Του Ηλία Λιαμή, δρ Θεολογίας,
Αγαπητέ μου φίλε,
Πριν αναφερθούμε στα βασικά στοιχεία μιας από τις γνωστότερες παραβολές του Ευαγγελίου, αυτή του καλού Σαμαρείτη, ας υπογραμμίσουμε τη σημασία της παραβολής αυτής για το δικό μας παρόν.
Με την παραβολή αυτή, η χριστιανική πίστη αποκόβει ριζικά και μιας δια παντός κάθε σχέση με χώρους και ιδεολογίες, όπου η αξία των ανθρώπων μετριέται από την σύσταση του αίματός τους, το χρώμα του δέρματός τους, τις πεποιθήσεις τους ή την καταγωγή τους. Αυτό στις μέρες μας δεν είναι καθόλου αυτονόητο, αντίθετα προκύπτει δραματικά ως ζητούμενο.
Υπάρχει μια γενική αρχή: Σε περιόδους ευημερίας, μιας κάποιας κοινωνικής ισορροπίας και μιας στοιχειώδους παγκόσμιας γαλήνης, κηρύγματα ισότητας, αγάπης, αδελφοσύνης κλπ γίνονται εύκολα αποδεκτά, ακριβώς διότι δεν έχουν ουσιαστικό κόστος. Σε τέτοιες περιόδους, τα διλήμματα δεν είναι οξυμένα, αισθανόμαστε πως σ’ αυτή τη γη όλοι χωράμε και εν πάση περιπτώσει δεν υπάρχει η οργή, που ζητάει επειγόντως ενόχους και εξιλαστήρια θύματα.
Οι καιροί μας όμως δεν είναι τέτοιοι. Βρισκόμαστε σε ασφυκτικής έντασης συναισθήματα θυμού και αδικίας, συνθήκες που πάντοτε αποκαλύπτουν την αληθινή ποιότητα και τα κρυμμένα θηρία ατόμων και λαών.
Στις μέρες μας οι βάρβαροι είναι μια κάποια λύση. Πάντα η απειλή συσπειρώνει και καλύπτει κενά υπαρξιακού νοήματος. Αν μάλιστα σ’ αυτή τη σύγχυση προστεθούν και θεωρίες περί καθαρότητας μιας φυλής ή ενός έθνους, το σωστό και το λάθος, το ανήθικο και το ηθικό μετριέται πλέον με άλλα μεγέθη, πιο απλουστευμένα, πιο εκτονωτικά, όποτε, και οι δίσεκτοι καιροί ερμηνεύονται και οι ενοχές κατασιγάζουν.
Και έρχεται αυτή η παραβολή για να τοποθετήσει πάλι τα πράγματα σε μια απλή και ξεκάθαρη βάση: Για τον συνεπή χριστιανό, ο πλησίον Σαμαρείτης αποτελεί το μοναδικό μέτρο αξιολόγησης πνευματικότητας, προθέσεων και πράξεων. Ο νέος κόσμος του Θεού πολιτογραφεί μόνον τους «πλησίον».Εθνικές, φυλετικές και πολιτιστικές ταυτότητες έρχονται σε δεύτερη μοίρα και, ουσιαστικά, εάν έχουν κάποιο λόγο ύπαρξης, είναι μόνον εάν και κατά πόσον ετοιμάζουν «πλησίον» με συγκεκριμένη ψυχική προδιάθεση και ετοιμότητα για συγκεκριμένη δράση.
Αν μάλιστα παρατηρήσει κανείς το σκηνικό της παραβολής, τον περιμένουν και κάποιες εκπλήξεις:
Θυμήσου σε παρακαλώ, πως ο Χριστός μιλά σε Εβραίους. Τι πιο φυσιολογικό να περιμένει κανείς, πως η παραβολή θα περιέγραφε τον σωστό και σπλαχνικό Εβραίο που περιθάλπει τον αποσυνάγωγο Σαμαρείτη. Με άλλα λόγια, τι πιο φυσικό να είχαμε την περιγραφή του «πλησίον» Εβραίου. Κι όμως! Φέρνοντας ο Χριστός τον Σαμαρείτη στη θέση του «πλησίον» και τον Εβραίο στη θέση του αναγκεμένου, είναι σαν να μας προειδοποιεί, πως ο Θεός αναγνωρίζει στον υποτιθέμενο ξένο, τον αλλόθρησκο, τον διαφορετικό, εκείνα τα στοιχεία που θα περίμενε κανείς να διαθέτουν οι κοντινοί του, οι πιστοί του, οι μιμητές Του. Ο Θεός, με την παραβολή αυτή, δεν μας καλεί να γίνουμε απλώς σπλαχνικοί, αλλά να ρίξουμε τον εγωισμό και την αλαζονεία, που μας έχει …προικίσει μια ταυτότητα –Έλληνας, Χριστιανός-, μιμούμενοι συμπεριφορές αλλοεθνών και αλλοθρήσκων, που ίσως να μην κατέχουν την αλήθεια, είναι όμως η στάση τους εκείνη, που τους κάνει να βρίσκονται συγγενέστεροι του Θεού και τους καθιστά εν δυνάμει νέους εκλεκτούς του.
