Αγαπητέ μας φίλε,
Ζούμε σε εποχές ανατροπών.
Αυτό διατυπωνόταν πάντα από τις μεγαλύτερες γενεές, που διαχρονικά δυσκολεύονται να αποδεχτούν απόψεις και συμπεριφορές των νεωτέρων. Στην περίπτωση όμως της δικής μας εποχής, όλα δείχνουν, πως κάτι ριζικότερο συμβαίνει. Όπως διαπιστώνουν πολλοί μελετητές της ιστορίας, ζούμε καταστάσεις πρωτοφανείς. Παράδειγμα; Ήδη από την δεκαετία του ’50, ήταν φανερό, πως για πρώτη φορά ο πλανήτης βρίσκεται σε κίνδυνο ολοκληρωτικής καταστροφής από τα έργα ενός από τα πλάσματα που φιλοξενεί.
Ακόμη κάτι πρωτόγνωρο: Καμία άλλη περίοδος της ιστορίας δεν γνώρισε τόσο μαζική και τόσο συνειδητή στροφή προς την αθεΐα. Ποτέ άλλοτε ο άνθρωπος δεν αναζήτησε σε τόσο μεγάλο βαθμό το νόημα των πραγμάτων αποκλειστικά και μόνο εντός των συνόρων της ανθρώπινης ιστορίας και του κόσμου των αισθήσεων.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα και κάτι τρίτο, επίσης πρωτόγνωρο: την αντικατάσταση της παντοδυναμίας του Θεού με την θεοποίηση της παντοδυναμίας του ανθρώπου. Ας το σκεφτούμε λίγο: ένα ολόκληρο σύστημα μας κολακεύει διαρκώς, πείθοντάς μας πως με την κατανάλωση αυξάνει η ισχύς και η αξία μας. Και συγχρόνως, μας εκμηδενίζει από κάθε άποψη οικονομική, ψυχική και πνευματική – μη μπορώντας να εμποδίσει, ούτε την συσσώρευση πλούτου και δύναμης στους εκλεκτούς του, ούτε την αδικία, το πανάρχαιο όπλο της απληστίας.
Έτσι, ο κολακευμένος και κατόπιν εξουθενωμένος άνθρωπος, αναζητώντας υποκατάστατο της χαμένης του αξίας, καταφεύγει στην εικονική πραγματικότητα. Η εικόνα, ως ναρκωτικό, δίνει πρόσβαση σε φανταστικούς κόσμους, όπου μικροί και μεγάλοι ζουν – ή νομίζουν πως ζουν – ό,τι τους στερεί η πραγματικότητα. Ένα μόνο παράδειγμα θα φέρω: έχετε αναρωτηθεί, τι κάνει τόσο εθιστικά τα ηλεκτρονικά παιχνίδια; Οι παιδοψυχολόγοι – και όχι μόνον – αρχίσουν να το συνειδητοποιούν: Ο έλεγχος πάνω σε δυνάμεις, πάνω σε γεγονότα, πάνω σε εικονικούς ήρωες. Το χειριστήριο μετατρέπει τον παίκτη σε Θεό, με εξουσία ακόμη ζωής ή θανάτου.
Ας αναλογιστούμε, μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, πώς ακούγεται στα αυτιά των πολλών ο λόγος για ένα Θεό εκουσίως αδύνατο και για μία διαδρομή υπαρξιακής μετάνοιας και συντριβής, που οδηγεί προς Εκείνον!
Κι όμως! Μπροστά μας ξανά η αγία και Μ. Σαρακοστή. Μόνο που την αξία της και τα πολύτιμα πνευματικά της στοιχεία, δεν αρκεί μόνο να τα διακηρύξουμε με λόγους και παραπομπές σε αγίους Πατέρες και φωτισμένους Γέροντες. Εμείς, ως δάσκαλοι, ως κατηχητές, ως γονείς είναι απαραίτητο, και για μας και για τις ψυχές που μας εμπιστεύτηκε ο Θεός με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, να γίνουμε η ζωντανή οδός που θα φιλοτιμήσει τα τόσο στερημένα από ζωντανά παραδείγματα παιδιά του καιρού μας.
