Κυριακή 9 Φεβρουαρίου 2014

Το θάρρος της ταπεινοφροσύνης (Υπό μορφή μαθήματος σε νέους)

Του Ηλία Λιαμή, δρ. Θεολογίας,
Την Κυριακή που μας έρχεται, δύο άνθρωποι θ’ ανέβουν στο ναό να προσευχηθούν. Ο ένας, Φαρισαίος, το πρότυπο της εποχής, το μέτρο και ο κριτής όλων. Ο άλλος, Τελώνης, περιφρονημένος και παράδειγμα προς αποφυγήν. Σε λίγο, ο ναός αντηχεί από τα κατορθώματα του Φαρισαίου. Τα φωνάζει, ίσως για να τα πιστέψει κι ο ίδιος. Και μάλιστα, δεν αρκείται σ’ αυτό. Ευχαριστεί και τον Θεό, που δεν τον έκανε Τελώνη. Του Τελώνη όμως οι λυγμοί δεν ακούγονται. Στέκεται μακριά από τα βλέμματα, τα μάτια του είναι χαμηλωμένα και ένα "κύριε ελέησον" ακούγεται μόνον. Κάποτε, κατέβηκαν κι οι δυο. Γαληνεμένος όμως κατέβηκε μόνον ο ένας. Ποιος;

Το Τριώδιο, που ανοίγει αύριο, έχει συνδυαστεί με τα μασκαρέματα της Αποκριάς. Για πολλούς, αυτές οι ειδωλολατρικές συνήθειες θεωρούνται, και σωστά, εντελώς ασύμβατες με το πνεύμα της μετάνοιας και της κατάνυξης, που φέρνει η περίοδος αυτή, προετοιμάζοντάς μας για τη Μ. Σαρακοστή. Τι θά ’λεγες όμως, να προσπαθούσαμε να κερδίσουμε πνευματικά, ακόμη και από αυτή την ατμόσφαιρα. Άλλωστε, όπως έλεγε και ο γέροντας Παΐσιος, είναι στο χέρι του καθενός να συμπεριφέρεται, είτε σα μέλισσα, είτε σα μύγα. Ας γίνουμε λοιπόν μέλισσες κι ας παρατηρήσουμε λίγο τις αντιδράσεις των ανθρώπων.
Το να φορέσει κανείς μια μάσκα, ένα προσωπείο, και ν’ αλλάξει ταυτότητα φαίνεται τελικά πως είναι λυτρωτικό. Δεν εξηγείται διαφορετικά η τόση αγάπη του κόσμου για το καρναβάλι. Και μάλιστα, συμβαίνει κάτι περίεργο: Μόλις κρυφτεί το πρόσωπο, ένας άλλος, ένας κρυμμένος εαυτός εμφανίζεται και συμπεριφέρεται με τρόπο, που ποτέ δε θα τολμούσε. Γελάει ανόητα, ενοχλεί άπρεπα, αυτοεξευτελίζεται. Κι όμως: Πίσω από μια αναξιοπρεπή συμπεριφορά, κρύβεται μια πίεση, συσσωρευμένη για έναν ολόκληρο χρόνο.

Μια πίεση από τα πλαίσια, που μας επιβάλλει κάθε ρόλος μας, προκειμένου να κερδίσουμε την αποδοχή και την άδεια ένταξης στις μικρές ή στις μεγαλύτερες ομάδες που ανήκουμε.
Και τι δε κάνουμε, για να μας εκτιμάνε. Πόσες υποχωρήσεις, πόσους συμβιβασμούς, πόσες αβαρίες με τη συνείδησή μας! και τι ειρωνεία! Τόσο λίγοι οι έπαινοι, τόσο μικρή η αποζημίωση, μπροστά στον πόνο και τον κόπο να κρύψουμε τον πραγματικό μας εαυτό, τον πληγωμένο και ποτισμένο σε μια διαρκή ανεπάρκεια. Πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος να ενεργήσει και αυτός ο δυστυχής! Πού να βρεθεί όμως το θάρρος, ακόμη και σ’ εμάς τους ιδίους, να δούμε ποιοι πραγματικά είμαστε! Όταν ο άνθρωπος ένιωσε τον πανικό μπροστά σ’ αυτήν την αποκάλυψη, εφηύρε τη μάσκα.

