Πώς επιβιώνει ο Ελληνισμός σε δύσκολες περιόδους; Από που αντλούν οι Έλληνες διδάγματα κοινωνικής αλληλεγγύης σε εποχές κρίσης ή υποδούλωσης; Ποια η πολιτιστική, εκπαιδευτική και φιλανθρωπική δράση της Ορθόδοξης Εκκλησίας κατά τη διάρκεια των αιώνων; Αυτά και πολλά άλλα ερωτήματα απαντήθηκαν από εκλεκτούς επιστήμονες κατά το Β΄ Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, το οποίο πραγματοποιήθηκε στο Διορθόδοξο Κέντρο της Μονής Πεντέλης, στις 22 και 23 Νοεμβρίου. Εντάσσεται στη σειρά δέκα Συνεδρίων που ανέλαβε να οργανώσει η Ειδική Συνοδική Επιτροπή Πολιτιστικής Ταυτότητος, ένα κάθε χρόνο, ώστε το δέκατο να συμπέσει με τα 200 χρόνια από τη Μεγάλη Ελληνική Επανάσταση (1821-2021).
Το φετινό συνέδριο είχε τίτλο: «Η ζωή των υποδούλων Ελλήνων επί Τουρκοκρατίας: Καταπίεση- Κοινοτισμός- Πᾳιδεία». Στην πρώτη ενότητα στην οποία παρέστη και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος, ακούσαμε πώς διατηρήθηκε η συνείδηση της ελληνικής συνέχειας και πώς η Ορθοδοξία συνδέεται άρρηκτα με την εθνική μας ταυτότητα. Ρωμηοί, Γραικοί και Έλληνες είναι τα τρία ονόματα του Γένους, τα οποία εναλλάσσονται στις γραπτές πηγές και ουσιαστικά δεν διαφέρουν μεταξύ τους. Άλλωστε και στην Ιλιάδα του Ομήρου οι Έλληνες πάλι με τρία ονόματα αναφέρονται: Αχαιοί, Δαναοί και Αργείοι. Σημασία δεν έχουν τα ονόματα, αλλά η συνείδηση. Οι ομιλητές απέδειξαν ότι και οι κληρικοί ιεροκήρυκες και οι λόγιοι συγγραφείς και ο απλός λαός είχαν συνείδηση ιστορικής ενότητος. Οι αρχαίοι ζουν μέσα στα κηρύγματα, στα μαθήματα, στις διηγήσεις της Φυλλάδας του Μεγαλέξανδρου.
Από το 1204 όταν οι Φράγκοι καταλαμβάνουν την Κωνσταντινούπολη αναπτύσσεται η Μεγάλη Ιδέα της απελευθερώσεως όλων των ελληνικών εδαφών. Η Ιδέα ανδρώνεται μετά την Άλωση από τους Τούρκους το 1453 και αποκρυσταλλώνεται φραστικά το 1844 με την ιστορική ομιλία του Ιωάννη Κωλέττη στη Βουλή των Ελλήνων. Η συνείδηση ότι είναι απόγονοι της Αρχαίας Ελλάδος και του Βυζαντίου κράτησε όρθιους τους προγόνους μας κατά τα σκοτεινά χρόνια της δουλείας.
Στη δεύτερη ενότητα μάθαμε για τις μορφές της καταπιέσεως και τον ρόλο της Εκκλησίας στη διατήρηση της ελληνικότητος. Τότε όποιος χανόταν για την Ορθοδοξία χανόταν και για τον Ελληνισμό. Τα παιδιά του παιδομαζώματος γίνονταν γενίτσαροι και τούρκευαν στη ψυχή και στο πνεύμα. Ξεχνούσαν την ελληνορθόδοξη καταγωγή τους ή στην καλύτερη περίπτωση αποκτούσαν μία ουδέτερη εθνική συνείδηση. Όποιος εξισλαμιζόταν «τούρκευε». Το Οικουμενικό Πατριαρχείο αγωνίσθηκε να ισορροπήσει μεταξύ της Οικουμενικότητας της Ορθοδοξίας και της ανάγκης των Ελλήνων να αποκτήσουν την ελευθερία τους από τους Οθωμανούς και να αντιμετωπίσουν τις προπαγάνδες του Παπισμού και του Πανσλαβισμού.
Στην Τρίτη ενότητα θυμηθήκαμε το κοινοτικό ιδεώδες της Ορθοδοξίας, την αλληλεγγύη που επικρατούσε στις περίφημες Κοινότητες των υποδούλων Ελλήνων, την επίδραση των Πατέρων της Εκκλησίας στα καταστατικά των συντεχνιών και αδελφοτήτων στην υπόδουλη Ελλάδα και στον Απόδημο Ελληνισμό, τη φιλανθρωπία των Μοναστηριών και τον εθνικό ρόλο των εμπόρων και των ναυτικών μας. Ιδιαιτέρως στις δύσκολες ημέρες μας, όπου απαιτείται μεγαλύτερη αλληλεγγύη και περισσότερη συμπαράσταση προς τον συνάνθρωπο, καλό είναι να ξαναδιαβάσουμε τον τρόπο οργανώσεως της κοινοτικής αυτοδιοικήσεως των Ορθοδόξων Ελλήνων με τον Επίσκοπο δικαστή και συντονιστή, τους εκλεγμένους δημογέροντες και το πνεύμα χριστιανικής αδελφοσύνης και κατανομής των βαρών.
