Τιμώμενο πρόσωπο τής βραδιάς ήταν ο κορυφαίος Πρωτοψάλτης ΜανώληςΧατζημάρκος, ο οποίος παρευρέθη και βραβεύθηκε από τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Πατρών κ. κ. Χρυσόστομο για την μακρά και πολυσχιδή προσφορά του στην πατρώα Βυζαντινή μας Μουσική.
Αρχικώς ετελέσθη ο Εσπερινός μετ’ αρτοκλασίας, χοροστατούντος τού Σεβασμιωτάτου κ.κ. Χρυσοστόμου, ενώ σύσσωμοι οι Ιεροψάλτες των Πατρών, με επικεφαλής, στο δεξιό αναλόγιο τον Πρωτοψάλτη κ. Φώτη Μπαρούτα, και στο αριστερό τον κ. ΧαράλαμποΘεοτοκάτο. Μετά το πέρας τού Εσπερινού όλοι οι Ιεροψάλτες συνέστησαν ένα χορό, ο οποίος υπό την διεύθυνση τού Χοράρχου κ. Ιωάννου Κόττορου απέδωσε συνθέσεις τού τιμωμένου.
Αρχικώς ετελέσθη ο Εσπερινός μετ’ αρτοκλασίας, χοροστατούντος τού Σεβασμιωτάτου κ.κ. Χρυσοστόμου, ενώ σύσσωμοι οι Ιεροψάλτες των Πατρών, με επικεφαλής, στο δεξιό αναλόγιο τον Πρωτοψάλτη κ. Φώτη Μπαρούτα, και στο αριστερό τον κ. ΧαράλαμποΘεοτοκάτο. Μετά το πέρας τού Εσπερινού όλοι οι Ιεροψάλτες συνέστησαν ένα χορό, ο οποίος υπό την διεύθυνση τού Χοράρχου κ. Ιωάννου Κόττορου απέδωσε συνθέσεις τού τιμωμένου.
Την εκδήλωση προλόγισε ο Πρόεδρος τού Συλλόγου Ιεροψαλτών Πατρών και Περιχώρων κ. Παύλος Κυδωνιάτης, ο οποίος είπε τα εξής:
«Σεβασμιώτατε, Ευλαβές Ιερατείο, Αγαπητέ Δάσκαλε, Αγαπητοί Συνάδελφοι, Κυρίες και κύριοι,
Η σημερινή ημέρα θεωρείται η πιο σημαντική ημέρα του Συλλόγου μας, όπου εορτάζουμε τη μνήμη του Προστάτη μας Αγίου Ιωάννη του Δαμασκηνού, ο οποίος ήταν μία από τις κορυφαίες θεολογικές προσωπικότητες της εποχής του, αλλά και μία από τις κορυφαίες φυσιογνωμίες της βυζαντινής διανόησης.
Με την ευκαιρία θα ήθελα να σημειώσω τη σημαντική θέση που έχει ο ιεροψάλτης στο χώρο της Εκκλησίας και να αναφέρω ότι: Ο ιεροψάλτης θα πρέπει να είναι ταπεινός και να μην περιορίζεται μόνο στη μουσική εκτέλεση, την καλλιφωνία, τη χροιά ή την ένταση της φωνής. Θα πρέπει να εκτελεί τη μουσική ως συστατικό στοιχείο της μυσταγωγίας, διαφορετικά αυτή αλλοιώνεται και αποτελεί ένα ακόμη είδος κοσμικής μουσικής, άψυχης και ξερής. Θα πρέπει να είναι ανώνυμος και αφανής, όπως πρέπει να είναι κάθε χριστιανός για τα καλά του έργα, τα οποία δεν εκτελούνται ούτε κατ’ ελάχιστον χωρίς τη βοήθεια του Θεού.
Κατ’ αρχήν, θέλω να ευχαριστήσω τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη μας, ο οποίος πάντα βρίσκεται κοντά μας τόσο στις εκδηλώσεις μας, όσο και σε θέματα που απασχολούν τον Σύλλογό μας. Αισθάνομαι την ανάγκη να ευχαριστήσω όλους εσάς τους αγαπητούς συναδέλφους που σήμερα πλαισιώνετε την εκδήλωση αυτή. Θέλω να ευχαριστήσω τον Προϊστάμενο του Μητροπολιτικού μας Ναού π. Αμβρόσιο, καθώς και τους ευλαβείς συλλειτουργούς του, το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο, τις πρόθυμες κυρίες – διακόνισσες, που με πολλή αγάπη δέχθηκαν να μας φιλοξενήσουν σήμερα στους χώρους του Ιερού Ναού. Επίσης θέλω να ευχαριστήσω όλους τους φίλους της Ιεροψαλτικής οικογένειας που παρευρίσκονται εδώ σήμερα και συνεορτάζουν μαζί μας. Τέλος εύχομαι προς όλους σας ατομική και οικογενειακή υγεία, χαρά και ευτυχία και να εορτάσουμε εν καθαρά καρδία τις άγιες ημέρες των Χριστουγέννων και του Δωδεκαημέρου που σε λίγο φθάνουν.
Όμως σήμερα έχουμε ιδιαίτερη χαρά, γιατί η εορτή μας λαμπρύνεται από την παρουσία ενός από τους πιο καλλίφωνους κορυφαίους Πρωτοψάλτες της σύγχρονης εποχής, με σπάνια μελωδική φωνή, του χοράρχη και καθηγητή Μουσικολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας κ. Εμμανουήλ Χατζημάρκου, ο οποίος και θα τιμηθεί αμέσως μετά από τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη μας, για την πολυετή και πολυσχιδή προσφορά του στη Βυζαντινή Μουσική.
Για τον λόγο αυτό στη συνέχεια η Χορωδία του Συλλόγου μας θα αποδώσει ύμνους, που μελοποιήθηκαν από τον τιμώμενο Πρωτοψάλτη και συγκεκριμένα θα ψαλούν:
- Το κοινωνικό των Χριστουγέννων «Λύτρωσιν απέστειλε Κύριος τω λαώ αυτού», σε ήχο Α΄.
- Στίχοι από τον 148ο ψαλμό, σε ήχο Α΄.
- Στίχοι από τον 33ο ψαλμό, σε ήχο Πλάγιο Α΄.
- Στίχοι από τον 83ο ψαλμό, σε ήχο Πλάγιο Δ΄ κατά τριφωνία.
- Και ο καλοφωνικός ειρμός «Προς τίνα καταφύγω άλλην Αγνή», σε ήχο Α΄»».
Εν συνεχεία ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Χρυσόστομος στον λόγο του ανεφέρθη αφ’ ενός στο νόημα τής εορτής και στον ρόλο και την αποστολή των Ιεροψαλτών στον χώρο τής Θείας Λατρείας, ενώ αφ’ ετέρου εξήγησε την απόφασή του να τιμήσει τον προσκληθέντα Πρωτοψάλτη Μανώλη Χατζημάρκο, απευθυνόμενος προς αυτόν με λόγια θερμά και βιωματικά. Συγκεκριμένα ο Σεβασμιώτατος είπε τα εξής: ( Α π ο μ α γ ν η τ ο φ ω ν η μ έ ν η Ο μ ι λ ί α)
«Η Αγία μας Εκκλησία σήμερα εορτάζει την μνήμη τού Οσίου πατρός ημών Ιωάννου τού Δαμασκηνού, τού επιγείου αυτού αγγέλου και ουρανίου ανθρώπου, ο οποίος αφιέρωσε την ζωή του στον Θεό, εδόξασε τον Θεό με την θεολογία του, με την προάσπιση των ιερών δογμάτων, των αποκεκαλυμμένων δηλαδή αληθειών, αλλά και εμεγάλυνε τον Θεόν και την ΥπεραγίανΘεοτόκον, με τους εξαίσιους ύμνους τους οποίους έγραψε και με τα θαυμάσια μελωδήματα και ποιήματά του. Ο μεγάλος αυτός Άγιος τής Εκκλησίας μας δικαίως θεωρείται ο προστάτης τούΙεροψαλτικού κόσμου. Αυτόν τον Άγιον έχουν ως φύλακα άγγελό τους, ως ιερό οδηγό τους, ως παραστάτη και βοηθό τους οι ψάλτες τής πόλεώς μας, ο Σύλλογος Ιεροψαλτών Πατρών και Περιχώρων, ο οποίος φέρει και το όνομά του.
