Πρώτος ομιλητής ήταν ο Πρωτ. Δημήτριος Κουτσούρης, Καθηγητής της Ανωτάτης Εκκλ/κής Ακαδημίας Αθηνών, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα «Βίος και Θεολογική συμβολή του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά». Κατ’ αρχάς, ο ομιλητής περιέγραψε τις προϋποθέσεις της Θεολογίας του Αγίου Πατρός, οι οποίες είναι το οικογενειακό του περιβάλλον, όπου έζησε και γνώρισε εμπειρικά την παράδοση της Εκκλησίας, η θύραθεν παιδεία του, την οποία ο απέκτησε στην Κωνσταντινούπολη και αντιπροσώπευε ό,τι καλύτερο μπορούσε να δώσει το ανθρώπινο πνεύμα, η πνευματική παιδεία, η οποία καθόρισε τηζωή του, ο μοναχισμός και η χριστιανική άσκηση, που έγιναν το συγκλονιστικότερο σχολείο για εκείνον.
Κατόπιν, ο π. Δημήτριος αναφέρθηκε στα Θεολογικά έργα του Αγίου Γρηγορίου, «τα Ηθικά, Νηπτικά και Αντιρρητικά Συγγράμματα, καθώς και το πλήθος των Ομιλιών του, που συνιστούν σημαντικό στοιχείο πνευματικής κληρονομιάς», μέσα από τα οποία πηγάζει η αντίληψη του Αγίου για την «Θεολογία ως Θεοπτία, με την οποία συμπίπτει και την προϋποθέτει».Αναφέρθηκε στις θέσεις του Αγίου Γρηγορίου για την «Αποδεικτική Θεολογία – Αποφατική και Καταφατική – καθώς και στην Διαλεκτική Θεολογία, που συνιστά την απολυτοποίηση της θύραθεν σοφίας»
Ακολούθως, ο ομιλητής αναφέρθηκε στις προϋποθέσεις της αληθινής εμπειρίας του Θεού, κατά τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, που είναι α) η δυνατότητα του ανθρώπου να γίνεται σύσσωμος Χριστού, που επετεύχθη με την Θεία Ενανθρώπιση, β) η κάθαρση και απάθεια, που είναι αναγκαίες για την αληθινή γνώση, γ) το μεταμορφωμένο σώμα, που επιτυγχάνεται διά της προσευχής, δ) η καρδιά, ως θρόνος του νου, ε) η διάκριση ουσίας και ενεργείας στον άκτιστο Θεό, στ) η θέωση, ως ενέργεια του Θεού και όχι δώρο της φύσεως και ζ) η άκτιστη χάρη, το φως της Μεταμορφώσεως.
Ολοκληρώνοντας, ο ομιλητής αναφέρθηκε στην Διακήρυξη της Αγιότητας του Αγίου Γρηγορίου και κατέληξε ως εξής: «Η πραότητα και η ταπεινότητα της ψυχής, το κατανυκτικό και νηπτικό πνεύμα και η συνεχής μυστηριακή ζωή ανέδειξαν τον Άγιο Γρηγόριο Παλαμά θεοειδή θεολόγο, χρυσολόγο, θαύμα της οικουμένης, νέο άνθρωπο, περιπόθητη κεφαλή, δόξα των μοναζόντων, κράτος της ησυχίας, καλλώπισμα των Πατέρων και θεολόγων, αναίμακτο ζηλωτή των ομολογητών και μαρτύρων, υπέρμαχο της ευσεβείας, αναιρέτη παντοδαπών αιρέσεων, φύλακα και προστάτη της Εκκλησίας, γνώμονα της θεολογίας και κανόνα δογμάτων»
