«Χαῖρε, ἡ τόν φθορέα τῶν φρενῶν καταργοῦσα. Χαῖρε, ἡ τόν σπορέα τῆς ἁγνείας τεκοῦσα»
Στήν τελευταία στάση τῶν Χαιρετισμῶν ἡ ᾿Εκκλησία μας συνεχίζει νά μᾶς προβάλλει τό πάντιμο πρόσωπο τῆς ῾Υπεραγίας Θεοτόκου, διά τῆς ὁποίας εἰσῆλθε τόν κόσμο ἡ σωτηρία τοῦ κόσμου, ὁ ἐνανθρωπήσας Θεός μας, μ’ ἕναν καί πάλι καταιγισμό εἰκόνων καί συμβολισμῶν, παρμένων εἴτε ἀπό τό χῶρο τῆς Παλαιᾶς εἴτε ἀπό τό χῶρο τῆς Καινῆς Διαθήκης. ᾿Αφορμή γιά σήμερα θά μᾶς δώσει ὁ παραπάνω χαιρετισμός· Χαῖρε, Παναγία, πού καταργεῖς τόν καταστροφέα τῶν φρενῶν τοῦ ἀνθρώπου. Χαῖρε σύ πού γέννησες Αὐτόν πού ἔσπειρε τήν ἁγνότητα.
1. Ποιές εἶναι οἱ φρένες τοῦ ἀνθρώπου καί ποιός ο φθορέας αὐτῶν τῶν φρενῶν;
Τό μυαλό τοῦ ἀνθρώπου, ἡ διάνοιά του, ὁ χῶρος τοῦ σκέπτεσθαι, ὁ χῶρος τῶν λογισμῶν, κάτι πού συνδέεται βεβαίως ἄμεσα μέ τό νοῦ του ἤ ἀλλιῶς μέ τήν καρδιά του. Καί φθορέας αὐτοῦ τοῦ χώρου εἶναι ὁ διάβολος, ὁ ἀπαρχῆς ἐχθρός τοῦ ἀνθρώπου, ὁ κατά τόν ἅγιο ᾿Ιωάννη τόν εὐαγγελιστή ἀνθρωποκτόνος. ῾Ο διάβολος λοιπόν προσπαθεῖ πάντοτε νά διαφθείρει, νά καταστρέψει τή διάνοια τοῦ ἀνθρώπου, (ἀπό ἐκεῖ ξεκινᾶ ἄλλωστε ὁποιαδήποτε ἁμαρτία· μέ τήν προσβολή τῶν λογισμῶν), ὥστε ἔτσι νά καταστρέψει καί τό κέντρο τῆς ὕπαρξής του, τό νοῦ καί τήν καρδιά του. Μέ ποιό σκοπό; Νά ἀπομακρύνει τόν ἄνθρωπο ἀπό τόν Θεό, ὁ ῾Οποῖος ζεῖ καί ἐνεργεῖ κυρίως στήν καρδιά τοῦ βαπτισμένου καί ἐνσωματωμένου στήν Εκκλησία ἀνθρώπου. Αἰτία γι’ αὐτό· τό μίσος τοῦ διαβόλου πρός τόν ἄνθρωπο, τόν κατ’ εἰκόνα καί καθ’ ὁμοίωσιν Θεοῦ δημιουργημένο, ὥστε νά μή μπορεῖ νά χαρεῖ αὐτός τήν παρουσία τοῦ Δημιουργοῦ του, συνεπῶς τή δική του ὁ διάβολος δυστυχία νά τήν κάνει καί δυστυχία τοῦ ἀνθρώπου. Μή ξεχνᾶμε ὅτι ὁ διάβολος, κατά τούς ἁγίους μας, εἶναι τό πιό τραγικό καί δυστυχισμένο ὄν ὅλης τῆς δημιουργίας τοῦ Θεοῦ, μέ ἐπιλογή βεβαίως τοῦ ἴδιου καί ὄχι τοῦ Θεοῦ.
2. Τί συγκεκριμένα προσπαθεῖ νά φθείρει ὁ πονηρός ἐπιτιθέμενος στή διάνοια τοῦ ἀνθρώπου;
(1) ῾Ως πρός τόν Θεό· νά κλονίσει τήν ἐμπιστοσύνη του πρός Αὐτόν - ἄς θυμηθοῦμε τό περιστατικό στόν κῆπο τῆς ᾿Εδέμ· πῶς προσβάλλει τή διάνοια τῆς Εὔας, προκαλώντας ρήξη στήν πίστη της στόν Δημιουργό της.
(2) ῾Ως πρός τό συνάνθρωπο· νά χαλάσει τή σχέση τοῦ κάθε ἀνθρώπου μέ αὐτόν, προκαλώντας καχυποψίες, διαστρέβλωση τῶν λόγων του, παρερμηνεύοντας τήν ὅποια συμπεριφορά του.