Θα ήθελα να απευθύνω μέσα από την καρδιά μου κάποιες σκέψεις, λόγια αγάπης πατρικής σε σας, αγαπητοί μου Ιεροψάλτες. Θεραπεύετε μιαν ευλογημένη και αναγωγική τέχνη και πιστεύω ότι μέσα από την ύπαρξή σας, μέσα από τα βάθη τής ψυχής σας κάθε ημέρα δοξολογείτε τον Πανάγιον Θεόν, διότι σας έδωκε αυτό το τάλαντο, ενεφύτευσε στις ψυχές και τις καρδιές σας αυτήν την κλίση, ώστε να αγαπήσετε την ευλογημένη αυτή τέχνη των αγγέλων, η οποία πρωτίστως είναι βιωματική και εσωτερική τέχνη και κατάσταση. Γιατί αν κανείς αυτήν την τέχνη δεν την έχει μέσα στην καρδιά του, δεν μπορεί να αποδώση τους ύμνους και τα μελωδήματαπρος τον Θεό. Ο ψάλτης δεν κάνει ένα επάγγελμα, αλλά οδηγεί την καρδιά του, αλλά και τον λαό στον Θεό! Άλλωστε εξ ονόματος τού λαού μεταφέρει τις ιερές υμνωδίες στον Θεό.
Να δοξάζετε το πανάγιον όνομα τού Θεού, διότι σας αξίωσε να έχετε φωνητικά τάλαντα, ως καλλικέλαδοι αηδόνες. Και αυτή είναι μεγάλη ευλογία. Γι’ αυτόν τον λόγο πρέπει ό,τι ψάλλετε να το ψάλλετε μέσα από την καρδιά σας και να το προσφέρετε στον Θεό ως ευχαριστία και ευγνωμοσύνη.
Να δοξολογήτε τον Θεόν, διότι σας αξιώνει μέσα από την λειτουργική ζωή τής Εκκλησίας μας, πρώτοι εσείς – όπως και εμείς οι ιερείς – να βιώνετε και να βιώνωμε την χάρη και την ευλογία τού Ουρανού, αλλά και να την μεταδίδωμε και εις τους άλλους.
Να δοξολογήτε τον Θεόν, διότι σας αξιώνει πάνω από τα ιερά αναλόγια να φαίνεσθε ως φάροι φωτεινοί και ως φώτα, γιατί έτσι σας βλέπει ο κόσμος και σας ατενίζει, όταν ψάλλετε.
Ο Πρόεδρος προηγουμένως είπε σχετικώς με το θέμα αυτό αρκετές σκέψεις, με τις οποίες συμφωνώ απόλυτα, όπως ότι ο Ιεροψάλτης πρέπει να κοσμήται από αρετές, διότι θεωρείται κατώτερος κληρικός. Τότε και ο Επίσκοπος και το Ιερατείο και ο λαός τον τιμούν και τον αγαπούν.
Πρέπει λοιπόν ο ψάλτης να είναι κεκοσμημένος με πίστη ακλόνητη και αγάπη στον Θεό, με σύνεση και αφοσίωση προς την Εκκλησία και αγάπη προς τους ανθρώπους. Ο κόσμος έχει ένα λεπτό αισθητήριο και κριτήριο. Εμάς τους κληρικούς βλέπει πρώτον, εσάς μετά ταύτα, και μας ακολουθεί. Και ξέρει αν εκείνα τα οποία λέγομε ή ψάλλομε τα πιστεύωμε και τα λέγωμε μέσα από την καρδιά μας.
Θέλω τέλος να σας ευχαριστήσω και να σας επαινέσω, διότι όλα αυτά που είπα προηγουμένως πιστεύω ότι τα έχετε και τα υπηρετείτε. Από τότε που ήλθα στην Πάτρα συνεργαζόμαστε άψογα και άριστα, θα έλεγα, και εργαζόμεθα εις τον ιερόν αμπελώνα τού Κυρίου προς δόξαν Θεού. Είσαστε ευλογημένα και πολυαγαπημένα παιδιά μου και τον καθένα ξεχωριστά, αλλά και τις οικογένειές σας, σας περιβάλλω με τιμή και με πολύ πατρική αγάπη και προσωπικό ενδιαφέρον. Είσαστε και σεις – όπως λέω και για τους ιερείς μου – το καύχημά μου. Και για σας υπερηφανεύομαι εν Κυρίω και όταν άλλοι Αρχιερείς με ερωτούν περί τούΙεροψαλτικού κόσμου τής Μητροπόλεώς μας, εν καυχήσει ομολογώ ότι έχομε στα αναλόγιά μας ευλογημένους, συνετούς και κατηξιωμένους ανθρώπους, που ξέρουν να σέβωνται, να εκτιμούν και να τιμούν και τους κληρικούς και τον λαόν.
Εύχομαι από τα βάθη τής ψυχής μου, πρώτον, αυτή η σύνεσις η οποία σας διακατέχει να σας χαρακτηρίζη και να σας συντροφεύη εις έτη πάμπολλα. Δεύτερον, η αφοσίωσή σας στην Εκκλησία και η αγάπη σας προς τον εν Τριάδι Θεόν να είναι ο στέφανος τής ζωής σας. Τρίτον, ο μεταξύ σας σύνδεσμος τής αγάπης και τής ειρήνης και η συνεργασία εν ομονοία και εν αγαστήσυμπνοία είναι απαραίτητα, ώστε και σεις να χαίρεσθε και να καμαρώνετε.
Απόψε η εορτή έχει μιά ξεχωριστή χροιά, γιατί έχουμε μαζί μας ένα καταξιωμένο άνθρωπο, ένα καταξιωμένο διδάσκαλο τής πατρώας Εκκλησιαστικής Βυζαντινής και Εθνικής, θα μου επιτρέψετε να είπω, Μουσικής. Ένα άνθρωπο, ο οποίος δεν είναι γνωστός μόνον στην Ελλάδα, αλλά σε όλο τον Ορθόδοξο Χριστιανικό και πέραν αυτού κόσμον.
Εγώ για τον τιμώμενο απόψε Καθηγητή και Διδάσκαλο κ. Εμμανουήλ Χατζημάρκο ήκουσα το πρώτον από τον Μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο, όταν υπηρετούσα ως Γραμματεύς και αργότερα ως Αρχιγραμματεύς τής Ιεράς Συνόδου. Αγαπητέ μου κ. Εμμανουήλ, ο Μακαριστός Αρχιεπίσκοπος πολύ σας ηγάπα. Θυμάμαι και ότι σας ετίμησε αλλά και πάντοτε ωμολόγει ότι είσθε ένας άνθρωπος, ο οποίος μέσα από την καρδιά του και τον Θεό δοξολογείτε, αλλά και την μουσική, την αναγωγική και εσωτερική αυτή τέχνη, υπηρετήσατε και συνεχίζετε να υπηρετείτε. Και ακόμη μέσα από την τέχνη αυτή, με τα καλλικέλαδα άσματά σας οδηγείτε τους ανθρώπους εις νομάς σωτηρίους.
