῾Πιστός ὁ λόγος καί πάσης ἀποδοχῆς ἄξιος᾽ (Α´ Τιμ. 4, 9)
α. Βαρυσήμαντα τά λόγια τοῦ ἀποστόλου Παύλου πρός τόν μαθητή καί συνεργάτη του Τιμόθεο, μέ τά ὁποῖα τόν προτρέπει νά μελετᾶ καί νά ἐφαρμόζει ὅ,τι ἔμαθε ἀπό αὐτόν σχετικά μέ τήν ἐν Χριστῷ πίστη καί ζωή ἔτσι ὥστε νά ἀποτελεῖ ζωντανό παράδειγμα χριστιανοῦ γιά τούς ὑπόλοιπους πιστούς, ἀνεξάρτητα ἀπό τή νεανική του ἡλικία. Κι αὐτά μάλιστα πού ὁ Τιμόθεος θά ζεῖ ἐν Χριστῷ, προκόπτοντας πνευματικά, καλεῖται ὡς ἀπόστολος κι αὐτός νά τά κηρύσσει καί νά τά διδάσκει, προκειμένου νά προφυλάσσει τούς πιστούς ἀπό ὅ,τι φαντασιῶδες καί μυθικό ἀναπτύσσεται ἀπό διδασκάλους πλανεμένους καί ὑποταγμένους σέ δαιμονικά πνεύματα. ῾Ο χαρακτηρισμός μάλιστα τοῦ λόγου τοῦ ἀποστόλου ὡς ῾πιστοῦ καί ἀξίου πάσης ἀποδοχῆς᾽, δηλαδή ὡς λόγου ἀξιόπιστου καί ἄξιου νά τόν ἀποδεχθεῖ κανείς μέ ὅλη του τήν καρδιά, δηλώνει ἀκόμη πιό ἔντονα τή σημασία του.
β. 1. ῾Ο ἀπόστολος Παῦλος λοιπόν τονίζει μ᾽ ἕναν ἀπόλυτο τρόπο αὐτό πού ἀποτελεῖ τό πιό καίριο στοιχεῖο γιά τή ζωή τοῦ Τιμοθέου καί κάθε βεβαίως χριστιανοῦ: ὅτι ἡ εὐσέβεια, δηλαδή ἡ κατά Χριστόν πίστη καί ζωή, εἶναι ὅ,τι πιό ὠφέλιμο γιά τόν πιστό, ἀφοῦ τόν κάνει νά ζεῖ ἀληθινά καί ἐδῶ στόν κόσμο τοῦτο, ἀλλά καί αἰωνίως. ῾Ἡ εὐσέβεια πρός πάντα ὠφέλιμός ἐστιν, ἐπαγγελίας ἔχουσα ζωῆς τῆς νῦν καί τῆς μελλούσης᾽. Κι αἰτία γι᾽ αὐτό εἶναι τό γεγονός ὅτι αὐτή ἡ πίστη δέν εἶναι καρπός μίας ἀναζήτησης τοῦ ἀνθρώπου, ἑπομένως μία μυθοπλασία ἤ μία πλάνη δαιμονική, ἀλλά τό ἴδιο τό μυστήριο τῆς ἀποκάλυψης τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ, ὁ ῾Οποῖος φανερώθηκε ὡς ἄνθρωπος, τό Πνεῦμα τό ῞Αγιον ἀπέδειξε ποιός ἦταν, φανερώθηκε στούς ἀγγέλους, κηρύχθηκε στά ἔθνη, Τόν πίστεψε ὁ κόσμος, ἀναλήφθηκε μέ δόξα. Μέ τά ἴδια τά λόγια τοῦ ἀποστόλου: ῾῾Ομολογουμένως μέγα ἐστί τό τῆς εὐσεβείας μυστήριον· Θεός ἐφανερώθη ἐν σαρκί, ἐδικαιώθη ἐν Πνεύματι, ὤφθη ἀγγέλοις, ἐκηρύχθη ἐν ἔθνεσιν, ἐπιστεύθη ἐν κόσμῳ, ἀνελήφθη ἐν δόξῃ᾽.
