Την κορωνίδα της πνευματικής και ηθικής υπόστασής τους αποτελεί για τους Έλληνες
ο Ελληνοχριστιανικός πολιτισμός και οι παρακαταθήκες του. Ο λόγος των αρχαίων κλασικών συγγραφέων βρίσκει την ολοκλήρωση και την τελείωσή του με την ενανθρώπιση του Κυρίου, 2013 χρόνια πριν από σήμερα, και με το κήρυγμα της αγάπης που ενσαρκώνει. Με αυτό το πρίσμα διαβάζοντάς την, κι έχοντας, λόγω της μεγάλης γιορτής που πλησιάζει, την ανάλογη φόρτιση, η ηθικοπλαστική ιστορία του βασιλιά Κροίσου στο πρώτο βιβλίο των Ιστοριών του Ηροδότου αποτελεί επίκαιρο σημείο αναφοράς.
Κάποτε στις Σάρδεις, ο πάμπλουτος κι επηρμένος βασιλιάς Κροίσος ρώτησε τον σοφό Σόλωνα, ποιος είναι ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος. Ο Τέλλος ο Αθηναίος, ήταν η απάντηση του Σόλωνα, γιατί είχε άξια παιδιά κι εγγόνια κι έδωσε τη ζωή του πολεμώντας για την πατρίδα. Και μετά από αυτόν ο Κλεόβης και ο Βίτωνας. Όταν η άρρωστη μητέρα τους δεν μπορούσε πια να περπατήσει, απέδειξαν τον σεβασμό που της είχαν, πηγαίνοντάς την στο ιερό πάνω στους ώμους τους. Ο κόσμος μακάριζε τη μάνα που είχε τέτοια παιδιά κι αυτή ευχήθηκε στη Θεά να δώσει στους λεβέντες της ό,τι καλύτερο μπορεί να τύχει σε άνθρωπο. Έκαναν τότε θυσίες οι δύο νέοι, κοιμήθηκαν στον ναό και δεν ξύπνησαν ποτέ ξανά.
Τα παραδείγματα αυτά του Σόλωνα του Αθηναίου αφαιρούν από την έννοια της ευδαιμονίας και ολβιότητας οποιαδήποτε υλική χροιά και την τοποθετούν σε βάση καθαρά ηθική. Συνιστούν πρότυπα ταπείνωσης κι αρετής, αγάπης κι αφοσίωσης στον Θεό και στην πατρίδα, σεβασμού και τιμής στους γονείς και στην οικογένεια.
Η ιστορία όμως δεν τελειώνει εδώ. Η απάντηση του σοφού Σόλωνα περί του «πάντων ολβιωτάτου» όχι μόνο δεν ικανοποίησε τον Κροίσο, ο οποίος ήλπιζε στην πρωτιά, αλλά εισήγαγε και νέα παράμετρο στο ζητούμενο. «Εκείνο που ρωτάς δεν είμαι σε θέση ακόμα να το πω», είπε συγκεκριμένα ο Σόλωνας, «πριν μάθω πως είχες καλά τέλη. Γιατί δεν είναι ασφαλώς πιο ευτυχισμένος ο πολύ πλούσιος, εκτός κι αν του μείνει η τύχη πιστή και τελειώσει τη ζωή του μέσα σε όλα τα αγαθά του. Αυτός είναι ο άξιος να ονομάζεται ευτυχισμένος. Γιατί πολλούς ο Θεός τους άφησε για λίγο να γευθούν την ευτυχία, κι ύστερα τους γκρέμισε κάτω συνθέμελα.»
«Μηδένα προ του τέλους μακάριζε», λοιπόν, έκρινε ο σοφός Αθηναίος, κι ήταν απόλυτα σωστός και προφητικός. Γιατί, χρόνια μετά, ο Κροίσος ηττήθηκε από τους Πέρσες και, την ώρα που ο Κύρος τον είχε δεμένο κι ετοιμαζόταν να τον παραδώσει στην πυρά προκειμένου να επιβάλει την κυριαρχία του, ενθυμούμενος ο Κροίσος τη διδαχή του Αθηναίου σοφού αναφώνησε: «Σόλων, Σόλων!» Ο Κύρος τότε ζήτησε εξηγήσεις, κι όταν ο Κροίσος του διηγήθηκε ολόκληρη την ιστορία, ο Κύρος προβληματίστηκε. Η τύχη είναι ευμετάβλητη, σκέφτηκε, κανείς δεν ξέρει τι του επιφυλάσσει το μέλλον. Στο τέλος, ο Πέρσης βασιλιάς όχι μόνο αποφάσισε να χαρίσει τη ζωή στον πάλαι ποτέ κραταιό Κροίσο, αλλά τον έκανε φίλο και σύμβουλό του.
