ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Δε νομίζω να έχει πολύ μεγάλη σημασία, αν η ιστορία που θα διαβάσετε είναι αληθινή ή όχι. Αυτό που έχει σημασία είναι το νόημά της. Γνωρίζω πως το νόημα μιας ιστορίας δεν είναι ίδιο για όλους. Δεν με τρομάζει αυτή η οπτική. Αντιθέτως με ενθουσιάζει γιατί θα φέρει μια αναστάτωση, μια διχογνωμία, μια γόνιμη -όχι πάντα- αντιπαράθεση. Δεν είμαστε όλοι ίδιοι. Η σύνθεση και η καταδεχτικότητα έχουν σημασία, ακόμα και στη μία αλήθεια, που δεν μπορούμε όλοι αμέσως να αντικρύσουμε. Έχω μεγαλώσει μέσα στην Εκκλησία και έχω σπουδάσει την Ορθόδοξη Θεολογία. Τα στοιχεία αυτά δεν πιστοποιούν ότι έχω κατακτήσει την πίστη και την αλήθεια. Αντιθέτως έχω συνδέσει την πίστη με την αμφιβολία. Αμφισβητώ, πιστεύω, πέφτω, σηκώνομαι, ζω. Η ορθόδοξη εκκλησιαστική κοινότητα που με ανέθρεψε, μπόλιασε σε μένα και σε άλλους που είχαμε την ευλογία να βρεθούμε στους κόλπους της, δύο στοιχεία ζωής, την ορθόδοξη εκκλησιαστική παράδοση, την αλήθεια και την αγάπη. Στις μέρες μας εκτός από την οικονομική κρίση που τυραννάει όλους μας σε σημείο απελπισίας και ανάγκης επιβίωσης, διακρίνεται μια τάση από ορισμένους εκκλησιαστικούς παράγοντες, μιας πνευματικής παιδικότητας. Όχι από αυτήν που αγιάζει. Υπάρχει μια μικρή τάση στην ιεραρχία της Ελλαδικής Εκκλησίας, πλαισιωμένη από λόγιους κληρικούς και λαϊκούς, που ασχολείται με πείσμα, φανατισμό και μονομέρεια με θέματα που ενώ δεν έχουν απασχολήσει στο εύρος του το ποίμνιο, εξακολουθούν να επιμένουν. Όλα αυτά απορρέουν από έναν μονότονο ιδεαλισμό. Και τι μορφή έχει ο ιδεαλισμός τους; ιδεαλισμός είναι να διαπιστώνεις ότι τα τριαντάφυλλα μυρίζουν ομορφότερα από τα λάχανα και κάνουν και καλύτερη σούπα. Μέσα από κηρύγματα, έντυπες και ηλεκτρονικές εκφράσεις, κατακεραυνώνουν τον αλλόθρησκο, τον ετερόδοξο (πολλές φορές και τον ομόδοξο), τον διαφορετικό. Στα αυτιά του ποιμνίου φτάνουν σχεδόν άγνωστες για τους πολλούς λέξεις όπως : οικουμενισμός, νεοπατερισμός, νεορθοδοξία και άλλα. Η Εκκλησία πρέπει να έχει απάντηση για όλα, και να τη δίνει μετά την ερώτηση. Στην εκκλησιαστική μας ιστορία όλα τα θέματα έβραζαν από κάτω και έφταναν στην ιεραρχία, που σαν ένα σώμα με το λαό του Θεού έδινε την λύση. Όταν τα θέματα δεν τα αναδεικνύει το ποίμνιο αλλά έρχονται από πάνω έχουν μόνο ένα σκοπό. Την κατεύθυνση του ποιμνίου. Σε όλα αυτά δε θα απαντήσουμε με θεολογικές πραγματείες και σοφίσματα, αλλά με μια ιστορία. Και είπαμε κάποιοι θα την καταλάβουν, κάποιοι θα αντιδράσουν, σε ορισμένους θα φανεί φαιδρή. Αυτό είναι ζωή. Πίσω από τις εκφράσεις και τα νοήματα σημασία έχει η αγάπη. Δεν διεκδικώ την πατρότητα της αλήθειας, αυτήν ψάχνω κι εγώ. Και αν νομίζετε πώς κάπου σφάλλω, μπορεί να είναι και έτσι. Ευχηθείτε μου σαν τον Απόστολο Παύλο και εγώ να βρω το φως στη Δαμασκό και να γυρίσω πίσω. Μια ιστορία είναι ένα ταξίδι. Και η δική μας μικρή ιστορία είναι ένα μικρό ταξίδι. Ξεκινώντας ανάβω δύο κεριά, ένα στην ανάμνηση και ένα στην προσδοκία.
