καί παρεξηγημένοι γιά τούς περισσότερους ἀπό μᾶς. Καί ὅμως ἡ συμβολή τους σέ πολλούς τομεῖς τοῦ νεοελληνικοῦ βίου ὑπῆρξε σημαντική. Ἀκόμα καί τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1821 προετοίμασαν, ὅπως θά φανεῖ ἀπό τήν ἐκδίπλωση τῆς πολιτείας τους. Συγκροτοῦν ἕνα πολύ σπουδαῖο κεφάλαιο τῆς νεώτερης πνευματικῆς μας Ἱστορίας, μοναδικούς διδασκάλους, ὑπεύθυνους πνευματικούς ἀνθρώπους, πολύγραφους συγγραφεῖς ἔργων, πού πλούτισαν καί στήριξαν τό ὑπόδουλο Γένος, τοῦ χάρισαν αὐτοσυνειδησία καί ἀναπτέρωσαν τό φρόνημά του. Ἡ ἰχνηλασία αὐτή δέν φιλοδοξεῖ παρά μόνο νά γνωστοποιήσει ἁδρά τήν προσφορά, τό μοναδικό ἔργο καί κατόρθωμα τῶν τριῶν σπουδαίων κληρικῶν - καί τούς τρεῖς ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τούς ἔχει ἀνακηρύξει ἁγίους της καί τούς τιμᾶ - καί πρίν, νά καταθέσει σύντομο καί κατατοπιστικό λόγο γιά τό κίνημα τῶν Κολλυβάδων. Ἀπό ποιές ἀφορμές ξεκίνησε, σέ τί χρεωστᾶ τό ὄνομά του, τί ἐπιδίωξε καί τί πέτυχε, ποιό χαρακτήρα εἶχε, ποιό ἀντίτιμο συκοφαντίας καί κακοπάθειας χρειάστηκε νά καταβάλουν ὅσοι τό ἐνσάρκωσαν, ποιές εἶναι οἱ ἐπιπτώσεις του καί ποῦ διασώζονται στή σύγχρονη πνευματικότητα καί ζωή τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Πολλοί πολλά καί σοφά ἔχουν γράψει γιά τά θέματα αὐτά. Μέ κανέναν καί μέ τίποτα δέν ἀνταγωνίζεται τούτη ἡ ἀπόπειρα.
Τό Γένος τῶν Ρωμαίων βρίσκεται κοντά τριακόσια χρόνια ὑπόδουλο στούς ἀγροίκους Ὀθωμανούς, ὅταν ἀχνά ἐμφανίζεται τό πνευματικό κίνημα τῶν Κολλυβάδων. Ἐπιμένω στό χαρακτηρισμό πνευματικό, γιατί ἡ διαπάλη μεταξύ αὐτῶν πού τό κήρυξαν καί τό ὑποστήριξαν, καί ἦταν πάρα πολλοί, καί αὐτῶν πού εἶχαν ἀντίθετη ἄποψη κινήθηκε πάντα μέ βιβλία καί κηρύγματα καί δέν προχώρησε ποτέ σέ βιαιοπραγίες. Τρεῖς αἰῶνες δουλείας σήμαιναν πολλά καί τραγικά καί γιά τά πρόσωπα καί γιά τούς θεσμούς. Ἡ ἀπουσία τοῦ ὀξυγόνου τῆς Ἐλευθερίας εἶχε ταλαιπωρήσει καί κακοποιήσει ὅλους καί ὅλα, εἶχε ὁδηγήσει σέ ἐκτροπές, τυποποιήσεις, φθορά συνειδήσεως. Ἀκόμη καί ἡ Ἐκκλησία, πού ἦταν ὁ μόνος ὀρθός θεσμός, εἶχε φορτωθεῖ τίς ἀρνητικές ἐπιπτώσεις τῆς δουλείας, εἶχε χάσει πολύ ἀπό τό βάθος της. Καί σ’ αὐτό τό Ἅγιον Ὄρος, τήν κιβωτό τῆς Ὀρθοδοξίας, παρόλο πού οἱ Ὀθωμανοί δέν ἔμπαιναν στό χῶρο του, οἱ συνέπειες ἔφταναν καί ἀλλοίωναν τό ἦθος μερικῶν ἔστω μοναχῶν, νόθευαν τίς ἀρχές τῆς ζωῆς του. Τό Ὄρος γιά πολλές αἰτίες δέν μποροῦσε νά κλείσει τά σύνορά του καί δεχόταν τήν ἐπήρεια ἀπό ὅσα συνέβαιναν στόν κόσμο.