Αέναο, λοιπόν, το κυνήγι της ευδαιμονίας – ό,τι κι αν αυτή σημαίνει για τον καθένα – και μόχθος συνεχής. Ακόμα κι όταν κάποιος αισθανθεί σε μια στιγμή ότι την έχει κατακτήσει, ποτέ αυτή δεν του κατοχυρώνεται δια βίου. Πρέπει πάντα να αγωνίζεται γι’ αυτήν, σαν να μην την κέρδισε ποτέ. Τότε και μόνο το επίτευγμα είναι οριστικό, όταν ο τρόπος του θανάτου επισφραγίζει, σαν έρθει, το είδος της ζωής∙ όταν υπάρχει η επίγνωση ότι η αποστολή έχει επιτύχει∙ όταν ο άνθρωπος την ώρα του τέλους έχει κοντά του τα αγαπημένα του πρόσωπα∙ όταν τα γηρατειά και ο επερχόμενος θάνατος, σύμφωνα με τη χριστιανική μας πίστη, φτάνουν ανώδυνα, ανεπαίσχυντα και ειρηνικά.
Η ιστορία του Ηροδότου αποτελεί σήμερα το πιο όμορφο αντίδοτο στην κρίση. Η σύγχρονη κοινωνία της οικονομικής κατάρρευσης, του άκρατου υλισμού και της ξέφρενης κατανάλωσης, της υπέρμετρης κακίας και υπερφίαλης αλαζονείας, της αρχομανίας, της επιδειξιομανίας και της ηθικής αναλγησίας, της ασέβειας και της ύβρης, δεν είναι παρά ένα σάπιο κι εφήμερο οικοδόμημα. Προσφέρει απλόχερα στους θιασώτες του την επίπλαστη εικόνα της δύναμης και της επιτυχίας, της πρόσκαιρης αναγνωρισιμότητας και της εφήμερης δόξας. Όταν όμως αυτά αναπόφευκτα κάποια μέρα καταρρεύσουν, δεν απομένει παρά το κενό, η κακία, το μίσος κι η απάτη.
Η μόνη απάντηση στην παρακμή και στη φθορά είναι ό,τι αποτελεί την πεμπτουσία του αξιακού συστήματος των αρχαίων Ελλήνων: αλήθεια, μέτρο, απλότητα, σύνεση, φιλία, ενδιαφέρον για τα κοινά, αφοσίωση στην πατρίδα. Αν σε αυτά προστεθεί η αγάπη προς τον πλησίον και η πίστη στον ενανθρωπίσαντα Χριστό και στο κήρυγμα του Ευαγγελίου, ολοκληρώνονται οι βάσεις που εδώ και πάνω από δυο χιλιετίες παρέχουν στέρεο υπόβαθρο και εφοδιάζουν με σθένος τη φυλή μας.
Τη δύναμη, συνεπώς, για να υπερβούμε και τον σημερινό σκόπελο θα την αντλήσουμε πάνω απ’ όλα από την παράδοσή μας. Αντί να αδρανούμε και να μεμψιμοιρούμε, αντί να περιμένουμε από μηχανής Θεούς και να αφηνόμαστε στο έλεος δημαγωγών κι επιτηδείων, ας στρέψουμε το βλέμμα στις ζωογόνες δυνάμεις που ανέκαθεν τροφοδοτούσαν τον Ελληνισμό. Με αυτές ως ηθική βάση, και σε συνδυασμό με τη σύγχρονη επιστημονική γνώση, θα επιτύχουμε την ανάκτηση του χαμένου εδάφους και τη στόχευση πιο ευοίωνου μέλλοντος.
Η ευλογία των Χριστουγέννων ας είναι στις καρδιές όλων κι ας φέρει πιο αισιόδοξο το μήνυμα για το 2014.