Χωρίς Παράδεισο
Ο Μάσιμο γεννήθηκε σε ένα προάστιο κοντά στη Ρώμη από ενάρετους καθολικούς γονείς. Η οικογενειακή του ιστορία αναφέρει ότι η γιαγιά του ήταν Ελληνίδα και είχε ερωτευθεί στα δύσκολα χρόνια του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου έναν Ιταλό, τον οποίο και ακολούθησε στην Ιταλία μετά το τέλος του πολέμου. Περισσότερο από αγάπη παρά από πεποίθηση ασπάστηκε το καθολικό δόγμα και έγινε και φανατική καθολική. Ελληνίδα βλέπετε, όλα στα άκρα. Με το πάθος που διακρίνει μια Ελληνίδα μεγάλωσε τα παιδιά της και τον εγγονό της Μάσιμο, στα όρια μεταξύ πίστης και θρησκοληψίας. Όταν ο Μάσιμο τελείωσε το πανεπιστήμιο η γιαγιά «έφυγε» για τους ουρανούς. Εκεί σίγουρα μπέρδεψε το Θεό. Αυτά τα θέματα εξάλλου οι εκπρόσωποί του επί γης, αυτόκλητοι ή κλητοί τα έχουνε από καιρό λύσει. Πολλά χρόνια πιστή ορθόδοξη, πολλά χρόνια πιστή καθολική, πού θα πήγαινε; Στον παράδεισο ή στην κόλαση; Αλήθεια, υπάρχει ανεξίτηλο της βαπτίσεως; Ο Μάσιμο την έκλαψε πολύ. Έκανε χρόνια να ξεπεράσει τον θάνατό της. Από την ημέρα του θανάτου της, είχε κρεμασμένο στο λαιμό του, το βαπτιστικό της σταυρό. Ο σταυρός της, είχε βαπτιστεί σε ορθόδοξα νερά στην κολυμπήθρα της βαπτίσεως και είχε ευλογηθεί από καθολικά χέρια μερικά χρόνια μετά. Τι παράξενο σύμβολο! Κουβαλάει πάνω του όλες τις διχογνωμίες των θεολόγων! Λίγες μέρες πριν πεθάνει η γιαγιά, έχοντας προαισθανθεί το θάνατο της, κάλεσε τον Μάσιμο και του αποκάλυψε το όνειρο της ζωής της. Ήθελε από παιδί να προσκυνήσει τον Πανάγιο Τάφο. Τώρα εντολή δίνει στον εγγονό της να πραγματοποιήσει αυτός την επιθυμία της. Αν μια καθολική μπορεί να προαισθανθεί τον θάνατό της μη με ρωτάτε, ως Ορθόδοξος οφείλω να πω όχι. Αλλά μήπως ξύπνησε το σπέρμα της Ορθοδοξίας μέσα της; Μάλλον τυχαίο θα ήταν.
