Μετάνοια: Συνιστώσες και προεκτάσεις

Ομιλία Λαυρεντίου Γ. Δελλασούδα, Ομοτίμου Καθηγητού Φιλοσοφικής Σχολής ΕΚΠΑ στον Ιερό Ναό Αγίας Παρασκευής Νέας Σμύρνης στον Β΄ Κατανυκτικό Εσπερινό στις 13.3.2011 

Αιδεσιμολογιώτατε, προϊστάμενε τού φερώνυμου τής Αγ. Παρασκευής Ιερού τούτου Ναού, 

Θεωρώ εξαιρετική τιμή, αλλά και ευκαιρία την χάριτι Θεού πρόσκλησή σας, προκειμένου, κατά τον Β΄ αυτό κατανυκτικό εσπερινό
(ο Α΄ ήταν τής συγγνώμης), να επικοινωνήσω με το χριστεπώνυμο εκκλησίασμα  μέσω τής νοηματικής προσέγγισης ενός από τα 7 μυστήρια τής ορθόδοξης τού Χριστού Εκκλησίας μας, δηλαδή, αυτό τής μετάνοιας ή τής εξομολογήσεως, όπως συνηθίζουμε να το λέμε.

Αγαπητοί εν Χριστώ αδελφοί, τρία είναι τα σημεία με τα οποία θα ασχοληθούμε σήμερα, αναφορικά με τη μετάνοια:

Το πρώτο αποτελεί μια υπενθύμιση των όσων ήδη γνωρίζουμε ως χριστιανοί και αφορά στη θεμελίωση, τον σκοπό, τις προϋποθέσεις και, γενικά, τα κύρια χαρακτηριστικά τού μυστηρίου.

 Όπως προκύπτει από την Κ.Δ., ο Χριστός  παραχώρησε τη χάρη τής συγχώρησης των αμαρτιών στους μαθητές του («Αμήν λέγω υμίν, όσα εάν δήσητε επί τής γης, έσται δεδεμένα εν τω ουρανώ, και όσα εάν λύσητε επί τής γης, έσται λελυμένα εν τω ουρανώ» [Ματθ. 18,18]· «καθώς απέσταλκέ με ο πατήρ, καγώ πέμπω υμάς. και τούτο ειπών ενεφύσησε και λέγει αυτοίς∙ λάβετε Πνεύμα Άγιον, αν τινών αφήτε τας αμαρτίας, αφίενται αυτοίς· αν τινών κρατήτε, κεκράτηνται.» [Ιωάν. 20, 21-23]· «και δώσω σοι [απευθυνόμενος στον Απόστολο Πέτρο] τας κλεις τής βασιλείας των ουρανών, και ο εάν δήσης επί τής γης, έσται δεδεμένον εν τοις ουρανοίς, και ο εάν λύσης επί τής γης, έσται λελυμένον εν τοις ουρανοίς.» [Ματθ. 16,19]).  Δηλαδή τους είπε: Όπως απέστειλε εμένα ο πατέρας και εγώ αποστέλλω εσάς… Λάβετε Πνεύμα Άγιο. Εάν συγχωρήσετε τις αμαρτίες κάποιου τού είναι συγχωρημένες και στον ουρανό και εάν δεν τις συγχωρήσετε θα μείνουν ασυγχώρητες και στον ουρανό. 

Στη συνέχεια –μέσω τής αποστολικής διαδοχής– η χάρη αυτή μεταδόθηκε στους επισκόπους, οι οποίοι και ορίζουν πρεσβυτέρους για να τελούν την Εξομολόγηση.

Στο μυστήριο τής Εξομολόγησης προσφεύγουμε, έχοντας μεταμεληθεί για πράξεις μας αντίθετες προς το θείο θέλημα, λόγω τής αυτεξούσιας κίνησής μας προς το κακό. Οπότε, βασική προϋπόθεση   τέλεσης τού μυστηρίου είναι η μετάνοια, ενώ ο σκοπός του δεν μπορεί να είναι άλλος από την αποκατάσταση τής διασαλευθείσας -λόγω ανυπακοής-  σχέσης μας με τον Θεό. Επειδή δε η ροπή προς το κακό μας απομακρύνει σε κάθε ευκαιρία από τον Θεό,  η εξομολόγηση είναι μυστήριο επαναλαμβανόμενο.

Όμως, αρκεί η γνώση αυτών των χαρακτηριστικών στοιχείων τής πίστης μας αν θέλουμε να ονομαζόμαστε και να είμαστε χριστιανοί; Διότι, ως πραγματικοί χριστιανοί, τι θα απαντούσαμε  πρώτα στον εαυτό μας και στη συνέχεια στα παιδιά μας και στο περιβάλλον μας, εάν, π.χ., δεν θα θέλαμε η απάντησή μας σε ένα σχετικό ερώτημα να ερμηνεύει, κατά το δοκούν ή πρόχειρα, το νόημα τής μετάνοιας;  

Aν θελήσουμε να εξετάσουμε το εννοιολογικό περιεχόμενο τού όρου μετάνοια στην καθημερινή πράξη, θα πρέπει να το προσεγγίσουμε μέσα από τις συνιστώσες και τις προεκτάσεις του. Αυτή η προσέγγιση αποτελεί το δεύτερο σημείο, το οποίο θα μας απασχολήσει. Δηλαδή, ο προβληματισμός για το εύρος τής έννοιας ή για τις διάφορες μορφές μετάνοιας. 