Δεύτερος ομιλητής ήταν ο Αρχιμ. Εφραίμ Τριανταφυλλόπουλος, Πρωτοσύγκελλος της Ιεράς Μητροπόλεως Σισανίου & Σιατίστης, ο οποίος μίλησε με θέμα «Ο ησυχασμός χθες και σήμερα: η γνήσια πνευματική ζωή και η θέση της προσευχής».Ο ομιλητής σημείωσε ότι «σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά και περισσότερο από κάθε άλλον Άγιο, είναι επίκαιρος ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς. Υπογραμμίζει, διά των κειμένων του και υποδεικνύει, διά των βιωμάτων του, το αληθές, το απλανές, το υγιές…»
Αναφερόμενος στην Ησυχαστική Θεολογία του Αγίου, σημείωσε ότι «με αυτήν εγκαταλείπεται ο ανορθόδοξος και απάνθρωπος actus purus, ιδέα που είχε επηρεάσει πολλούς εκ των συντηρητικών και στην καθ’ ημάς Ανατολή και επανευαγγελίζονται στην Εκκλησία οι άκτιστες ενέργειες της Θεοποιού Χάριτος. Δεν είχε απολύτως κανένα νόημα ένας Θεός απρόσιτος και αμέθεκτος, σε σημείο κάθε επαφή με τα πλάσματά Του να θεωρείται αδιανόητη∙ ένας Θεός που εξωθείται πέρα από κάθε δυνατότητα ουσιώδους ενεργείας του μέσα στον κόσμο κι αναγκάζεται από μακριά να χρησιμοποιεί κτιστές χάριτες. Αυτός που αρνείται την ύπαρξη ουσιωδών ακτίστων ενεργειών του Θεού, μένει ψυχρός, ανέραστος, κατηφής, αισθανόμενος το Θεό απόντα. Είναι καταδικασμένος να ζει μέσα σε φυσικούς όρους που έκτακτα διασπώνται για να του μεταφερθεί η Χάρη…»
Στη συνέχεια ο π. Εφραίμ μίλησε για την ησυχαστική διάσταση της Ιερατικής ζωής, όπως την προβάλλει ο Άγιος Γρηγόριος, με το βίο του, που συχνά λησμονείται: «Δυστυχώς, κληρικοί και λαϊκοί σήμερα εξαντλούμαστε σε μια υστερία έξωθεν καλών έργων και κηρυγμάτων, αμελώντας την εσωτερική ζωή, με αποτέλεσμα να «χανόμαστε» μέσα στη δράση. Θαυμάζουμε το κοινωνικό έργο των Μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας, αλλά «λανθάνει» της προσοχής μας, ότι θεμέλιό του είχε ολονύκτιες δακρύβρεκτες δεήσεις και προσευχές. Αυτό που φαίνεται μάς εντυπωσιάζει και θέλουμε να το μιμηθούμε, εκείνο που είναι κοπιαστικό και δύσκολο θέλουμε να το αγνοούμε, διότι μάς στοιχίζει»
Σε άλλο σημείο της ομιλίας του επεσήμανε ότι «ο παλαμικός άνθρωπος οφείλει, σαν άνθρωπος της Παράδοσης, άνθρωπος του Χριστού, να περιπτύσσεται, με άκρα ευγένεια, κάθε ανθρώπινο πλάσμα ή άλλο δημιούργημα και επιπλέον να προσλαμβάνει εν Χριστώ κάθε όψη του πολιτισμού, κάθε πολιτιστικό επίτευγμα… Να μη διαγράφει ανεξέταστα και αλαζονικά, δίκην αλαθήτου και να διαλέγεται με την εποχή του. Αν δε μπορεί, ας αφήσει σε άλλους αυτή τη Θεόσδοτη διακονία…»