(3) ῾Ως πρός τόν ἑαυτό μας· νά φέρνει πάντοτε δικαιολογίες γιά ἐμᾶς τούς ἴδιους, προκειμένου νά ἁμαρτήσουμε ἤ κι ἄν ἁμαρτήσουμε, νά μᾶς ὁδηγήσει στήν ἀπελπισία, στή μελαγχολία, στήν ὑπερηφάνεια.
3. ῾Η Παναγία λοιπόν εἶναι αὐτή πού κατήργησε καί καταργεῖ τόν φθορέα διάβολο, γιατί γέννησε Αὐτόν πού τόν συνέτριψε ὁριστικά. ῎Ας θυμηθοῦμε καί πάλι τό λεγόμενο πρωτευαγγέλιο· τήν ὑπόσχεση πού ἔδωσε ὁ Θεός στούς πρωτοπλάστους μετά τήν πτώση τους στήν ἁμαρτία, ὅτι θά ἔλθει κάποτε ἡ ἐποχή πού ὁ ἀπόγονος (Χριστός) τῆς γυναίκας (Παναγίας) θά συνέτριβε τήν κεφαλή τοῦ φιδιοῦ-διαβόλου! Κι ὅπως τό λέει κι ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ὁ Χριστός εἶναι ῾Εκεῖνος πού «κατήργησε τόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου, τοὐτέστιν τόν διάβολον»! Αὐτό σημαίνει ὅτι ὅσο πλησιάζουμε τόν Χριστό καί τήν Παναγία Μητέρα Του, ἄρα ὅσο ζοῦμε ἐκκλησιαστικά - στήν ᾿Εκκλησία, τό ζωντανό σῶμα τοῦ Χριστοῦ, ζοῦμε ἔντονα τήν παρουσία ᾿Εκείνου - τόσο χάνει ὁ πονηρός ὁποιαδήποτε δύναμη ἀπέναντί μας. Καί χάνεται ἡ ὅποια δύναμη τοῦ διαβόλου, γιατί σταλάζει μέσα μας ὁ Χριστός, ὅπως λέει ὁ ὑπό ἐξέταση χαιρετισμός (ἡ τόν σπορέα τῆς ἁγνείας τεκοῦσα), ἀκριβῶς τήν ἁγνεία, τήν ἁγνότητα, δηλ. τή χάρη Του, ἀφοῦ ᾿Εκεῖνος εἶναι ἡ πηγή της. «῾Αγνίζετε ἑαυτούς, καθώς ᾿Εκεῖνος ἁγνός ἐστι» (ἅγιος ᾿Ιωάννης Θεολόγος). Λέγοντας ἁγνότητα ἐννοοῦμε ὄχι μόνο τή σωματική ἀπό πλευρᾶς σαρκικῶν μολυσμῶν καθαρότητα, ἀλλ’ ὅλη τήν ἐγκάρδια στροφή τοῦ ἀνθρώπου, ψυχῆς καί σώματος, πρός τόν Χριστό, γεγονός πού σημαίνει καί πάλι·
(1) ὡς πρός τόν Θεό· πίστη καί ἀγάπη,
(2) ὡς πρός τόν συνάνθρωπο· ἀγάπη καί ὑπομονή,
(3) ὡς πρός τόν ἑαυτό μας· ταπείνωση καί σωφροσύνη καί ἐγκράτεια.
4. Μ’ αὐτόν τόν τρόπο ὁ πιστός ἄνθρωπος γίνεται κατοικητήριο τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ καί φθάνει στό σημεῖο νά γίνεται καί ἀληθινός θεολόγος. Δηλ. ζεῖ τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ καί καθοδηγεῖται μέ τό φωτισμό τοῦ Θεοῦ στήν πορεία του πάνω σ’ αὐτήν τή γῆ, ἔχοντας ὀρθή γνώση καί γιά τόν Θεό καί γιά τό συνάνθρωπο καί γιά τόν κόσμο ὅλο. Μᾶς ἐπισημαίνει τήν πραγματικότητα αὐτή μεταξύ τῶν ἄλλων καί ὁ ἅγιος τῆς Σαρακοστῆς, ὁ ἅγιος ᾿Ιωάννης τῆς Κλίμακος· «Τέλος ἁγνείας, θεολογίας ὑπόθεσις» λέει. Τότε δηλ. ὁ ἄνθρωπος ἀρχίζει νά θεολογεῖ σωστά, ὅταν φθάνει στό τέλος τῆς ἁγνότητας. Κι ἁγνότητα σημαίνει, ὅπως εἴπαμε, ὀρθή στάση ζωῆς, κατά τό πρότυπο τοῦ Κυρίου μας ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ.