Και ας ξεκινήσουμε με έναν απλό τρόπο: Αύριο, ένας εκπαιδευτικός, στο πλαίσιο τού μαθήματος τής γλώσσας, λέει στους μαθητές του να ανοίξουν   –όταν θα πάνε σπίτι τους– όποιο λεξικό έχουν, να αντιγράψουν την έννοια τής λέξης μετάνοια και στο επόμενο μάθημα να παρουσιάσουν ό,τι βρουν. Αντιλαμβανόμαστε ότι εάν ανοίξουν τα παιδιά ένα σύγχρονο λεξικό θα βρουν κάτι όπως αυτό: Μετάνοια: 1. το αίσθημα ψυχικής συντριβής, ντροπής ή λύπης που αισθάνεται κανείς, όταν συνειδητοποιήσει το κακό ή το σφάλμα που διέπραξε και η διάθεση να αλλάξει τρόπο σκέψης, να το επανορθώσει και να συγχωρηθεί. 2. εξομολόγηση αμαρτιών στο μυστήριο τής εξομολόγησης. 3. (με-τά-νοια) εδαφιαία κλίση τής κεφαλής και γονυκλισία ως έκφραση ευλάβειας και λατρευτικού σεβασμού ή ως έκφραση μεταμέλειας: (μτφ.) μου κάνει μετάνοιες να… [Μπαμπινιώτης, Λεξικό τής Ν.Ε.Γλώσσας. γ΄έκδ., σ. 1085-6 ].

Βλέπουμε λοιπόν ότι, ακόμη και στο πλαίσιο τού μαθήματος τής γλώσσας, ένας χαρισματικός εκπαιδευτικός μπορεί να οδηγήσει τους μαθητές στη γνώση τής έννοιας τής μετάνοιας. 

Όμως, πώς θα μάθουν τα παιδιά μας ότι ο λόγος τού Χριστού και η σύμφωνη με αυτόν ζωή μας είναι ο οδηγός που θα μας βοηθήσει να μην παρεκκλίνουμε από τον δρόμο τής δικαιοσύνης και ότι, εάν παρεκκλίνουμε, μπορούμε να επανέλθουμε; Και πώς αυτό θα το γνωρίσουν, εάν δεν διδαχτούν πως λειτουργεί αυτή η δυνατότητα, δηλαδή πως λειτουργεί η μετάνοια μέσα από τη χριστιανική διδασκαλία;

Μα και πάλι το Σχολείο, θα μας πει κάποιος. Όμως, έτσι όπως εξελίσσονται τα πράγματα στον χώρο τής Παιδείας, δεν ξέρω αν το σχολικό περιβάλλον έχει πλέον τη δυνατότητα ή αν τού παρέχεται το δικαίωμα να γνωστοποιεί, αυτοτελώς,  στους νέους ανθρώπους θέματα που αφορούν στο ορθόδοξο χριστιανικό δόγμα.

 Θα πρέπει λοιπόν να γνωρίσουν τα παιδιά μας τις συνιστώσες και τις προεκτάσεις τής μετάνοιας, ώστε –όταν τίθεται θέμα μετάνοιας–  να μπορούν  να ενεργούν ανάλογα. 

Αυτό βέβαια, ακόμη και για εμάς, δεν είναι δυνατόν να γίνει τώρα εδώ. Όμως, είναι δυνατόν να αναφερθούμε σε ορισμένα ενδεικτικά παραδείγματα, τα οποία θα μας δώσουν αφορμές για να προβληματιστούμε κατ’ ιδίαν, κάνοντας στη συνέχεια την αυτοκριτική μας και οργανώνοντας και τον συμβουλευτικό μας ρόλο προς τα παιδιά μας και το περιβάλλον μας. Γιατί δεν είναι δυνατόν –συνεχώς και  για τα πάντα– να είναι πάντοτε αρμόδιοι και υπεύθυνοι όλοι οι άλλοι, εκτός από εμάς τους ίδιους, ή να λέμε τι πρέπει να κάνουν ή άλλοι κι εμείς να μένουμε αδιάφοροι.   

H έννοια τής μετάνοιας, γενικώς, προσδιορίζεται από την πρόθεση ή τον στόχο, τη διάρκεια, το χρονικό σημείο εκδήλωσής της, τον τρόπο έκφρασης και έμπρακτης εφαρμογής της, το αποτέλεσμα κ. ά., ενώ μέσα από τη χριστιανική αντίληψη αποκτά ειδικά χαρακτηρολογικά στοιχεία. 

-Π.χ., στην παραβολή για το χαμένο πρόβατο διαβάζουμε ότι άλλη είναι η χαρά επί γης και άλλη στον ουρανό για τη μετάνοια («ούτω χαρά έσται εν τω ουρανώ επί ενί αμαρτωλώ μετανοούντι ή επί  ενενήκοντα εννέα δικαίοις, οίτινες ου χρείαν έχουσι μετανοίας» [Λουκ. 15, 7]). 

-Άλλη  είναι η προπαρασκευαστική μετάνοια στην οποία προέτρεπε ο άγιος Ι. ο Προδρόμος («μετανοείτε· ήγγικε γαρ η βασιλεία των ουρανών»[Ματθ. 3, 2]), άλλη η έννοια τής μετάνοιας τού ασώτου [Λουκ. 15, 11-32]  και άλλη η σημασία που έχουν τα ειλικρινή δάκρυα μετάνοιας τής γυναίκας εκείνης τής οποίας η συντριβή την ενώνει με τον Θεό («Ουδέν γαρ ούτως συγκολλά και ενοί τω Θεώ, ως τα τοιαύτα δάκρυα… Ούτω και η πόρνη παρθένων εγένετο  σεμνοτέρα, τούτω κατασχεθείσα τω πυρί. Επειδή γαρ διεθερμάνθη τη μετανοία,…» [Χρυσοστόμου, Εις το κατά Ματθαίον, Ομιλία Στ΄, ε΄/ PG 57 ΙΑ΄, 68-69]).

-Άλλα τα ειλικρινή δάκρυα τής προηγούμενης περίπτωσης («Έχουσα ψυχή μου, το ιατρείον τής μετανοίας, πρόσελθε δακρύουσα εν στεναγμοίς,… συναρίθμησόν με τῇ Πόρνῃ καὶ τῷ Λῃστῇ… καὶ τῆς Πόρνης τὰ δάκρυα οὐ κέκτημαι» [Καθίσματα Όρθρου Δευτέρας-Ήχος βαρύς]) και άλλα τα δάκρυα τού Πέτρου. ο οποίος δεν έκλαψε απλώς, αλλά έκλαψε πικρώς [Λουκ. 22, 60-62]. 

