Ζήτω η ελευθερία. Κάτω η σκλαβιά.