Λίγα χρόνια μετά ο Μάσιμο θέλησε να πραγματοποιήσει την επιθυμία της γιαγιάς του. Ήταν Πάσχα και ήταν κοινό και για τους Ορθοδόξους και για τους Καθολικούς. Είχε φτάσει πολύ κοντά στον Πανάγιο Τάφο, στο Ναό της Αναστάσεως και περίμενε τον Ορθόδοξο Πατριάρχη να βγει με το Άγιο Φώς. Ήταν περιτριγυρισμένος από ορθοδόξους κληρικούς και λαϊκούς, μα δεν τον πείραζε καθόλου. Μετρούσε τους ανθρώπους με την αγάπη όχι με το δόγμα. Μια λάμψη φάνηκε στον ουρανό. Σάστισε. Εκστασιάστηκε. Ο Πατριάρχης βγήκε από το σπήλαιο λουσμένος στο φώς. Ένας φανατικός μουσουλμάνος εμφανίστηκε με ένα τεράστιο μαχαίρι και κίνησε με ορμή απειλητικά προς το μέρος του Πατριάρχη. Όλοι πάγωσαν. Ο Μάσιμο δεν το σκέφτηκε καθόλου. Κάλυψε με το κορμί του τον Πατριάρχη και δέχθηκε αυτός τη μαχαιριά. Έπεσε νεκρός, ακαριαία, με τον βαπτιστικό σταυρό της γιαγιάς του στο χέρι. Ο Πατριάρχης του χάδευσε τα μαλλιά και μούσκεψε το άψυχο πρόσωπο του Μάσιμο με τα δάκρυά του. Στο κήρυγμά του ο Πατριάρχης αποκάλεσε τον Μάσιμο, μάρτυρα της Εκκλησίας και ουρανοπολίτη του παραδείσου. Ποιας Εκκλησίας; Ποιου Παραδείσου; Αφού ήταν Καθολικός, χωρίς Θεό, μακριά από την Ορθόδοξη Εκκλησία, χωρίς Παράδεισο.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η ιστορία ασφαλώς είχε τη γνωστή κατάληξη που έχει πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις, όταν τα μάτια των ανθρώπων βλέπουν διαφορετικά. Ο μουσουλμάνος, καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά, αλλά έγινε ήρωας στην πατρίδα του, γιατί ετοιμαζόταν να σκοτώσει έναν αλλόθρησκο. Μετά από μερικούς μήνες στα πλαίσια πολιτικών σκοπιμοτήτων και διπλωματίας, αποφασίστηκε να εκτίσει την ποινή του στις φυλακές της χώρας του. Έμεινε ελεύθερος και ζούσε σχεδόν σαν ημίθεος.
Ο Μάσιμο τάφηκε με τιμές μάρτυρα στην πατρίδα του, μα γρήγορα ξεχάστηκε. Μόνο η χαροκαμένη μάννα τιμούσε το παιδί της στη μνήμη και στην καρδιά της. Ο Πατριάρχης κυνηγήθηκε από σφετεριστή του θρόνου, που τον αποκαλούσε αιρετικό γιατί παραδέχθηκε ως μάρτυρα έναν αλλόθρησκο. Καθαιρέθηκε και συνέχισε τη ζωή του στην απομόνωση και την αφάνεια. Ο σφετεριστής έγινε πατριάρχης και η ζωή συνεχίζεται.
Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω αν ο Μάσιμο ή η γιαγιά του πήγαν στον Παράδεισο. Δεν είναι δική μου δουλειά. Δεν εκπροσωπώ τον Θεό ούτε τις αποφάσεις του ούτε τις κρίσεις του. Στις μέρες μας, Ορθόδοξοι Μητροπολίτες, μερίδα Κληρικών και λαϊκών, με ηθικιστική παιδεία, νομικίστικο πνεύμα και φανατισμό, κατακεραυνώνουν τους αλλόθρησκους, αυτούς που δεν ασπάζονται το ορθόδοξο δόγμα και πιστεύουν με βεβαιότητα πως τους περιμένει το καζάνι της κολάσεως. Πώς το ξέρουν; Πώς αποφασίζουν αυτοί για τον Θεό; Κυνηγάνε τους αιρετικούς σαν τις μάγισσες στην ιερά εξέταση και πέφτουν οι ίδιοι στη μεγαλύτερη αίρεση. Ταυτίζουν τον εαυτό τους με την Εκκλησία. Ο δικός τους λόγος είναι ο λόγος του Θεού και είναι και η απόφαση της Εκκλησίας. Αυτό δεν έκανε και ο Άρειος; Αυτό δεν κάνει και ο Πάπας; Σε τι διαφέρουν; Διαφέρουν μόνο στο ορθόδοξο «ντύσιμο». Θέλω από την αρχή να τονίσω πως αποδέχομαι την θέση της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ότι μακριά της (από την Εκκλησία ) δεν υπάρχει σωτηρία. Το αποδέχομαι και το πιστεύω, για μένα όμως και τους ομοδόξους μου. Πώς μπορώ να είμαι σίγουρος για τους άλλους αδερφούς; Τι φταίει ο βορειοκορεάτης έφηβος όταν μπολιάσανε το είναι του με την πίστη ότι ο δικτάτορας είναι ο θεός; Τι φταίει ο νέος μουσουλμάνος που αιώνες τώρα το οικογενειακό του δέντρο ποτίζεται με το κοράνι και τον Μωάμεθ; Τι φταίει ο Ιταλός που «βρήκε» θεοποιημένο κάποιον πάπα; Τι φταίει ο ορθόδοξος ζηλωτής που τον έμαθαν να βλέπει πνευματικά χωρίς τα μάτια της αγάπης; Δεν μπορώ να απαντήσω σε όλα αυτά, με ξεπερνούν. Ας απαντήσει ο καθένας στον εαυτό του, αν μπορεί. Ένα μπορώ να πω με σιγουριά. Ο βορειοκορεάτης, ο μουσουλμάνος, ο καθολικός, ο ορθόδοξος ζηλωτής, δεν μπορεί να ήρθαν στον κόσμο χωρίς την ευκαιρία του παραδείσου. Δεν μπορώ να δεχθώ ότι ο Θεός της αγάπης έταξε εμένα στην αλήθεια και κάποιον άλλον στην απώλεια. Και αν έγινε αυτό με ποιά κριτήρια έγινε; από τύχη, από βιολογική σύμπτωση, από τι; Όλοι έχουμε τη δυνατότητα του παραδείσου και της θέωσης όπου και αν ανήκουμε με τα κριτήρια του Θεού. Και επειδή όλοι έχουν αυτή τη δυνατότητα πρέπει να κοιτάμε τον διαφορετικό με μεγάλο σεβασμό. Στην εκκλησιαστική εξουσία και στην άνεση μιας ορθόδοξης αυθεντίας, πολλές φορές δεν κατοικεί η ζωή. Η αληθινή ζωή βιώνεται στους δρόμους και στις πλατείες, εκεί που οι άνθρωποι μοιράζονται αμαρτία και Θεό. Εκεί που θα συναντήσουμε το ήθος του μουσουλμάνου, του καθολικού, του ζηλωτή και αυτό θα μετρήσουμε, με αυτό θα ζήσουμε και θα αναμετρηθούμε. Τα άλλα είναι του Θεού. Με απειλές νομικές φοβέρες, δημαγωγικές εξαγγελίες και φανατισμούς, απομακρυνόμαστε από τον Θεό. Και δεν είναι αυτό το τραγικό. Το τραγικό είναι πως δεν το καταλαβαίνουμε.
Δεν έχω σκοπό να αναλύσω την ιστορία που έγραψα. Την αφήνω στη δημιουργική σας φαντασία. Μόνο λίγα να πω. Ο Μάσιμο ήταν καθολικός, μέσα σ' αυτήν την παράδοση μεγάλωσε. Ότι είχε να του δώσει η ρωμαιοκαθολική εκκλησία του το έδωσε. Κάποια τα κατανόησε, άλλα τα απέρριψε, πολλά τα εφάρμοσε στην ζωή του. Θυσίασε τη ζωή του, μαρτύρησε για τη ζωή κάποιου ορθόδοξου ιεράρχη. Γιατί ήξερε να βλέπει με τα μάτια της αγάπης. Με το αίμα του και τα δάκρυα του Ιεράρχη βαφτίστηκε στην αιώνια ζωή. Ας χαλαρώσουμε. Ας αφήσουμε τις ορθόδοξες κραυγές. Δεν φοβάται πια κανείς. Ας κοιτάξουμε τον οίκο μας και ας ξαναβουτήξουμε την ψυχή μας στην αγάπη, στα μάτια του Θεού. Όλοι πρέπει να έχουμε την ευκαιρία του παραδείσου. Και αυτό ανήκει μόνο στον Θεό.