Απόψε, λοιπόν, που εορτάζουν οι Ιεροψάλτες μας εδώ στην Πάτρα, απεφασίσαμε να σαςτιμήσωμε ως τοπική Εκκλησία, ο Επίσκοπος, το Ιερατείον, οι Ιεροψάλτες και ο ευσεβής και φιλόθεος λαός τής Αποστολικής Μητροπόλεώς μας. Θέλω να σας είπω ότι σας συνοδεύουν η αγάπη μας, η ευχή μας, η προσευχή μας και η εκτίμησή μας. Να ζήτε και να απολαμβάνετε όλα τού Θεού τα αγαθά, με την ευλογημένη οικογένειά σας.
Εμείς θα ενθυμούμεθα αυτή την ημέρα ως μία ξεχωριστή ημέρα τιμής προς το πρόσωπο το οποίο ο Θεός το επροίκισε με πολλά χαρίσματα και τάλαντα, τα οποία και ο ίδιος εκαλλιέργησεκαι τα απέδωσε ως ευχαριστία και ευγνωμοσύνη προς τον Θεό.
Περί τού τιμωμένου Διδασκάλου θα ομιλήσει ο καθηγητής κ. Στέφανος Σκαρπέλλος, τον οποίον παρακαλώ να προέλθει στο βήμα. Μετά ταύτα θα αποδώσωμε εις τον κ. Χατζημάρκον τηντιμητικήν πλακέταν ως έκφρασιν αγάπης, τιμής και ευχαριστίας τής τοπικής Εκκλησίας για ό,τι έχει προσφέρει στην Εκκλησία μας και εν γένει στην κοινωνία μας.
Ευχαριστώ πολύ».
Ακολούθως ο μαθητής τού τιμωμένου κ. Στέφανος Σκαρπέλλος παρουσίασε το έργο και την προσφορά του, ειπών τα εξής:
«Σεβασμιώτατε,
Είναι μεγάλη τιμή το γεγονός ότι μου αναθέσατε να παρουσιάσω απόψε το πολυσχιδές έργο τού τιμωμένου Διδασκάλου μας, τού «μέγιστου των ψαλτάδων», τού Άρχοντος Μελωδού τής Ρωμιοσύνης, τού Μανώλη Χατζημάρκου. Τιμή και αδυναμία μαζί, γιατί πώς να χωρέσει κανείς σε μιαν κόλλα χαρτί την αθάνατη φωνή τής φυλής και τής πίστης μας; Με βαθιάν επίγνωση τής ανεπάρκειας αυτής θα μου επιτρέψετε να επιχειρήσω μιαν ευσύνοπτη αναφορά.
Το βιογραφικό τού Μανώλη Χατζημάρκου είναι σε όλους μας γνωστό και δεν ωφελεί να επεκταθούμε ιδιαιτέρως. Να τονίσουμε ότι από πολύ μικρός στον Βόλο, όπου γεννήθηκε, διακρίθηκε για την κλίση του προς την μουσική και την εντυπωσιακή καλλιφωνία του. Ήδη σε ηλικία 7 ετών, λίγο πριν ξεσπάσει ο Πόλεμος, τον βρίσκουμε Α΄ Κανονάρχη στον Μητροπολιτικό Ναό τού Βόλου. Γόνος μιας πολυμελούς οικογενείας, που έλκει την καταγωγήν από τις αλησμόνητες πατρίδες και όπου όλοι έψαλλαν και τραγουδούσαν, λαμβάνει τα πρώτα μουσικά μαθήματα από τον πατέρα του Κωνσταντίνο. Εν συνεχεία μαθητεύει κοντά στους Πρωτοψάλτες Χρήστο Πάντα, Κωνσταντίνο Πρίγγο, Θεοδόσιο Γεωργιάδη και Θεόδωρο Χατζηθεοδώρου τονΦωκαέα. Ο Βόλος είναι μία πρόσφορη πόλη για την μουσική του καλλιέργεια, αφού εκεί μπορεί να ακούει τον Πάντα, τον Μήτρου, τον Μαργαριτόπουλο και κυρίως τον Άρχοντα ΚωνσταντίνοΠρίγγο, ο οποίος καταγόταν από την Ζαγορά τού Πηλίου και ερχόταν κάθε χρόνο για διακοπές στην περιοχή.
Χαρακτηριστική είναι εν προκειμένω η μαρτυρία τού Μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου, σε ανάλογη τιμητική εκδήλωση για τον Μανώλη Χατζημάρκο στον Βόλο: Σε μια παλιά ραδιοφωνική μετάδοση Θείας Λειτουργίας από τον Σταθμό Ενόπλων κάποιοι μαθητές τούΠρίγγου τόσο ενθουσιάσθηκαν που άκουσαν τον Δάσκαλό τους ψάλλοντα, ώστε έσπευσαν αργότερα να τον συγχαρούν. Μόνον που αυτός που έψαλλε δεν ήταν ο Πρίγγος, όπως ο ίδιος –εν ζωή τότε– τους απεκάλυψε. Αλλά ήταν ο νεαρός Χατζημάρκος!
Έκτοτε φυσικά προσθέτει και αρκετά προσωπικά στοιχεία στην τέχνη του, ενώ πλέον η πορεία του κρίνεται ως προδιαγεγραμμένη:
Ολοκληρώνει τις σπουδές του στο Ελληνικό Ωδείο Αθηνών και υπηρετεί στην Μέση Εκπαίδευση φθάνοντας στον βαθμό τού Γυμνασιάρχου. Αργότερα διδάσκει στην Ανωτέρα Εκκλησιαστική Σχολή Αθηνών και τα τελευταία χρόνια ως Καθηγητής Μουσικολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Παράλληλα παραδίδει μαθήματα στο Ωδείο Αλίμου, στο Ελληνικό Ωδείο Αθηνών, στο Ωδείο Αιγάλεω, στο Δημοτικό Ωδείο Βόλου κ.α. Διαπρέπει ως Πρωτοψάλτης κυρίως στον Μητροπολιτικό Ναό Αγίου Νικολάου Βόλου και από το 1981 στον Ι. Ναό Αγίου Διονυσίου Αρεοπαγίτου Αθηνών, ενώ ψάλλει σε όλα τα πανηγύρια των ναών ανά την Ελληνική επικράτεια!
Διατελεί επίσης Πρόεδρος των Καθηγητών Εκκλησιαστικής Εκπαίδευσης, μέλος Εποπτικού Συμβουλίου Εκπαίδευσης, μέλος Επιτροπής επί τής Τέχνης και Λατρείας, Χοράρχης Βυζαντινής Χορωδίας Βόλου, Προτύπου Βυζαντινού Χορού Αθηνών, Πρόεδρος τής ΟΜ.Σ.Ι.Ε.
Πρωτοπόρος στην δισκογραφία με μια σειρά δίσκων, κασετών και τελευταία cd με ζωντανές ηχογραφήσεις του. Σημαντικό είναι και το συγγραφικό έργο του, αφού έχει εκδώσει πέντε τόμους με τον γενικό τίτλο: «Μελωδική Ανθοδέσμη». Εξέδωσε επίσης το ορατόριο «Ιησούς Χριστός», δύο βιβλία Ευρωπαϊκής μουσικής και προσφάτως έγραψε την Βυζαντινή Συμφωνία για την Ολυμπιάδα τού 2004, η οποία παρουσιάσθηκε και στην Πάτρα. Πολλά άρθρα και μελέτες του έχουν δημοσιευθεί, ενώ ανέκδοτα ή υπό έκδοση έχει ακόμη διάφορα μαθήματα και έργα του.