2. Κι εἶναι ἐξόχως σημαντικές δύο παρατηρήσεις πάνω στά λόγια τοῦ ἀποστόλου πρός τόν Τιμόθεο. Πρῶτον, ὅτι ἡ εὐσέβεια αὐτή, ῾ἡ πρός πάντα ὠφέλιμος᾽, ἔχει ἄμεση ἀναφορά στή ζωή τοῦ Τιμοθέου, δέν πρόκειται δηλαδή γιά μία ἰδεολογική τοποθέτηση ἀφοῦ τόν καλεῖ ἀφενός νά γυμνάζεται σ᾽ αὐτήν καί νά τήν ἐξασκεῖ στή ζωή του (῾γύμναζε σεαυτόν πρός εὐσέβειαν᾽), ἀφετέρου ἀδιάκοπα νά τόν μελετᾶ καί νά παραμένει σ᾽ αὐτήν μέ ὅλη του τήν ὕπαρξη (῾ταῦτα μελέτα, ἐν τούτοις ἴσθι᾽), κατά συνέπεια ἡ εὐσέβεια θεωρεῖται ὡς βίωμα πίστης καί τρόπος ζωῆς πάνω στό θέλημα τοῦ Θεοῦ· δεύτερον, ὅτι ὡς ῾λόγος πάσης ἀποδοχῆς ἄξιος᾽ δέν γνωρίζει ἐκπτώσεις καί ἀμφισβητήσεις. Μέ ἄλλα λόγια μπροστά στό γεγονός τοῦ ἀποκεκαλυμμένου Θεοῦ ἐν Χριστῷ καί τοῦ τρόπου ζωῆς πού ἔφερε, ἡ μόνη στάση γιά τόν ἄνθρωπο εἶναι ἡ ἀνεπιφύλακτη ἀποδοχή Του καί ἡ ἐν μετανοίᾳ προσαρμογή τῆς ζωῆς αὐτοῦ στό ἅγιο θέλημά Του. ῾Η ὅποια ἐπιφύλαξη τοῦ ἀνθρώπου ἤ ἡ ὅποια τυχόν ὑποβάθμιση ἀπό αὐτόν πτυχῶν τῆς μυστηριακῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ ὁδηγεῖ σέ ἀλλοίωση τῆς πίστης καί διαστρέβλωση τῆς ἴδιας τῆς ζωῆς.
3. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ὅμως προχωρεῖ ἀκόμη περισσότερο. ῎Οχι μόνο ἐπιβεβαιώνει στόν Τιμόθεο τό σωτηριῶδες γιά τόν ἄνθρωπο περιεχόμενο τῆς εὐσέβειας ὡς τῆς ἐλπίδας στόν ζωντανό Θεό πού εἶναι Σωτήρας ὅλων τῶν ἀνθρώπων, μάλιστα τῶν πιστῶν, ἀλλά καί προσδιορίζει ὅτι ἡ ζωή στήν ὁποία ἡ κατά Χριστόν πίστη καλεῖ εἶναι μία ζωή κόπων καί ὀνειδισμοῦ. Ἡ ζωή τοῦ ἴδιου τοῦ ἀποστόλου, ὅπως καί τῶν ὑπολοίπων ἀποστόλων αὐτό ἀποδεικνύει. ῾Εἰς τοῦτο γάρ καί κοπιῶμεν καί ὀνειδιζόμεθα, ὅτι ἠλπίκαμεν ἐπί Θεῷ ζῶντι, ὅς ἐστι σωτήρ πάντων ἀνθρώπων, μάλιστα πιστῶν᾽. ῎Ετσι ὁ ἀπόστολος μέ τόν ἀμεσότερο τρόπο καθιστᾶ φανερό στόν μαθητή του ὅτι ἡ πίστη στόν Χριστό ὄχι μόνο δέν ἔχει θεωρητικό χαρακτήρα – κάτι τέτοιο ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ ὡς γνωστόν τό στηλιτεύει καί τό θεωρεῖ δαιμονική κατάσταση - ἀλλά ὑπάρχει καί ὑφίσταται οὐσιαστικά ὡς συσταύρωση μέ τόν Χριστό, πορεία ἐπί τά ἴχνη ᾽Εκείνου. Τό ῾κοπιῶμεν καί ὀνειδιζόμεθα᾽ μέ ἄλλα λόγια πού σημειώνει καί πού τό ἐπαναλαμβάνει μάλιστα πολλές φορές καί σέ ἄλλες του ἐπιστολές, ἀποτελεῖ διαφορετική διατύπωση τοῦ ῾Χριστῷ συνεσταύρωμαι, ζῶ δέ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δέ ἐν ἐμοί Χριστός᾽, ὅπως καί φωτίζει τήν ἄλλη προτροπή του στόν Τιμόθεο ῾νά κακοπαθεῖ ὡς καλός στρατιώτης ᾽Ιησοῦ Χριστοῦ᾽.