Πέραν λοιπόν μιας ηθικής προτροπής για ευσπλαχνία και συγκατάβαση,ο Χριστός παραμένει συνεπής στην διαρκή προσπάθειά Του να γκρεμίσει μύθους και εμμονές για περιούσιους λαούς. Δεν έχουμε λοιπόν ενώπιόν μας μόνον ένα ηθικό κήρυγμα, αλλά μια πλήρη ανατροπή των δεδομένων μας, μια πρόσκληση να δούμε τον κόσμο με τα μάτια τού Θεού και να αξιολογήσουμε τους εαυτούς μας και τους άλλους με τα δικά Του μέτρα και σταθμά. Με λόγια απλά: Αποτελεί δικαίωμά μας η κρίση και η κατάταξη ανθρώπων βάσει κριτηρίων που θα επιλέξουμε. Οι συνέπειες θα αποδείξουν την ορθότητα ή μη των επιλογών μας. Αποτελεί όμως ανηθικότητα και αυτοεμπαιγμό η τεκμηρίωση των επιλογών μας στο όνομα μιας ριζικά αντίθετης κοσμοθεωρίας, την οποίαν κακοποιήσαμε και οικειοποιηθήκαμε. Και στη προκειμένη περίπτωση, ο «πλησίον» ανθρώπων άλλα και Θεού είναι εκείνος που κατ΄ αρχήν και διαρκώς σπλαχνίζεται.
Ενώ λοιπόν ο νομοδιδάσκαλος ρωτά τον Ιησού
«Ποιος είναι ο πλησίον»,
Εκείνος τον θέτει ενώπιον ενός πολύ σοβαρότερου ερωτήματος:
«Εσύ, είσαι “πλησίον”;»
Και μια προσωπική εμπειρία:
Πριν δέκα περίπου χρόνια, έχει φτάσει η μέρα, όπου προβλέπεται να συζητήσουμε στην τάξη την συγκεκριμένη παραβολή. Τη αμέσως προηγούμενη μέρα, έχει γίνει πρωτοσέλιδο το εξής περιστατικό: Στην Εθνική οδό, λίγο έξω από τη Λαμία, έχει συμβεί ένα τροχαίο. Περνούν αυτοκίνητα, μα κανείς δεν σταματά επί μια-δυο ώρες. Τελικώς σταματά μια παρέα νεαρών με μοτοσυκλέτες –«μηχανόβιων» κατά το κοινώς λεγόμενο-, οι οποίοι βγάζουν με προσοχή τους δύο τραυματίες στο οδόστρωμα. Γνωρίζοντας από ατυχήματα, ούτε που διανοούνται να τους μεταφέρουν με τις μηχανές. Προσπαθούν λοιπόν να σταματήσουν κάποιο αυτοκίνητο. Μάταια! Παρά τις φωνές και τις δραματικές κινήσεις τους, δεν σταματάει κανείς. Και στην απελπισία και το θυμό τους, βγάζουν τις αλυσίδες τους και αρχίζουν να χτυπούν τα αδιάφορα αυτοκίνητα, ώσπου κάποιος –από φόβο, από φιλότιμο;- σταματά και τους επιβιβάζει. Παίρνουν το δρόμο προς το νοσοκομείο της πόλης, μπροστά το αυτοκίνητο με τους τραυματίες και πίσω, εν πομπή, η παρέα με τις μοτοσυκλέτες. Παραμένουν μέχρι το βράδυ και φεύγουν, αφού πλέον έχουν βεβαιωθεί, πως συγγενείς των τραυματιών βρίσκονται πλέον κοντά τους.
Βλέπεις λοιπόν, πως η ζωή φροντίζει να μας τροφοδοτεί με …νέου τύπου παραβολές, αλλά και να μας υπενθυμίζει αλήθειες και ερωτήματα διαχρονικά.
