Όπου Χριστός, εκεί Ναός χριστιανικός.
Όπου Χριστός, εκεί Εκκλησία.
Όπου χριστιανικός (ορθόδοξος) Ναός, εκεί Χριστός.
Όπου Ναός και Χριστός, εκεί εξωτερική απλότητα, εκεί εσωτερική μεγαλοπρέπεια.
● Πρῶτος Ναός η Παρθένος Μαρία.
Ταπεινή και άσημη. Μυστήριο θείας μεγαλειότητας.
Η λαμπρότερη εικόνα στο ταπεινότερο εικονοστάσι.
● Δεύτερος Ναός του Χριστού η φάτνη της Βηθλεέμ, το σπήλαιο το απέριττο για το απερίγραπτο Μυστήριο.
«Τι γαρ εὐτελέστερον σπηλαίου, τι δε ταπεινότερον σπαργάνων, εν οίς διέλαμψεν ὁ της Θεότητος πλοῦτος» (υπακοή Χριστουγέννων).
● Πῶς τιμάμε σήμερα τον Ιησοῦ Χριστό;
Πῶς Τον τιμάμε, λατρεύοντάς Τον στην εκκλησιαστική σύναξι;
Προτρέπει ο ἱερός Χρυσόστομος: «Μάθωμεν τιμᾶν τόν Χριστόν, ὡς Αὐτός βούλεται, εἰς πένητας αναλίσκων τον πλοῦτον.
Ουδέ χρείαν σκευῶν χρυσῶν έχει ο Θεός, αλλά ψυχῶν χρυσῶν. Μη τοίνυν τον οίκον κοσμῶν, τον αδελφόν θλιβόμενον περιόρα». (Ε.Π.Ε.11,64-68). Μετάφρασις: Να μάθουμε να τιμάμε τον Χριστό, όπως Εκείνος θέλει, δηλαδή, προσφέροντας τον πλούτο στους φτωχούς.
Δεν έχει ανάγκη από χρυσά σκεύη ο Θεός, αλλ’ από ψυχές χρυσές έχει ανάγκη.
Είναι φοβερό, το μεν σπίτι να το στολίζουμε, τον δε αδελφό που υποφέρει να τον προσπερνάμε.
Τι θέλει ο Χριστός;
Δυο τριάδες τριπλής αναγκαιότητας θέλει.
● Η πρώτη τριάδα:
Η αναγκαιότητα ως προς το χῶρο.
Ο Αχώρητος ευδοκεῖ να λατρεύεται, να προσκυνῆται σε συγκεκριμένο χῶρο, στο Ναό.
Τρία τα αναγκαία για το Ναό:
■ Πρώτον, η στερεότητα.
Να χτίζεται με γερά θεμέλια και καλά υλικά, ώστε να μη πέση με την πρώτη βροχή.
Στερέωσε, Κύριε, το Ναό και εδραίωσε τις ψυχές!
■ Δεύτερον, το μέγεθος του Ναού να είναι ανάλογο με τις ανάγκες της εκκλησιαστικής κοινότητας.
Σε χωριό με τρακόσιους κατοίκους γιατί να οικοδομῆται ογκώδες κτηριακό Ναϊκό συγκρότημα χωρητικότητος χιλίων ανθρώπων;
■ Τρίτον, η ευπρέπεια, η καθαρότητα.
Παρακαλούμε για «τους αγαπῶντας την ευπρέπειαν του οίκου», ποτέ υπέρ της πολυτελείας του Ναοῦ και υπέρ αυτῶν που φόρτωσαν στο Ναό τη δική τους πολυτελῆ ματαιοδοξία.
Η πολυτέλεια προκαλεῖ.
Ο Χρυσόστομος τοποθετεί πρώτα την ελεημοσύνη. Λέει:
«Εί τι έχεις εις πένητα αλαλῶσαι, εκεῖ ανάλωσον∙ βέλτιον εκεῖ, ή ενταῦθα» (Ε.Π.Ε.15.528). Μετάφρασις: Αν έχης κάτι να ξοδέψης για τους φτωχούς, εκεί να το ξοδέψης. Καλύτερα εκεί, στην ελεημοσύνη, παρά εδώ, σε κτήριο.
● Η δεύτερη τριάδα: Η τριπλῆ απλούστευσις.
