Ομιλητής στην παρουσίαση του βιβλίου ήταν ο κ. Σπύρος Τάνταρος, Αν. Καθηγητής Αναπτυξιακής Ψυχολογίας στο Τμήμα Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ακολουθεί η εισήγηση του Καθηγητού κ. Τάνταρου.
«Σεβασμιώτατε, αγαπητοί πατέρες,
Κυρίες και Κύριοι,
Πριν από πολλά πλέον χρόνια, έφηβος ήμουν, διάβαζα ένα βιβλίο (λογοτέχνημα), η δράση του οποίου διαδραματιζόταν σε κάποια ευρωπαϊκή πρωτεύουσα, αν θυμάμαι καλά στην Βιέννη, στις αρχές του αιώνα. Δια στόματος του ήρωά του, ο συγγραφέας εξέφραζε μια άποψη, η οποία, ομολογώ ότι με εντυπώσιασε πολύ τότε και με την οποία αργότερα έτεινα να συμφωνώ· "οι τελευταίοι ρομαντικοί είναι οι παπάδες και οι δάσκαλοι" έλεγε ο ήρωάς του. Μη με ρωτήσετε για αυτό το βιβλίο, προς μεγάλη μου απογοήτευση δεν μπόρεσα ποτέ να θυμηθώ ποιο ήταν - ήταν ανάμεσα σε βιβλία που χάθηκαν κάπου ανάμεσα στις προσωπικές μου αλλαγές ζωής...
Ωστόσο, η άποψη αυτή με έβρισκε σύμφωνο. Ο ρομαντισμός για τον οποίο μιλούσε ο συγγραφέας εκφραζόταν και, φαντάζομαι, όπου υπάρχει ακόμη στους καιρούς που ζούμε συνεχίζει να εκφράζεται, στην αντίληψη του επαγγέλματος ως λειτουργήματος, στην αγάπη για τον Άλλον, στην ανυπόκριτη και ανιδιοτελή προσφορά, στη σεμνότητα και, ενίοτε, στην αυταπάρνηση - όλες αρετές συνδυασμένες με τις ευγενικότερες φιγούρες μεταξύ αυτών των ανθρώπων. Διαβάζοντας το βιβλίο "Σχόλια Επικαιρότητας" του Πατρός Καλλινίκου Μαυρολέοντα, η ανάμνηση αυτής της φράσης ανάβλυσε από μέσα μου, μαζί με τη χαρά της διαπίστωσης ότι κρατώ στα χέρια μου το πόνημα ενός διπλά ρομαντικού συγγραφέα· παπά και δάσκαλου μαζί.
Με τον πατέρα Καλλίνικο με συνδέει παλιά (πολύ παλιά τώρα πια!) φιλία. Είχα την χαρά να συνεργαστώ μαζί του στην κατά κόσμον δραστηριότητά του ως δασκάλου στα σχολεία του Πειραιά, αλλά και να τον επισκεφθώ πολλές φορές στην Κάρπαθο, στο μονοθέσιο σχολείο των Πυλών, για το οποίο δεν θα σας μιλήσω βέβαια εδώ, μιας και έχουν γραφτεί πολλές - πολλές σελίδες για αυτό... Το έργο που επιτέλεσε ο π. Καλλίνικος στο σχολείο αυτό, νομίζω ότι παραμένει, αν μπορώ να χρησιμοποιήσω την έκφραση, έργο αναφοράς.
Έτσι, διαβάζοντας το βιβλίο, αντιλαμβάνεστε ότι είχα και ένα επιπλέον, περισσότερο προσωπικό κίνητρο, αλλά και αυξημένη περιέργεια, μιας και ομολογώ πως την εκπομπή την οποία πλαισίωσαν αυτά τα κείμενα, δεν την άκουγα.
Νομίζω λοιπόν ότι η βασική αρετή αυτής της συλλογής κειμένων (κάποια από αυτά εκφωνήθηκαν στη ραδιοφωνική εκπομπή του σταθμού της Πειραϊκής Εκκλησίας, κάποια άλλα δημοσιεύθηκαν σε περιοδικά) είναι ακριβώς ότι διαπνέονται από μια, ας την πω ρομαντική διάθεση πρόσκλησης σε αλλαγή· προσωπική, οικογενειακή, κοινωνική. Αλλαγή κενών αντιλήψεων, παγιωμένων αδιέξοδων συμπεριφορών, ιδεοληπτικών απόψεων, που τόσο συχνά, δυστυχώς, βλέπουμε να κυριαρχούν, ειδικά στις μέρες μας.