Στήν τελευταία στάση τῶν Χαιρετισμῶν ἡ ᾿Εκκλησία μας συνεχίζει νά μᾶς προβάλλει τό πάντιμο πρόσωπο τῆς ῾Υπεραγίας Θεοτόκου, διά τῆς ὁποίας εἰσῆλθε τόν κόσμο ἡ σωτηρία τοῦ κόσμου, ὁ ἐνανθρωπήσας Θεός μας, μ’ ἕναν καί πάλι καταιγισμό εἰκόνων καί συμβολισμῶν, παρμένων εἴτε ἀπό τό χῶρο τῆς Παλαιᾶς εἴτε ἀπό τό χῶρο τῆς Καινῆς Διαθήκης. ᾿Αφορμή γιά σήμερα θά μᾶς δώσει ὁ παραπάνω χαιρετισμός· Χαῖρε, Παναγία, πού καταργεῖς τόν καταστροφέα τῶν φρενῶν τοῦ ἀνθρώπου. Χαῖρε σύ πού γέννησες Αὐτόν πού ἔσπειρε τήν ἁγνότητα.
1. Ποιές εἶναι οἱ φρένες τοῦ ἀνθρώπου καί ποιός ο φθορέας αὐτῶν τῶν φρενῶν;
Τό μυαλό τοῦ ἀνθρώπου, ἡ διάνοιά του, ὁ χῶρος τοῦ σκέπτεσθαι, ὁ χῶρος τῶν λογισμῶν, κάτι πού συνδέεται βεβαίως ἄμεσα μέ τό νοῦ του ἤ ἀλλιῶς μέ τήν καρδιά του. Καί φθορέας αὐτοῦ τοῦ χώρου εἶναι ὁ διάβολος, ὁ ἀπαρχῆς ἐχθρός τοῦ ἀνθρώπου, ὁ κατά τόν ἅγιο ᾿Ιωάννη τόν εὐαγγελιστή ἀνθρωποκτόνος. ῾Ο διάβολος λοιπόν προσπαθεῖ πάντοτε νά διαφθείρει, νά καταστρέψει τή διάνοια τοῦ ἀνθρώπου, (ἀπό ἐκεῖ ξεκινᾶ ἄλλωστε ὁποιαδήποτε ἁμαρτία· μέ τήν προσβολή τῶν λογισμῶν), ὥστε ἔτσι νά καταστρέψει καί τό κέντρο τῆς ὕπαρξής του, τό νοῦ καί τήν καρδιά του. Μέ ποιό σκοπό; Νά ἀπομακρύνει τόν ἄνθρωπο ἀπό τόν Θεό, ὁ ῾Οποῖος ζεῖ καί ἐνεργεῖ κυρίως στήν καρδιά τοῦ βαπτισμένου καί ἐνσωματωμένου στήν Εκκλησία ἀνθρώπου. Αἰτία γι’ αὐτό· τό μίσος τοῦ διαβόλου πρός τόν ἄνθρωπο, τόν κατ’ εἰκόνα καί καθ’ ὁμοίωσιν Θεοῦ δημιουργημένο, ὥστε νά μή μπορεῖ νά χαρεῖ αὐτός τήν παρουσία τοῦ Δημιουργοῦ του, συνεπῶς τή δική του ὁ διάβολος δυστυχία νά τήν κάνει καί δυστυχία τοῦ ἀνθρώπου. Μή ξεχνᾶμε ὅτι ὁ διάβολος, κατά τούς ἁγίους μας, εἶναι τό πιό τραγικό καί δυστυχισμένο ὄν ὅλης τῆς δημιουργίας τοῦ Θεοῦ, μέ ἐπιλογή βεβαίως τοῦ ἴδιου καί ὄχι τοῦ Θεοῦ.
2. Τί συγκεκριμένα προσπαθεῖ νά φθείρει ὁ πονηρός ἐπιτιθέμενος στή διάνοια τοῦ ἀνθρώπου;
(1) ῾Ως πρός τόν Θεό· νά κλονίσει τήν ἐμπιστοσύνη του πρός Αὐτόν - ἄς θυμηθοῦμε τό περιστατικό στόν κῆπο τῆς ᾿Εδέμ· πῶς προσβάλλει τή διάνοια τῆς Εὔας, προκαλώντας ρήξη στήν πίστη της στόν Δημιουργό της.
(2) ῾Ως πρός τό συνάνθρωπο· νά χαλάσει τή σχέση τοῦ κάθε ἀνθρώπου μέ αὐτόν, προκαλώντας καχυποψίες, διαστρέβλωση τῶν λόγων του, παρερμηνεύοντας τήν ὅποια συμπεριφορά του.