Πλείστες και οι εμφανίσεις του, στο Ηρώδειο, στην Πάτρα, στον «Παρνασσό», στην Αρχαιολογική Εταιρεία, στο Χίλτον, στο Μέγαρο Μουσικής, στην Κωνσταντινούπολη, Κύπρο,Χάϊφα, Βιέννη, Στουτγκάρδη, Ρώμη κ.α. Από την θέση του ως Αντιπροέδρου τού Ευρωπαϊκού Κέντρου Τέχνης προώθησε την έκδοση τού «Λεξικού τής Βυζαντινής Μουσικής» (τής ΟλυμπίαςΤολίκα) και την πολύτομη έκδοση των χειρογράφων τού Αγγέλου Βουδούρη – Α΄ Δομεστίκου τού Ιακώβου Ναυπλιώτη. Σημαντική ήταν η προσφορά του και από τις εκπομπές του μέσω τού Ρ/Σ τής Εκκλησίας τής Ελλάδος επί Μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου, καθώς και οι συνεργασίες του με τον αείμνηστο Γιάννη Χατζηφώτη στο Τρίτο Πρόγραμμα τής ΕΡΑ.
Σε αυτό το μεγάλο και πλούσιο εμπειριών και καλλιτεχνικών ανατάσεων ταξίδι, αξίζει να σταθούμε σε δύο – τρία σημεία ακόμη:
- Μία φράση αρχικώς: Όπου και αν ανατρέξει κανείς σήμερα στο διαδίκτυο, εμφανίζεται η αποστροφή που καταγράφει ο Αχαιός Μουσικός Φίλιππος Οικονόμου στο λήμμα «Χατζημάρκος»: «Από τους καλλιφωνότερους Πρωτοψάλτες τής σύγχρονης εποχής, ο κορυφαίος ίσως όλων»! Δεν είναι απλή υπόθεση η επίσημη καταγραφή τής κορυφής...
- Επόμενος σταθμός: Κωνσταντινούπολη, δεκαετία τού 1960: Η έλευση τού ΜανώληΧατζημάρκου ξεσηκώνει τον θαυμασμό τού πολυπληθούς τότε φιλόμουσου κοινού τής Πόλεως. Οι εφημερίδες γράφουν: «Και τα πλήθη ώδευον δι’ όλων των μεταφορικών μέσων και πεζή έτι και από απομεμακρυσμένας έτι συνοικίας, διά να ενωτισθώσιν και κατανυγώσιν από τονγλυκύφθογγον εκτελεστήν»! 3.000 κόσμος το εκκλησίασμα στον Άγιο Δημήτριο τού Κουρτουλούςξεσπάει σε ουρανομήκη εύγε και χειροκροτήματα! Κάποιοι ενοχλούνται, το Πατριαρχείοναπαγορεύει, οι συζητήσεις και τα σχόλια τού τύπου δίνουν και παίρνουν! Αργότερα η ιστορία επαναλαμβάνεται, στην Αθήνα αυτή την φορά, με φωτογραφικό νόμο τής Επταετίας, που απαγορεύει τα χειροκροτήματα, γιατί κάποιοι εξακολουθούν να ενοχλούνται...
Τι είναι αυτό όμως που ο απλός φιλακόλουθος πιστός λαός βλέπει στον Χατζημάρκο και τον χειροκροτεί; Είναι η ζώσα παράδοση, το άκουσμα των αοιδών τού Ομήρου, η αφτιασίδωτηΑλήθεια τού Ευαγγελίου, η δόξα τού Βυζαντίου, ο πόνος τής Ιωνίας, το DNA τής φυλής και τήςΕλληνορθοδοξίας μας, που μεταφέρονται με την άφθαρτη φωνή και την μαγική τέχνη του.
Γιατί ο ιδανικός εκτελεστής δεν αρκείται μόνον στην φωνή και την μουσική γνώση. Δεν υπηρετεί μόνον υποδειγματικά την ορθοφωνία και τον άψογο τονισμό των φράσεων. Διαθέτει τεράστια καλλιτεχνική ευαισθησία, κατανόηση τής Τέχνης στην ολότητά της, σύλληψη των ελληνικών ακουσμάτων στην διαχρονία τους, βαθύτατη ελληνική παιδεία και προ παντός φαντασία και πίστη. Γνωρίζει ο Μανώλης Χατζημάρκος ότι σκοπός τού μέλους είναι η ανύψωση τού Λόγου και διδάσκει με τις ερμηνείες του ποιος είναι ο ιδεατός τρόπος να επιτευχθεί αυτή. Επιστρατεύει όλους τους ήχους, όλους τους τρόπους, όλα τα μέσα και τις τεχνικές, για να επενδύσει το κείμενο με το πλέον κατάλληλο μελώδημα.
- Τελευταίος μας σταθμός σε αυτήν την αναφορά η σχέση του με την Πάτρα, η οποία ήταν ανέκαθεν στενή και καρποφόρος: Κατά καιρούς έχει εμφανισθεί με χορωδίες του στο Αρχαίο Ωδείο, στο Δημοτικό Θέατρο και άλλες αίθουσες των Πατρών. Έχει ψάλει επίσης σε πολλές πανηγύρεις ναών, όπως κυρίως στην Παντάνασσα, την Ευαγγελίστρια, την Αγία Βαρβάρα, τον Άγιο Δημήτριο και στην ύπαιθρο χώρα, αλλά και την Αιγιάλεια. Μελοποίησε επίσης και παρουσίασε έργα των αειμνήστων Αχαιών Ηλία Μπογδανόπουλου και Θεοδώρου Κωνσταντίνου.
Ο Μανώλης Χατζημάρκος συνδέθηκε από ενωρίς με πολλούς Πατρινούς μουσικούς και φιλόμουσους, αλλά και μαθητές του. Να αναφέρουμε δειγματοληπτικά τον μακαριστό μοναχό Πανάρετο Μακρυγιάννη, τους αείμνηστους Δήμο Σωτηρόπουλο και Ανδρέα Μαράκα, τον π. Γεώργιο Παπασταύρου και όλη την οικογένειά του, τον π. Αντώνιο Ρουμελιώτη, τον πρωτοψάλτη Γιώργο Μακρυγιάννη και τους αδελφούς του, την Ξένη Μακρυγιάννη κ.ά. Κατά καιρούς συνεργάσθηκε και ανέπτυξε φιλικές σχέσεις με τους Πρωτοψάλτες Σπύρο Γεωργακόπουλο, Ανδρέα Σαββανή, Αριστείδη Μπουχάγιερ, Ιωάννη Κόττορο, Ανδρέα Τσιμάρα κ.ά. Κατά το παρελθόν έχει τιμηθεί από την Πολυφωνική Χορωδία και το Πανεπιστήμιο Πατρών, καθώς και από τον Σύλλογο Ιεροψαλτών Πατρών.
Σεβασμιώτατε, Κυρίες και Κύριοι,
Ο Μανώλης Χατζημάρκος αποτελεί πράγματι μιαν εξέχουσα μουσική φυσιογνωμία με πολυσχιδή προσφορά στην λειτουργική μας μουσική. Η μοναδικότητα τής μελωδικής του φωνής δέσποσε επί δεκαετίες, έγινε πρότυπο μίμησης και επηρέασε βαθύτατα τους νέους ψάλτες. Η σφραγίδα τής προσφοράς του θα καταγραφεί μοναδική και ανεξίτηλη στις δέλτους τής ιστορίας. Γι’ αυτό η Πάτρα τού όφειλε την τιμή αυτή. Γι’ αυτό επίσης αξίζουν συγχαρητήρια στην πρωτοβουλία σας αυτή, Σεβασμιώτατε, να αποδώσετε την οφειλόμενη τιμή. Βραβεύοντας τον Μανώλη Χατζημάρκο απόψε, τιμάτε την ίδια την ουσία τής πατρώας μουσικής μας τέχνης, που είναι η ωραιότερη ψηφίδα τής πολιτισμικής μας κληρονομιάς.
Σας ευχαριστώ».