Ακολουθεί η εισήγηση του Καθηγητού κ. Τάνταρου.
«Σεβασμιώτατε, αγαπητοί πατέρες,
Κυρίες και Κύριοι,
Πριν από πολλά πλέον χρόνια, έφηβος ήμουν, διάβαζα ένα βιβλίο (λογοτέχνημα), η δράση του οποίου διαδραματιζόταν σε κάποια ευρωπαϊκή πρωτεύουσα, αν θυμάμαι καλά στην Βιέννη, στις αρχές του αιώνα. Δια στόματος του ήρωά του, ο συγγραφέας εξέφραζε μια άποψη, η οποία, ομολογώ ότι με εντυπώσιασε πολύ τότε και με την οποία αργότερα έτεινα να συμφωνώ· "οι τελευταίοι ρομαντικοί είναι οι παπάδες και οι δάσκαλοι" έλεγε ο ήρωάς του. Μη με ρωτήσετε για αυτό το βιβλίο, προς μεγάλη μου απογοήτευση δεν μπόρεσα ποτέ να θυμηθώ ποιο ήταν - ήταν ανάμεσα σε βιβλία που χάθηκαν κάπου ανάμεσα στις προσωπικές μου αλλαγές ζωής...
Ωστόσο, η άποψη αυτή με έβρισκε σύμφωνο. Ο ρομαντισμός για τον οποίο μιλούσε ο συγγραφέας εκφραζόταν και, φαντάζομαι, όπου υπάρχει ακόμη στους καιρούς που ζούμε συνεχίζει να εκφράζεται, στην αντίληψη του επαγγέλματος ως λειτουργήματος, στην αγάπη για τον Άλλον, στην ανυπόκριτη και ανιδιοτελή προσφορά, στη σεμνότητα και, ενίοτε, στην αυταπάρνηση - όλες αρετές συνδυασμένες με τις ευγενικότερες φιγούρες μεταξύ αυτών των ανθρώπων. Διαβάζοντας το βιβλίο "Σχόλια Επικαιρότητας" του Πατρός Καλλινίκου Μαυρολέοντα, η ανάμνηση αυτής της φράσης ανάβλυσε από μέσα μου, μαζί με τη χαρά της διαπίστωσης ότι κρατώ στα χέρια μου το πόνημα ενός διπλά ρομαντικού συγγραφέα· παπά και δάσκαλου μαζί.
Έτσι, διαβάζοντας το βιβλίο, αντιλαμβάνεστε ότι είχα και ένα επιπλέον, περισσότερο προσωπικό κίνητρο, αλλά και αυξημένη περιέργεια, μιας και ομολογώ πως την εκπομπή την οποία πλαισίωσαν αυτά τα κείμενα, δεν την άκουγα.
Νομίζω λοιπόν ότι η βασική αρετή αυτής της συλλογής κειμένων (κάποια από αυτά εκφωνήθηκαν στη ραδιοφωνική εκπομπή του σταθμού της Πειραϊκής Εκκλησίας, κάποια άλλα δημοσιεύθηκαν σε περιοδικά) είναι ακριβώς ότι διαπνέονται από μια, ας την πω ρομαντική διάθεση πρόσκλησης σε αλλαγή· προσωπική, οικογενειακή, κοινωνική. Αλλαγή κενών αντιλήψεων, παγιωμένων αδιέξοδων συμπεριφορών, ιδεοληπτικών απόψεων, που τόσο συχνά, δυστυχώς, βλέπουμε να κυριαρχούν, ειδικά στις μέρες μας.
Ο Πατέρας Καλλίνικος μιλάει στον ακροατή - στον αναγνώστη σήμερα- με εντονότατη διάθεση να παρέμβει... σε ποια ζητήματα αλήθεια;
Θα υποστηρίξω ότι τα κείμενα αυτά αρθρώνονται σε τρεις άξονες·
Τον αμιγώς θρησκευτικό- θρησκειολογικό άξονα, τον παιδαγωγικό άξονα και
τον "ανθρώπινο" άξονα, αν μπορώ να χρησιμοποιήσω τον όρο. Επιτρέψτε μου δυο λόγια για τον καθένα.