(3) ῾Ως πρός τόν ἑαυτό μας· νά φέρνει πάντοτε δικαιολογίες γιά ἐμᾶς τούς ἴδιους, προκειμένου νά ἁμαρτήσουμε ἤ κι ἄν ἁμαρτήσουμε, νά μᾶς ὁδηγήσει στήν ἀπελπισία, στή μελαγχολία, στήν ὑπερηφάνεια.
3. ῾Η Παναγία λοιπόν εἶναι αὐτή πού κατήργησε καί καταργεῖ τόν φθορέα διάβολο, γιατί γέννησε Αὐτόν πού τόν συνέτριψε ὁριστικά. ῎Ας θυμηθοῦμε καί πάλι τό λεγόμενο πρωτευαγγέλιο· τήν ὑπόσχεση πού ἔδωσε ὁ Θεός στούς πρωτοπλάστους μετά τήν πτώση τους στήν ἁμαρτία, ὅτι θά ἔλθει κάποτε ἡ ἐποχή πού ὁ ἀπόγονος (Χριστός) τῆς γυναίκας (Παναγίας) θά συνέτριβε τήν κεφαλή τοῦ φιδιοῦ-διαβόλου! Κι ὅπως τό λέει κι ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ὁ Χριστός εἶναι ῾Εκεῖνος πού «κατήργησε τόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου, τοὐτέστιν τόν διάβολον»! Αὐτό σημαίνει ὅτι ὅσο πλησιάζουμε τόν Χριστό καί τήν Παναγία Μητέρα Του, ἄρα ὅσο ζοῦμε ἐκκλησιαστικά - στήν ᾿Εκκλησία, τό ζωντανό σῶμα τοῦ Χριστοῦ, ζοῦμε ἔντονα τήν παρουσία ᾿Εκείνου - τόσο χάνει ὁ πονηρός ὁποιαδήποτε δύναμη ἀπέναντί μας. Καί χάνεται ἡ ὅποια δύναμη τοῦ διαβόλου, γιατί σταλάζει μέσα μας ὁ Χριστός, ὅπως λέει ὁ ὑπό ἐξέταση χαιρετισμός (ἡ τόν σπορέα τῆς ἁγνείας τεκοῦσα), ἀκριβῶς τήν ἁγνεία, τήν ἁγνότητα, δηλ. τή χάρη Του, ἀφοῦ ᾿Εκεῖνος εἶναι ἡ πηγή της. «῾Αγνίζετε ἑαυτούς, καθώς ᾿Εκεῖνος ἁγνός ἐστι» (ἅγιος ᾿Ιωάννης Θεολόγος). Λέγοντας ἁγνότητα ἐννοοῦμε ὄχι μόνο τή σωματική ἀπό πλευρᾶς σαρκικῶν μολυσμῶν καθαρότητα, ἀλλ’ ὅλη τήν ἐγκάρδια στροφή τοῦ ἀνθρώπου, ψυχῆς καί σώματος, πρός τόν Χριστό, γεγονός πού σημαίνει καί πάλι·
(1) ὡς πρός τόν Θεό· πίστη καί ἀγάπη,
(2) ὡς πρός τόν συνάνθρωπο· ἀγάπη καί ὑπομονή,
(3) ὡς πρός τόν ἑαυτό μας· ταπείνωση καί σωφροσύνη καί ἐγκράτεια.
4. Μ’ αὐτόν τόν τρόπο ὁ πιστός ἄνθρωπος γίνεται κατοικητήριο τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ καί φθάνει στό σημεῖο νά γίνεται καί ἀληθινός θεολόγος. Δηλ. ζεῖ τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ καί καθοδηγεῖται μέ τό φωτισμό τοῦ Θεοῦ στήν πορεία του πάνω σ’ αὐτήν τή γῆ, ἔχοντας ὀρθή γνώση καί γιά τόν Θεό καί γιά τό συνάνθρωπο καί γιά τόν κόσμο ὅλο. Μᾶς ἐπισημαίνει τήν πραγματικότητα αὐτή μεταξύ τῶν ἄλλων καί ὁ ἅγιος τῆς Σαρακοστῆς, ὁ ἅγιος ᾿Ιωάννης τῆς Κλίμακος· «Τέλος ἁγνείας, θεολογίας ὑπόθεσις» λέει. Τότε δηλ. ὁ ἄνθρωπος ἀρχίζει νά θεολογεῖ σωστά, ὅταν φθάνει στό τέλος τῆς ἁγνότητας. Κι ἁγνότητα σημαίνει, ὅπως εἴπαμε, ὀρθή στάση ζωῆς, κατά τό πρότυπο τοῦ Κυρίου μας ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ.
Το βιβλίο «Ὦ Πανύμνητε Μῆτερ"
τοῦ π. Γεωργίου Δορμπαράκη
(τηλ.: 210 9310605).
