Η μυστηριακή κατήχηση, που γίνεται με την ανάγνωση τμημάτων της Αγίας Γραφής κατά το πρώτο μέρος της Θείας Λειτουργίας, την Ευχαριστία του Λόγου η Λειτουργία των Κατηχουμένων, όπως την ξέρουμε οι περισσότεροι και η κλάση του Άρτου, η Θεία Κοινωνία δηλαδή κατά το δεύτερο τμήμα της, την Λειτουργία των Πιστών. Η ενότητα αυτών των δύο τμημάτων της Θείας Λειτουργίας είναι αδιάσπαστη, οργανική όπως λέμε, τέτοια δηλαδή που να μην μπορεί να υπάρξει το ένα από τα δύο τμήματα της Θείας Λειτουργίας χωρίς το άλλο. Δεν είναι τυχαίο, πως οι Άγιοι Πνευματοφόροι Πατέρες της Εκκλησίας μας ερμηνεύοντας τα δύο κορυφαία γεγονότα της Θείας Λειτουργίας, το άκουσμα των Ιερών Αναγνωσμάτων δηλαδή και την Θεία Κοινωνία, τα θεωρούν και τα δύο, ως σημεία πραγματικής ζωηφόρου συνάντησης των πιστών με τον Χριστό. «Ο τρώγων μου την σάρκα και πίνων μου το αίμα έχει ζωήν αιώνιον» (Ιω. 6, 54) μας λέγει ο ίδιος ο Κύριος αναφερόμενος στην Θεία Μετάληψη αλλά και «Ο τον λόγον μου ακούων έχει ζωήν αιώνιον» (Ιω. 5, 24) αναφερόμενος στα ιερά αναγνώσματα.
Ακολουθώντας την χρονική σειρά των συμβαινόντων στην Θεία Λειτουργία της Ορθόδοξης εκκλησίας μας αγαπητοί μου αδελφοί στα κηρύγματά μας, με αυτά τα τόσο σημαντικά για την Θεολογία της Λατρείας μας Λειτουργικά Αναγνώσματα θα ασχοληθούμε σήμερα. Αυτά, που τα κατανοούμε ως Ευχαριστία του Λόγου – παραλληλίζοντας τα με την Ευχαριστία των Τιμίων Δώρων- και για την αξία των οποίων, ήδη ένας από τους Πατέρες της αρχαίας εκκλησίας, ο άγιος Κλήμης Αλεξανδρείας τονίζει, πως «πρέπει να τρεφόμαστε με τα σπέρματα της ζωής που περιέχονται μέσα στη Βίβλο, όπως ακριβώς τρεφόμαστε με την Θεία Ευχαριστία». Ποιά όμως είναι αυτά τα Αναγνώσματα που ακούμε στην Θεία Λειτουργία; πότε ορίστηκε να αποτελούν μέρος της ιερότατης ακολουθίας της εκκλησίας μας; και τι συμβολίζουν;
Οι πρώτοι χριστιανοί αδελφοί μου, από την αποστολική περίοδο ακόμη, καθιέρωσαν την ανάγνωση της βίβλου στις ευχαριστιακές συνάξεις τους και θεωρούσαν την παρουσία των αγιογραφικών λόγων, ως παρουσία του Ίδιου του Χριστού ανάμεσά τους. Αρχαιότατα Πατερικά κείμενα αλλά και η ίδια η Καινή Διαθήκη, με τις Πράξεις και τις Επιστολές των Αποστόλων, μαρτυρούν αυτό το γεγονός. Παλαιότερα, το είδος και ο αριθμός των αναγνωσμάτων δεν ήταν αυστηρά καθορισμένα και διέφεραν από περιοχή σε περιοχή και από εποχή σε εποχή. Ήδη πάντως, από την εποχή του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, τον 4ο μ.Χ. αιώνα, η Ανάγνωση κατά την Θεία Λειτουργία στον Ναό, περιελάμβανε ένα απόσπασμα από την Παλαιά Διαθήκη, ένα από το έργο των Αποστόλων και ένα από τα Ιερά Ευαγγέλια ενώ, η καθιέρωση της ανάγνωσης για κάθε εόρτιο ημέρα συγκεκριμένων περικοπών υπήρχε ήδη από τον 3ο μ.Χ. αιώνα. Σήμερα στην εκκλησία μας, η ανάγνωση της Παλαιάς Διαθήκης αντικαταστάθηκε από τους στίχους των Ψαλμών των αντιφώνων και τα αναγνώσματα αποτελούνται, από ένα αποστολικό ανάγνωσμα και ένα ευαγγελικό. Το αποστολικό ανάγνωσμα, είτε είναι από τις Πράξεις των Αποστόλων είτε από τις επιστολές, είναι συγκεκριμένο για κάθε μέρα και περιέχεται στο γνωστό μας βιβλίο, που φέρει τον τίτλο «Απόστολος» και διαβάζεται από Αναγνώστη ενώ οι Ευαγγελικές περικοπές, ταξινομημένες ανά μέρα ειδικά για λειτουργική χρήση, περιέχονται στο συνήθως διακοσμημένο λαμπρά Ευαγγελιστάριο, το οποίο τοποθετείται στην Αγία Τράπεζα, έρχεται στον Κυρίως Ναό εν πομπή την ώρα της Μικρής Εισόδου και διαβάζεται από Διάκονο η Ιερέα.