Στον θρησκευτικό άξονα, καθίσταται νομίζω αμέσως φανερό στον αναγνώστη ότι διαβάζει τα λόγια ενός ανθρώπου που γνωρίζει βαθιά την χριστιανική πίστη, ως βίωμα πρωτίστως, αλλά και ως προϊόν συςτηματικής μελέτης· στο βιβλίο είναι διάσπαρτες οι αναφορές του συγγραφέα σε αποσπάσματα από τα πατερικά κείμενα, την Αγία Γραφή, και όχι μόνον. Χαρακτηριστικά είναι εδώ τα δύο κείμενα που ασχολούνται με την Νηστεία ως πράξη κάθαρσης σωματικής αλλά, πρωτίστως ψυχικής, πνευματικής, όπως και, σε άλλο σημείο, η συζήτηση για την προσευχή ή, αλλού, για την εξομολόγηση. Ο συγγραφέας προσπαθεί να εισαγάγει τον αναγνώστη σε βασικά ζητήματα της χριστιανικής διδασκαλίας, όπως αυτά βρίσκουν την εφαρμογή τους στην καθημερινή ζωή. Πώς θα μπορούσε άλλωστε να είναι διαφορετικά; Μας μιλά ένας άνθρωπος που αφιέρωσε τη ζωή του στον Θεό και στην Εκκλησία.
Στον Παιδαγωγικό άξονα, ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με τον δάσκαλο, όχι τον δάσκαλο - επαγγελματία, αλλά τον δάσκαλο - λειτουργό. Τον δάσκαλο με την έννοια του Παλαμικού στίχου· "σμίλεψε πάλι, δάσκαλε, ψυχές!". Ο συγγραφέας, σε πολλά σημεία καταπιάνεται με παιδαγωγικά θέματα, είτε αυτά σχετίζονται με τον ανάπηρο μαθητή που διαπρέπει (Χειροκροτήστε τον Στέλιο), είτε με τον τρόπο να μιλήσει κανείς για "δύσκολα" θέματα στα παιδιά (Τα παιδιά μας και το ΑΙἲὣ), είτε με την φοβερή αυτή πληγή (δικά μου λόγια) που αποτελεί για την γνώση και την γόνιμη μάθηση η κακώς εννοούμενη αντίληψη της βαθμολογίας (Οι έλεγχοι των παιδιών μας), είτε, τέλος, με την παρότρυνση για το πώς θα κάνουμε τα παιδιά να αγαπήσουν το βιβλίο (Η αγάπη για το βιβλίο ξεκινά από την οικογένεια, Να διαβάζεις). Ειδικά στο κείμενο για το ΑΙἲὣ, ο τρόπος με τον οποίο επιλέγει να προσεγγίσει το θέμα, βάζοντας τα παιδιά να μιλήσουν για αυτό, είναι υποδειγματικός για κάθε εκπαιδευτικό· "είναι αλήθεια ότι δεν είχα σκοπό ν' αναπτύξω στους μικρούς μαθητές μου ένα τέτοιο θέμα. Το θεωρούσα δύσκολο, ίσως και επικίνδυνο ν' αναπτύξουμε με τόσο μικρά παιδιά, ένα τέτοιο, μα πολύ σημαντικό, εξάλλου, θέμα! Αλλά, με αιφνιδίασαν με το ερώτημά τους! Βρέθηκα για μια στιγμή σε αμηχανία! Σκέφτηκα τότε να αντιστρέφω το "πρόωρο" φαινομενικά ερώτημά τους και να ρωτήσω εγώ αυτούς, να μου πούν ότι ξέρουν για το ΑΙἲὣ. Δέχτηκαν μετά χαράς την πρόσκλησή μου και άρχισε ένας πολύ απλός, μα πιστεύω και καλός, χρήσιμος διάλογος...(σελ. 62).
Σημαντικό εδώ είναι πως, αν και δεν αποφεύγει έναν ανεπιτήδευτο και καλώς εννοούμενο διδακτισμό, ο συγγραφέας δεν αντιστέκεται τελικά στην παρόρμηση να καταγράψει το βίωμά του, δεν διστάζει να εκτεθεί. Γνωρίζει πολύ καλά πως, όσο και αν προσπαθήσεις να μεταδώσεις όποια γνώση με τον διδακτισμό, με την μεταφορά της πληροφορίας, λιγα πετυχαίνεις - το βίωμα είναι η ουσία, η μετάγγιση της γνώσης είναι το πανίσχυρο όπλο του και το χρησιμοποιεί χωρίς φόβο.