-Άλλη η έννοια τής ενώπιον τού Χριστού μεταλλαγής και ομολογίας πίστης τού σταυρωμένου ληστή την τελευταία πριν από τον θάνατό του στιγμή [Λουκ. 23, 40-43],  και άλλη η μεταμέλεια τού Ιούδα, ο οποίος αυτοκτονεί ατενίζοντας τις ολέθριες συνέπειες τής αμαρτίας του [Τρεμπέλας, Π.(1999). Δογματική, τόμ. Γ΄.  Αθήνα: «Σωτήρ», σ. 261]. 

Όμως, πώς θα πρέπει να αξιολογούμε τα αμαρτήματά μας, δηλαδή κάνοντας αυτοκριτική, ώστε να προσερχόμαστε κατάλληλα προετοιμασμένοι στο μυστήριο τής ενώπιον τού θεού εξομολόγησης και πώς μετά απ’ αυτό θα ενεργήσουμε –κατά τη χριστιανική αντίληψη και πίστη– για την αποκατάσταση των συνεπειών τού αμαρτήματός μας; Αυτό ακριβώς αποτελεί και το τρίτο σημείο στο οποίο θα αναφερθούμε σήμερα, απαριθμώντας –και για τις δύο περιπτώσεις– ορισμένα ενδεικτικά παραδείγματα, χωρίς η αρίθμηση να σημαίνει και αξιολογική σειρά:  

1. Στην εξομολόγηση, όπως και σε κάθε μυστήριο τής Ορθόδοξης Εκκλησίας μας, εκτός από το βάπτισμα,  απαιτείται ειλικρινής διάθεση τού χριστιανού και προετοιμασία. Η ομολογία τού σφάλματος και η ανάγνωση τής συγχωρητικής ευχής από τον πνευματικό αποτελούν τη μία όψη τού μυστηρίου, διότι κατά τον ιερό Χρυσόστομο το πρώτο και απαραίτητο βήμα είναι η αυτογνωσία (επιγνώναι τα αμαρτήματα… καταδικάσαι εαυτούς… καταγνώναι των πεπλημμελημένων… [Χρυσοστόμου, Εις την Α΄ Κορινθίους, κη΄, 2/PG 61, 294] και η συντριβή («Ποíον ουν εστί το φάρμακον τής μετανοίας, και πώς αυτό κατασκευάζεται; Πρώτον, από καταγνώσεως των οικείων αμαρτημάτων, και από εξαγορεύσεως. […] Δεύτερον, από ταπεινοφροσύνης πολλής∙ […] ’’Καρδίαν συντετριμμένην και τεταπεινωμένην ο Θεός ουκ εξουδενώσει’’.» [Χρυσοστόμου, Εις την προς Εβραίους, IX, δ΄/PG 63 IZ´, 80-81]). 

2. Από την άλλη πλευρά, η έννοια τής μετάνοιας δεν μπορεί να είναι ίδια για όλα τα πρόσωπα: ένας άγιος τής εκκλησίας μας (Ιωάννης ο Νηστευτής) μας υπενθυμίζει ότι δεν πρέπει να καθορίζονται τα επιτίμια κατά την ακρίβεια και ακριβολογία  των κανόνων, που έχουν θεσπιστεί από Οικουμενικές Συνόδους, αλλά κατά την ποιότητα τού προσώπου. Και μάλιστα συμπληρώνει, αναφέροντας λόγους τού Μ. Βασιλείου, «ου χρόνω κρίνομεν τα τοιαύτα, αλλά τω τρόπω τής μετανοίας προσέχομεν» (βλ.σχετ.: Πρωτοπρεσβυτέρου τού Οικ. Πατριαρχείου Κωνσταντίνου Μύρων,                Η εξομολόγηση ως μυστήριο και χάρισμα θεραπείας.  Εισήγηση στο 33ο Ιερατικό Συνέδριο τής Ι. Μητροπόλεως Γερμανίας. Μόναχο 29.10. - 01.11.2002). 

Στο πλαίσιο αυτό, και η έννοια τής ομολογίας «όλοι τα παίρνουν» και, κατά συνεκδοχή, «ο αναμάρτητος υμών πρώτος βαλέτω λίθον …» [Ιω. 8, 7] διαφέρει από την ομολογία: όλοι θα πρέπει να μετανοήσουμε και να ενεργήσουμε κατά το μέτρο τής  αδικίας που διέπραξε έκαστος, εάν θέλουμε να αποκατασταθεί  η δικαιοσύνη. 

3. Τα παιδιά και οι έφηβοι μετανοούν ομολογώντας το σφάλμα τους και υπόσχονται μη επανάληψη, χωρίς βέβαια να τηρούν την υπόσχεσή τους Έτσι, όταν διαπράττουν κάποια εσφαλμένη ενέργεια –και κατά κανόνα την ίδια– εφαρμόζουμε αντί τής ποινής –με την παιδαγωγική έστω προοπτική– τακτικές που, δυστυχώς, εξυπηρετούν την επανάληψη τής παραβατικής συμπεριφοράς. Και μια τέτοια τακτική είναι η επιβαλλόμενη μετάνοια: ή μετανοείς ή κ.λπ. Δηλαδή, εάν δεν ζητήσεις συγνώμη δεν έχει γλυκό ή παιδική χαρά ή χρήματα για σινεμά ή για έξοδο κ.ο.κ. Και μετά λέμε, που πάμε; Συγνώμη, καλημέρα σας… και πάλι από την αρχή.