Ας έρθουμε τώρα στην περικοπή...
Ανάλυση του μαθήματος εδώ
Με την παραβολή αυτή, η χριστιανική πίστη αποκόβει ριζικά και μιας δια παντός κάθε σχέση με χώρους και ιδεολογίες, όπου η αξία των ανθρώπων μετριέται από την σύσταση του αίματός τους, το χρώμα του δέρματός τους, τις πεποιθήσεις τους ή την καταγωγή τους. Αυτό στις μέρες μας δεν είναι καθόλου αυτονόητο, αντίθετα προκύπτει δραματικά ως ζητούμενο.
Υπάρχει μια γενική αρχή: Σε περιόδους ευημερίας, μιας κάποιας κοινωνικής ισορροπίας και μιας στοιχειώδους παγκόσμιας γαλήνης, κηρύγματα ισότητας, αγάπης, αδελφοσύνης κλπ γίνονται εύκολα αποδεκτά, ακριβώς διότι δεν έχουν ουσιαστικό κόστος. Σε τέτοιες περιόδους, τα διλήμματα δεν είναι οξυμένα, αισθανόμαστε πως σ’ αυτή τη γη όλοι χωράμε και εν πάση περιπτώσει δεν υπάρχει η οργή, που ζητάει επειγόντως ενόχους και εξιλαστήρια θύματα.
Οι καιροί μας όμως δεν είναι τέτοιοι. Βρισκόμαστε σε ασφυκτικής έντασης συναισθήματα θυμού και αδικίας, συνθήκες που πάντοτε αποκαλύπτουν την αληθινή ποιότητα και τα κρυμμένα θηρία ατόμων και λαών.
Στις μέρες μας οι βάρβαροι είναι μια κάποια λύση. Πάντα η απειλή συσπειρώνει και καλύπτει κενά υπαρξιακού νοήματος. Αν μάλιστα σ’ αυτή τη σύγχυση προστεθούν και θεωρίες περί καθαρότητας μιας φυλής ή ενός έθνους, το σωστό και το λάθος, το ανήθικο και το ηθικό μετριέται πλέον με άλλα μεγέθη, πιο απλουστευμένα, πιο εκτονωτικά, όποτε, και οι δίσεκτοι καιροί ερμηνεύονται και οι ενοχές κατασιγάζουν.
Και έρχεται αυτή η παραβολή για να τοποθετήσει πάλι τα πράγματα σε μια απλή και ξεκάθαρη βάση: Για τον συνεπή χριστιανό, ο πλησίον Σαμαρείτης αποτελεί το μοναδικό μέτρο αξιολόγησης πνευματικότητας, προθέσεων και πράξεων. Ο νέος κόσμος του Θεού πολιτογραφεί μόνον τους «πλησίον».Εθνικές, φυλετικές και πολιτιστικές ταυτότητες έρχονται σε δεύτερη μοίρα και, ουσιαστικά, εάν έχουν κάποιο λόγο ύπαρξης, είναι μόνον εάν και κατά πόσον ετοιμάζουν «πλησίον» με συγκεκριμένη ψυχική προδιάθεση και ετοιμότητα για συγκεκριμένη δράση.
Αν μάλιστα παρατηρήσει κανείς το σκηνικό της παραβολής, τον περιμένουν και κάποιες εκπλήξεις:
Θυμήσου σε παρακαλώ, πως ο Χριστός μιλά σε Εβραίους. Τι πιο φυσιολογικό να περιμένει κανείς, πως η παραβολή θα περιέγραφε τον σωστό και σπλαχνικό Εβραίο που περιθάλπει τον αποσυνάγωγο Σαμαρείτη. Με άλλα λόγια, τι πιο φυσικό να είχαμε την περιγραφή του «πλησίον» Εβραίου. Κι όμως! Φέρνοντας ο Χριστός τον Σαμαρείτη στη θέση του «πλησίον» και τον Εβραίο στη θέση του αναγκεμένου, είναι σαν να μας προειδοποιεί, πως ο Θεός αναγνωρίζει στον υποτιθέμενο ξένο, τον αλλόθρησκο, τον διαφορετικό, εκείνα τα στοιχεία που θα περίμενε κανείς να διαθέτουν οι κοντινοί του, οι πιστοί του, οι μιμητές Του. Ο Θεός, με την παραβολή αυτή, δεν μας καλεί να γίνουμε απλώς σπλαχνικοί, αλλά να ρίξουμε τον εγωισμό και την αλαζονεία, που μας έχει …προικίσει μια ταυτότητα –Έλληνας, Χριστιανός-, μιμούμενοι συμπεριφορές αλλοεθνών και αλλοθρήσκων, που ίσως να μην κατέχουν την αλήθεια, είναι όμως η στάση τους εκείνη, που τους κάνει να βρίσκονται συγγενέστεροι του Θεού και τους καθιστά εν δυνάμει νέους εκλεκτούς του.