Στον "Ανθρώπινο" άξονα, μιλά - γράφει με την διάθεση να έρθει κοντά στον ακροατή - αναγνώστη, με τη διάθεση της επικοινωνίας· "...ποιος θέλει σήμερα κι άλλες "σκοτούρες" στο κεφάλι του; Σε ποιον περισσεύει χρόνος για ν’ ακούσει τον άλλο; Πού είναι το κέφι να βοηθήσεις, να μοιραστείς, να ενώσεις τα χέρια;" (Αρνούμαι τη μοναξιά!, σελ 250). Να "ακούσεις"..., να "μοιραστείς"... - μόλις μπήκαμε στα χωράφια της Ψυχολογίας, και μάλιστα με τη θεραπευτική της όψη... Μοιραζόμαστε, άρα υπάρχουμε, έγραφε ο Ντάνιελ Στερν, μεγάλος αμερικανός ψυχαναλυτής. Ο Εαυτός μου είναι οι Άλλοι, μας λέει ο Τζ. Μπρούνερ, ο μεγαλύτερος σήμερα εν ζωή ψυχολόγος. Δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς τον Άλλον. Αλλά πώς; Με ποια ποιότητα; Τελικά, πόσο λειτουργικά ή πόσο δυσλειτουργικά;
Καλώντας μας να "ακούσουμε" και να "μοιραστούμε", ο Πάτερ Καλλίνικος μας βάζει στην καρδιά της σχέσης. Της ανθρώπινης σχέσης - όποιας ανθρώπινης σχέσης. Και, όπως μας λέει και ο ίδιος σε διάσπαρτα σημεία στα κείμενα αυτά, σήμερα γνωρίζουμε ότι οι ανθρώπινες σχέσεις δοκιμάζονται ποικιλοτρόπως. Όχι ότι αυτό δεν συνέβαινε άλλοτε - αποτελεί μια καλή άμυνα των παλιότερων γενεών απέναντι στην αμηχανία που τους προκαλούν οι αλλαγές των νέων (γενεών), να υποστηρίζουν τις απόψεις που ξέρετε· "εμείς ήμασταν αθώοι, ζούσαμε καλύτερα, τα χρόνια τα δικά μας ήταν πιο αγνά, δεν είχαμε το ένα ή το άλλο σύγχρονο κακό, κλπ". Βεβαίως, είναι αναντίρρητο ότι η εποχή μας έχει μεγάλη διαφορά από τις παλαιότερες (όπως και εκείνες είχαν από τις πιο παλιές, και πάει λέγοντας) για πολλούς και διάφορους λόγους που δεν είναι της ώρας να αναλύσουμε (ας πούμε, ένας λόγος είναι η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας και των εφαρμογών της στην καθημερινότητα), αλλά το πρόταγμα παραμένει το ίδιο· να κρατήσουμε τη σχέση με τον Άλλον (το παιδί μας, τη γυναίκα ή τον άνδρα μας αν είμαστε γυναίκες, τους συγγενείς μας, τους ανθρώπους που συναναστρεφόμαστε αν είναι δυνατόν) ανοικτή, γόνιμη, λειτουργική. Χωρίς υπεκφυγές, χωρίς μισόλογα, με ειλικρίνεια, με καθαρά μηνύματα, με σαφή επικοινωνία. Μόνο τότε μπορούμε να ελπίζουμε σε ευτυχία, δημιουργία, αγάπη.
Το ερώτημα βέβαια είναι πώς το κάνει αυτό κανείς... Ξέρετε, κάθε φορά που ακούω επικλήσεις προς τους ανθρώπους να είναι έτσι ή αλλιώς, αναρωτιέμαι αν δεν βρισκόμαστε στη σφαίρα του ευχολογίου... Πράγματι, είναι απλό να πούμε σε έναν άνθρωπο να προσπαθήσει να διώξει το μίσος από την καρδιά του για παράδειγμα, αλλά η πράξη αποδεικνύει ότι αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο. Δεν είναι εύκολο να βγεις από το εγωιστικό σου καβούκι και να κοιτάξεις ξανά τον κόσμο. Μου έλεγε κάποτε ένας γονέας, ρωτώντας με για τον έφηβο γιό του, ο οποίος γονέας δυστυχώς είχε χάσει το παιχνίδι μαζί του· "πώς μπορεί να αλλάξει αυτή η σχέση; Μπορεί;". Του απάντησα ότι μπορεί. Αλλά απαιτεί πρώτα από όλα τη δική του ταπείνωση. Την επαναπροσέγγιση του γιού του μέσα από αυτήν τη συνθήκη. Την αυτο-αποκαθήλωση του ιδίου από το εγωιστικό του βάθρο και την έκθεση της ειλικρινούς του μετάνοιας για την πορεία της σχέσης.