Στο Συνέδριο δεν έγινε προσπάθεια να επιβληθεί άνωθεν μία και μοναδική ερμηνεία των γεγονότων υπό το πρίσμα της Εκκλησίας. Εκλήθησαν άνθρωποι διαφόρων αντιλήψεων και κοσμοθεωριών, χωρίς όμως ακρότητες και σκόπιμες διαστρεβλώσεις των γεγονότων. Αντιθέτως σε συνέδρια ή έντυπα των δήθεν προοδευτικών παρατηρεί κανείς μονοφωνία και μονομέρεια καθώς και συστηματική φίμωση κάθε αντίθετης απόψεως. Τα Πρακτικά του περσινού Συνεδρίου έχουν ήδη εκδοθεί και βρίσκονται στη διάθεση των ερευνητών.
Το φετινό συνέδριο είχε τίτλο: «Η ζωή των υποδούλων Ελλήνων επί Τουρκοκρατίας: Καταπίεση- Κοινοτισμός- Πᾳιδεία». Στην πρώτη ενότητα στην οποία παρέστη και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος, ακούσαμε πώς διατηρήθηκε η συνείδηση της ελληνικής συνέχειας και πώς η Ορθοδοξία συνδέεται άρρηκτα με την εθνική μας ταυτότητα. Ρωμηοί, Γραικοί και Έλληνες είναι τα τρία ονόματα του Γένους, τα οποία εναλλάσσονται στις γραπτές πηγές και ουσιαστικά δεν διαφέρουν μεταξύ τους. Άλλωστε και στην Ιλιάδα του Ομήρου οι Έλληνες πάλι με τρία ονόματα αναφέρονται: Αχαιοί, Δαναοί και Αργείοι. Σημασία δεν έχουν τα ονόματα, αλλά η συνείδηση. Οι ομιλητές απέδειξαν ότι και οι κληρικοί ιεροκήρυκες και οι λόγιοι συγγραφείς και ο απλός λαός είχαν συνείδηση ιστορικής ενότητος. Οι αρχαίοι ζουν μέσα στα κηρύγματα, στα μαθήματα, στις διηγήσεις της Φυλλάδας του Μεγαλέξανδρου.
Από το 1204 όταν οι Φράγκοι καταλαμβάνουν την Κωνσταντινούπολη αναπτύσσεται η Μεγάλη Ιδέα της απελευθερώσεως όλων των ελληνικών εδαφών. Η Ιδέα ανδρώνεται μετά την Άλωση από τους Τούρκους το 1453 και αποκρυσταλλώνεται φραστικά το 1844 με την ιστορική ομιλία του Ιωάννη Κωλέττη στη Βουλή των Ελλήνων. Η συνείδηση ότι είναι απόγονοι της Αρχαίας Ελλάδος και του Βυζαντίου κράτησε όρθιους τους προγόνους μας κατά τα σκοτεινά χρόνια της δουλείας.
Στη δεύτερη ενότητα μάθαμε για τις μορφές της καταπιέσεως και τον ρόλο της Εκκλησίας στη διατήρηση της ελληνικότητος. Τότε όποιος χανόταν για την Ορθοδοξία χανόταν και για τον Ελληνισμό. Τα παιδιά του παιδομαζώματος γίνονταν γενίτσαροι και τούρκευαν στη ψυχή και στο πνεύμα. Ξεχνούσαν την ελληνορθόδοξη καταγωγή τους ή στην καλύτερη περίπτωση αποκτούσαν μία ουδέτερη εθνική συνείδηση. Όποιος εξισλαμιζόταν «τούρκευε». Το Οικουμενικό Πατριαρχείο αγωνίσθηκε να ισορροπήσει μεταξύ της Οικουμενικότητας της Ορθοδοξίας και της ανάγκης των Ελλήνων να αποκτήσουν την ελευθερία τους από τους Οθωμανούς και να αντιμετωπίσουν τις προπαγάνδες του Παπισμού και του Πανσλαβισμού.
Στην Τρίτη ενότητα θυμηθήκαμε το κοινοτικό ιδεώδες της Ορθοδοξίας, την αλληλεγγύη που επικρατούσε στις περίφημες Κοινότητες των υποδούλων Ελλήνων, την επίδραση των Πατέρων της Εκκλησίας στα καταστατικά των συντεχνιών και αδελφοτήτων στην υπόδουλη Ελλάδα και στον Απόδημο Ελληνισμό, τη φιλανθρωπία των Μοναστηριών και τον εθνικό ρόλο των εμπόρων και των ναυτικών μας. Ιδιαιτέρως στις δύσκολες ημέρες μας, όπου απαιτείται μεγαλύτερη αλληλεγγύη και περισσότερη συμπαράσταση προς τον συνάνθρωπο, καλό είναι να ξαναδιαβάσουμε τον τρόπο οργανώσεως της κοινοτικής αυτοδιοικήσεως των Ορθοδόξων Ελλήνων με τον Επίσκοπο δικαστή και συντονιστή, τους εκλεγμένους δημογέροντες και το πνεύμα χριστιανικής αδελφοσύνης και κατανομής των βαρών.
Στο Συνέδριο δεν έγινε προσπάθεια να επιβληθεί άνωθεν μία και μοναδική ερμηνεία των γεγονότων υπό το πρίσμα της Εκκλησίας. Εκλήθησαν άνθρωποι διαφόρων αντιλήψεων και κοσμοθεωριών, χωρίς όμως ακρότητες και σκόπιμες διαστρεβλώσεις των γεγονότων. Αντιθέτως σε συνέδρια ή έντυπα των δήθεν προοδευτικών παρατηρεί κανείς μονοφωνία και μονομέρεια καθώς και συστηματική φίμωση κάθε αντίθετης απόψεως. Τα Πρακτικά του περσινού Συνεδρίου έχουν ήδη εκδοθεί και βρίσκονται στη διάθεση των ερευνητών.
ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ της 26.11.2013.