4. Ως επαναλαμβανόμενο –όπως είπαμε– μυστήριο, δεν σημαίνει ότι μας επιτρέπει και να επαναλαμβάνουμε ενσυνείδητα μία αμαρτία (μία πράξη εσφαλμένη, άδικη, παραβατική, πλημμεληματική, εγκληματική, κακουργηματική) προσβλέποντας στη μετάνοια, την εξομολόγηση και την άφεση αμαρτιών, θεία χάριτι («Ου γαρ ο ειπών, Ήμαρτον, είτα επιμένων τη αμαρτία, ούτος εξομολογείται· αλλά ο, κατά τον ψαλμόν, ευρών την αμαρτίαν αυτού, και μισήσας…»[Μ. Βασιλείου, εις τον Ησαΐα: Αρχή τού Ρητού, Ι, 34/PG 30 B´, 185-188].  Διότι η μετάνοια δεν είναι μία δήλωση προφορική ή έγγραφη, την οποία καταθέτουμε  εξομολογούμενοι στον πνευματικό, και αφού δεχτούμε το οποιοδήποτε επιτίμιο ελευθερωνόμαστε πλέον από την ευθύνη που φέρουμε έναντι θεού και ανθρώπων. Είναι μια έμπρακτη αλλαγή πορείας, έχοντας υπακούσει στην εντολή που απηύθυνε ο Κύριος στο πρόσωπο με κινητική αναπηρία: «ίδε υγιής γέγονας· μηκέτι αμάρτανε, ίνα μη χείρον σοι τι γένηται.»[Ιω. 5, 15]. 

5. Αμαρτία δεν είναι μόνο η εμφανής και η αφανής άδικη πράξη, αλλά και η σκέψη. Όμως ακόμη μεγαλύτερη είναι ο Φαρισαϊσμός («Ουαί υμίν, γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριταί…» [Ματθ. 23, 1-39]), καθώς και η υπόδειξη για το τι θα πρέπει να κάνουν οι άλλοι, ενώ εμείς κάνουμε το αντίθετο.

6. Όλοι μας –και, κατ΄ εξοχήν, οι καθ’ οιονδήποτε τρόπο διοικούντες, οι επώνυμοι, οι παντοειδείς ετερόφωτοι και διάττοντες αστέρες όλων των χώρων και όλων των επιπέδων– όταν αμαρτήσουμε δεν αρκεί μόνο να πούμε μετανοώ ενώπιον τού θεού, μέσω τού πνευματικού, δηλαδή κρυφίως. Διότι δεν έχουμε βλάψει μόνο τον εαυτό μας. Έχουμε βλάψει, άμεσα ή έμμεσα, και μέσω τού αρνητικού παραδείγματός μας, δηλαδή, μέσω τής προβολής τής πράξης μας, η οποία λειτουργεί ως  επ’ ευκαιρία διδασκαλία. 

Οπότε θα πρέπει να εργαστούμε και  για την αποκατάσταση των επιπτώσεων τού αρνητικού παραδείγματός μας. Με ποιο τρόπο; Προβαίνοντας σε ενέργειες τόσο προς την κατεύθυνση τής προσφοράς θετικών πλέον παραδειγμάτων όσο και προς την κατεύθυνση τής πρόληψης.

 Το πόσο φρικτό είναι το αρνητικό παράδειγμα μας το λέει ο ίδιος ο Χριστός: «πλην ουαὶ τω ανθρώπω εκείνω δι' ου το σκάνδαλον έρχεται» [Ματθ. 18, 7]. 

 7. Η μετάνοια δεν είναι μια ενέργεια που αποβλέπει στο να φέρει κάποιον κοντά μας επειδή τον έχουμε ανάγκη, αλλά στο να μας επιτρέψει να πάμε εμείς κοντά σ΄ αυτόν. Όταν, λοιπόν, παραβαίνω τον θεϊκό νόμο  αμαρτάνω και δεν είμαι απλώς υπόλογος απέναντι τού θεού, αλλά αποκόπτομαι απ’ αυτόν. Επομένως για να επανασυνδεθώ μαζί του –όπως αυτό συνέβη μέσω τής θυσίας τού θεανθρώπου για τον άνθρωπο– χρειάζεται, ασφαλώς και κατ’ αρχάς,  η μετάνοια και ή εξομολόγηση, προκειμένου, όπως μας λέει και ο Απόστολος Παύλος, «απεκδυσάμενοι τον παλαιόν άνθρωπον συν ταις πράξεσιν αυτού και ενδυσάμενοι τον νέον τον ανακαινούμενον εις επίγνωσιν κατ’ εικόνα τού κτίσαντος αυτόν» [Κολ. 3, 9-10].  

 8. Έχοντας υπόψη, ότι η πορεία προς το κατ’ εικόνα και ομοίωση, είναι πορεία προς τον Χριστό, θα πρέπει να μην ξεχνούμε  ότι ο Χριστός είναι ο κάθε άλλος άνθρωπος.  

Ασφαλώς, η αποβολή τού εγωισμού και η συνδρομή προς τον άλλον, κατά το θείο παράδειγμα, αποτελεί δύσκολο αγώνα. Συνιστά άθληση δικαιοσύνης, προσφορά προς τον άλλο και το διαχρονικό περιβάλλον, ξεκινώντας από τον έλεγχο και τη συγκράτηση τού εαυτού και φθάνοντας στην πολυδιάστατη ενέργεια αγάπης και θυσίας τού ανθρώπου προς τον άνθρωπο και, κυρίως, τους ελαχίστους. 

Η μορφή τού προτύπου μ’ αυτά τα σημειολογικά χαρακτηριστικά φωτίζει, θερμαίνει και ενθαρρύνει τον άνθρωπο  παρωθώντας τον στην ευγενή άμιλλα. Δεν τον εξαπατά, σπρώχνοντάς τον στον εξοντωτικό ανταγωνισμό, αλλά τον οδηγεί στον στίβο τής άθλησης για απόκτηση τής δύναμης, που απαιτεί η προσφορά και η θυσία, και τον καταξιώνει δίνοντάς του τη δυνατότητα να βιώσει  την ταπεινότητα. 

9. Η εφαρμογή τής  διδασκαλίας αυτής, αν και φαντάζει ουτοπική, θα μπορούσε να συμβάλει στον τρόπο λειτουργίας και αξιοποίησης τής διεπιστημονικής σκέψης προκειμένου η Παιδεία, που προσφέρεται σύμφωνα μ’ αυτή, να παρέχεται όχι προς επιδίωξη μελλοντικής ατομικής διάκρισης εκ μέρους τού «εκπαιδευόμενου», αλλά προς επίλυση των πολυσύνθετων προβλημάτων που δημιουργούνται σήμερα στον άνθρωπο. 