Ο συγγραφέας αυτά τα ξέρει. Και με την ευαίσθητη ματιά του ιερέα, αλλά και του δασκάλου, του ανθρώπου τελικά που έχει ως βασικό του κανόνα ζωής την αγάπη, προσπαθεί να μεταλαμπαδεύσει αυτή τη γνώση στον αναγνώστη και να τον ευαισθητοποιήσει σχετικά.
Δεν μπορώ επίσης να μην εξάρω την περισσότερο ποιητική διάθεση του συγγραφέα, στο τελευταίο κείμενο (τα έργα των χειρών σου). Εκστατικός, παρακολουθεί τις μικρές λεπτομέρειες της φύσης γύρω του, δίνοντάς μας εικόνες μιας ομορφιάς, που, φοβάμαι, έχουμε χάσει στις μεγαλουπόλεις. Δεν μιλώ για έναν τέταρτο, "ποιητικό" άξονα, μιας και είναι ένα μόνο κείμενο, αλλά εύχομαι σύντομα να έχουμε και άλλες τέτοιες στιγμές από τον π. Καλλίνικο.
Δεν ξέρω αν πρέπει να μιλήσω άλλο. Τα όρια όποιου παρουσιάζει ένα βιβλίο πρέπει να είναι πεπερασμένα - ο λόγος του λιτός. Γιατί, στην τελική ανάλυση, κάθε φορά υπάρχει το κείμενο αυτό καθ’ αυτό που θα μιλήσει σε όποιον το μελετήσει. Σε όποιον θέλει να ακούσει, σε όποιον θέλει να μοιραστεί.
Προσωπικά, περιμένοντας το επόμενο πόνημά του, το οποίο είμαι σίγουρος, κάπου ετοιμάζεται, θα ήθελα να ευχηθώ στον Πατέρα Καλλίνικο να είναι πάντοτε υγιής και με την ίδια όρεξη να εργάζεται για την Αγάπη. Να συνεχίσει να σμιλεύει ψυχές, να βάζει βαθειά θεμέλια, να χτίζει ακούραστα της κοινωνίας το παλάτι όπως γράφει και ο μεγάλος ποιητής μας, ο Κ. Παλαμάς.»
Θα υποστηρίξω ότι τα κείμενα αυτά αρθρώνονται σε τρεις άξονες·
Τον αμιγώς θρησκευτικό- θρησκειολογικό άξονα, τον παιδαγωγικό άξονα και
τον "ανθρώπινο" άξονα, αν μπορώ να χρησιμοποιήσω τον όρο. Επιτρέψτε μου δυο λόγια για τον καθένα.
Στον θρησκευτικό άξονα, καθίσταται νομίζω αμέσως φανερό στον αναγνώστη ότι διαβάζει τα λόγια ενός ανθρώπου που γνωρίζει βαθιά την χριστιανική πίστη, ως βίωμα πρωτίστως, αλλά και ως προϊόν συςτηματικής μελέτης· στο βιβλίο είναι διάσπαρτες οι αναφορές του συγγραφέα σε αποσπάσματα από τα πατερικά κείμενα, την Αγία Γραφή, και όχι μόνον. Χαρακτηριστικά είναι εδώ τα δύο κείμενα που ασχολούνται με την Νηστεία ως πράξη κάθαρσης σωματικής αλλά, πρωτίστως ψυχικής, πνευματικής, όπως και, σε άλλο σημείο, η συζήτηση για την προσευχή ή, αλλού, για την εξομολόγηση. Ο συγγραφέας προσπαθεί να εισαγάγει τον αναγνώστη σε βασικά ζητήματα της χριστιανικής διδασκαλίας, όπως αυτά βρίσκουν την εφαρμογή τους στην καθημερινή ζωή. Πώς θα μπορούσε άλλωστε να είναι διαφορετικά; Μας μιλά ένας άνθρωπος που αφιέρωσε τη ζωή του στον Θεό και στην Εκκλησία.