Χωρίς Παράδεισο
Ο Μάσιμο γεννήθηκε σε ένα προάστιο κοντά στη Ρώμη από ενάρετους καθολικούς γονείς. Η οικογενειακή του ιστορία αναφέρει ότι η γιαγιά του ήταν Ελληνίδα και είχε ερωτευθεί στα δύσκολα χρόνια του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου έναν Ιταλό, τον οποίο και ακολούθησε στην Ιταλία μετά το τέλος του πολέμου. Περισσότερο από αγάπη παρά από πεποίθηση ασπάστηκε το καθολικό δόγμα και έγινε και φανατική καθολική. Ελληνίδα βλέπετε, όλα στα άκρα. Με το πάθος που διακρίνει μια Ελληνίδα μεγάλωσε τα παιδιά της και τον εγγονό της Μάσιμο, στα όρια μεταξύ πίστης και θρησκοληψίας. Όταν ο Μάσιμο τελείωσε το πανεπιστήμιο η γιαγιά «έφυγε» για τους ουρανούς. Εκεί σίγουρα μπέρδεψε το Θεό. Αυτά τα θέματα εξάλλου οι εκπρόσωποί του επί γης, αυτόκλητοι ή κλητοί τα έχουνε από καιρό λύσει. Πολλά χρόνια πιστή ορθόδοξη, πολλά χρόνια πιστή καθολική, πού θα πήγαινε; Στον παράδεισο ή στην κόλαση; Αλήθεια, υπάρχει ανεξίτηλο της βαπτίσεως; Ο Μάσιμο την έκλαψε πολύ. Έκανε χρόνια να ξεπεράσει τον θάνατό της. Από την ημέρα του θανάτου της, είχε κρεμασμένο στο λαιμό του, το βαπτιστικό της σταυρό. Ο σταυρός της, είχε βαπτιστεί σε ορθόδοξα νερά στην κολυμπήθρα της βαπτίσεως και είχε ευλογηθεί από καθολικά χέρια μερικά χρόνια μετά. Τι παράξενο σύμβολο! Κουβαλάει πάνω του όλες τις διχογνωμίες των θεολόγων! Λίγες μέρες πριν πεθάνει η γιαγιά, έχοντας προαισθανθεί το θάνατο της, κάλεσε τον Μάσιμο και του αποκάλυψε το όνειρο της ζωής της. Ήθελε από παιδί να προσκυνήσει τον Πανάγιο Τάφο. Τώρα εντολή δίνει στον εγγονό της να πραγματοποιήσει αυτός την επιθυμία της. Αν μια καθολική μπορεί να προαισθανθεί τον θάνατό της μη με ρωτάτε, ως Ορθόδοξος οφείλω να πω όχι. Αλλά μήπως ξύπνησε το σπέρμα της Ορθοδοξίας μέσα της; Μάλλον τυχαίο θα ήταν.