10. Αγαπητοί χριστιανοί, απαρχής και για διαφόρους λόγους, προβληματιζόμουν– εάν θα έπρεπε να κλείσω, συμπερασματικά,  την ομιλία μου, αναφερόμενος στη χρήση τής μετάνοιας ως μόνης δυνατότητας εξόδου τής χώρας μας από το σημερινό αδιέξοδο. Όμως –πριν από δύο ακριβώς εβδομάδες– ο προβληματισμός μου διασκεδάστηκε, γιατί στο άρθρο ενός πολιτικού διάβασα τα εξής:     

 «Σήμερα απουσιάζουν οι εμπνευσμένες πολιτικές πρωτοβουλίες που θα κάλυπταν το έλλειμμα δικαιοσύνης και εμπιστοσύνης και θα προκαλούσαν στην κοινωνία την τραγική συναίσθηση μιας κοινής μοίρας. Η ύστατη έμπρακτη μετάνοια και αυτοκριτική των «ενόχων» και «συνενόχων» τού πολιτικού συστήματος θα είναι η ειλικρινής και χειροπιαστή συνεννόηση των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων, σε μια ελάχιστη αναγκαία βάση, για να αποτραπούν τουλάχιστον τα χειρότερα. Διαφορετικά θα επικρατήσουν οι τάσεις καταστροφής και αυτοκαταστροφής.» [Ανδρουλάκης Μ. Συνεννόηση: η έμπρακτη μετάνοια. Real News 27/2/11].

Δεν ξέρω αν είναι χριστιανός ο αρθρογράφος, ξέρω ότι δεν μετέχει τού κυβερνητικού σχήματος και θεωρώ ότι η πρότασή του είναι ο λόγος που μας έδωσε και θα μας έδινε και πάλι ο Χριστός, αν παρακαλούσαμε τον Θεό να μας φωτίσει.

Καλό υπόλοιπο τής Τεσσαρακοστής για να φθάσουμε (ως «κατακαμπτόμενοι υπό πταισμάτων πολλών») έτοιμοι («εν μετανοία και εξομολογήσει», ικετεύοντας τον μεν Κύριο με το: «Ναι, Κύριε Βασιλεύ, δώρησαί μοι τού οράν τα εμά πταίσματα την δε υπεραγία Θεοτόκο με το: άλλην γάρ ουκ έχομεν αμαρτωλοί προς Θεόν, εν κινδύνοις και θλίψεσιν, αεί μεσιτείαν») στην Ανάσταση, στο Πάσχα και στην Πεντηκοστή, προς τις οποίες οι ποιμένες τής εκκλησίας μας,  δια τής λειτουργικής και μυστηριακής ζωής, θα μας οδηγήσουν. 

ΑΜΗΝ

Βιογραφικό
Λαυρέντιος Γ. Δελλασούδας: Ομότιμος Καθηγητής Ειδικής Παιδαγωγικής τού Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), Σύντομο Βιογραφικό Σημείωμα 

Ο Λαυρέντιος Γ. Δελλασούδας είναι Ομότιμος Καθηγητής Ειδικής Παιδαγωγικής τού Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ). Πιο κάτω ακολουθεί το σύντομο Βιογραφικό Σημείωμα και το συγγραφικό του έργο:



1. Σπουδές, επιστημονικό και διοικητικό έργο, προϋπηρεσία, διακρίσεις

· Τελείωσε το 1ο Γυμνάσιο Αρρένων Πάτρας

· Έχει σπουδάσει Θεολογία, Φιλολογία, Στατιστική, «Μεθόδους και Εφαρμογάς Προγραμματισμού» και Επαγγελματικό Προσανατολισμό.

· Έχει επιμορφωθεί και εξειδικευθεί [στο εσωτερικό και το εξωτερικό (υπότροφος τού Συμβουλίου τής Ευρώπης)] στην Επαγγελματική Κατάρτιση, τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό, την Ειδική Αγωγή και τη Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας (ερευνητικός σχεδιασμός, διεξαγωγή ερευνών, στάθμιση κριτηρίων κ.λπ.).

· Υπηρέτησε ως μέλος ΔΕΠ τής Φιλοσοφικής Σχολής τού ΕΚΠΑ (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών).

· Διετέλεσε: Πρόεδρος τού Τμήματος Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής, Ψυχολογίας (ΦΠΨ) τής Φιλοσοφικής Σχολής, Διευθυντής τού Κέντρου Σχολικής, Επαγγελματικής & Κοινωνικής Ένταξης Ατόμων με Αναπηρία (ΚΕΣΕΚΕ, http://keseke.ppp.uoa.gr) του ιδίου Τμήματος και Πρόεδρος τού Συλλόγου ΔΕΠ τής Φιλοσοφικής Σχολής.

· Υπηρέτησε (1981-1990) ως ειδικός επιστήμονας στο Υπουργείο Υγείας & Πρόνοιας (Διεύθυνση Σχέσεων με τις Ευρωπαϊκές Κοινότητες), για θέματα Επαγγελματικού Προσανατολισμού Ατόμων με Αναπηρία ή –όπως ο ίδιος προτείνει– Προσώπων με Αναπηρία.

· Εκπροσώπησε τη χώρα μας ή μετείχε σε επιτροπές, ομάδες ανταλλαγής εμπειριών και προγράμματα τής Ε.Ε. για θέματα Προσώπων με Αναπηρία ή αλλοδαπών μαθητών.

· Συνέβαλε στην αξιοποίηση κοινοτικών κονδυλίων από το Ε.Κ.Τ. (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και στην προσαρμογή σχετικών εθνικών ρυθμίσεων.

· Υπήρξε ιδρυτής και διευθυντής τής αναγνωρισμένης από το ΥΠΕΠΘ Τεχνικής και Επαγγελματικής Σχολής «ΙΚΤΙΝΟΣ».

· Έχει υπηρετήσει στη δημόσια και ιδιωτική γενική και τεχνική-επαγγελματική εκπαίδευση.