■ Πρώτον, στην εμφάνισι των Ναών, των επίπλων και των σκευών του. «Χρυσῶν ψυχῶν, ουχί χρυσῶν σκευῶν δεῖται ο Θεός» (Ε.Π.Ε.11,64).
Πολλοί θεωρούν δείγμα ευλαβείας το να κατασκευάσουν χρυσό άγιο Ποτήριο, πολυτελή σκεύη και λαμπρά εκκλησιαστικά έπιπλα. Λησμονούν, ότι ο Ναός δεν είναι χρυσοχοείο, αλλ’είναι το σπήλαιο της χάριτος.
Ναός με προκλητική πολυτέλεια απωθεί.
Ναός με ιερότητα και απλότητα ελκύει.
Άς ακούσουμε και πάλι τον ιερό Χρυσόστομο: «Μή νομίζωμεν ἀρκεῖν ἡμῖν εἰς σωτηρίαν, εἰ χήρας και ὀρφανούς ἀποδύσαντες, ποτήριον χρυσοῦν και λιθοκόλλητον προσενέγκοιμεν τῆ τραπέζη…Οὐ γάρ χρυσοχοεῖον, ουδέ αργυροκοπεῖόν ἐστιν ἡ ἐκκλησία, ἀλλά πανήγυρις ἀγγέλων. Οὐκ ην η τράπεζα ἐξ ἀργύρου τότε ἐκείνη, οὐδέ το ποτήριον χρυσοῦν, ἐξ οῦ έδωκε τοις μαθηταῖς ό Χριστός το αίμα το έαυτοῦ, ἀλλά τίμια ήν πάντα ἐκεῖνα και φρικτά, ἐπειδή Πνεύματος ἐγεμεν» (Ε.Π.Ε.11,62). Μετάφρασις: Άς μη νομίζουμε, ότι αρκεί για τη σωτηρία μας, να προσφέρουμε χρυσό άγιο ποτήριο, στολισμένο με πολύτιμους λίθους, ενώ εγκαταλείπουμε φτωχούς, χήρες και ορφανά. Η εκκλησία δεν είναι χρυσοχοείο ούτε αργυροκοπείο, αλλ’ είναι πανηγύρι αγγέλων. Τότε, που ο Χριστός έδωσε το Αίμα Του (στο Μυστικό Δείπνο), δεν ήταν αργυρή η τράπεζα ούτε χρυσό το ποτήριο. Ήταν φρικτά και τίμια τα τελούμενα, επειδή ήταν γεμάτα από Πνεύμα Άγιο.
Πολλοί, για να δικαιολογήσουν την πολυτέλεια, μιλάνε για την Αγία Σοφία.
Όποιος όμως βλέπει την Αγία Σοφία με το φακό του σπηλαίου, διερωτάται: «Η Αγία Σοφία είναι η δόξα της Εκκλησίας ή ο τάφος της αγιότητας στην Εκκλησία;».
Απάντησι δίνει ο σπουδαίος λειτουργιολόγος της εποχής μας, ο αρχιμ. Γερβάσιος Παρασκευόπουλος: «Ἐμμεσος καρπός της πολυτελείας εκείνης (εν τώ Ναῶ της Αγίας Σοφίας) είναι η σημερινή νέκρωσις της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Από της ημέρας εκείνης, που εδόθη περισσοτέρα του πρέποντος σημασία εις την διά χρυσού και αργύρου διακόσμησιν των Ναῶν, ήρχισεν η εξασθένησις της Ορθοδόξου Εκκλησίας και η πνευματική αυτής νέκρωσις. Η γάγγραινα της πολυτελείας και ματαιοδοξίας απέπνιξε πάσαν πνευματικήν ικμάδα. Η Εκκλησία του Σταυρού και της Αναστάσεως εξειλίχθη εις θρησκείαν τύπων και επιδείξεων».(«Ερμηνευτική επιστασία επί της θείας Λειτουργίας», Πάτρα 1958,σελ.102).
■ Δεύτερον, στην εμφάνιση των λειτουργῶν. Ο στολισμός τους με χρυσοῢφαντα άμφια σκανδαλίζει. Τι ντυνόμαστε; Τη χάρι ή τη ματαιότητα; Είμαστε νυμφαγωγοί ή αυτοθαυμαζόμενοι νυμφίοι; Είμαστε λειτουργοί ή λειτουργούμενοι;
■ Τρίτον, στην απλούστευσι των ακολουθιῶν.