4. ῾Ο ἀπόστολος Παῦλος ὅμως θέλει νά εἶναι ξεκάθαρος. Γνωρίζει τίς παγίδες τοῦ Πονηροῦ, ὅπως βεβαίως καί τή φυσική φορά τοῦ ἀνθρώπου πρός τήν ἀμέλεια, ἰδίως τοῦ νέου ἀνθρώπου. Γι᾽ αὐτό καί σάν πατέρας πρός τό παιδί του τοῦ ὑπενθυμίζει νά μή χαλαρώνει τόν πνευματικό του ἀγώνα. ῾Η χαλάρωση σημαίνει τήν ἴδια στιγμή ὀπισθοχώρηση, πού σημαίνει ὅτι ὁ Τιμόθεος, καί μάλιστα μέ τίς αὐξημένες ὑποχρεώσεις του ὡς ἀποστόλου καί αὐτοῦ, εἶναι ὑποχρεωμένος νά βρίσκεται σέ ἀδιάκοπη νήψη καί πνευματική ἐγρήγορση καί ὡς πρός τόν ἑαυτό του καί ὡς πρός τή διακονία του πρός τούς ἄλλους. Οἱ προτροπές τοῦ ἁγίου Παύλου σέ χρόνο ἐνεστώτα αὐτό ἀκριβῶς δηλώνουν: ῾παράγγελλε ταῦτα καί δίδασκε᾽, ῾τύπος γίνου τῶν πιστῶν᾽, ῾πρόσεχε τῇ ἀναγνώσει, τῇ παρακλήσει, τῇ διδασκαλίᾳ᾽, ῾μή ἀμέλει τοῦ ἐν σοί χαρίσματος᾽, ῾ταῦτα μελέτα, ἐν τούτοις ἴσθι᾽. Κι ὅλα αὐτά μέ σκοπό νά κρατάει ἀνοιχτή τή σχέση του μέ τόν Κύριο, πού θά πεῖ νά αὐξάνει στή χάρη τοῦ Θεοῦ καί νά προκόπτει κατά Χριστόν, γεγονός πού θά ἀντανακλᾶ καί στούς ὑπολοίπους πιστούς. ῾῞Ινα σου ἡ προκοπή φανερά ᾖ ἐν πᾶσι᾽.
γ. Σέ μία ἐποχή σάν τή σημερινή πληθωριστικοῦ λόγου, ἀνόητου καί χωρίς κανένα πνευματικό ἀντίκρυσμα τίς περισσότερες φορές, κι ἀκόμη χειρότερα δαιμονικοῦ καί πλανεμένου λόγω τῶν πολλῶν αἱρέσεων καί παραθρησκευτικῶν φαινομένων, ἡ δήλωση τοῦ ἀποστόλου Παύλου περί τοῦ λόγου του ὡς ἀξιόπιστου καί πάσης ἀποδοχῆς ἀξίου πρέπει νά μᾶς ἀφυπνίσει. Γιατί ἀναφέρεται σ᾽ ᾽Εκεῖνον πού συνιστᾶ τήν πηγή κάθε λόγου ἀληθινοῦ, τοῦ Λόγου τῆς ζωῆς ᾽Ιησοῦ Χριστοῦ, τοῦ Σωτήρα τοῦ κόσμου. ᾽Απαιτεῖται ὅμως πρός τοῦτο νά ἔχει κανείς ἑτοιμότητα γιά τήν ἀλήθεια καί ὦτα συνεπῶς ἀνοικτά νά ἀκούουν τόν λόγο τοῦ Θεοῦ. Κατά τή διατύπωση τοῦ ἴδιου τοῦ Κυρίου ῾ὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτω᾽. ῎Αν ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ δέν βρίσκει τίς περισσότερες φορές τήν ἀνταπόκριση πού πρέπει ἀπό τούς ἀνθρώπους, αὐτό ὀφείλεται ὄχι ἀσφαλῶς στή δύναμη τοῦ λόγου αὐτοῦ, ἀλλά στήν κυριαρχία μέσα στήν καρδιά τῶν ἀνθρώπων ξένων φωνῶν, πού δέν εἶναι ἄλλες ἀπό τίς φωνές τῶν παθῶν τους καί τῶν πονηρῶν πνευμάτων.