Λίγα χρόνια μετά ο Μάσιμο θέλησε να πραγματοποιήσει την επιθυμία της γιαγιάς του. Ήταν Πάσχα και ήταν κοινό και για τους Ορθοδόξους και για τους Καθολικούς. Είχε φτάσει πολύ κοντά στον Πανάγιο Τάφο, στο Ναό της Αναστάσεως και περίμενε τον Ορθόδοξο Πατριάρχη να βγει με το Άγιο Φώς. Ήταν περιτριγυρισμένος από ορθοδόξους κληρικούς και λαϊκούς, μα δεν τον πείραζε καθόλου. Μετρούσε τους ανθρώπους με την αγάπη όχι με το δόγμα. Μια λάμψη φάνηκε στον ουρανό. Σάστισε. Εκστασιάστηκε. Ο Πατριάρχης βγήκε από το σπήλαιο λουσμένος στο φώς. Ένας φανατικός μουσουλμάνος εμφανίστηκε με ένα τεράστιο μαχαίρι και κίνησε με ορμή απειλητικά προς το μέρος του Πατριάρχη. Όλοι πάγωσαν. Ο Μάσιμο δεν το σκέφτηκε καθόλου. Κάλυψε με το κορμί του τον Πατριάρχη και δέχθηκε αυτός τη μαχαιριά. Έπεσε νεκρός, ακαριαία, με τον βαπτιστικό σταυρό της γιαγιάς του στο χέρι. Ο Πατριάρχης του χάδευσε τα μαλλιά και μούσκεψε το άψυχο πρόσωπο του Μάσιμο με τα δάκρυά του. Στο κήρυγμά του ο Πατριάρχης αποκάλεσε τον Μάσιμο, μάρτυρα της Εκκλησίας και ουρανοπολίτη του παραδείσου. Ποιας Εκκλησίας; Ποιου Παραδείσου; Αφού ήταν Καθολικός, χωρίς Θεό, μακριά από την Ορθόδοξη Εκκλησία, χωρίς Παράδεισο.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η ιστορία ασφαλώς είχε τη γνωστή κατάληξη που έχει πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις, όταν τα μάτια των ανθρώπων βλέπουν διαφορετικά. Ο μουσουλμάνος, καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά, αλλά έγινε ήρωας στην πατρίδα του, γιατί ετοιμαζόταν να σκοτώσει έναν αλλόθρησκο. Μετά από μερικούς μήνες στα πλαίσια πολιτικών σκοπιμοτήτων και διπλωματίας, αποφασίστηκε να εκτίσει την ποινή του στις φυλακές της χώρας του. Έμεινε ελεύθερος και ζούσε σχεδόν σαν ημίθεος.
Ο Μάσιμο τάφηκε με τιμές μάρτυρα στην πατρίδα του, μα γρήγορα ξεχάστηκε. Μόνο η χαροκαμένη μάννα τιμούσε το παιδί της στη μνήμη και στην καρδιά της. Ο Πατριάρχης κυνηγήθηκε από σφετεριστή του θρόνου, που τον αποκαλούσε αιρετικό γιατί παραδέχθηκε ως μάρτυρα έναν αλλόθρησκο. Καθαιρέθηκε και συνέχισε τη ζωή του στην απομόνωση και την αφάνεια. Ο σφετεριστής έγινε πατριάρχης και η ζωή συνεχίζεται.
Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω αν ο Μάσιμο ή η γιαγιά του πήγαν στον Παράδεισο. Δεν είναι δική μου δουλειά. Δεν εκπροσωπώ τον Θεό ούτε τις αποφάσεις του ούτε τις κρίσεις του. Στις μέρες μας, Ορθόδοξοι Μητροπολίτες, μερίδα Κληρικών και λαϊκών, με ηθικιστική παιδεία, νομικίστικο πνεύμα και φανατισμό, κατακεραυνώνουν τους αλλόθρησκους, αυτούς που δεν ασπάζονται το ορθόδοξο δόγμα και πιστεύουν με βεβαιότητα πως τους περιμένει το καζάνι της κολάσεως. Πώς το ξέρουν; Πώς αποφασίζουν αυτοί για τον Θεό; Κυνηγάνε τους αιρετικούς σαν τις μάγισσες στην ιερά εξέταση και πέφτουν οι ίδιοι στη μεγαλύτερη αίρεση. Ταυτίζουν τον εαυτό τους με την