Ακατάλληλος ο τρόπος των τελουμένων.
Ακατανόητη η γλῶσσα των λεγομένων ή ψαλλομένων.
Απλησίαστο το μεγαλείο του λειτουργικού μας πλούτου.
Ας γίνουμε, λοιπόν, σαφέστεροι, προσιτώτεροι, κατανοητότεροι.
Και ας αναζητήσουμε τα κλεμμένα … ιερά μας σκεύη! Αναστατώνουμε την αστυνομία, όταν ιερόσυλοι μπαίνουν σε Ναούς και κλέβουν και ιερά σκεύη. Αλλά καμμιά αγωνία, που μας έκλεψαν τους θησαυρούς μας, δηλαδή, τα παιδιά μας και τους νέους μας. Πότε φροντίσαμε να γεμίσουμε αυτά τα σκεύη με θεϊκή χάρι;
● Να γεμίσουμε τη διάνοιά τους με πίστι στο πρόσωπο του Ιησοῦ Χριστοῦ.
● Να γεμίσουμε τις καρδιές τους με ευσέβεια και αγάπη.
● Να γεμίσουμε τη ζωή τους με αναστάσιμη ελπίδα.
Ενοχλούνται πολλοί για τους διαρρήκτες, που κλέβουν τα παγκάρια, τα χρυσά τάματα, τις ιερές εικόνες. Ο ἱερός Χρυσόστομος όμως μιλάει και για εκείνον, που βλέπει να κλέβουν αθάνατες ψυχές, και δεν συγκινείται: «Έβλεπες ότι κλάπηκε από το σπίτι μου όχι χρυσάφι ή ασήμι ή χρυσό σκεύος, αλλά η σωφροσύνη, έβλεπες αυτόν που πριν από λίγο πήρε το Σῶμα το τίμιο και κοινώνησε να συχνάζη σε χώρους του διαβόλου, και δεν μίλησες. Γιατί το ανέχτηκες; Γιατί δεν πῆγες να το αναφέρης στον ιερέα; Και φυσικά γι’ αυτή σου τη στάσι θα σου ζητηθοῦν σοβαρές ευθύνες» (Ε.Π.Ε.31,326).
Όπου Χριστός, εκεί Εκκλησία.
Όπου χριστιανικός (ορθόδοξος) Ναός, εκεί Χριστός.
Όπου Ναός και Χριστός, εκεί εξωτερική απλότητα, εκεί εσωτερική μεγαλοπρέπεια.
● Πρῶτος Ναός η Παρθένος Μαρία.
Ταπεινή και άσημη. Μυστήριο θείας μεγαλειότητας.
Η λαμπρότερη εικόνα στο ταπεινότερο εικονοστάσι.
● Δεύτερος Ναός του Χριστού η φάτνη της Βηθλεέμ, το σπήλαιο το απέριττο για το απερίγραπτο Μυστήριο.
«Τι γαρ εὐτελέστερον σπηλαίου, τι δε ταπεινότερον σπαργάνων, εν οίς διέλαμψεν ὁ της Θεότητος πλοῦτος» (υπακοή Χριστουγέννων).
● Πῶς τιμάμε σήμερα τον Ιησοῦ Χριστό;
Πῶς Τον τιμάμε, λατρεύοντάς Τον στην εκκλησιαστική σύναξι;
Προτρέπει ο ἱερός Χρυσόστομος: «Μάθωμεν τιμᾶν τόν Χριστόν, ὡς Αὐτός βούλεται, εἰς πένητας αναλίσκων τον πλοῦτον.
Ουδέ χρείαν σκευῶν χρυσῶν έχει ο Θεός, αλλά ψυχῶν χρυσῶν. Μη τοίνυν τον οίκον κοσμῶν, τον αδελφόν θλιβόμενον περιόρα». (Ε.Π.Ε.11,64-68). Μετάφρασις: Να μάθουμε να τιμάμε τον Χριστό, όπως Εκείνος θέλει, δηλαδή, προσφέροντας τον πλούτο στους φτωχούς.
Δεν έχει ανάγκη από χρυσά σκεύη ο Θεός, αλλ’ από ψυχές χρυσές έχει ανάγκη.
Είναι φοβερό, το μεν σπίτι να το στολίζουμε, τον δε αδελφό που υποφέρει να τον προσπερνάμε.