α. Βαρυσήμαντα τά λόγια τοῦ ἀποστόλου Παύλου πρός τόν μαθητή καί συνεργάτη του Τιμόθεο, μέ τά ὁποῖα τόν προτρέπει νά μελετᾶ καί νά ἐφαρμόζει ὅ,τι ἔμαθε ἀπό αὐτόν σχετικά μέ τήν ἐν Χριστῷ πίστη καί ζωή ἔτσι ὥστε νά ἀποτελεῖ ζωντανό παράδειγμα χριστιανοῦ γιά τούς ὑπόλοιπους πιστούς, ἀνεξάρτητα ἀπό τή νεανική του ἡλικία. Κι αὐτά μάλιστα πού ὁ Τιμόθεος θά ζεῖ ἐν Χριστῷ, προκόπτοντας πνευματικά, καλεῖται ὡς ἀπόστολος κι αὐτός νά τά κηρύσσει καί νά τά διδάσκει, προκειμένου νά προφυλάσσει τούς πιστούς ἀπό ὅ,τι φαντασιῶδες καί μυθικό ἀναπτύσσεται ἀπό διδασκάλους πλανεμένους καί ὑποταγμένους σέ δαιμονικά πνεύματα. ῾Ο χαρακτηρισμός μάλιστα τοῦ λόγου τοῦ ἀποστόλου ὡς ῾πιστοῦ καί ἀξίου πάσης ἀποδοχῆς᾽, δηλαδή ὡς λόγου ἀξιόπιστου καί ἄξιου νά τόν ἀποδεχθεῖ κανείς μέ ὅλη του τήν καρδιά, δηλώνει ἀκόμη πιό ἔντονα τή σημασία του.
β. 1. ῾Ο ἀπόστολος Παῦλος λοιπόν τονίζει μ᾽ ἕναν ἀπόλυτο τρόπο αὐτό πού ἀποτελεῖ τό πιό καίριο στοιχεῖο γιά τή ζωή τοῦ Τιμοθέου καί κάθε βεβαίως χριστιανοῦ: ὅτι ἡ εὐσέβεια, δηλαδή ἡ κατά Χριστόν πίστη καί ζωή, εἶναι ὅ,τι πιό ὠφέλιμο γιά τόν πιστό, ἀφοῦ τόν κάνει νά ζεῖ ἀληθινά καί ἐδῶ στόν κόσμο τοῦτο, ἀλλά καί αἰωνίως. ῾Ἡ εὐσέβεια πρός πάντα ὠφέλιμός ἐστιν, ἐπαγγελίας ἔχουσα ζωῆς τῆς νῦν καί τῆς μελλούσης᾽. Κι αἰτία γι᾽ αὐτό εἶναι τό γεγονός ὅτι αὐτή ἡ πίστη δέν εἶναι καρπός μίας ἀναζήτησης τοῦ ἀνθρώπου, ἑπομένως μία μυθοπλασία ἤ μία πλάνη δαιμονική, ἀλλά τό ἴδιο τό μυστήριο τῆς ἀποκάλυψης τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ, ὁ ῾Οποῖος φανερώθηκε ὡς ἄνθρωπος, τό Πνεῦμα τό ῞Αγιον ἀπέδειξε ποιός ἦταν, φανερώθηκε στούς ἀγγέλους, κηρύχθηκε στά ἔθνη, Τόν πίστεψε ὁ κόσμος, ἀναλήφθηκε μέ δόξα. Μέ τά ἴδια τά λόγια τοῦ ἀποστόλου: ῾῾Ομολογουμένως μέγα ἐστί τό τῆς εὐσεβείας μυστήριον· Θεός ἐφανερώθη ἐν σαρκί, ἐδικαιώθη ἐν Πνεύματι, ὤφθη ἀγγέλοις, ἐκηρύχθη ἐν ἔθνεσιν, ἐπιστεύθη ἐν κόσμῳ, ἀνελήφθη ἐν δόξῃ᾽.