Πέραν λοιπόν μιας ηθικής προτροπής για ευσπλαχνία και συγκατάβαση,ο Χριστός παραμένει συνεπής στην διαρκή προσπάθειά Του να γκρεμίσει μύθους και εμμονές για περιούσιους λαούς. Δεν έχουμε λοιπόν ενώπιόν μας μόνον ένα ηθικό κήρυγμα, αλλά μια πλήρη ανατροπή των δεδομένων μας, μια πρόσκληση να δούμε τον κόσμο με τα μάτια τού Θεού και να αξιολογήσουμε τους εαυτούς μας και τους άλλους με τα δικά Του μέτρα και σταθμά. Με λόγια απλά: Αποτελεί δικαίωμά μας η κρίση και η κατάταξη ανθρώπων βάσει κριτηρίων που θα επιλέξουμε. Οι συνέπειες θα αποδείξουν την ορθότητα ή μη των επιλογών μας. Αποτελεί όμως ανηθικότητα και αυτοεμπαιγμό η τεκμηρίωση των επιλογών μας στο όνομα μιας ριζικά αντίθετης κοσμοθεωρίας, την οποίαν κακοποιήσαμε και οικειοποιηθήκαμε. Και στη προκειμένη περίπτωση, ο «πλησίον» ανθρώπων άλλα και Θεού είναι εκείνος που κατ΄ αρχήν και διαρκώς σπλαχνίζεται.
Ενώ λοιπόν ο νομοδιδάσκαλος ρωτά τον Ιησού
«Ποιος είναι ο πλησίον»,
Εκείνος τον θέτει ενώπιον ενός πολύ σοβαρότερου ερωτήματος:
«Εσύ, είσαι “πλησίον”;»
Και μια προσωπική εμπειρία:
Πριν δέκα περίπου χρόνια, έχει φτάσει η μέρα, όπου προβλέπεται να συζητήσουμε στην τάξη την συγκεκριμένη παραβολή. Τη αμέσως προηγούμενη μέρα, έχει γίνει πρωτοσέλιδο το εξής περιστατικό: Στην Εθνική οδό, λίγο έξω από τη Λαμία, έχει συμβεί ένα τροχαίο. Περνούν αυτοκίνητα, μα κανείς δεν σταματά επί μια-δυο ώρες. Τελικώς σταματά μια παρέα νεαρών με μοτοσυκλέτες –«μηχανόβιων» κατά το κοινώς λεγόμενο-, οι οποίοι βγάζουν με προσοχή τους δύο τραυματίες στο οδόστρωμα. Γνωρίζοντας από ατυχήματα, ούτε που διανοούνται να τους μεταφέρουν με τις μηχανές. Προσπαθούν λοιπόν να σταματήσουν κάποιο αυτοκίνητο. Μάταια! Παρά τις φωνές και τις δραματικές κινήσεις τους, δεν σταματάει κανείς. Και στην απελπισία και το θυμό τους, βγάζουν τις αλυσίδες τους και αρχίζουν να χτυπούν τα αδιάφορα αυτοκίνητα, ώσπου κάποιος –από φόβο, από φιλότιμο;- σταματά και τους επιβιβάζει. Παίρνουν το δρόμο προς το νοσοκομείο της πόλης, μπροστά το αυτοκίνητο με τους τραυματίες και πίσω, εν πομπή, η παρέα με τις μοτοσυκλέτες. Παραμένουν μέχρι το βράδυ και φεύγουν, αφού πλέον έχουν βεβαιωθεί, πως συγγενείς των τραυματιών βρίσκονται πλέον κοντά τους.
Βλέπεις λοιπόν, πως η ζωή φροντίζει να μας τροφοδοτεί με …νέου τύπου παραβολές, αλλά και να μας υπενθυμίζει αλήθειες και ερωτήματα διαχρονικά.
Ας έρθουμε τώρα στην περικοπή...
Ανάλυση του μαθήματος εδώ
Για τις υπόλοιπες βαθμίδες εδώ
