Ζούμε σε έναν κόσμο από τον οποίο συχνά απουσιάζει η αγάπη: «Αγάπη, ποὖναι η Εκκλησιά σου/ βαρέθηκα πια στα μετόχια», αναφωνεί σ’ ένα ποίημά του ο Γιώργος Σεφέρης, εκφράζοντας την αγωνία του ανθρώπου για την πραγματική Αγάπη και όχι για τις απομιμήσεις της. Η Αγάπη δεν είναι πολυτέλεια αλλά θεμελιώδης ανάγκη. Χωρίς ένα σπόρο έστω από αυτή την Αγάπη, αυτή την καθαρά ευαγγελική Αγάπη που δεν υπάρχει στην αρχαία ηθική, από αυτή την Αγάπη για όλα και για όλους, για τους συγγενείς μας και για τους ξένους, για αυτούς που μας έχουν ελεήσει και για αυτούς που μας έχουν αδικήσει, ακόμη και για τους εχθρούς, η κοινωνία γίνεται ασφυκτική και η εκπαίδευση ανούσια και επιφανειακή.
Η Αγάπη στηρίζει, συχνά με αθόρυβο και αδιόρατο τρόπο, την εκπαίδευση και την κοινωνία ως αόρατο μεν αλλά συνάμα ακλόνητο θεμέλιό της. Και ένα σχολείο που δεν θα διδάσκει την Αγάπη σε όλα ανεξαιρέτως τα παιδιά, σε όλους αδιακρίτως τους μαθητές του ανεξαρτήτως πατρώας πίστεως, δεν θα είναι ένα σχολείο «εκσυγχρονιστικό και προοδευτικό», όπως πολύ νομίζουν, αλλά ένα σχολείο ανάπηρο και προβληματικό. Θα είναι ένα σχολείο που δεν θα μπορεί να αρθεί στο ύψος της αποστολής του. Διότι η μεγάλη αποστολή και ευθύνη του σχολείου δεν μπορεί να εξαντλείται μόνο στην παροχή πληροφοριών, κατά το πρότυπο του τεχνολογικού ανθρώπου της εποχής μας, αλλά πρέπει να επικεντρώνεται προπαντός στην καλλιέργεια της ψυχής των παιδιών. Μόνο όποιος δεν πιστεύει στην αξία του σχολείου το θεωρεί υποκατάστατο του διαδικτύου και της τηλεόρασης. Μαζί με τη γνώση και την αγάπη για τα μεγάλα κείμενα της ανθρωπότητας, το σχολείο οφείλει να μεταγγίσει στα παιδιά τις θεμελιώδεις αρετές της αλληλεγγύης, του ελέους και της φιλανθρωπίας. Υπ’ αυτή την έννοια η μελέτη και διδασκαλία της Αγίας Γραφής στο μάθημα των θρησκευτικών μπορεί να είναι πυλώνας ενός σχολείου που, εκτός από τη γνώση, θέλει να διδάξει στην εποχή μας και την ανθρωπιά.
Άνθρωπος χωρίς αγάπη για τον συνάνθρωπό του είναι καθώς λέει ο Απόστολος Παύλος, «κύμβαλο αλαλάζον». Αυτή είναι η μεγάλη αλήθεια που κατανόησαν και βίωσαν οι Τρεις Ιεράρχες, Μέγας Βασίλειος, Ιωάννης ο Χρυσόστομος και Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος. Ανεκτικοί και πράοι, σοφοί και ανοιχτοί απέναντι στη «σοφία των εθνών» και των επιστημών, γνώριζαν όμως συνάμα βαθιά μέσα τους ότι όλη η σοφία του κόσμου δεν είναι παρά μωρία συγκρινόμενη με έναν κόκκο καλοσύνης, με μια ελάχιστη πράξη πραγματικής αγάπης και ελέους απέναντι στον άρρωστο και πονεμένο αδελφό μας. Και οφείλουμε να πούμε, αδελφοί μου, ότι η Αγάπη αυτή για τον Θεό και τον άλλο άνθρωπο που φτάνει ως τη θυσία, η αληθινή χριστιανική Αγάπη είναι ασυμβίβαστη προς κάθε μορφή μισαλλοδοξίας, εθνοφυλετισμού και ρατσισμού και προς κάθε πράξη ωμής βίας, όπως αυτές που βλέπουμε, αλίμονο, να αναδύονται στη σημερινή κατακερματισμένη και ασθενούσα κοινωνία μας.