Στη σημερινή περικοπή, δυο άνθρωποι, που για άγνωστες για μας αιτίες, φτάνουν να αναρωτηθούν:
«Ποιος είμαι τελικά και τι αξίζω;»
Σκληρές ερωτήσεις. Ο ένας δεν αντέχει και καταφεύγει στο ρόλο, που του εξασφαλίζει μια κοινωνική αποδοχή. Αυτό είναι ο Φαρισαίος: ένας άνθρωπος που δεν τόλμησε.
Ο άλλος, ρίχνει μέσα του μια ματιά και συντρίβεται. Δεν καταδέχεται όμως να συνεχίσει να κρύβεται. Βρίσκει το θάρρος και κοιτάζει τις πληγές του. Αυτό είναι ο Τελώνης: ένας θαρραλέος άνθρωπος, που δε θέλει πια να ζει στο ψέμα.
Τελώνης και Φαρισαίος. Ίδια η ανάγκη, διαφορετικοί οι δρόμοι.
Δε νομίζω πως χρειάζεται να σου θυμίσω το σκηνικό της σημερινής παραβολής. Ο Φαρισαίος κομπάζει στο κέντρο του ναού και ο Τελώνης δεν αντέχει, ούτε το κεφάλι να σηκώσει.
Έτσι, σαν ένα ενδεχόμενο στο καταθέτω: Φαντάσου πόση ανάγκη θα είχε ο Φαρισαίος, έστω και μια μέρα, να φορέσει μια μάσκα αποκριάτικη, μια μάσκα, που θα κρύβει το αληθινό του πρόσωπο. Πόσο βίαια, πόσο απελπισμένα θα εκδηλωνόταν ο αληθινός, ο πιεσμένος εαυτός του! Την Κυριακή που μας έρχεται, θλιβερός, κουρασμένος, γεμάτος άγχος αν κατάφερε να αρέσει σε Θεό και ανθρώπους, γεμάτος ανάγκη να βρει ένα συνάνθρωπο πεσμένο, για να στηρίξει τον αποτυχημένο εαυτό του, θα στηθεί στο κέντρο του ναού και θ’ αρχίσει να διατυμπανίζει τα κατορθώματά του.
Μην τον ξεσυνερίζεσαι! Νιώσε λίγη συμπάθεια! Πίσω από τις κραυγές του αυτοθαυμασμού του, ο αληθινός εαυτός του βοά από εξάντληση. Δεν αντέχει άλλο! Άνθρωποι και Θεός, διαρκώς ζητούν. Εντολές, διατάξεις, υποχρεώσεις, πρέπει, πρέπει, πρέπει… και κοίταξε την τελική ειρωνεία: Ο τελικός απολογισμός μηδενικός. Από τον Ναό κατέβηκε αδικαίωτος. Και το ξέρει! Γιατί η συμφιλίωση με τον Θεό φέρνει γαλήνη. Κι εκείνος κατέβηκε αποτυχημένος. Και τώρα; Αλίμονο σ’ αυτόν που θα βρεθεί στο δρόμο του! Η απωθημένη επίγνωση της αποτυχίας χρειάζεται άλλους αποτυχημένους, για να κατευναστεί. Η ενοχή, αυτό το δηλητήριο της ψυχής, ψάχνει άλλους ενόχους. Κι αν δεν βρεθούν συγκεκριμένοι, θα βρεθεί ο αμαρτωλός κόσμος, οι διεφθαρμένοι νέοι, οι πουλημένοι πολιτικοί, οι ανάξιοι ιερείς, η σάπια κοινωνία.

Γιατί όλ’ αυτά; Μόνο για ένα λόγο: Η προσκόλληση σε ένα Θεό, που τον γνωρίσαμε μόνο ως νομοθέτη. Μια εικόνα Θεού, που έρχεται να ολοκληρώσει ο Χριστός. Αυτός, η ενσάρκωση του αληθινού Θεού, που δε σου κρύβει την αποτυχία, αλλά δε σε κρίνει. Αντίθετα! Την παίρνει επάνω Του και την οδηγεί στο κενό μνημείο. Εκεί, που η ύπαρξη ελευθερώνεται από τον ψευτο-εαυτό και ανασταίνεται. Και ποια είναι η
δύναμη της εγέρσεως: Μία και μόνον μία: η ταπεινοφροσύνη. Γι’ αυτό και λέει ο άγιος Ανδρέας Κρήτης:
«Για όποιον θέλει να θεμελιώσει μέσα του την Βασιλεία του Θεού, ας έχει προγύμνασμα την παραβολή αυτή. Θα οδηγηθεί σε αποχή της αλαζονείας και κτήση της ταπεινότητας, που ξέρει να έλκει όλες τις άλλες αρετές». (PG 97, 1256A)