Ο π. Εφραίμ επέμεινε στην αξία της προσευχής, ως βάση της Ιερατικής διακονίας, όπως προκύπτει από την ζωή του Αγίου Γρηγορίου: «Η προσευχή είναι βασικός παράγοντας και στύλος του όλου πνευματικού οικοδομήματος της ψυχής μας. Αλλά και το έργο, που θα κάνουμε μέσα στον εαυτό μας, μέσα στην οικογένειά μας ή την πνευματική, ενοριακή, ποιμαντική κοινότητα, θα πηγαίνει καλά, μόνον όταν προσευχόμαστε πολύ… Η προσευχή είναι πνευματική εργασία, κατά την οποία πρέπει ο καθένας από εμάς να ταπεινωθεί, να συντριβεί, να στενάξει, να κλάψει. Γιατί η προσευχή ταπεινώνει τη διάνοια, συντρίβει την υπερηφάνεια, σταυρώνει την ματαιοδοξία και υπογράφει τη μέχρι τώρα πνευματική μας χρεοκοπία. Όλα αυτά, όμως, είναι δύσκολα. Πολύ δύσκολα τα σηκώνει ο εγωιστής εαυτός μας…»
Ολοκλη
Ακολούθως, ο ομιλητής αναφέρθηκε στις προϋποθέσεις της αληθινής εμπειρίας του Θεού, κατά τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, που είναι α) η δυνατότητα του ανθρώπου να γίνεται σύσσωμος Χριστού, που επετεύχθη με την Θεία Ενανθρώπιση, β) η κάθαρση και απάθεια, που είναι αναγκαίες για την αληθινή γνώση, γ) το μεταμορφωμένο σώμα, που επιτυγχάνεται διά της προσευχής, δ) η καρδιά, ως θρόνος του νου, ε) η διάκριση ουσίας και ενεργείας στον άκτιστο Θεό, στ) η θέωση, ως ενέργεια του Θεού και όχι δώρο της φύσεως και ζ) η άκτιστη χάρη, το φως της Μεταμορφώσεως.
Ολοκληρώνοντας, ο ομιλητής αναφέρθηκε στην Διακήρυξη της Αγιότητας του Αγίου Γρηγορίου και κατέληξε ως εξής: «Η πραότητα και η ταπεινότητα της ψυχής, το κατανυκτικό και νηπτικό πνεύμα και η συνεχής μυστηριακή ζωή ανέδειξαν τον Άγιο Γρηγόριο Παλαμά θεοειδή θεολόγο, χρυσολόγο, θαύμα της οικουμένης, νέο άνθρωπο, περιπόθητη κεφαλή, δόξα των μοναζόντων, κράτος της ησυχίας, καλλώπισμα των Πατέρων και θεολόγων, αναίμακτο ζηλωτή των ομολογητών και μαρτύρων, υπέρμαχο της ευσεβείας, αναιρέτη παντοδαπών αιρέσεων, φύλακα και προστάτη της Εκκλησίας, γνώμονα της θεολογίας και κανόνα δογμάτων»
Δεύτερος ομιλητής ήταν ο Αρχιμ. Εφραίμ Τριανταφυλλόπουλος, Πρωτοσύγκελλος της Ιεράς Μητροπόλεως Σισανίου & Σιατίστης, ο οποίος μίλησε με θέμα «Ο ησυχασμός χθες και σήμερα: η γνήσια πνευματική ζωή και η θέση της προσευχής».Ο ομιλητής σημείωσε ότι «σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά και περισσότερο από κάθε άλλον Άγιο, είναι επίκαιρος ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς. Υπογραμμίζει, διά των κειμένων του και υποδεικνύει, διά των βιωμάτων του, το αληθές, το απλανές, το υγιές…»