Η πλέον συγκινητική στιγμή τής εκδηλώσεως ήταν όταν ο Σεβασμιώτατος κ.Χρυσόστομος εκάλεσε τον τιμώμενο Πρωτοψάλτη και τον εβράβευσε απονέμοντάς του ειδική τιμητική πλακέτα τής Ιεράς Μητροπόλεως Πατρών. Τότε ο Μανώλης Χατζημάρκος εμφανώς συγκινημένος ευχαρίστησε τον Σεβασμιώτατο και όλους τους παρευρεθέντες, ενώ δίδοντας ένα παράδειγμα ανέφερε πώς εξηγεί στους μαθητές του ακόμη και σήμερα διάφορες απορίες, διδάσκοντάς τους τα «μυστικά» τής παραδοσιακής μας μουσικής. Στο τέλος δε έψαλε το δοξαστικό του εσπερινού του Παρακλήτου «Ανέβη ο Ιησούς εις Ιεροσόλυμα», καταχειροκροτούμενος από το πολυπληθές εκκλησίασμα! Μετά το πέρας τής εκδηλώσεως παρετέθη μικρά δεξίωσις στο πνευματικό κέντρο τού Μητροπολιτικού Ναού.
Στον Αρχιερατικό Εσπερινό και την επακολουθήσασα Τιμητική Εκδήλωση παρευρέθησαν πολλοί Ιερείς τής Μητροπόλεώς μας, ο Βουλευτής Ν. Νικολόπουλος, ο Δημοτικός Σύμβουλος Σπύρος Πολίτης, σύσσωμοι οι ιεροψάλτες των Πατρών και πλήθος κόσμου.
«Σεβασμιώτατε, Ευλαβές Ιερατείο, Αγαπητέ Δάσκαλε, Αγαπητοί Συνάδελφοι, Κυρίες και κύριοι,
Η σημερινή ημέρα θεωρείται η πιο σημαντική ημέρα του Συλλόγου μας, όπου εορτάζουμε τη μνήμη του Προστάτη μας Αγίου Ιωάννη του Δαμασκηνού, ο οποίος ήταν μία από τις κορυφαίες θεολογικές προσωπικότητες της εποχής του, αλλά και μία από τις κορυφαίες φυσιογνωμίες της βυζαντινής διανόησης.
Με την ευκαιρία θα ήθελα να σημειώσω τη σημαντική θέση που έχει ο ιεροψάλτης στο χώρο της Εκκλησίας και να αναφέρω ότι: Ο ιεροψάλτης θα πρέπει να είναι ταπεινός και να μην περιορίζεται μόνο στη μουσική εκτέλεση, την καλλιφωνία, τη χροιά ή την ένταση της φωνής. Θα πρέπει να εκτελεί τη μουσική ως συστατικό στοιχείο της μυσταγωγίας, διαφορετικά αυτή αλλοιώνεται και αποτελεί ένα ακόμη είδος κοσμικής μουσικής, άψυχης και ξερής. Θα πρέπει να είναι ανώνυμος και αφανής, όπως πρέπει να είναι κάθε χριστιανός για τα καλά του έργα, τα οποία δεν εκτελούνται ούτε κατ’ ελάχιστον χωρίς τη βοήθεια του Θεού.
Κατ’ αρχήν, θέλω να ευχαριστήσω τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη μας, ο οποίος πάντα βρίσκεται κοντά μας τόσο στις εκδηλώσεις μας, όσο και σε θέματα που απασχολούν τον Σύλλογό μας. Αισθάνομαι την ανάγκη να ευχαριστήσω όλους εσάς τους αγαπητούς συναδέλφους που σήμερα πλαισιώνετε την εκδήλωση αυτή. Θέλω να ευχαριστήσω τον Προϊστάμενο του Μητροπολιτικού μας Ναού π. Αμβρόσιο, καθώς και τους ευλαβείς συλλειτουργούς του, το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο, τις πρόθυμες κυρίες – διακόνισσες, που με πολλή αγάπη δέχθηκαν να μας φιλοξενήσουν σήμερα στους χώρους του Ιερού Ναού. Επίσης θέλω να ευχαριστήσω όλους τους φίλους της Ιεροψαλτικής οικογένειας που παρευρίσκονται εδώ σήμερα και συνεορτάζουν μαζί μας. Τέλος εύχομαι προς όλους σας ατομική και οικογενειακή υγεία, χαρά και ευτυχία και να εορτάσουμε εν καθαρά καρδία τις άγιες ημέρες των Χριστουγέννων και του Δωδεκαημέρου που σε λίγο φθάνουν.
Όμως σήμερα έχουμε ιδιαίτερη χαρά, γιατί η εορτή μας λαμπρύνεται από την παρουσία ενός από τους πιο καλλίφωνους κορυφαίους Πρωτοψάλτες της σύγχρονης εποχής, με σπάνια μελωδική φωνή, του χοράρχη και καθηγητή Μουσικολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας κ. Εμμανουήλ Χατζημάρκου, ο οποίος και θα τιμηθεί αμέσως μετά από τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη μας, για την πολυετή και πολυσχιδή προσφορά του στη Βυζαντινή Μουσική.
Για τον λόγο αυτό στη συνέχεια η Χορωδία του Συλλόγου μας θα αποδώσει ύμνους, που μελοποιήθηκαν από τον τιμώμενο Πρωτοψάλτη και συγκεκριμένα θα ψαλούν:
- Το κοινωνικό των Χριστουγέννων «Λύτρωσιν απέστειλε Κύριος τω λαώ αυτού», σε ήχο Α΄.
- Στίχοι από τον 148ο ψαλμό, σε ήχο Α΄.
- Στίχοι από τον 33ο ψαλμό, σε ήχο Πλάγιο Α΄.
- Στίχοι από τον 83ο ψαλμό, σε ήχο Πλάγιο Δ΄ κατά τριφωνία.
- Και ο καλοφωνικός ειρμός «Προς τίνα καταφύγω άλλην Αγνή», σε ήχο Α΄»».
Εν συνεχεία ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Χρυσόστομος στον λόγο του ανεφέρθη αφ’ ενός στο νόημα τής εορτής και στον ρόλο και την αποστολή των Ιεροψαλτών στον χώρο τής Θείας Λατρείας, ενώ αφ’ ετέρου εξήγησε την απόφασή του να τιμήσει τον προσκληθέντα Πρωτοψάλτη Μανώλη Χατζημάρκο, απευθυνόμενος προς αυτόν με λόγια θερμά και βιωματικά. Συγκεκριμένα ο Σεβασμιώτατος είπε τα εξής: ( Α π ο μ α γ ν η τ ο φ ω ν η μ έ ν η Ο μ ι λ ί α)
«Η Αγία μας Εκκλησία σήμερα εορτάζει την μνήμη τού Οσίου πατρός ημών Ιωάννου τού Δαμασκηνού, τού επιγείου αυτού αγγέλου και ουρανίου ανθρώπου, ο οποίος αφιέρωσε την ζωή του στον Θεό, εδόξασε τον Θεό με την θεολογία του, με την προάσπιση των ιερών δογμάτων, των αποκεκαλυμμένων δηλαδή αληθειών, αλλά και εμεγάλυνε τον Θεόν και την ΥπεραγίανΘεοτόκον, με τους εξαίσιους ύμνους τους οποίους έγραψε και με τα θαυμάσια μελωδήματα και ποιήματά του. Ο μεγάλος αυτός Άγιος τής Εκκλησίας μας δικαίως θεωρείται ο προστάτης τούΙεροψαλτικού κόσμου. Αυτόν τον Άγιον έχουν ως φύλακα άγγελό τους, ως ιερό οδηγό τους, ως παραστάτη και βοηθό τους οι ψάλτες τής πόλεώς μας, ο Σύλλογος Ιεροψαλτών Πατρών και Περιχώρων, ο οποίος φέρει και το όνομά του.