· Είναι μέλος ελληνικών και διεθνών επιστημονικών και άλλων οργανώσεων [Εταιρεία Ελλήνων Φιλολόγων, Παιδαγωγική Εταιρεία Ελλάδος (στις οποίες διετέλεσε και μέλος των Δ.Σ.), Σώμα Ομοτίμων Καθηγητών, ARFIE (Association de Recherche et de Formation sur l'Insertion en Europe), ΕΛΕΣΥΠ (Ελληνική Εταιρεία Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού), ΕΜΕ (Ελληνική Μαθηματική Εταιρία), Φιλολογικός Σύλλογος «Παρνασσός», Ελληνογαλλικός Σύνδεσμος, Παγχιακή Εταιρεία για τη Διαφύλαξη της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Σωματείο «Φίλοι του Δρομοκαϊτείου Θεραπευτηρίου» ].

· Έχει διατελέσει Πρόεδρος Κληροδοτημάτων.

· Έχει λάβει τιμητικές διακρίσεις από διεθνείς οργανώσεις [ROTARY-INTERNATIONAL -CLUB DE PARIS- SUD EST, COFACE (Confédération des Organisations Familiales de l’Union Européenne)-EURAMIS (Programme Européen pour l'Accueil et la Meilleure Insertion Social des jeunes handicapés), EUROCLASSICA (Fédération européenne des associations de professeurs de langues et de civilisations classiques)], την Εκκλησία (Ι.Σ. Εκκλησίας τής Ελλάδος, Ι.Μ. Πειραιώς), την Τοπική Αυτοδιοίκηση (επίτιμος δημότης Χίου, Οινουσσών, Ομηρούπολης, Αμανής, Καρδαμύλων), καθώς και από άλλους φορείς [ΕΠΑΛΞΕΙΣ, ΣΑΦΕ (Σύνδεσμος Αποφοίτων Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας) κ.ά.].

· Στο πλαίσιο τού κοινωνικού έργου του διετέλεσε (επί 10ετία περίπου) παραγωγός και παρουσιαστής (Ρ.Σ. Πειραϊκής Εκκλησίας) ραδιοφωνικών εκπομπών με πρακτικό χαρακτήρα, κυρίως για θέματα επαγγελματικού προσανατολισμού.

· Έχει λάβει μέρος -με ανακοινώσεις, εισηγήσεις, παρουσιάσεις, συντονισμό, απλή συμμετοχή ή ως διοργανωτής- σε επιστημονικά συνέδρια και άλλες ανάλογες εκδηλώσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.

· Αρθρογραφεί στην επίσημη εφημερίδα τού ΕΚΠΑ: «Το Καποδιστριακό» (http://www.kapodistriako.uoa.gr), καθώς και σε άλλα έντυπα για θέματα εκπαίδευσης, επαγγελματικής κατάρτισης και αξιολόγησης των εκπαιδευτικών, για το ζήτημα των δημόσιων και ιδιωτικών πανεπιστημίων, για τον αθλητισμό των Προσώπων με Αναπηρία κ.ά.

· Διετέλεσε/διατελεί μέλος Εισηγητικών Επιτροπών και Επιτροπών Αξιολόγησης [υποψηφίων μελών ΔΕΠ, υποτρόφων ΙΚΥ, προγραμμάτων ΕΠΕΑΚ, Σχολικών Συμβούλων και Διευθυντών Εκπαίδευσης (Κεντρικής Επιτροπής διενέργειας Διαγωνισμού), ΔΟΑΤΑΠ (ΔΙΚΑΤΣΑ), αναμόρφωσης προγραμμάτων υποτροφιών], Εφορίας ΦΕΕΜΠ (Φοιτητικής Εστίας ΕΜΠ) κ.ά.

2. Διδακτικό και ερευνητικό έργο

Δίδαξε ή διδάσκει στο ΕΚΠΑ (σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο) καθώς και σε άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα/προγράμματα: Γενική και Ειδική Παιδαγωγική, Διδακτική καθώς και Σχολικό και Επαγγελματικό Προσανατολισμό μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, Παιδαγωγική Ψυχολογία και Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας.

Οι έρευνες που πραγματοποιεί καθώς και οι προπτυχιακές και διπλωματικές εργασίες και οι διδακτορικές διατριβές που εποπτεύει επικεντρώνονται αφενός μεν στη σχολική, επαγγελματική, οικονομική και κοινωνική ένταξη των Προσώπων με Αναπηρία και των αλλοδαπών μαθητών -με αξιοποίηση του ρόλου των βασικών παραγόντων της αγωγής και κύρια χαρακτηριστικά τη συμπληρωματικότητα (όχι ισότητα), τη λειτουργικότητα και την ποιότητα ζωής- και αφετέρου στην εξελικτική πορεία των μαθητών που αρχίζουν νωρίς τον σχολικό τους βίο (πεντέμισι ετών), ενώ ένα σημαντικό μέρος τού όλου ερευνητικού έργου του αφορά στη στάθμιση κριτηρίων και στη διεξαγωγή στατιστικών ερευνών για τα παραπάνω θέματα.

Ιδιαίτερα Επιτεύγματα: Έρευνες και προτάσεις για την αναβάθμιση τής Ειδικής Επαγγελματικής Κατάρτισης, τη θέση και την εκπαίδευση τού αλλοδαπού μαθητικού πληθυσμού στη χώρα μας (συνεργασία με ομότιμο καθηγητή Θεόδωρο Παπακωνσταντίνου), το έργο τής Εκκλησίας για τις Ευπαθείς Κοινωνικές Ομάδες -κυρίως τα ΠΜΑ-, τη σημασία τού αθλητισμού των ΠΜΑ και την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών.

Στο πλαίσιο τής τελευταίας δράσης του εντάσσεται και η επί προεδρίας του αύξηση των ωρών διδασκαλίας του μαθήματος τής Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας στο Τμήμα ΦΠΨ.