Και μια προσωπική εμπειρία: θυμάμαι, μαθητής Λυκείου, διαφώνησα σε θέμα γραμματικής με προχωρημένης ηλικίας φιλόλογο. Είχε καταφανώς άδικο, υπερασπίστηκε όμως το λάθος της μέχρι τέλους, αν και η θέση μου ήταν απόλυτα τεκμηριωμένη. Το κουδούνι χτύπησε και με πλησίασε. «Είχες δίκιο», μου είπε, «όμως η θέση μου δεν μου επέτρεπε να ομολογήσω το λάθος μου». Πέρασε ο καιρός, οι ρόλοι άλλαξαν. Βρέθηκα κι εγώ εκτεθειμένος αρκετές φορές ενώπιον των μαθητών και των παιδιών μου. Είναι αλήθεια πως η συγγνώμη προς μικρότερους δεν είναι εύκολη. Το τόλμησα όμως και μπορώ να βεβαιώσω, πως το άνοιγμα της ψυχής, αλλά και του μυαλού ενός παιδιού ενώπιον ενός μεγαλύτερου που ομολογεί το λάθος του, φέρνει δάκρυα στα μάτια. Ταπεινά σας προτρέπω, όποτε βρεθείτε σε τέτοιο δίλημμα, να το τολμήσετε.
Αυτή η συγγνώμη είναι ο πρωταγωνιστής αυτής της τελευταίας Κυριακής του Τριωδίου. Έχει καθιερωθεί, στο τριήμερο αυτό, η προσοχή να επικεντρώνεται στη καθαρά Δευτέρα, στη λαγάνα της και στον χαρταετό της. Ο πλούτος όμως και τα βαθειά νοήματα της Σαρακοστής έχουν ήδη ξεκινήσει από το Ευαγγέλιο της Κυριακής. Πριν το διαβάσουμε, θα έλεγα να καλέσουμε τα παιδιά να θυμηθούν κυρίως του αρνητικούς πρωταγωνιστές των τριών περασμένων Κυριακών.
Ποιοι βλέπουμε να είναι εκείνοι, στις τρεις παραβολές του Χριστού που προηγήθηκαν, που δεν καταφέρνουν να συναντήσουν τον Θεό, παρόλο που τόσο το ήθελαν; ………
Βεβαίως ……… Ο Φαρισαίος ……… Ο μεγαλύτερος γιός ……… «τα ερίφια», δηλαδή εκείνοι, που αρνούνταν την συμπαράσταση στον αδελφό τους.
Να μπούμε λίγο στη λογική τους;
1. Ο Φαρισαίος διαλαλεί την ευσέβειά του. Προσεύχεται, νηστεύει, κάνει ελεημοσύνη. Λέει ψέματα γι’ αυτά που ισχυρίζεται; Όχι, αλήθεια λέει. Κατηγορεί τον Τελώνη. Σας θυμίζω το κακό όνομα των Τελωνών εκείνη την εποχή. Καταπίεζαν με σκληρότητα τους ανθρώπους για να εισπράξουν τους φόρους, εκβίαζαν και φυλάκιζαν οφειλέτες. (Με λίγο χιούμορ, φέρνετε και τους σημερινούς δανειστές ως παραδείγματα). Έχει επιχειρήματα να περιφρονεί τον Τελώνη; Έχει.
2. Ο μεγάλος γιος θυμώνει με τον άσωτο. Έχει δίκιο; ……… Από τη μεριά του και από τη μεριά ενός απλού σημερινού ανθρώπου, ναι. Αγανακτεί να βλέπει τον άσωτο να επιστρέφει με τιμές στο σπίτι που εγκατέλειψε. «Δεν είναι δίκαιο», ακούγεται μέσα του μια φωνή.
3. Οι ανελεήμονες; Γιατί δεν δίνουν στους φτωχούς; ……… από τσιγγουνιά. Μόνο; Μπορεί να έχουν κι άλλες δικαιολογίες. Έχετε ακούσει; ……… «Δεν έχω να δώσω». Σωστά. Άλλη; «Είναι τεμπέληδες και απατεώνες». Σωστό.Άλλη; …….. «Δεν πρόσεξαν όταν είχαν». Ωραία. Έχουν δίκιο; Από τη μεριά τους, ναι.