Όσο για τον Τελώνη, είπαμε. Είναι ο θαρραλέος της ιστορίας. Εξωτερικά μοιάζει ερείπιο, εσωτερικά όμως έχει ήδη αρχίσει την ανοικοδόμηση του αληθινού εαυτού του. Για αναλογίσου λίγο την ελευθερία του! Δεν έχει να αποδείξει τίποτε και σε κανέναν. Για τα μάτια του κόσμου, δεν έχει πιο κάτω! Για τα μάτια τού Θεού, δεν έχει πιο κάτω. Δεν τολμά να κοιτάξει τον ουρανό και βλέπει ένας ουρανός ν’ ανοίγει μέσα του, την ώρα που ο Φαρισαίος κοιτάζει ψηλά σ’ ένα κλειστό ουρανό.

Είναι λίγο τραγικό! Ο Φαρισαίος στέκεται στο κέντρο του Ναού. Ο Τελώνης στέκεται στο κέντρο της καρδιάς του. Ο πρώτος νομίζει, πως ο Θεός τον ακούει, νομίζει πως είναι επαρκής, νομίζει πως τον εκτιμούν οι άνθρωποι, νομίζει πως αρέσει στον εαυτό του. Όλα μια πλάνη, μια απάτη. Ο αληθινός Θεός προτιμά τις σκοτεινές γωνίες των μεγάλων ναών. Εκεί που είναι ο Τελώνης. Ο Τελώνης που τα ξέρει όλα. Και κυρίως ξέρει ποιος είναι ο ίδιος.

Ξέρεις, οι παρεξηγήσεις συνεχίζονται. Μπορεί η λέξη «Φαρισαίος» να αγανακτεί πολλούς, κατά βάθος όμως, είναι ο πρωταγωνιστής και της δικής μας καθημερινότητας. Γύρω μας άνθρωποι, που έχουν Θεό τον εαυτό τους. Αγωνίζονται σε όλα να είναι τέλειοι, ντρέπονται να μιλήσουν για τα λάθη τους, δεν τολμούν να δείξουν αδυναμία, θαυμάζουν μόνο τους παντοδύναμους, είναι αμείλικτοι στους αδύνατους και σε όσους σφάλλουν, βγάζουν χρήματα, αγοράζουν χαρά, τίποτε όμως δεν μπορεί να κρύψει την ενοχή της αποτυχίας τους να είναι ο εαυτός τους. Και φυσικά, δεν χαρίζουν ποτέ στον εαυτό τους λίγη γαλήνη, ακουμπώντας πάνω στο Θεό, που παίρνει τα ανθρώπινα λάθη και ελευθερώνει τη χαρά. Κι ας ψελλίζει ο καταπλακωμένος από την ψευτοαξιοπρέπεια αληθινός εαυτός τους
«Ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ».
Ας έρθουμε τώρα και στην παραβολή, από το 18ο κεφάλαιο του Λουκά:

Η παραβολή του Τελώνη και του Φαρισαίου:
9 Εἶπε δὲ καὶ πρός τινας τοὺς πεποιθότας ἐφ᾿ ἑαυτοῖς ὅτι εἰσὶ δίκαιοι, καὶ ἐξουθενοῦντας τοὺς λοιπούς, τὴν παραβολὴν ταύτην· 10 ἄνθρωποι δύο ἀνέβησαν εἰς τὸ ἱερὸν προσεύξασθαι, ὁ εἷς Φαρισαῖος καὶ ὁ ἕτερος τελώνης. 11 ὁ Φαρισαῖος σταθεὶς πρὸς ἑαυτὸν ταῦτα προσηύχετο· ὁ Θεός, εὐχαριστῶ σοι ὅτι οὐκ εἰμὶ ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων, ἅρπαγες, ἄδικοι, μοιχοί, ἢ καὶ ὡς οὗτος ὁ τελώνης· 12 νηστεύω δὶς τοῦ σαββάτου, ἀποδεκατῶ πάντα ὅσα κτῶμαι. 13 καὶ ὁ τελώνης μακρόθεν ἑστὼς οὐκ ἤθελεν οὐδὲ τοὺς ὀφθαλμοὺς εἰς τὸν οὐρανὸν ἐπᾶραι, ἀλλ᾿ ἔτυπτεν εἰς τὸ στῆθος αὐτοῦ λέγων· ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ. 14 λέγω ὑμῖν, κατέβη οὗτος δεδικαιωμένος εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ ἢ γὰρ ἐκεῖνος· ὅτι πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, ὁ δὲ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται.