Θα ήθελα να απευθύνω μέσα από την καρδιά μου κάποιες σκέψεις, λόγια αγάπης πατρικής σε σας, αγαπητοί μου Ιεροψάλτες. Θεραπεύετε μιαν ευλογημένη και αναγωγική τέχνη και πιστεύω ότι μέσα από την ύπαρξή σας, μέσα από τα βάθη τής ψυχής σας κάθε ημέρα δοξολογείτε τον Πανάγιον Θεόν, διότι σας έδωκε αυτό το τάλαντο, ενεφύτευσε στις ψυχές και τις καρδιές σας αυτήν την κλίση, ώστε να αγαπήσετε την ευλογημένη αυτή τέχνη των αγγέλων, η οποία πρωτίστως είναι βιωματική και εσωτερική τέχνη και κατάσταση. Γιατί αν κανείς αυτήν την τέχνη δεν την έχει μέσα στην καρδιά του, δεν μπορεί να αποδώση τους ύμνους και τα μελωδήματαπρος τον Θεό. Ο ψάλτης δεν κάνει ένα επάγγελμα, αλλά οδηγεί την καρδιά του, αλλά και τον λαό στον Θεό! Άλλωστε εξ ονόματος τού λαού μεταφέρει τις ιερές υμνωδίες στον Θεό.
Να δοξάζετε το πανάγιον όνομα τού Θεού, διότι σας αξίωσε να έχετε φωνητικά τάλαντα, ως καλλικέλαδοι αηδόνες. Και αυτή είναι μεγάλη ευλογία. Γι’ αυτόν τον λόγο πρέπει ό,τι ψάλλετε να το ψάλλετε μέσα από την καρδιά σας και να το προσφέρετε στον Θεό ως ευχαριστία και ευγνωμοσύνη.
Να δοξολογήτε τον Θεόν, διότι σας αξιώνει μέσα από την λειτουργική ζωή τής Εκκλησίας μας, πρώτοι εσείς – όπως και εμείς οι ιερείς – να βιώνετε και να βιώνωμε την χάρη και την ευλογία τού Ουρανού, αλλά και να την μεταδίδωμε και εις τους άλλους.
Να δοξολογήτε τον Θεόν, διότι σας αξιώνει πάνω από τα ιερά αναλόγια να φαίνεσθε ως φάροι φωτεινοί και ως φώτα, γιατί έτσι σας βλέπει ο κόσμος και σας ατενίζει, όταν ψάλλετε.
Ο Πρόεδρος προηγουμένως είπε σχετικώς με το θέμα αυτό αρκετές σκέψεις, με τις οποίες συμφωνώ απόλυτα, όπως ότι ο Ιεροψάλτης πρέπει να κοσμήται από αρετές, διότι θεωρείται κατώτερος κληρικός. Τότε και ο Επίσκοπος και το Ιερατείο και ο λαός τον τιμούν και τον αγαπούν.
Πρέπει λοιπόν ο ψάλτης να είναι κεκοσμημένος με πίστη ακλόνητη και αγάπη στον Θεό, με σύνεση και αφοσίωση προς την Εκκλησία και αγάπη προς τους ανθρώπους. Ο κόσμος έχει ένα λεπτό αισθητήριο και κριτήριο. Εμάς τους κληρικούς βλέπει πρώτον, εσάς μετά ταύτα, και μας ακολουθεί. Και ξέρει αν εκείνα τα οποία λέγομε ή ψάλλομε τα πιστεύωμε και τα λέγωμε μέσα από την καρδιά μας.
Θέλω τέλος να σας ευχαριστήσω και να σας επαινέσω, διότι όλα αυτά που είπα προηγουμένως πιστεύω ότι τα έχετε και τα υπηρετείτε. Από τότε που ήλθα στην Πάτρα συνεργαζόμαστε άψογα και άριστα, θα έλεγα, και εργαζόμεθα εις τον ιερόν αμπελώνα τού Κυρίου προς δόξαν Θεού. Είσαστε ευλογημένα και πολυαγαπημένα παιδιά μου και τον καθένα ξεχωριστά, αλλά και τις οικογένειές σας, σας περιβάλλω με τιμή και με πολύ πατρική αγάπη και προσωπικό ενδιαφέρον. Είσαστε και σεις – όπως λέω και για τους ιερείς μου – το καύχημά μου. Και για σας υπερηφανεύομαι εν Κυρίω και όταν άλλοι Αρχιερείς με ερωτούν περί τούΙεροψαλτικού κόσμου τής Μητροπόλεώς μας, εν καυχήσει ομολογώ ότι έχομε στα αναλόγιά μας ευλογημένους, συνετούς και κατηξιωμένους ανθρώπους, που ξέρουν να σέβωνται, να εκτιμούν και να τιμούν και τους κληρικούς και τον λαόν.
Εύχομαι από τα βάθη τής ψυχής μου, πρώτον, αυτή η σύνεσις η οποία σας διακατέχει να σας χαρακτηρίζη και να σας συντροφεύη εις έτη πάμπολλα. Δεύτερον, η αφοσίωσή σας στην Εκκλησία και η αγάπη σας προς τον εν Τριάδι Θεόν να είναι ο στέφανος τής ζωής σας. Τρίτον, ο μεταξύ σας σύνδεσμος τής αγάπης και τής ειρήνης και η συνεργασία εν ομονοία και εν αγαστήσυμπνοία είναι απαραίτητα, ώστε και σεις να χαίρεσθε και να καμαρώνετε.
Απόψε η εορτή έχει μιά ξεχωριστή χροιά, γιατί έχουμε μαζί μας ένα καταξιωμένο άνθρωπο, ένα καταξιωμένο διδάσκαλο τής πατρώας Εκκλησιαστικής Βυζαντινής και Εθνικής, θα μου επιτρέψετε να είπω, Μουσικής. Ένα άνθρωπο, ο οποίος δεν είναι γνωστός μόνον στην Ελλάδα, αλλά σε όλο τον Ορθόδοξο Χριστιανικό και πέραν αυτού κόσμον.
Εγώ για τον τιμώμενο απόψε Καθηγητή και Διδάσκαλο κ. Εμμανουήλ Χατζημάρκο ήκουσα το πρώτον από τον Μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο, όταν υπηρετούσα ως Γραμματεύς και αργότερα ως Αρχιγραμματεύς τής Ιεράς Συνόδου. Αγαπητέ μου κ. Εμμανουήλ, ο Μακαριστός Αρχιεπίσκοπος πολύ σας ηγάπα. Θυμάμαι και ότι σας ετίμησε αλλά και πάντοτε ωμολόγει ότι είσθε ένας άνθρωπος, ο οποίος μέσα από την καρδιά του και τον Θεό δοξολογείτε, αλλά και την μουσική, την αναγωγική και εσωτερική αυτή τέχνη, υπηρετήσατε και συνεχίζετε να υπηρετείτε. Και ακόμη μέσα από την τέχνη αυτή, με τα καλλικέλαδα άσματά σας οδηγείτε τους ανθρώπους εις νομάς σωτηρίους.
Απόψε, λοιπόν, που εορτάζουν οι Ιεροψάλτες μας εδώ στην Πάτρα, απεφασίσαμε να σαςτιμήσωμε ως τοπική Εκκλησία, ο Επίσκοπος, το Ιερατείον, οι Ιεροψάλτες και ο ευσεβής και φιλόθεος λαός τής Αποστολικής Μητροπόλεώς μας. Θέλω να σας είπω ότι σας συνοδεύουν η αγάπη μας, η ευχή μας, η προσευχή μας και η εκτίμησή μας. Να ζήτε και να απολαμβάνετε όλα τού Θεού τα αγαθά, με την ευλογημένη οικογένειά σας.
Εμείς θα ενθυμούμεθα αυτή την ημέρα ως μία ξεχωριστή ημέρα τιμής προς το πρόσωπο το οποίο ο Θεός το επροίκισε με πολλά χαρίσματα και τάλαντα, τα οποία και ο ίδιος εκαλλιέργησεκαι τα απέδωσε ως ευχαριστία και ευγνωμοσύνη προς τον Θεό.