Πού είναι λοιπόν το λάθος τους; Το κοινό λάθος τους; Για να δούμε το σημερινό Ευαγγέλιο. Ένα παιδί μας το διαβάζει. (Από το πρωτότυπο. Ελάχιστα είναι τα σημεία που θέλουν μετάφραση)…
Ανάλυση του μαθήματος εδώ
Για τις υπόλοιπες βαθμίδες εδώ
Αυτό διατυπωνόταν πάντα από τις μεγαλύτερες γενεές, που διαχρονικά δυσκολεύονται να αποδεχτούν απόψεις και συμπεριφορές των νεωτέρων. Στην περίπτωση όμως της δικής μας εποχής, όλα δείχνουν, πως κάτι ριζικότερο συμβαίνει. Όπως διαπιστώνουν πολλοί μελετητές της ιστορίας, ζούμε καταστάσεις πρωτοφανείς. Παράδειγμα; Ήδη από την δεκαετία του ’50, ήταν φανερό, πως για πρώτη φορά ο πλανήτης βρίσκεται σε κίνδυνο ολοκληρωτικής καταστροφής από τα έργα ενός από τα πλάσματα που φιλοξενεί.
Ακόμη κάτι πρωτόγνωρο: Καμία άλλη περίοδος της ιστορίας δεν γνώρισε τόσο μαζική και τόσο συνειδητή στροφή προς την αθεΐα. Ποτέ άλλοτε ο άνθρωπος δεν αναζήτησε σε τόσο μεγάλο βαθμό το νόημα των πραγμάτων αποκλειστικά και μόνο εντός των συνόρων της ανθρώπινης ιστορίας και του κόσμου των αισθήσεων.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα και κάτι τρίτο, επίσης πρωτόγνωρο: την αντικατάσταση της παντοδυναμίας του Θεού με την θεοποίηση της παντοδυναμίας του ανθρώπου. Ας το σκεφτούμε λίγο: ένα ολόκληρο σύστημα μας κολακεύει διαρκώς, πείθοντάς μας πως με την κατανάλωση αυξάνει η ισχύς και η αξία μας. Και συγχρόνως, μας εκμηδενίζει από κάθε άποψη οικονομική, ψυχική και πνευματική – μη μπορώντας να εμποδίσει, ούτε την συσσώρευση πλούτου και δύναμης στους εκλεκτούς του, ούτε την αδικία, το πανάρχαιο όπλο της απληστίας.
Έτσι, ο κολακευμένος και κατόπιν εξουθενωμένος άνθρωπος, αναζητώντας υποκατάστατο της χαμένης του αξίας, καταφεύγει στην εικονική πραγματικότητα. Η εικόνα, ως ναρκωτικό, δίνει πρόσβαση σε φανταστικούς κόσμους, όπου μικροί και μεγάλοι ζουν – ή νομίζουν πως ζουν – ό,τι τους στερεί η πραγματικότητα. Ένα μόνο παράδειγμα θα φέρω: έχετε αναρωτηθεί, τι κάνει τόσο εθιστικά τα ηλεκτρονικά παιχνίδια; Οι παιδοψυχολόγοι – και όχι μόνον – αρχίσουν να το συνειδητοποιούν: Ο έλεγχος πάνω σε δυνάμεις, πάνω σε γεγονότα, πάνω σε εικονικούς ήρωες. Το χειριστήριο μετατρέπει τον παίκτη σε Θεό, με εξουσία ακόμη ζωής ή θανάτου.
Ας αναλογιστούμε, μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, πώς ακούγεται στα αυτιά των πολλών ο λόγος για ένα Θεό εκουσίως αδύνατο και για μία διαδρομή υπαρξιακής μετάνοιας και συντριβής, που οδηγεί προς Εκείνον!
Κι όμως! Μπροστά μας ξανά η αγία και Μ. Σαρακοστή. Μόνο που την αξία της και τα πολύτιμα πνευματικά της στοιχεία, δεν αρκεί μόνο να τα διακηρύξουμε με λόγους και παραπομπές σε αγίους Πατέρες και φωτισμένους Γέροντες. Εμείς, ως δάσκαλοι, ως κατηχητές, ως γονείς είναι απαραίτητο, και για μας και για τις ψυχές που μας εμπιστεύτηκε ο Θεός με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, να γίνουμε η ζωντανή οδός που θα φιλοτιμήσει τα τόσο στερημένα από ζωντανά παραδείγματα παιδιά του καιρού μας.