2. Κι εἶναι ἐξόχως σημαντικές δύο παρατηρήσεις πάνω στά λόγια τοῦ ἀποστόλου πρός τόν Τιμόθεο. Πρῶτον, ὅτι ἡ εὐσέβεια αὐτή, ῾ἡ πρός πάντα ὠφέλιμος᾽, ἔχει ἄμεση ἀναφορά στή ζωή τοῦ Τιμοθέου, δέν πρόκειται δηλαδή γιά μία ἰδεολογική τοποθέτηση ἀφοῦ τόν καλεῖ ἀφενός νά γυμνάζεται σ᾽ αὐτήν καί νά τήν ἐξασκεῖ στή ζωή του (῾γύμναζε σεαυτόν πρός εὐσέβειαν᾽), ἀφετέρου ἀδιάκοπα νά τόν μελετᾶ καί νά παραμένει σ᾽ αὐτήν μέ ὅλη του τήν ὕπαρξη (῾ταῦτα μελέτα, ἐν τούτοις ἴσθι᾽), κατά συνέπεια ἡ εὐσέβεια θεωρεῖται ὡς βίωμα πίστης καί τρόπος ζωῆς πάνω στό θέλημα τοῦ Θεοῦ· δεύτερον, ὅτι ὡς ῾λόγος πάσης ἀποδοχῆς ἄξιος᾽ δέν γνωρίζει ἐκπτώσεις καί ἀμφισβητήσεις. Μέ ἄλλα λόγια μπροστά στό γεγονός τοῦ ἀποκεκαλυμμένου Θεοῦ ἐν Χριστῷ καί τοῦ τρόπου ζωῆς πού ἔφερε, ἡ μόνη στάση γιά τόν ἄνθρωπο εἶναι ἡ ἀνεπιφύλακτη ἀποδοχή Του καί ἡ ἐν μετανοίᾳ προσαρμογή τῆς ζωῆς αὐτοῦ στό ἅγιο θέλημά Του. ῾Η ὅποια ἐπιφύλαξη τοῦ ἀνθρώπου ἤ ἡ ὅποια τυχόν ὑποβάθμιση ἀπό αὐτόν πτυχῶν τῆς μυστηριακῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ ὁδηγεῖ σέ ἀλλοίωση τῆς πίστης καί διαστρέβλωση τῆς ἴδιας τῆς ζωῆς.
3. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ὅμως προχωρεῖ ἀκόμη περισσότερο. ῎Οχι μόνο ἐπιβεβαιώνει στόν Τιμόθεο τό σωτηριῶδες γιά τόν ἄνθρωπο περιεχόμενο τῆς εὐσέβειας ὡς τῆς ἐλπίδας στόν ζωντανό Θεό πού εἶναι Σωτήρας ὅλων τῶν ἀνθρώπων, μάλιστα τῶν πιστῶν, ἀλλά καί προσδιορίζει ὅτι ἡ ζωή στήν ὁποία ἡ κατά Χριστόν πίστη καλεῖ εἶναι μία ζωή κόπων καί ὀνειδισμοῦ. Ἡ ζωή τοῦ ἴδιου τοῦ ἀποστόλου, ὅπως καί τῶν ὑπολοίπων ἀποστόλων αὐτό ἀποδεικνύει. ῾Εἰς τοῦτο γάρ καί κοπιῶμεν καί ὀνειδιζόμεθα, ὅτι ἠλπίκαμεν ἐπί Θεῷ ζῶντι, ὅς ἐστι σωτήρ πάντων ἀνθρώπων, μάλιστα πιστῶν᾽. ῎Ετσι ὁ ἀπόστολος μέ τόν ἀμεσότερο τρόπο καθιστᾶ φανερό στόν μαθητή του ὅτι ἡ πίστη στόν Χριστό ὄχι μόνο δέν ἔχει θεωρητικό χαρακτήρα – κάτι τέτοιο ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ ὡς γνωστόν τό στηλιτεύει καί τό θεωρεῖ δαιμονική κατάσταση - ἀλλά ὑπάρχει καί ὑφίσταται οὐσιαστικά ὡς συσταύρωση μέ τόν Χριστό, πορεία ἐπί τά ἴχνη ᾽Εκείνου. Τό ῾κοπιῶμεν καί ὀνειδιζόμεθα᾽ μέ ἄλλα λόγια πού σημειώνει καί πού τό ἐπαναλαμβάνει μάλιστα πολλές φορές καί σέ ἄλλες του ἐπιστολές, ἀποτελεῖ διαφορετική διατύπωση τοῦ ῾Χριστῷ συνεσταύρωμαι, ζῶ δέ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δέ ἐν ἐμοί Χριστός᾽, ὅπως καί φωτίζει τήν ἄλλη προτροπή του στόν Τιμόθεο ῾νά κακοπαθεῖ ὡς καλός στρατιώτης ᾽Ιησοῦ Χριστοῦ᾽.