ο Ελληνοχριστιανικός πολιτισμός και οι παρακαταθήκες του. Ο λόγος των αρχαίων κλασικών συγγραφέων βρίσκει την ολοκλήρωση και την τελείωσή του με την ενανθρώπιση του Κυρίου, 2013 χρόνια πριν από σήμερα, και με το κήρυγμα της αγάπης που ενσαρκώνει. Με αυτό το πρίσμα διαβάζοντάς την, κι έχοντας, λόγω της μεγάλης γιορτής που πλησιάζει, την ανάλογη φόρτιση, η ηθικοπλαστική ιστορία του βασιλιά Κροίσου στο πρώτο βιβλίο των Ιστοριών του Ηροδότου αποτελεί επίκαιρο σημείο αναφοράς.
Κάποτε στις Σάρδεις, ο πάμπλουτος κι επηρμένος βασιλιάς Κροίσος ρώτησε τον σοφό Σόλωνα, ποιος είναι ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος. Ο Τέλλος ο Αθηναίος, ήταν η απάντηση του Σόλωνα, γιατί είχε άξια παιδιά κι εγγόνια κι έδωσε τη ζωή του πολεμώντας για την πατρίδα. Και μετά από αυτόν ο Κλεόβης και ο Βίτωνας. Όταν η άρρωστη μητέρα τους δεν μπορούσε πια να περπατήσει, απέδειξαν τον σεβασμό που της είχαν, πηγαίνοντάς την στο ιερό πάνω στους ώμους τους. Ο κόσμος μακάριζε τη μάνα που είχε τέτοια παιδιά κι αυτή ευχήθηκε στη Θεά να δώσει στους λεβέντες της ό,τι καλύτερο μπορεί να τύχει σε άνθρωπο. Έκαναν τότε θυσίες οι δύο νέοι, κοιμήθηκαν στον ναό και δεν ξύπνησαν ποτέ ξανά.
Τα παραδείγματα αυτά του Σόλωνα του Αθηναίου αφαιρούν από την έννοια της ευδαιμονίας και ολβιότητας οποιαδήποτε υλική χροιά και την τοποθετούν σε βάση καθαρά ηθική. Συνιστούν πρότυπα ταπείνωσης κι αρετής, αγάπης κι αφοσίωσης στον Θεό και στην πατρίδα, σεβασμού και τιμής στους γονείς και στην οικογένεια.
Η ιστορία όμως δεν τελειώνει εδώ. Η απάντηση του σοφού Σόλωνα περί του «πάντων ολβιωτάτου» όχι μόνο δεν ικανοποίησε τον Κροίσο, ο οποίος ήλπιζε στην πρωτιά, αλλά εισήγαγε και νέα παράμετρο στο ζητούμενο. «Εκείνο που ρωτάς δεν είμαι σε θέση ακόμα να το πω», είπε συγκεκριμένα ο Σόλωνας, «πριν μάθω πως είχες καλά τέλη. Γιατί δεν είναι ασφαλώς πιο ευτυχισμένος ο πολύ πλούσιος, εκτός κι αν του μείνει η τύχη πιστή και τελειώσει τη ζωή του μέσα σε όλα τα αγαθά του. Αυτός είναι ο άξιος να ονομάζεται ευτυχισμένος. Γιατί πολλούς ο Θεός τους άφησε για λίγο να γευθούν την ευτυχία, κι ύστερα τους γκρέμισε κάτω συνθέμελα.»
«Μηδένα προ του τέλους μακάριζε», λοιπόν, έκρινε ο σοφός Αθηναίος, κι ήταν απόλυτα σωστός και προφητικός. Γιατί, χρόνια μετά, ο Κροίσος ηττήθηκε από τους Πέρσες και, την ώρα που ο Κύρος τον είχε δεμένο κι ετοιμαζόταν να τον παραδώσει στην πυρά προκειμένου να επιβάλει την κυριαρχία του, ενθυμούμενος ο Κροίσος τη διδαχή του Αθηναίου σοφού αναφώνησε: «Σόλων, Σόλων!» Ο Κύρος τότε ζήτησε εξηγήσεις, κι όταν ο Κροίσος του διηγήθηκε ολόκληρη την ιστορία, ο Κύρος προβληματίστηκε. Η τύχη είναι ευμετάβλητη, σκέφτηκε, κανείς δεν ξέρει τι του επιφυλάσσει το μέλλον. Στο τέλος, ο Πέρσης βασιλιάς όχι μόνο αποφάσισε να χαρίσει τη ζωή στον πάλαι ποτέ κραταιό Κροίσο, αλλά τον έκανε φίλο και σύμβουλό του.