Και μια προσωπική εμπειρία: θυμάμαι, μαθητής Λυκείου, διαφώνησα σε θέμα γραμματικής με προχωρημένης ηλικίας φιλόλογο. Είχε καταφανώς άδικο, υπερασπίστηκε όμως το λάθος της μέχρι τέλους, αν και η θέση μου ήταν απόλυτα τεκμηριωμένη. Το κουδούνι χτύπησε και με πλησίασε. «Είχες δίκιο», μου είπε, «όμως η θέση μου δεν μου επέτρεπε να ομολογήσω το λάθος μου». Πέρασε ο καιρός, οι ρόλοι άλλαξαν. Βρέθηκα κι εγώ εκτεθειμένος αρκετές φορές ενώπιον των μαθητών και των παιδιών μου. Είναι αλήθεια πως η συγγνώμη προς μικρότερους δεν είναι εύκολη. Το τόλμησα όμως και μπορώ να βεβαιώσω, πως το άνοιγμα της ψυχής, αλλά και του μυαλού ενός παιδιού ενώπιον ενός μεγαλύτερου που ομολογεί το λάθος του, φέρνει δάκρυα στα μάτια. Ταπεινά σας προτρέπω, όποτε βρεθείτε σε τέτοιο δίλημμα, να το τολμήσετε.
Αυτή η συγγνώμη είναι ο πρωταγωνιστής αυτής της τελευταίας Κυριακής του Τριωδίου. Έχει καθιερωθεί, στο τριήμερο αυτό, η προσοχή να επικεντρώνεται στη καθαρά Δευτέρα, στη λαγάνα της και στον χαρταετό της. Ο πλούτος όμως και τα βαθειά νοήματα της Σαρακοστής έχουν ήδη ξεκινήσει από το Ευαγγέλιο της Κυριακής. Πριν το διαβάσουμε, θα έλεγα να καλέσουμε τα παιδιά να θυμηθούν κυρίως του αρνητικούς πρωταγωνιστές των τριών περασμένων Κυριακών.
Ποιοι βλέπουμε να είναι εκείνοι, στις τρεις παραβολές του Χριστού που προηγήθηκαν, που δεν καταφέρνουν να συναντήσουν τον Θεό, παρόλο που τόσο το ήθελαν; ………
Βεβαίως ……… Ο Φαρισαίος ……… Ο μεγαλύτερος γιός ……… «τα ερίφια», δηλαδή εκείνοι, που αρνούνταν την συμπαράσταση στον αδελφό τους.
Να μπούμε λίγο στη λογική τους;
1. Ο Φαρισαίος διαλαλεί την ευσέβειά του. Προσεύχεται, νηστεύει, κάνει ελεημοσύνη. Λέει ψέματα γι’ αυτά που ισχυρίζεται; Όχι, αλήθεια λέει. Κατηγορεί τον Τελώνη. Σας θυμίζω το κακό όνομα των Τελωνών εκείνη την εποχή. Καταπίεζαν με σκληρότητα τους ανθρώπους για να εισπράξουν τους φόρους, εκβίαζαν και φυλάκιζαν οφειλέτες. (Με λίγο χιούμορ, φέρνετε και τους σημερινούς δανειστές ως παραδείγματα). Έχει επιχειρήματα να περιφρονεί τον Τελώνη; Έχει.
2. Ο μεγάλος γιος θυμώνει με τον άσωτο. Έχει δίκιο; ……… Από τη μεριά του και από τη μεριά ενός απλού σημερινού ανθρώπου, ναι. Αγανακτεί να βλέπει τον άσωτο να επιστρέφει με τιμές στο σπίτι που εγκατέλειψε. «Δεν είναι δίκαιο», ακούγεται μέσα του μια φωνή.
3. Οι ανελεήμονες; Γιατί δεν δίνουν στους φτωχούς; ……… από τσιγγουνιά. Μόνο; Μπορεί να έχουν κι άλλες δικαιολογίες. Έχετε ακούσει; ……… «Δεν έχω να δώσω». Σωστά. Άλλη; «Είναι τεμπέληδες και απατεώνες». Σωστό.Άλλη; …….. «Δεν πρόσεξαν όταν είχαν». Ωραία. Έχουν δίκιο; Από τη μεριά τους, ναι.
Πού είναι λοιπόν το λάθος τους; Το κοινό λάθος τους; Για να δούμε το σημερινό Ευαγγέλιο. Ένα παιδί μας το διαβάζει. (Από το πρωτότυπο. Ελάχιστα είναι τα σημεία που θέλουν μετάφραση)…
Ανάλυση του μαθήματος εδώ
Για τις υπόλοιπες βαθμίδες εδώ