Το ανεξάντλητο φιλανθρωπικό έργο των Τριών Ιεραρχών, σχολεία, πτωχοκομεία, ορφανοτροφεία γηροκομεία, μιλάει το ίδιο και ρίχνει μέσα στους αιώνες τα θεμέλια για αυτό που σήμερα αποκαλούμε ευρωπαϊκό κράτος πρόνοιας και που, στην εποχή μας, απειλείται από την κυριαρχία του χρήματος και των Αγορών. Πρέπει να καταλάβουμε όπως το κατάλαβε ο σπουδαίος Ευρωπαίος φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμας, ότι τα θεμέλια του σύγχρονου ευρωπαϊκού πολιτισμού και του κράτους πρόνοιας είναι χριστιανικά και ότι χωρίς τις χριστιανικές αξίες και σημασίες οι ευρωπαϊκές κοινωνίες δεν θα γίνουν πιο σύγχρονες, όπως ορισμένοι νομίζουν, αλλά πιο ανελέητες και άδικες και επιτρέψτε μου να πω, πιο μισαλλόδοξες και πιο βάρβαρες.[1] Το Ευαγγέλιο αιμοδοτεί μυστικά τις δημοκρατικές μας αξίες και την ανθρωπιά της κοινωνίας μας. Ας μην ξεχνάμε ότι η σύγχρονη δημοκρατία γεννήθηκε μέσα στη χριστιανική Ευρώπη, η δημοκρατία γεννήθηκε μέσα στην Εκκλησία. Αυτό έχουμε χρέος να το μεταδώσουμε στα παιδιά μας.
Η εντολή να περπατάμε στα βήματα του Χριστού και να δίνουμε τη μαρτυρία Του, δεν είναι αδελφοί μου μια εύκολη, αλλά μια εξαιρετική δύσκολη υπόθεση. Πολλές φορές συνεπάγεται ένα μοναχικό και ανηφορικό δρόμο. Οι Τρεις Ιεράρχες κατάλαβαν το μεγάλο μυστικό αυτής της δύσκολης και ανηφορικής πορείας, το μυστικό της Αγάπης, κάτι που αν το καταλάβουμε και εμείς, μπορεί και η δική μας ζωή να γίνει πιο αληθινή και ουσιαστική. Η αγάπη προς τον Θεό, λέει ο Μέγας Βασίλειος, ενώ είναι μία απλή αρετή, έχει τη δύναμη να πραγματοποιεί και να συμπεριλαμβάνει κάθε άλλη εντολή, διότι, «εάν με αγαπάτε, λέει ο Κύριος, θα τηρήσετε τις εντολές μου» (Κατά Ιωάννη 14,15).[2]
Είθε ο Χριστός να μας βοηθάει να τηρούμε τις εντολές Του απέναντι στους συνανθρώπους μας και έτσι να Τον αγαπάμε, όπως όρισε Εκείνος.
†Ο ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΘΗΝΩΝ & ΠΑΣΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ Β΄
[1] Γ. Χάμπερμας, Το μέλλον της ανθρώπινης φύσης, Πίστη και Γνώση, εκ. Scripta, 2004.
[2] Μέγας Βασίλειος, Έργα 8, Ὀροι κατά πλάτος Β΄, Πατερικές εκδόσεις Γρηγόριος ο Παλαμάς, σ. 187.