Τό κίνημα διέθετε μία πρωτοφανῆ δυναμική καί ἀπό τίς τάξεις του πέρα ἀπό τούς τρεῖς μεγάλους ἀναδείχθηκαν καί πολλές ἄλλες ἀξιόλογες μορφές διδασκάλων τῆς ἐποχῆς, πού εἴτε γνωρίζομε τά ὀνόματά τους, τῶν περισσότερων ὅμως τά ἀγνοοῦμε. Πέρα ἀπό αὐτούς ὅμως ὑπῆρξαν καί πάρα πολλοί πού συμπαθοῦσαν τίς ἰδέες του καί τίς ἀκολούθησαν χωρίς νά τό δηλώνουν, ἤ ἔδρασαν σέ ἐποχή, πού πιά δέν ὑπῆρχε ἡ ἀντιπαλότητα καί οἱ διώξεις ἐναντίων τῶν Κολλυβάδων μοναχῶν. Ἀπό αὐτό ἀκόμα ἀναβλάστησαν καί πολλά ἀξιόλογα ἀναστήματα στό χῶρο τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, ἀλλά καί τῆς ὑποτυπώδους πολιτείας πού ἐμφανίστηκαν τά τελευταῖα χρόνια τῆς ὑποδούλωσης. Τέλος νά δηλώσουμε πώς οἱ ἐντάσεις πού δημιούργησε γιά περισσότερα ἀπό ἑκατό χρόνια προκάλεσαν μία πνευματική ἀναταραχή στή ζωή τῶν ὑποδούλων, πού εἶχε βεβαίως ἀρχίσει νά ζωηρεύει, καί προετοίμασαν ἀπό πολλές ἐπόψεις τό Γένος γιά τά γεγονότα πού ἀναπόδραστα ἔρχονταν. Πρίν ἀρχίσουμε νά ἀπαντᾶμε στά ἐρωτήματα, πού θέσαμε λίγο πρίν, νά προσθέσουμε πώς ἡ ἀναταραχή γύρω ἀπό τά ζητήματα πού ἔθεσαν οἱ Κολλυβάδες περιορίσθηκε τυπικά στό χῶρο τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἦταν καθαρά ἔριδα μεταξύ μοναχῶν καί ἀφοροῦσε τό μοναχικό βίο, καί ὅσο ὅμως ὑπῆρχε ἔξαψη ἀλλά καί μετά, οἱ συνέπειές της ἐξακτινώθηκαν σέ ὅλο τόν ὀρθόδοξο κόσμο...
...Ὁ δεσμός τῶν πιστῶν μέ τήν Ἐκκλησία εἶχε ἀτονήσει γιά πολλούς λόγους, εἶχε τυποποιηθεῖ, ὅπως συμβαίνει καί στίς ἡμέρες μας. Τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ εἶχε παύσει νά ἔχει ἐνεργό παρουσία στή ζωή τῆς κοινωνίας καί στή διαμόρφωση πολλῶν πραγμάτων.
Αὐτό πού ἐπιδίωξαν οἱ Κολλυβάδες ἦταν ἀκριβῶς ἡ ἐπανασύνδεση μέ τήν πυκνή συμμετοχή τῶν πιστῶν στά μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας, κυρίως στή Θεία Κοινωνία μετά βεβαίως τήν ἀπαραίτητη προετοιμασία, ἡ αὐστηρή τήρηση τῶν ἀπό τούς αἰῶνες παγιωμένων τύπων τῆς λειτουργικῆς ζωῆς, ὄχι τυπολατρία ἀλλά οὐσιαστική ἐπαναφόρτισή τους μέ τό «μυστικό» τους περιεχόμενο, ἡ μελέτη τῶν ἔργων τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, ὥστε νά διατηρεῖται ζωντανός καί ἀδιάρρηκτος ὁ δεσμός μέ τή διαχρονικότητα τῆς Ἐκκλησίας καί νά τήν ἀρδεύει συνεχῶς ἡ σοφία τῶν ἔξοχων μορφῶν της, ἡ ἐμβάθυνση στό πνεῦμα τῆς Ὀρθοδοξίας καί ἡ ἀναπνευμάτωση τῆς Ἐκκλησίας...
Ο ΚΩΣΤΗΣ ΚΟΥΚΗΣ γεννήθηκε στήν Κύμη Εὐβοίας. Σπούδασε Κλασσική Φιλολογία στό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Ἀθηνῶν μέ μετεκπαίδευση στή Γερμανία στά Παιδαγωγικά.
Ὑπηρέτησε στή Μέση Ἐκπαίδευση ὡς Καθηγητής καί Λυκειάρχης. Μελέτησε ἰδιαίτερα τήν Παιδεία τῆς περιόδου τῆς Τουρκοκρατίας. Συνεργάτης καί παραγωγός τοῦ Ραδιοφωνικοῦ Σταθμοῦ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Πειραιῶς «ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ 91,2 Μ» καί ἰδιαίτερα γνωστός ἀπό τήν ἐπιτυχημένη σειρά ἐκπομπῶν «ΔΑΣΚΑΛΟΙ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ». Κείμενά του ἔχουν φιλοξενηθεῖ στόν Τῦπο καί σέ περιοδικά, ἐνῶ ἀρκετά χρόνια τώρα συνεργασίες του δημοσιεύονται στό μηνιαῖο περιοδικό «ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ».
Σήμερα συνεργάζεται ως παραγωγός εκπομπών με τον Ραδιοφωνικό Σταθμό της Ιεράς Μητροπόλεως Χαλκίδος «Ο ΑΓΙΟΣ ΤΙΜΟΘΕΟΣ - ΕΥΡΙΠΟΥ».