3. Συγγραφικό έργο

Το κυρίως συγγραφικό του έργο αποτελεί μία προσπάθεια ολοκληρωμένης αντιμετώπισης τής ποιότητας ζωής των προσώπων με αναπηρία και αναφέρεται στις ενέργειες που αρχίζουν από την πρόληψη και φθάνουν στα ζητήματα τής ώριμης ηλικίας. Σε όλα τα έργα του, τόσο σ΄ αυτά που αφορούν στις Ειδικές Κοινωνικές Ομάδες, γενικότερα, όσο και σ΄ αυτά που αναφέρονται, ειδικά, στα Άτομα με Αναπηρία ή -κατά την πρότασή του- Πρόσωπα με Αναπηρία, περιγράφονται σύγχρονες θεωρητικές προσεγγίσεις και εφαρμοσμένες πρακτικές για την ποιοτική σχολική, επαγγελματική, οικονομική και κοινωνική ένταξη και ενσωμάτωση των προσώπων αυτών.

Από το συνολικό έργο του, αυτό που αφορά στα Πρόσωπα με Αναπηρία και, γενικά, τις Κοινωνικά Ευπαθείς Ομάδες είναι κυρίως το εξής:

1. Επαγγελματικές μονογραφίες και σταθμίσεις βαθμολογιών κριτηρίων (tests) πoυ πραγματοποιήθηκαν τo 1973 για λογαριασμό τoυ ΟΑΕΔ, στο πλαίσιο τής εκπαίδευσής τoυ ως Συμβούλου Επαγγελματικού Προσανατολισμού.

2. Συμμετoχή στη δημoσιευμέvη έρευvα τoύ καθηγητή Αvτ. Δαvασσή-Αφεντάκη: “Εξωσχολικοί παράγovτες και σχολική επίδoση τωv μαθητώv Μέσης Εκπαίδευσης”, τόμoι Α’ και Β’, Αθήvα 1988.

3. Στάθμιση τού κριτηρίου τού Raven “Standard progressive matrices”, η οποία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο τής έρευνας με ά. ά. 2. Οι σχετικές κλίμακες, που δημιουργήθηκαν για τους μαθητές των δύο τελευταίων τάξεων τής Β/βάθμιας εκπαίδευσης (ανά μία για κάθε τάξη και φύλο), στηρίχθηκαν σε δείγμα 2.733 μαθητών των αντίστοιχων τάξεων.

4. “Le cheminement de l’orientation professionnelle des personnes handicapées. Une expérience faite dans le milieu suisse”, Athènes 1991. (σ. 35)

5. Δελλασούδας, Λ. (1991). Κοινοτική κοινωνική πολιτική και ειδική επαγγελματική κατάρτιση. Προτάσεις ενόψει τού 1992, Αθήνα: Βιβλιοθ. Σ. Ν. Σαριπόλου. (σ. 175)

6. Δελλασούδας, Λ. (1991). Η πορεία τού επαγγελματικού προσανατολισμού των Α.Μ.Α. Μια εμπειρία από τον ελβετικό χώρο. Στο ανθολόγιο ΧΑΡΙΣ: Αφιέρωμα στον Καθηγητή Ν. Μελανίτη, Αθήνα: Πανεπιστήμιο Αθηνών, σ. 343-360.

7. Δελλασούδας, Λ. (1992). Η ειδική επαγγελματική κατάρτιση. Σειρά αυτοτελών δημοσιευμάτων περιοδικού ΠΑΡΟΥΣΙΑ, Αθήνα: Πανεπιστήμιο Αθηνών. (σ. 255)

8. “Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα τής εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και προτάσεις για την εφαρμογή της στην Ελλάδα”. Εισήγηση στο Ευρωπαϊκό Συμπόσιο, το οποίο διοργάνωσε το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο με θέμα: “Η ανοικτή και εξ αποστάσεως μάθηση ως εργαλείο για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και την εκπαίδευση των μαθητών: πρόκληση για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα” (Αθήνα 21-23 Ιουνίου 1995), έκδ. Πρακτικών 1996, σ. 77-85.

9. “Quality of life for disabled people. A proposal for a measuring model”. Εισήγηση στο “2nd European Conference on Quality of Life for People with Special Needs: Good Practices”, που πραγματοποιήθηκε στη Φινλανδία (Porvoo 22-26 Νοεμβρίου 1995). (σ. 10)

10. Δελλασούδας, Λ. (1997). Εκκλησία και κοινωνική ένταξη ατόμων με ειδικές ανάγκες. Έρευνα για την υπάρχουσα δράση και τις προτάσεις ανάπτυξής της, Αθήνα: Πανεπιστήμιο Αθηνών. (σ. 167)

11. Δελλασούδας, Λ. (Επιμ.) (1999). Εκκλησία και άτομα με ειδικές ανάγκες. Πρακτικά Α’ εκδήλωσης (Μάιος 1994) τού ερευνητικού προγράμματος «Θρησκευτική Αγωγή και Κοινωνική Ένταξη ΑΜΕΑ», Αθήνα: Αποστολική Διακονία τής Εκκλησίας τής Ελλάδος.

12. Δελλασούδας, Λ. (2001). Σχολικός και επαγγελματικός προσανατολισμός ατόμων με ειδικές ανάγκες. Πρακτικές εφαρμογές στην Ελβετία και τη Γαλλία, Αθήνα: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. [τόμ. Α' (σ. 264), τόμ. Β' (σ. 139), τόμ. Γ' (σ. 97)]

13. Dellassoudas, L. G. (2000). Church and social integration of disabled people. The Greek Orthodox Theological Review, 45 (1-4), σ. 597-627.

14. Dellassoudas, L. G. (2001). Church and social integration of disabled people. Major Research Paper in Panorama, International Journal of Comparative Religious Education and Values, 13 (1), Germany, σ. 109-133.