Αναφερόμενος στην Ησυχαστική Θεολογία του Αγίου, σημείωσε ότι «με αυτήν εγκαταλείπεται ο ανορθόδοξος και απάνθρωπος actus purus, ιδέα που είχε επηρεάσει πολλούς εκ των συντηρητικών και στην καθ’ ημάς Ανατολή και επανευαγγελίζονται στην Εκκλησία οι άκτιστες ενέργειες της Θεοποιού Χάριτος. Δεν είχε απολύτως κανένα νόημα ένας Θεός απρόσιτος και αμέθεκτος, σε σημείο κάθε επαφή με τα πλάσματά Του να θεωρείται αδιανόητη∙ ένας Θεός που εξωθείται πέρα από κάθε δυνατότητα ουσιώδους ενεργείας του μέσα στον κόσμο κι αναγκάζεται από μακριά να χρησιμοποιεί κτιστές χάριτες. Αυτός που αρνείται την ύπαρξη ουσιωδών ακτίστων ενεργειών του Θεού, μένει ψυχρός, ανέραστος, κατηφής, αισθανόμενος το Θεό απόντα. Είναι καταδικασμένος να ζει μέσα σε φυσικούς όρους που έκτακτα διασπώνται για να του μεταφερθεί η Χάρη…»
Σε άλλο σημείο της ομιλίας του επεσήμανε ότι «ο παλαμικός άνθρωπος οφείλει, σαν άνθρωπος της Παράδοσης, άνθρωπος του Χριστού, να περιπτύσσεται, με άκρα ευγένεια, κάθε ανθρώπινο πλάσμα ή άλλο δημιούργημα και επιπλέον να προσλαμβάνει εν Χριστώ κάθε όψη του πολιτισμού, κάθε πολιτιστικό επίτευγμα… Να μη διαγράφει ανεξέταστα και αλαζονικά, δίκην αλαθήτου και να διαλέγεται με την εποχή του. Αν δε μπορεί, ας αφήσει σε άλλους αυτή τη Θεόσδοτη διακονία…»
Ο π. Εφραίμ επέμεινε στην αξία της προσευχής, ως βάση της Ιερατικής διακονίας, όπως προκύπτει από την ζωή του Αγίου Γρηγορίου: «Η προσευχή είναι βασικός παράγοντας και στύλος του όλου πνευματικού οικοδομήματος της ψυχής μας. Αλλά και το έργο, που θα κάνουμε μέσα στον εαυτό μας, μέσα στην οικογένειά μας ή την πνευματική, ενοριακή, ποιμαντική κοινότητα, θα πηγαίνει καλά, μόνον όταν προσευχόμαστε πολύ… Η προσευχή είναι πνευματική εργασία, κατά την οποία πρέπει ο καθένας από εμάς να ταπεινωθεί, να συντριβεί, να στενάξει, να κλάψει. Γιατί η προσευχή ταπεινώνει τη διάνοια, συντρίβει την υπερηφάνεια, σταυρώνει την ματαιοδοξία και υπογράφει τη μέχρι τώρα πνευματική μας χρεοκοπία. Όλα αυτά, όμως, είναι δύσκολα. Πολύ δύσκολα τα σηκώνει ο εγωιστής εαυτός μας…»
Ολοκλη
ρώνοντας την εισήγησή του, ο π. Εφραίμ αναφέρθηκε στο οικογενειακό περιβάλλον του Αγίου, για να εντοπίσει την ανάγκη μίας «ποιμαντικής της οικογένειας, που είναι σήμερα περισσότερο απαραίτητη από ποτέ. Το σημαντικό είναι ότι η οικογένεια του Αγίου τηρούσε ένα Ησυχαστικό τυπικό εν μέσω πολλών θορύβων και υποχρεώσεων. Σήμερα, που το οικογενειακό περιβάλλον διασχίζουν και αλλοιώνουν οι νοσογόνες επιρροές των ΜΜΕ, είναι ζωτικής σημασίας να δοθεί μία έμφαση στην προσευχή… και η αρχή πρέπει να γίνει από την Ιερατική οικογένεια, με πρώτο παράδειγμα τους ίδιους τους Ιερείς»
Ακολούθησε διάλογος, με τη συμμετοχή πολλών κληρικών και την Σύναξη έκλεισε ο Σεβ. Μητροπολίτης Δημητριάδος κ. Ιγνάτιος