Εκκλησία. Ο δικός τους λόγος είναι ο λόγος του Θεού και είναι και η απόφαση της Εκκλησίας. Αυτό δεν έκανε και ο Άρειος; Αυτό δεν κάνει και ο Πάπας; Σε τι διαφέρουν; Διαφέρουν μόνο στο ορθόδοξο «ντύσιμο». Θέλω από την αρχή να τονίσω πως αποδέχομαι την θέση της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ότι μακριά της (από την Εκκλησία ) δεν υπάρχει σωτηρία. Το αποδέχομαι και το πιστεύω, για μένα όμως και τους ομοδόξους μου. Πώς μπορώ να είμαι σίγουρος για τους άλλους αδερφούς; Τι φταίει ο βορειοκορεάτης έφηβος όταν μπολιάσανε το είναι του με την πίστη ότι ο δικτάτορας είναι ο θεός; Τι φταίει ο νέος μουσουλμάνος που αιώνες τώρα το οικογενειακό του δέντρο ποτίζεται με το κοράνι και τον Μωάμεθ; Τι φταίει ο Ιταλός που «βρήκε» θεοποιημένο κάποιον πάπα; Τι φταίει ο ορθόδοξος ζηλωτής που τον έμαθαν να βλέπει πνευματικά χωρίς τα μάτια της αγάπης; Δεν μπορώ να απαντήσω σε όλα αυτά, με ξεπερνούν. Ας απαντήσει ο καθένας στον εαυτό του, αν μπορεί. Ένα μπορώ να πω με σιγουριά. Ο βορειοκορεάτης, ο μουσουλμάνος, ο καθολικός, ο ορθόδοξος ζηλωτής, δεν μπορεί να ήρθαν στον κόσμο χωρίς την ευκαιρία του παραδείσου. Δεν μπορώ να δεχθώ ότι ο Θεός της αγάπης έταξε εμένα στην αλήθεια και κάποιον άλλον στην απώλεια. Και αν έγινε αυτό με ποιά κριτήρια έγινε; από τύχη, από βιολογική σύμπτωση, από τι; Όλοι έχουμε τη δυνατότητα του παραδείσου και της θέωσης όπου και αν ανήκουμε με τα κριτήρια του Θεού. Και επειδή όλοι έχουν αυτή τη δυνατότητα πρέπει να κοιτάμε τον διαφορετικό με μεγάλο σεβασμό. Στην εκκλησιαστική εξουσία και στην άνεση μιας ορθόδοξης αυθεντίας, πολλές φορές δεν κατοικεί η ζωή. Η αληθινή ζωή βιώνεται στους δρόμους και στις πλατείες, εκεί που οι άνθρωποι μοιράζονται αμαρτία και Θεό. Εκεί που θα συναντήσουμε το ήθος του μουσουλμάνου, του καθολικού, του ζηλωτή και αυτό θα μετρήσουμε, με αυτό θα ζήσουμε και θα αναμετρηθούμε. Τα άλλα είναι του Θεού. Με απειλές νομικές φοβέρες, δημαγωγικές εξαγγελίες και φανατισμούς, απομακρυνόμαστε από τον Θεό. Και δεν είναι αυτό το τραγικό. Το τραγικό είναι πως δεν το καταλαβαίνουμε.
Δεν έχω σκοπό να αναλύσω την ιστορία που έγραψα. Την αφήνω στη δημιουργική σας φαντασία. Μόνο λίγα να πω. Ο Μάσιμο ήταν καθολικός, μέσα σ' αυτήν την παράδοση μεγάλωσε. Ότι είχε να του δώσει η ρωμαιοκαθολική εκκλησία του το έδωσε. Κάποια τα κατανόησε, άλλα τα απέρριψε, πολλά τα εφάρμοσε στην ζωή του. Θυσίασε τη ζωή του, μαρτύρησε για τη ζωή κάποιου ορθόδοξου ιεράρχη. Γιατί ήξερε να βλέπει με τα μάτια της αγάπης. Με το αίμα του και τα δάκρυα του Ιεράρχη βαφτίστηκε στην αιώνια ζωή. Ας χαλαρώσουμε. Ας αφήσουμε τις ορθόδοξες κραυγές. Δεν φοβάται πια κανείς. Ας κοιτάξουμε τον οίκο μας και ας ξαναβουτήξουμε την ψυχή μας στην αγάπη, στα μάτια του Θεού. Όλοι πρέπει να έχουμε την ευκαιρία του παραδείσου. Και αυτό ανήκει μόνο στον Θεό.