[ Μετάφραση: 9 Και αυτήν την παραβολή είπε τότε προς μερικούς, που είχαν πεποίθηση για τους εαυτούς τους ότι είναι δίκαιοι και που περιφρονούσαν και ταπείνωναν τους υπόλοιπους: 10 «Δύο άνθρωποι ανέβηκαν στο ναό να προσευχηθούν: ο ένας Φαρισαίος και ο άλλος τελώνης. 11 Ο Φαρισαίος στάθηκε και προσευχόταν ως προς τον εαυτό του αυτά: “Θεέ, σ’ ευχαριστώ, γιατί δεν είμαι όπως ακριβώς οι υπόλοιποι άνθρωποι, άρπαγες, άδικοι, μοιχοί, ή και όπως αυτός ο τελώνης. 12 Νηστεύω δύο φορές την εβδομάδα, αποδεκατίζω όλα όσα αποχτώ”. 13 Ο τελώνης, όμως, είχε σταθεί από μακριά και δεν ήθελε ούτε τα μάτια του να σηκώσει πάνω στον ουρανό, αλλά χτυπούσε το στήθος του, λέγοντας: «Θεέ, ας είσαι ευμενής σ’ εμένα τον αμαρτωλό». 14 Σας λέω, αυτός ο τελευταίος κατέβηκε δικαιωμένος στον οίκο του παρά εκείνος. Γιατί καθένας που υψώνει τον εαυτό του θα ταπεινωθεί, όποιος όμως ταπεινώνει τον εαυτό του θα υψωθεί» ].

Θα σου πρότεινα, να αναφερθείς κατ’ αρχήν στο νόημα της περιόδου του Τριωδίου, που ανοίγει την Κυριακή. Αν θέλεις, χρησιμοποίησε και αθλητική ορολογία.
- Παιδιά, πλησιάζει αγώνας! Η συμμετοχή είναι εντελώς προαιρετική.
- Ποιοι είναι οι αντίπαλοι κύριε;
- Εδώ είναι το περίεργο και το πρωτότυπο. Οι αντίπαλοι είναι δύο: Εμείς …και ο εαυτός μας.
- Και ποιος θα κερδίσει;
- Άλλο περίεργο κι εδώ: Νικητής σίγουρα θα είναι ο Χριστός. Το θέμα είναι αν θα νιώσουμε τη χαρά της νίκης Του.
- Και ποια είναι η νίκη Του;
- Η Ανάστασή του. Αργεί βέβαια ακόμη, αλλά, επειδή το έπαθλο είναι πολύ σημαντικό, η προπόνηση πρέπει ν’ αρχίσει από τώρα. Αυτό είναι το Τριώδιο: Μια προπόνηση, μια προετοιμασία.



Θα έλεγα κατόπιν να επισημάνεις το γεγονός, πως στην αρχή αυτής της διαδρομής, μπαίνει η πρώτη προϋπόθεση: Η αναζήτηση της ταπεινοφροσύνης.
- Και ποιος είναι ο ταπεινός κύριε;
- Αυτό θα το βρούμε. Ξέρουμε όμως, από τον πρώτο κιόλας στίχο, ποιος δεν είναι ταπεινός. Τι λέει;
- «Και αυτήν την παραβολή είπε τότε προς μερικούς, που ήταν σίγουροι για τους εαυτούς τους ότι είναι δίκαιοι και που περιφρονούσαν και ταπείνωναν τους υπόλοιπους».
- Να λοιπόν με απλά λόγια ποιος δεν είναι ταπεινός: Όποιος νομίζει πως είναι τέλειος και όποιος περιφρονεί τους άλλους.