Περί τού τιμωμένου Διδασκάλου θα ομιλήσει ο καθηγητής κ. Στέφανος Σκαρπέλλος, τον οποίον παρακαλώ να προέλθει στο βήμα. Μετά ταύτα θα αποδώσωμε εις τον κ. Χατζημάρκον τηντιμητικήν πλακέταν ως έκφρασιν αγάπης, τιμής και ευχαριστίας τής τοπικής Εκκλησίας για ό,τι έχει προσφέρει στην Εκκλησία μας και εν γένει στην κοινωνία μας.
Ευχαριστώ πολύ».
«Σεβασμιώτατε,
Είναι μεγάλη τιμή το γεγονός ότι μου αναθέσατε να παρουσιάσω απόψε το πολυσχιδές έργο τού τιμωμένου Διδασκάλου μας, τού «μέγιστου των ψαλτάδων», τού Άρχοντος Μελωδού τής Ρωμιοσύνης, τού Μανώλη Χατζημάρκου. Τιμή και αδυναμία μαζί, γιατί πώς να χωρέσει κανείς σε μιαν κόλλα χαρτί την αθάνατη φωνή τής φυλής και τής πίστης μας; Με βαθιάν επίγνωση τής ανεπάρκειας αυτής θα μου επιτρέψετε να επιχειρήσω μιαν ευσύνοπτη αναφορά.
Το βιογραφικό τού Μανώλη Χατζημάρκου είναι σε όλους μας γνωστό και δεν ωφελεί να επεκταθούμε ιδιαιτέρως. Να τονίσουμε ότι από πολύ μικρός στον Βόλο, όπου γεννήθηκε, διακρίθηκε για την κλίση του προς την μουσική και την εντυπωσιακή καλλιφωνία του. Ήδη σε ηλικία 7 ετών, λίγο πριν ξεσπάσει ο Πόλεμος, τον βρίσκουμε Α΄ Κανονάρχη στον Μητροπολιτικό Ναό τού Βόλου. Γόνος μιας πολυμελούς οικογενείας, που έλκει την καταγωγήν από τις αλησμόνητες πατρίδες και όπου όλοι έψαλλαν και τραγουδούσαν, λαμβάνει τα πρώτα μουσικά μαθήματα από τον πατέρα του Κωνσταντίνο. Εν συνεχεία μαθητεύει κοντά στους Πρωτοψάλτες Χρήστο Πάντα, Κωνσταντίνο Πρίγγο, Θεοδόσιο Γεωργιάδη και Θεόδωρο Χατζηθεοδώρου τονΦωκαέα. Ο Βόλος είναι μία πρόσφορη πόλη για την μουσική του καλλιέργεια, αφού εκεί μπορεί να ακούει τον Πάντα, τον Μήτρου, τον Μαργαριτόπουλο και κυρίως τον Άρχοντα ΚωνσταντίνοΠρίγγο, ο οποίος καταγόταν από την Ζαγορά τού Πηλίου και ερχόταν κάθε χρόνο για διακοπές στην περιοχή.
Χαρακτηριστική είναι εν προκειμένω η μαρτυρία τού Μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου, σε ανάλογη τιμητική εκδήλωση για τον Μανώλη Χατζημάρκο στον Βόλο: Σε μια παλιά ραδιοφωνική μετάδοση Θείας Λειτουργίας από τον Σταθμό Ενόπλων κάποιοι μαθητές τούΠρίγγου τόσο ενθουσιάσθηκαν που άκουσαν τον Δάσκαλό τους ψάλλοντα, ώστε έσπευσαν αργότερα να τον συγχαρούν. Μόνον που αυτός που έψαλλε δεν ήταν ο Πρίγγος, όπως ο ίδιος –εν ζωή τότε– τους απεκάλυψε. Αλλά ήταν ο νεαρός Χατζημάρκος!
Έκτοτε φυσικά προσθέτει και αρκετά προσωπικά στοιχεία στην τέχνη του, ενώ πλέον η πορεία του κρίνεται ως προδιαγεγραμμένη:
Ολοκληρώνει τις σπουδές του στο Ελληνικό Ωδείο Αθηνών και υπηρετεί στην Μέση Εκπαίδευση φθάνοντας στον βαθμό τού Γυμνασιάρχου. Αργότερα διδάσκει στην Ανωτέρα Εκκλησιαστική Σχολή Αθηνών και τα τελευταία χρόνια ως Καθηγητής Μουσικολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Παράλληλα παραδίδει μαθήματα στο Ωδείο Αλίμου, στο Ελληνικό Ωδείο Αθηνών, στο Ωδείο Αιγάλεω, στο Δημοτικό Ωδείο Βόλου κ.α. Διαπρέπει ως Πρωτοψάλτης κυρίως στον Μητροπολιτικό Ναό Αγίου Νικολάου Βόλου και από το 1981 στον Ι. Ναό Αγίου Διονυσίου Αρεοπαγίτου Αθηνών, ενώ ψάλλει σε όλα τα πανηγύρια των ναών ανά την Ελληνική επικράτεια!
Διατελεί επίσης Πρόεδρος των Καθηγητών Εκκλησιαστικής Εκπαίδευσης, μέλος Εποπτικού Συμβουλίου Εκπαίδευσης, μέλος Επιτροπής επί τής Τέχνης και Λατρείας, Χοράρχης Βυζαντινής Χορωδίας Βόλου, Προτύπου Βυζαντινού Χορού Αθηνών, Πρόεδρος τής ΟΜ.Σ.Ι.Ε.
Πρωτοπόρος στην δισκογραφία με μια σειρά δίσκων, κασετών και τελευταία cd με ζωντανές ηχογραφήσεις του. Σημαντικό είναι και το συγγραφικό έργο του, αφού έχει εκδώσει πέντε τόμους με τον γενικό τίτλο: «Μελωδική Ανθοδέσμη». Εξέδωσε επίσης το ορατόριο «Ιησούς Χριστός», δύο βιβλία Ευρωπαϊκής μουσικής και προσφάτως έγραψε την Βυζαντινή Συμφωνία για την Ολυμπιάδα τού 2004, η οποία παρουσιάσθηκε και στην Πάτρα. Πολλά άρθρα και μελέτες του έχουν δημοσιευθεί, ενώ ανέκδοτα ή υπό έκδοση έχει ακόμη διάφορα μαθήματα και έργα του.
Πλείστες και οι εμφανίσεις του, στο Ηρώδειο, στην Πάτρα, στον «Παρνασσό», στην Αρχαιολογική Εταιρεία, στο Χίλτον, στο Μέγαρο Μουσικής, στην Κωνσταντινούπολη, Κύπρο,Χάϊφα, Βιέννη, Στουτγκάρδη, Ρώμη κ.α. Από την θέση του ως Αντιπροέδρου τού Ευρωπαϊκού Κέντρου Τέχνης προώθησε την έκδοση τού «Λεξικού τής Βυζαντινής Μουσικής» (τής ΟλυμπίαςΤολίκα) και την πολύτομη έκδοση των χειρογράφων τού Αγγέλου Βουδούρη – Α΄ Δομεστίκου τού Ιακώβου Ναυπλιώτη. Σημαντική ήταν η προσφορά του και από τις εκπομπές του μέσω τού Ρ/Σ τής Εκκλησίας τής Ελλάδος επί Μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου, καθώς και οι συνεργασίες του με τον αείμνηστο Γιάννη Χατζηφώτη στο Τρίτο Πρόγραμμα τής ΕΡΑ.