Γιατί όμως προηγείται η ανάγνωση του Πραξαποστόλου από το Ευαγγέλιο; Η απάντηση βρίσκεται στον ίδιο τον αναγωγικό, μυσταγωγικό χαρακτήρα της Θείας Λειτουργίας. Από την αναμονή του Χριστού, που δηλώνεται με τους στίχους της Παλαιάς Διαθήκης στα αντίφωνα, από τα «ατελέστερα» κατά την έκφραση του αγίου Νικολάου του Καβάσιλα, περνάμε στα «περί του Χριστού», που ακούμε από το Αποστολικό στόμα – ανάγνωσμα, στα «τελειότερα», στο άκουσμα του Ευαγγελικού Λόγου, που είναι ο Ίδιος ο Χριστός. Τα Αναγνώσματα στην Θεία λειτουργία διδάσκουν αλλά και υπομνηματίζουν την ιερή ιστορία της ζωής και του έργου του Ιησού και των Αποστόλων, που συνέβησαν και επανέρχονται κατά την διάρκεια της Λειτουργίας, με μόνο σκοπό την σωτηρία μας. Είναι «η φανέρωση του Ίδιου του Θεού μέσω του Λόγου, του Θείου Θελήματός Του και των Θείων Βουλών Του, με τα οποία παιδαγωγούνται και ζουν οι πιστοί κατά δύναμιν» κατά την ερμηνεία του Αγίου Μαξίμου του Ομολογητού και οδηγούνται στην μόνη Αλήθεια και Σωτηρία που είναι ο Χριστός. Τον Οποίο τα Αναγνώσματα εν μέσω του ιερού τελετουργικού της Θείας Λειτουργίας, δυνάμει και έργω του Παναγίου Πνεύματος, μαρτυρούν.
Είναι μοναδική στιγμή η ανάγνωση του Αποστόλου και του Ευαγγελίου κατά την διάρκεια της Θείας Λειτουργίας αδελφοί μου. Γιατί η ευχαριστιακή σύναξη, η εκκλησία, είναι ο τόπος όπου το Άγιο Πνεύμα ωθεί και οδηγεί, ολόκληρη την κοινότητα των πιστών «εις πάσαν την αλήθειαν» και την προστατεύει από μεμονωμένες, αυθαίρετες ερμηνείες της Γραφής, οι οποίες συχνά λανθασμένες διχάζουν το εκκλησιαστικό σώμα, ως στηριγμένες στην κατά κόσμον γνώση και όχι στην Σοφία του Θεού «την εν μυστηρίω, την αποκεκρυμμένην, ην προώρισεν ο Θεός προ των αιώνων εις δόξαν ημών» (Α’ Κορ. 2, 6-7). Τα αναγνώσματα της Αγίας Γραφής, ενταγμένα στο πρώτο μέρος της Θείας Λειτουργίας, λειτουργούν, ως μέσα με τα οποία θα οδηγηθούμε, καθένας και όλοι μαζί, στην σωτηρία, που κομίζει φιλανθρώπως το πρόσωπο του Χριστού, Το Οποίο αποτελεί την μόνη Αλήθεια, «την υπερέχουσαν πάντα νουν». (Φιλ. 4,7) Αμήν
Ιερά Μητρόπολη Σερβίων και Κοζάνης
Κ. Μ.
blogs.sch.gr