Η γνώμη μου είναι, να μην περιοριστείς σε μια απλή αναφορά στο πόσο λάθος είναι ο Φαρισαίος. Αν συμφωνείς κι εσύ, προσπάθησε να δείξεις, πως στην ουσία, είναι ένας άνθρωπος βαθύτατα δυστυχής, ανασφαλής, με πολλές ενοχές και πολύ θυμό, απέναντι σε Θεό και ανθρώπους. (Αν θέλεις, για περισσότερα στοιχεία, συμβουλέψου κείμενα του Ι. Κορναράκη και του π. Φιλόθεου Φάρου. Εύκολα θα τα βρεις στο διαδίκτυο. Ίσως εσύ γνωρίζεις και άλλα.)
- Θέλω να μοιραστώ μαζί σας παιδιά κάτι που μου κάνει εντύπωση. Όταν προσευχόμαστε, έχουμε μια ανάγκη να στρέψουμε όλο τον εαυτό μας
στον Θεό και να συνομιλήσουμε μαζί Του. Εδώ, ο Φαρισαίος, από την πρώτη κιόλας φράση του, ασχολείται με τους άλλους. Έχω δίκιο;
- Ναι, φαίνεται καθαρά: «Θεέ, σ’ ευχαριστώ, γιατί δεν είμαι όπως ακριβώς οι υπόλοιποι άνθρωποι, άρπαγες, άδικοι, μοιχοί, ή και όπως αυτός ο τελώνης».
- Δε βγαίνει συμπέρασμα, πως, για να το λέει πρώτο, αυτό θα είναι και το κυριότερο, που απασχολεί το μυαλό του; Ποια είναι λοιπόν η πρώτη του έννοια;
- Να είναι ο καλύτερος απ’ όλους. Να υπερέχει.
- Βλέπετε λοιπόν, ο εγωιστής άνθρωπος, ενώ φαίνεται να περιφρονεί τους άλλους, ουσιαστικά, του είναι απαραίτητοι για να επιβεβαιώνει τον εαυτό του. Υπάρχει και ένα σημείο πολύ αποκαλυπτικό: «ὁ Φαρισαῖος σταθεὶς πρὸς ἑαυτὸν ταῦτα προσηύχετο». Δηλ. το κέντρο της προσευχής δεν ήταν τελικά ο Θεός, ήταν ο εαυτός του, το είδωλό του. Αλλά και ο Θεός, τι είναι γι’ αυτόν;
- Ένας διαρκής εξεταστής. Έτσι τον αισθάνεται και έτσι τον τοποθετεί απέναντί του.
- Μπορείτε να φανταστείτε την ψυχική του κατάσταση; Τι σημαίνει να δίνω εξετάσεις;
- Διαρκές άγχος, αγωνία, τελειομανία…
- Και συγχρόνως, πώς είναι για τους άλλους ανθρώπους;
- Διαρκής εξεταστής. Επιθετικός. Επικριτικός.