Σε αυτό το μεγάλο και πλούσιο εμπειριών και καλλιτεχνικών ανατάσεων ταξίδι, αξίζει να σταθούμε σε δύο – τρία σημεία ακόμη:
- Μία φράση αρχικώς: Όπου και αν ανατρέξει κανείς σήμερα στο διαδίκτυο, εμφανίζεται η αποστροφή που καταγράφει ο Αχαιός Μουσικός Φίλιππος Οικονόμου στο λήμμα «Χατζημάρκος»: «Από τους καλλιφωνότερους Πρωτοψάλτες τής σύγχρονης εποχής, ο κορυφαίος ίσως όλων»! Δεν είναι απλή υπόθεση η επίσημη καταγραφή τής κορυφής...
- Επόμενος σταθμός: Κωνσταντινούπολη, δεκαετία τού 1960: Η έλευση τού ΜανώληΧατζημάρκου ξεσηκώνει τον θαυμασμό τού πολυπληθούς τότε φιλόμουσου κοινού τής Πόλεως. Οι εφημερίδες γράφουν: «Και τα πλήθη ώδευον δι’ όλων των μεταφορικών μέσων και πεζή έτι και από απομεμακρυσμένας έτι συνοικίας, διά να ενωτισθώσιν και κατανυγώσιν από τονγλυκύφθογγον εκτελεστήν»! 3.000 κόσμος το εκκλησίασμα στον Άγιο Δημήτριο τού Κουρτουλούςξεσπάει σε ουρανομήκη εύγε και χειροκροτήματα! Κάποιοι ενοχλούνται, το Πατριαρχείοναπαγορεύει, οι συζητήσεις και τα σχόλια τού τύπου δίνουν και παίρνουν! Αργότερα η ιστορία επαναλαμβάνεται, στην Αθήνα αυτή την φορά, με φωτογραφικό νόμο τής Επταετίας, που απαγορεύει τα χειροκροτήματα, γιατί κάποιοι εξακολουθούν να ενοχλούνται...
Τι είναι αυτό όμως που ο απλός φιλακόλουθος πιστός λαός βλέπει στον Χατζημάρκο και τον χειροκροτεί; Είναι η ζώσα παράδοση, το άκουσμα των αοιδών τού Ομήρου, η αφτιασίδωτηΑλήθεια τού Ευαγγελίου, η δόξα τού Βυζαντίου, ο πόνος τής Ιωνίας, το DNA τής φυλής και τήςΕλληνορθοδοξίας μας, που μεταφέρονται με την άφθαρτη φωνή και την μαγική τέχνη του.
Γιατί ο ιδανικός εκτελεστής δεν αρκείται μόνον στην φωνή και την μουσική γνώση. Δεν υπηρετεί μόνον υποδειγματικά την ορθοφωνία και τον άψογο τονισμό των φράσεων. Διαθέτει τεράστια καλλιτεχνική ευαισθησία, κατανόηση τής Τέχνης στην ολότητά της, σύλληψη των ελληνικών ακουσμάτων στην διαχρονία τους, βαθύτατη ελληνική παιδεία και προ παντός φαντασία και πίστη. Γνωρίζει ο Μανώλης Χατζημάρκος ότι σκοπός τού μέλους είναι η ανύψωση τού Λόγου και διδάσκει με τις ερμηνείες του ποιος είναι ο ιδεατός τρόπος να επιτευχθεί αυτή. Επιστρατεύει όλους τους ήχους, όλους τους τρόπους, όλα τα μέσα και τις τεχνικές, για να επενδύσει το κείμενο με το πλέον κατάλληλο μελώδημα.
- Τελευταίος μας σταθμός σε αυτήν την αναφορά η σχέση του με την Πάτρα, η οποία ήταν ανέκαθεν στενή και καρποφόρος: Κατά καιρούς έχει εμφανισθεί με χορωδίες του στο Αρχαίο Ωδείο, στο Δημοτικό Θέατρο και άλλες αίθουσες των Πατρών. Έχει ψάλει επίσης σε πολλές πανηγύρεις ναών, όπως κυρίως στην Παντάνασσα, την Ευαγγελίστρια, την Αγία Βαρβάρα, τον Άγιο Δημήτριο και στην ύπαιθρο χώρα, αλλά και την Αιγιάλεια. Μελοποίησε επίσης και παρουσίασε έργα των αειμνήστων Αχαιών Ηλία Μπογδανόπουλου και Θεοδώρου Κωνσταντίνου.
Ο Μανώλης Χατζημάρκος συνδέθηκε από ενωρίς με πολλούς Πατρινούς μουσικούς και φιλόμουσους, αλλά και μαθητές του. Να αναφέρουμε δειγματοληπτικά τον μακαριστό μοναχό Πανάρετο Μακρυγιάννη, τους αείμνηστους Δήμο Σωτηρόπουλο και Ανδρέα Μαράκα, τον π. Γεώργιο Παπασταύρου και όλη την οικογένειά του, τον π. Αντώνιο Ρουμελιώτη, τον πρωτοψάλτη Γιώργο Μακρυγιάννη και τους αδελφούς του, την Ξένη Μακρυγιάννη κ.ά. Κατά καιρούς συνεργάσθηκε και ανέπτυξε φιλικές σχέσεις με τους Πρωτοψάλτες Σπύρο Γεωργακόπουλο, Ανδρέα Σαββανή, Αριστείδη Μπουχάγιερ, Ιωάννη Κόττορο, Ανδρέα Τσιμάρα κ.ά. Κατά το παρελθόν έχει τιμηθεί από την Πολυφωνική Χορωδία και το Πανεπιστήμιο Πατρών, καθώς και από τον Σύλλογο Ιεροψαλτών Πατρών.
Σεβασμιώτατε, Κυρίες και Κύριοι,
Ο Μανώλης Χατζημάρκος αποτελεί πράγματι μιαν εξέχουσα μουσική φυσιογνωμία με πολυσχιδή προσφορά στην λειτουργική μας μουσική. Η μοναδικότητα τής μελωδικής του φωνής δέσποσε επί δεκαετίες, έγινε πρότυπο μίμησης και επηρέασε βαθύτατα τους νέους ψάλτες. Η σφραγίδα τής προσφοράς του θα καταγραφεί μοναδική και ανεξίτηλη στις δέλτους τής ιστορίας. Γι’ αυτό η Πάτρα τού όφειλε την τιμή αυτή. Γι’ αυτό επίσης αξίζουν συγχαρητήρια στην πρωτοβουλία σας αυτή, Σεβασμιώτατε, να αποδώσετε την οφειλόμενη τιμή. Βραβεύοντας τον Μανώλη Χατζημάρκο απόψε, τιμάτε την ίδια την ουσία τής πατρώας μουσικής μας τέχνης, που είναι η ωραιότερη ψηφίδα τής πολιτισμικής μας κληρονομιάς.
Σας ευχαριστώ».
Η πλέον συγκινητική στιγμή τής εκδηλώσεως ήταν όταν ο Σεβασμιώτατος κ.Χρυσόστομος εκάλεσε τον τιμώμενο Πρωτοψάλτη και τον εβράβευσε απονέμοντάς του ειδική τιμητική πλακέτα τής Ιεράς Μητροπόλεως Πατρών. Τότε ο Μανώλης Χατζημάρκος εμφανώς συγκινημένος ευχαρίστησε τον Σεβασμιώτατο και όλους τους παρευρεθέντες, ενώ δίδοντας ένα παράδειγμα ανέφερε πώς εξηγεί στους μαθητές του ακόμη και σήμερα διάφορες απορίες, διδάσκοντάς τους τα «μυστικά» τής παραδοσιακής μας μουσικής. Στο τέλος δε έψαλε το δοξαστικό του εσπερινού του Παρακλήτου «Ανέβη ο Ιησούς εις Ιεροσόλυμα», καταχειροκροτούμενος από το πολυπληθές εκκλησίασμα! Μετά το πέρας τής εκδηλώσεως παρετέθη μικρά δεξίωσις στο πνευματικό κέντρο τού Μητροπολιτικού Ναού.
i-m-patron.gr