Αέναο, λοιπόν, το κυνήγι της ευδαιμονίας – ό,τι κι αν αυτή σημαίνει για τον καθένα – και μόχθος συνεχής. Ακόμα κι όταν κάποιος αισθανθεί σε μια στιγμή ότι την έχει κατακτήσει, ποτέ αυτή δεν του κατοχυρώνεται δια βίου. Πρέπει πάντα να αγωνίζεται γι’ αυτήν, σαν να μην την κέρδισε ποτέ. Τότε και μόνο το επίτευγμα είναι οριστικό, όταν ο τρόπος του θανάτου επισφραγίζει, σαν έρθει, το είδος της ζωής∙ όταν υπάρχει η επίγνωση ότι η αποστολή έχει επιτύχει∙ όταν ο άνθρωπος την ώρα του τέλους έχει κοντά του τα αγαπημένα του πρόσωπα∙ όταν τα γηρατειά και ο επερχόμενος θάνατος, σύμφωνα με τη χριστιανική μας πίστη, φτάνουν ανώδυνα, ανεπαίσχυντα και ειρηνικά.
Η ιστορία του Ηροδότου αποτελεί σήμερα το πιο όμορφο αντίδοτο στην κρίση. Η σύγχρονη κοινωνία της οικονομικής κατάρρευσης, του άκρατου υλισμού και της ξέφρενης κατανάλωσης, της υπέρμετρης κακίας και υπερφίαλης αλαζονείας, της αρχομανίας, της επιδειξιομανίας και της ηθικής αναλγησίας, της ασέβειας και της ύβρης, δεν είναι παρά ένα σάπιο κι εφήμερο οικοδόμημα. Προσφέρει απλόχερα στους θιασώτες του την επίπλαστη εικόνα της δύναμης και της επιτυχίας, της πρόσκαιρης αναγνωρισιμότητας και της εφήμερης δόξας. Όταν όμως αυτά αναπόφευκτα κάποια μέρα καταρρεύσουν, δεν απομένει παρά το κενό, η κακία, το μίσος κι η απάτη.
Η μόνη απάντηση στην παρακμή και στη φθορά είναι ό,τι αποτελεί την πεμπτουσία του αξιακού συστήματος των αρχαίων Ελλήνων: αλήθεια, μέτρο, απλότητα, σύνεση, φιλία, ενδιαφέρον για τα κοινά, αφοσίωση στην πατρίδα. Αν σε αυτά προστεθεί η αγάπη προς τον πλησίον και η πίστη στον ενανθρωπίσαντα Χριστό και στο κήρυγμα του Ευαγγελίου, ολοκληρώνονται οι βάσεις που εδώ και πάνω από δυο χιλιετίες παρέχουν στέρεο υπόβαθρο και εφοδιάζουν με σθένος τη φυλή μας.
Τη δύναμη, συνεπώς, για να υπερβούμε και τον σημερινό σκόπελο θα την αντλήσουμε πάνω απ’ όλα από την παράδοσή μας. Αντί να αδρανούμε και να μεμψιμοιρούμε, αντί να περιμένουμε από μηχανής Θεούς και να αφηνόμαστε στο έλεος δημαγωγών κι επιτηδείων, ας στρέψουμε το βλέμμα στις ζωογόνες δυνάμεις που ανέκαθεν τροφοδοτούσαν τον Ελληνισμό. Με αυτές ως ηθική βάση, και σε συνδυασμό με τη σύγχρονη επιστημονική γνώση, θα επιτύχουμε την ανάκτηση του χαμένου εδάφους και τη στόχευση πιο ευοίωνου μέλλοντος.
Η ευλογία των Χριστουγέννων ας είναι στις καρδιές όλων κι ας φέρει πιο αισιόδοξο το μήνυμα για το 2014.