Τι θέλει ο Χριστός;
Δυο τριάδες τριπλής αναγκαιότητας θέλει.
● Η πρώτη τριάδα:
Η αναγκαιότητα ως προς το χῶρο.
Ο Αχώρητος ευδοκεῖ να λατρεύεται, να προσκυνῆται σε συγκεκριμένο χῶρο, στο Ναό.
Τρία τα αναγκαία για το Ναό:
■ Πρώτον, η στερεότητα.
Να χτίζεται με γερά θεμέλια και καλά υλικά, ώστε να μη πέση με την πρώτη βροχή.
Στερέωσε, Κύριε, το Ναό και εδραίωσε τις ψυχές!
■ Δεύτερον, το μέγεθος του Ναού να είναι ανάλογο με τις ανάγκες της εκκλησιαστικής κοινότητας.
Σε χωριό με τρακόσιους κατοίκους γιατί να οικοδομῆται ογκώδες κτηριακό Ναϊκό συγκρότημα χωρητικότητος χιλίων ανθρώπων;
■ Τρίτον, η ευπρέπεια, η καθαρότητα.
Παρακαλούμε για «τους αγαπῶντας την ευπρέπειαν του οίκου», ποτέ υπέρ της πολυτελείας του Ναοῦ και υπέρ αυτῶν που φόρτωσαν στο Ναό τη δική τους πολυτελῆ ματαιοδοξία.
Η πολυτέλεια προκαλεῖ.
Ο Χρυσόστομος τοποθετεί πρώτα την ελεημοσύνη. Λέει:
«Εί τι έχεις εις πένητα αλαλῶσαι, εκεῖ ανάλωσον∙ βέλτιον εκεῖ, ή ενταῦθα» (Ε.Π.Ε.15.528). Μετάφρασις: Αν έχης κάτι να ξοδέψης για τους φτωχούς, εκεί να το ξοδέψης. Καλύτερα εκεί, στην ελεημοσύνη, παρά εδώ, σε κτήριο.
● Η δεύτερη τριάδα: Η τριπλῆ απλούστευσις.
■ Πρώτον, στην εμφάνισι των Ναών, των επίπλων και των σκευών του. «Χρυσῶν ψυχῶν, ουχί χρυσῶν σκευῶν δεῖται ο Θεός» (Ε.Π.Ε.11,64).
Πολλοί θεωρούν δείγμα ευλαβείας το να κατασκευάσουν χρυσό άγιο Ποτήριο, πολυτελή σκεύη και λαμπρά εκκλησιαστικά έπιπλα. Λησμονούν, ότι ο Ναός δεν είναι χρυσοχοείο, αλλ’είναι το σπήλαιο της χάριτος.
Ναός με προκλητική πολυτέλεια απωθεί.
Ναός με ιερότητα και απλότητα ελκύει.
Άς ακούσουμε και πάλι τον ιερό Χρυσόστομο: «Μή νομίζωμεν ἀρκεῖν ἡμῖν εἰς σωτηρίαν, εἰ χήρας και ὀρφανούς ἀποδύσαντες, ποτήριον χρυσοῦν και λιθοκόλλητον προσενέγκοιμεν τῆ τραπέζη…Οὐ γάρ χρυσοχοεῖον, ουδέ αργυροκοπεῖόν ἐστιν ἡ ἐκκλησία, ἀλλά πανήγυρις ἀγγέλων. Οὐκ ην η τράπεζα ἐξ ἀργύρου τότε ἐκείνη, οὐδέ το ποτήριον χρυσοῦν, ἐξ οῦ έδωκε τοις μαθηταῖς ό Χριστός το αίμα το έαυτοῦ, ἀλλά τίμια ήν πάντα ἐκεῖνα και φρικτά, ἐπειδή Πνεύματος ἐγεμεν» (Ε.Π.Ε.11,62). Μετάφρασις: Άς μη νομίζουμε, ότι αρκεί για τη σωτηρία μας, να προσφέρουμε χρυσό άγιο ποτήριο, στολισμένο με πολύτιμους λίθους, ενώ εγκαταλείπουμε φτωχούς, χήρες και ορφανά. Η εκκλησία δεν είναι χρυσοχοείο ούτε αργυροκοπείο, αλλ’ είναι πανηγύρι αγγέλων. Τότε, που ο Χριστός έδωσε το Αίμα Του (στο Μυστικό Δείπνο), δεν ήταν αργυρή η τράπεζα ούτε χρυσό το ποτήριο. Ήταν φρικτά και τίμια τα τελούμενα, επειδή ήταν γεμάτα από Πνεύμα Άγιο.