- Ας έρθουμε τώρα και στον Τελώνη. Πού ήταν κατ’ αρχήν;
- Πίσω, μακριά από τα μάτια του κόσμου.
- Γιατί;
- Ντρέπεται;
- Άρα, αυτό που βλέπει στον εαυτό του, σα να μη θέλει να το δουν οι άλλοι. Για τους ανθρώπους λοιπόν είναι αποτυχημένος. Αλλά και για τον εαυτό του είναι αποτυχημένος. Φαίνεται να αισθάνεται απαίσια. Θέλω όμως να μου βρείτε κάτι, που έχει ο Τελώνης και το στερείται ο …αλάνθαστος Φαρισαίος.
- Δεν έχει πια να αποδείξει τίποτε.
- Άρα;
- Άρα είναι πιο γαλήνιος, χωρίς άγχος, χωρίς την αγωνία μιας διαρκούς εξέτασης.
- Πού κοιτάει;
- Χαμηλά.
- Δεν μοιάζει σα να παρατηρεί τον εαυτό του και όχι τους γύρω του, όπως ο Φαρισαίος; Τι άλλο κάνει;
- Χτυπάει το στήθος του.
- Τι σας λέει αυτή η κίνηση;
- Σα να θέλει να ελευθερώσει κάτι από μέσα του, κάτι που τον βασανίζει.
- Βλέπετε λοιπόν, πως στη συντριβή του δεν συμμετέχει μόνο το μυαλό, αλλά όλη του η ύπαρξη. Κι αυτό νομίζω πως είναι μια απόδειξη της ειλικρίνειάς του. Και τι λέει;
- «ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ».
- Ούτε δικαιολογίες, ούτε συγκρίσεις. Μόνο ικεσία για συγνώμη. Θέλω όμως να φανιστείτε και κάτι, που δεν το αναφέρει μέσα: Πώς φαντάζεστε να αντιδρά ο Τελώνης στα λάθη των άλλων;
- Με επιείκεια, με κατανόηση.
- Για δέστε λοιπόν μια αλήθεια; Όπως νιώθουμε να μας φέρεται ο Θεός, έτσι φερόμαστε στους ανθρώπους. Να το θυμάστε αυτό! Και πως γυρίζουν πίσω;
- Ο Φαρισαίος, όπως ανέβηκε. Μέσα στην ταραχή και το άγχος. Με τον Θεό να μην μπορεί να εγκατασταθεί στη ψυχή του.
- Γιατί;
- Η θέση είναι κατειλημμένη από τον εαυτό του.
- Ο Τελώνης.
- Ήρεμος. Έχει καλέσει τον Θεό να τον ξαναστήσει πάλι όρθιο.
Όσο για την τελευταία φράση, νομίζω, πως μπορεί να αποτελέσει εύκολα το κεντρικό μήνυμα: όποιος έχει τον εαυτό του για θεό, είναι καταδικασμένος να τον βλέπει διαρκώς να αποτυγχάνει. Ποτέ δεν βρίσκεται η τελειότητα στα ανθρώπινα έργα. Αντίθετα, όποιος αυτό το αντιλαμβάνεται, προστατεύει τον εαυτό του από τον πόνο της αποτυχίας,
κυρίως όμως από τον πόνο της απελπισίας. Διότι, ο Θεός αναλαμβάνει, ό,τι ο άνθρωπος δεν μπορεί από τη φύση του να επιτύχει.
Ας μείνει στα παιδιά, όσο περνά από το χέρι μας, η πεποίθηση, πως η ταπείνωση ισοδυναμεί με παράδοση της ψυχής μας στα χέρια του Θεού και πως ο ταπεινός έλκει το έλεος του Θεού και γαληνεύει τους γύρω του.



Και μια διδακτική ιστορία: Σε μια κωμόπολη ζούσε κάποιος πού τόσο πολύ νήστευε, ώστε όλοι να τον διαφημίζουν σαν μεγάλο νηστευτή. Η φήμη του έφθασε και στον αββά Ζήνωνα. Τότε ο αββάς τον κάλεσε κοντά του. Εκείνος ήρθε. Χαιρετήθηκαν και κάθησαν. Ο αββάς άρχισε το εργόχειρό του και η ώρα περνούσε σε απόλυτη σιωπή. Ο νηστευτής, μη μπορώντας να μιλήσει, άρχισε να στενοχωριέται και ν’ αδημονεί. Στο τέλος δεν άντεξε και είπε: - Ευχήσου για μένα, αββά, γιατί θέλω να φύγω. - Γιατί; τον ρώτησε εκείνος. - Νιώθω σφίξιμο στην καρδιά μου και δεν ξέρω τι συμβαίνει. Όταν ήμουν στον κόσμο νήστευα μέχρι το βράδυ και δεν ένιωθα καμιά δυσκολία. Εδώ στην έρημο δεν αντέχω. - Στον κόσμο, του άπαντα ο αββάς, από τα αυτιά σου τρεφόσουν. Σε έτρεφαν οι έπαινοι των ανθρώπων. Πήγαινε λοιπόν και, όπως οι άλλοι, να κάνεις κάθε μέρα ενάτη (δηλ. να γευματίζεις μια φορά στις τρεις το απόγευμα). Ο νηστευτής πήγε στον κόσμο και με δυσκολία και θλίψη περίμενε την ώρα του φαγητού, ενώ άλλοτε με ευκολία νήστευε μέχρι το βράδυ. Το διαπίστωσαν αυτό οι γνωστοί του και έλεγαν μεταξύ τους: - Φαίνεται ότι δαιμόνιο τον κυρίευσε. Λυπημένος εκείνος πήγε στον αββά Ζήνωνα και του περιέγραψε τη νέα κατάσταση. Και ο γέροντας τού είπε: - Αυτός είναι ο σωστός δρόμος. Αυτό είναι το θέλημα του Θεού. Μακριά από τους επαίνους να εργάζεσαι μυστικά και με κόπο την αρετή. ΓΕΡΟΝΤΙΚΟΝ
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...