15. Δελλασούδας, Λ. (2005). Φιλανθρωπική και πνευματική διακονία τής Εκκλησίας και κοινωνική ένταξη ατόμων με ειδικές ανάγκες. Αποτελέσματα έρευνας για τη δράση των ορθόδοξων χριστιανικών εκκλησιών, Αθήνα: Πανεπιστήμιο Αθηνών. (σ. 199)

16. Δελλασούδας, Λ. (2005). Εισαγωγή στην Ειδική Παιδαγωγική, τόμ. Α’, Σχολική ένταξη μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, Αθήνα: έκδ. τού ιδίου. (σ. 515). ISBN 960 – 630 – 385 – 3 (β’ έκδοση βελτιωμένη και συμπληρωμένη) (επιλέξτε ΕΔΩ για να διαβάσετε τα περιεχόμενα του τόμου Α’)

17. Δελλασούδας, Λ. (2005). Εισαγωγή στην Ειδική Παιδαγωγική, τόμ. Β’, Διδακτική μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, Αθήνα: έκδ. τού ιδίου. (σ. 419). ISBN 978 – 960 – 630 – 603 – 7 (επιλέξτε ΕΔΩ για να διαβάσετε τα περιεχόμενα του τόμου Β’)

18. Δελλασούδας, Λ. (2004). Εισαγωγή στην Ειδική Παιδαγωγική, τόμ. Γ’, Σχολικός και επαγγελματικός προσανατολισμός ατόμων με αναπηρία, Αθήνα: έκδ. τού ιδίου. (σ. 347). ISBN 960 – 8028 – 20 – 5 (επιλέξτε ΕΔΩ για να διαβάσετε τα περιεχόμενα του τόμου Γ’)

19. Δελλασούδας, Λ. (2006). Εισαγωγή στην Ειδική Παιδαγωγική, τόμ. Δ’, Ποιότητα ζωής ατόμων με αναπηρία: Δείκτης κοινωνικής ένταξης και ενσωμάτωσης, Αθήνα: έκδ. τού ιδίου. (σ. 538). ISBN 960 – 631 – 159 – 7 (επιλέξτε ΕΔΩ για να διαβάσετε τα περιεχόμενα του τόμου Δ’)

20. Δελλασούδας, Λ. και συνεργάτες (2006). Ένταξη των ατόμων με Αναπηρία και συμβολή τής Θρησκευτικής Αγωγής: Ανάλυση περιεχομένου διδακτικών εγχειριδίων.



Έργα του, τα οποία αφορούν στον αλλοδαπό μαθητικό πληθυσμό και τους μαθητές που αρχίζουν τον σχολικό τους βίο πεντέμισι ετών, είναι κυρίως τα εξής:

21. Παπακωνσταντίνου, Θ. & Δελλασούδας, Λ. (Επιμ.) (1994). Η διδασκαλία τής ελληνικής γλώσσας σε αλλοδαπούς μαθητές. Ειδική αναφορά σε μαθητές από την Αλβανία, Αθήνα: Ο.Ε.Δ.Β. (σ. 224)

22. Παπακωνσταντίνου, Θ. & Δελλασούδας, Λ. (Επιμ.) (1994). Η διδασκαλία τής ελληνικής γλώσσας σε μαθητές που κατάγονται από τον Πόντο, Αθήνα: Ο.Ε.Δ.Β. (σ. 267)

23. Παπακωνσταντίνου, Θ. & Δελλασούδας, Λ. (1994). «Η προβληματική τής εκπαίδευσης των αλλοδαπών μαθητών στη χώρα μας. Πρόταση αντιμετώπισης τού προβλήματος» (σ.13). Εισήγηση στο Ζ’ Διεθνές Συνέδριο: “Παιδαγωγική Επιστήμη στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Τάσεις και προοπτικές” (διοργάνωση Παιδαγωγική Εταιρεία Ελλάδος-Πανεπιστήμιο Κρήτης). Έκδ. Πρακτικών Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1997, σ. 384-396.

24. Παπακωνσταντίνου, Θ. & Δελλασούδας, Λ. (2000) «Η εκπαίδευση των αλλοδαπών στην Ελλάδα. Αποτελέσματα έρευνας». Έκδοση της Διαπολιτισμικής Αγωγής: Σειρά θεωρητικών μελετών και πρακτικών εφαρμογών. Επιμέλεια Καθηγητού Γ. Π. Μάρκου. Αθήνα: Πανεπιστήμιο Αθηνών – Κέντρο Διαπολιτισμικής Αγωγής. (σ. 414)

25. Δανασσής-Αφεντάκης, Α. & Δελλασούδας, Λ. (2004). Εφαρμογές μεθοδολογίας επιστημονικής έρευνας. Παράδειγμα: Ηλικία και σχολική επίδοση, Αθήνα: Γκέλμπεσης. (σ. 425). ISBN: 960 – 8028 – 06 – X

Η αρθρογραφία του στην εφημερίδα τού ΕΚΠΑ «Το Καποδιστριακό» (http://www.kapodistriako.uoa.gr) αφορά κυρίως σε θέματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (εκπαίδευση εκπαιδευτικών, αξιολόγηση, εισαγωγή στα ΑΕΙ και ΤΕΙ κ.ά. Βλ. φύλλα: 30, 36, 71, 105, 107, 110-111, 112 ), ενώ στο φύλλο 132 περιλαμβάνεται άρθρο για την «Παραολυμπιάδα» και το μήνυμα του αθλητισμού των Προσώπων με Αναπηρία.

Στοιχεία Επικοινωνίας κ. Δελλασούδα

Κοραή 55, Νέα Σμύρνη 17122, Αθήνα, τηλ: 2109319597, Fax: 2109319598
E-mail: lavdellas@ppp.uoa.gr

Διάθεση βιβλίων

Τα με α.α. 16-και 19 βιβλία του κ. Δελλασούδα διατίθενται σε περιορισμένα αντίτυπα στα γραφεία του ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΤΩΡΑ (Αθήνα & Θεσσαλονίκη).

Διευκρινίζεται πως το ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΤΩΡΑ δεν μεσολαβεί με κανέναν τρόπο οικονομικά στην αγορά ή/και πώληση των ανωτέρω έργων, και έχει αναλάβει μόνο τη δωρεάν διάθεσή τους προς τους ενδιαφερόμενους.

Για τη δωρεάν διάθεσή τους μέσω του ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΤΩΡΑ, μπορείτε να επικοινωνείτε στα τηλέφωνα 2310-211915 (Θεσσαλονίκη), 210-8660556/210-6913301 (Αθήνα) ή μέσω email στο info@disabled.gr.



Για την αγορά των βιβλίων από το εμπόριο, μπορείτε να ενημερωθείτε μέσω της ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ (www.biblionet.gr).