Πολλοί, για να δικαιολογήσουν την πολυτέλεια, μιλάνε για την Αγία Σοφία.
Όποιος όμως βλέπει την Αγία Σοφία με το φακό του σπηλαίου, διερωτάται: «Η Αγία Σοφία είναι η δόξα της Εκκλησίας ή ο τάφος της αγιότητας στην Εκκλησία;».
Απάντησι δίνει ο σπουδαίος λειτουργιολόγος της εποχής μας, ο αρχιμ. Γερβάσιος Παρασκευόπουλος: «Ἐμμεσος καρπός της πολυτελείας εκείνης (εν τώ Ναῶ της Αγίας Σοφίας) είναι η σημερινή νέκρωσις της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Από της ημέρας εκείνης, που εδόθη περισσοτέρα του πρέποντος σημασία εις την διά χρυσού και αργύρου διακόσμησιν των Ναῶν, ήρχισεν η εξασθένησις της Ορθοδόξου Εκκλησίας και η πνευματική αυτής νέκρωσις. Η γάγγραινα της πολυτελείας και ματαιοδοξίας απέπνιξε πάσαν πνευματικήν ικμάδα. Η Εκκλησία του Σταυρού και της Αναστάσεως εξειλίχθη εις θρησκείαν τύπων και επιδείξεων».(«Ερμηνευτική επιστασία επί της θείας Λειτουργίας», Πάτρα 1958,σελ.102).
■ Δεύτερον, στην εμφάνιση των λειτουργῶν. Ο στολισμός τους με χρυσοῢφαντα άμφια σκανδαλίζει. Τι ντυνόμαστε; Τη χάρι ή τη ματαιότητα; Είμαστε νυμφαγωγοί ή αυτοθαυμαζόμενοι νυμφίοι; Είμαστε λειτουργοί ή λειτουργούμενοι;
■ Τρίτον, στην απλούστευσι των ακολουθιῶν.
Ακατάλληλος ο τρόπος των τελουμένων.
Ακατανόητη η γλῶσσα των λεγομένων ή ψαλλομένων.
Απλησίαστο το μεγαλείο του λειτουργικού μας πλούτου.
Ας γίνουμε, λοιπόν, σαφέστεροι, προσιτώτεροι, κατανοητότεροι.
Και ας αναζητήσουμε τα κλεμμένα … ιερά μας σκεύη! Αναστατώνουμε την αστυνομία, όταν ιερόσυλοι μπαίνουν σε Ναούς και κλέβουν και ιερά σκεύη. Αλλά καμμιά αγωνία, που μας έκλεψαν τους θησαυρούς μας, δηλαδή, τα παιδιά μας και τους νέους μας. Πότε φροντίσαμε να γεμίσουμε αυτά τα σκεύη με θεϊκή χάρι;
● Να γεμίσουμε τη διάνοιά τους με πίστι στο πρόσωπο του Ιησοῦ Χριστοῦ.
● Να γεμίσουμε τις καρδιές τους με ευσέβεια και αγάπη.
● Να γεμίσουμε τη ζωή τους με αναστάσιμη ελπίδα.
Ενοχλούνται πολλοί για τους διαρρήκτες, που κλέβουν τα παγκάρια, τα χρυσά τάματα, τις ιερές εικόνες. Ο ἱερός Χρυσόστομος όμως μιλάει και για εκείνον, που βλέπει να κλέβουν αθάνατες ψυχές, και δεν συγκινείται: «Έβλεπες ότι κλάπηκε από το σπίτι μου όχι χρυσάφι ή ασήμι ή χρυσό σκεύος, αλλά η σωφροσύνη, έβλεπες αυτόν που πριν από λίγο πήρε το Σῶμα το τίμιο και κοινώνησε να συχνάζη σε χώρους του διαβόλου, και δεν μίλησες. Γιατί το ανέχτηκες; Γιατί δεν πῆγες να το αναφέρης στον ιερέα; Και φυσικά γι’ αυτή σου τη στάσι θα σου ζητηθοῦν σοβαρές ευθύνες» (Ε.Π.Ε.31,326).