4. ῾Ο ἀπόστολος Παῦλος ὅμως θέλει νά εἶναι ξεκάθαρος. Γνωρίζει τίς παγίδες τοῦ Πονηροῦ, ὅπως βεβαίως καί τή φυσική φορά τοῦ ἀνθρώπου πρός τήν ἀμέλεια, ἰδίως τοῦ νέου ἀνθρώπου. Γι᾽ αὐτό καί σάν πατέρας πρός τό παιδί του τοῦ ὑπενθυμίζει νά μή χαλαρώνει τόν πνευματικό του ἀγώνα. ῾Η χαλάρωση σημαίνει τήν ἴδια στιγμή ὀπισθοχώρηση, πού σημαίνει ὅτι ὁ Τιμόθεος, καί μάλιστα μέ τίς αὐξημένες ὑποχρεώσεις του ὡς ἀποστόλου καί αὐτοῦ, εἶναι ὑποχρεωμένος νά βρίσκεται σέ ἀδιάκοπη νήψη καί πνευματική ἐγρήγορση καί ὡς πρός τόν ἑαυτό του καί ὡς πρός τή διακονία του πρός τούς ἄλλους. Οἱ προτροπές τοῦ ἁγίου Παύλου σέ χρόνο ἐνεστώτα αὐτό ἀκριβῶς δηλώνουν: ῾παράγγελλε ταῦτα καί δίδασκε᾽, ῾τύπος γίνου τῶν πιστῶν᾽, ῾πρόσεχε τῇ ἀναγνώσει, τῇ παρακλήσει, τῇ διδασκαλίᾳ᾽, ῾μή ἀμέλει τοῦ ἐν σοί χαρίσματος᾽, ῾ταῦτα μελέτα, ἐν τούτοις ἴσθι᾽. Κι ὅλα αὐτά μέ σκοπό νά κρατάει ἀνοιχτή τή σχέση του μέ τόν Κύριο, πού θά πεῖ νά αὐξάνει στή χάρη τοῦ Θεοῦ καί νά προκόπτει κατά Χριστόν, γεγονός πού θά ἀντανακλᾶ καί στούς ὑπολοίπους πιστούς. ῾῞Ινα σου ἡ προκοπή φανερά ᾖ ἐν πᾶσι᾽.
γ. Σέ μία ἐποχή σάν τή σημερινή πληθωριστικοῦ λόγου, ἀνόητου καί χωρίς κανένα πνευματικό ἀντίκρυσμα τίς περισσότερες φορές, κι ἀκόμη χειρότερα δαιμονικοῦ καί πλανεμένου λόγω τῶν πολλῶν αἱρέσεων καί παραθρησκευτικῶν φαινομένων, ἡ δήλωση τοῦ ἀποστόλου Παύλου περί τοῦ λόγου του ὡς ἀξιόπιστου καί πάσης ἀποδοχῆς ἀξίου πρέπει νά μᾶς ἀφυπνίσει. Γιατί ἀναφέρεται σ᾽ ᾽Εκεῖνον πού συνιστᾶ τήν πηγή κάθε λόγου ἀληθινοῦ, τοῦ Λόγου τῆς ζωῆς ᾽Ιησοῦ Χριστοῦ, τοῦ Σωτήρα τοῦ κόσμου. ᾽Απαιτεῖται ὅμως πρός τοῦτο νά ἔχει κανείς ἑτοιμότητα γιά τήν ἀλήθεια καί ὦτα συνεπῶς ἀνοικτά νά ἀκούουν τόν λόγο τοῦ Θεοῦ. Κατά τή διατύπωση τοῦ ἴδιου τοῦ Κυρίου ῾ὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτω᾽. ῎Αν ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ δέν βρίσκει τίς περισσότερες φορές τήν ἀνταπόκριση πού πρέπει ἀπό τούς ἀνθρώπους, αὐτό ὀφείλεται ὄχι ἀσφαλῶς στή δύναμη τοῦ λόγου αὐτοῦ, ἀλλά στήν κυριαρχία μέσα στήν καρδιά τῶν ἀνθρώπων ξένων φωνῶν, πού δέν εἶναι ἄλλες ἀπό τίς φωνές τῶν παθῶν τους καί τῶν πονηρῶν πνευμάτων.