Στον Παιδαγωγικό άξονα, ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με τον δάσκαλο, όχι τον δάσκαλο - επαγγελματία, αλλά τον δάσκαλο - λειτουργό. Τον δάσκαλο με την έννοια του Παλαμικού στίχου· "σμίλεψε πάλι, δάσκαλε, ψυχές!". Ο συγγραφέας, σε πολλά σημεία καταπιάνεται με παιδαγωγικά θέματα, είτε αυτά σχετίζονται με τον ανάπηρο μαθητή που διαπρέπει (Χειροκροτήστε τον Στέλιο), είτε με τον τρόπο να μιλήσει κανείς για "δύσκολα" θέματα στα παιδιά (Τα παιδιά μας και το ΑΙἲὣ), είτε με την φοβερή αυτή πληγή (δικά μου λόγια) που αποτελεί για την γνώση και την γόνιμη μάθηση η κακώς εννοούμενη αντίληψη της βαθμολογίας (Οι έλεγχοι των παιδιών μας), είτε, τέλος, με την παρότρυνση για το πώς θα κάνουμε τα παιδιά να αγαπήσουν το βιβλίο (Η αγάπη για το βιβλίο ξεκινά από την οικογένεια, Να διαβάζεις). Ειδικά στο κείμενο για το ΑΙἲὣ, ο τρόπος με τον οποίο επιλέγει να προσεγγίσει το θέμα, βάζοντας τα παιδιά να μιλήσουν για αυτό, είναι υποδειγματικός για κάθε εκπαιδευτικό· "είναι αλήθεια ότι δεν είχα σκοπό ν' αναπτύξω στους μικρούς μαθητές μου ένα τέτοιο θέμα. Το θεωρούσα δύσκολο, ίσως και επικίνδυνο ν' αναπτύξουμε με τόσο μικρά παιδιά, ένα τέτοιο, μα πολύ σημαντικό, εξάλλου, θέμα! Αλλά, με αιφνιδίασαν με το ερώτημά τους! Βρέθηκα για μια στιγμή σε αμηχανία! Σκέφτηκα τότε να αντιστρέφω το "πρόωρο" φαινομενικά ερώτημά τους και να ρωτήσω εγώ αυτούς, να μου πούν ότι ξέρουν για το ΑΙἲὣ. Δέχτηκαν μετά χαράς την πρόσκλησή μου και άρχισε ένας πολύ απλός, μα πιστεύω και καλός, χρήσιμος διάλογος...(σελ. 62).
Σημαντικό εδώ είναι πως, αν και δεν αποφεύγει έναν ανεπιτήδευτο και καλώς εννοούμενο διδακτισμό, ο συγγραφέας δεν αντιστέκεται τελικά στην παρόρμηση να καταγράψει το βίωμά του, δεν διστάζει να εκτεθεί. Γνωρίζει πολύ καλά πως, όσο και αν προσπαθήσεις να μεταδώσεις όποια γνώση με τον διδακτισμό, με την μεταφορά της πληροφορίας, λιγα πετυχαίνεις - το βίωμα είναι η ουσία, η μετάγγιση της γνώσης είναι το πανίσχυρο όπλο του και το χρησιμοποιεί χωρίς φόβο.
Στον "Ανθρώπινο" άξονα, μιλά - γράφει με την διάθεση να έρθει κοντά στον ακροατή - αναγνώστη, με τη διάθεση της επικοινωνίας· "...ποιος θέλει σήμερα κι άλλες "σκοτούρες" στο κεφάλι του; Σε ποιον περισσεύει χρόνος για ν’ ακούσει τον άλλο; Πού είναι το κέφι να βοηθήσεις, να μοιραστείς, να ενώσεις τα χέρια;" (Αρνούμαι τη μοναξιά!, σελ 250). Να "ακούσεις"..., να "μοιραστείς"... - μόλις μπήκαμε στα χωράφια της Ψυχολογίας, και μάλιστα με τη θεραπευτική της όψη... Μοιραζόμαστε, άρα υπάρχουμε, έγραφε ο Ντάνιελ Στερν, μεγάλος αμερικανός ψυχαναλυτής. Ο Εαυτός μου είναι οι Άλλοι, μας λέει ο Τζ. Μπρούνερ, ο μεγαλύτερος σήμερα εν ζωή ψυχολόγος. Δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς τον Άλλον. Αλλά πώς; Με ποια ποιότητα; Τελικά, πόσο λειτουργικά ή πόσο δυσλειτουργικά;
Καλώντας μας να "ακούσουμε" και να "μοιραστούμε", ο Πάτερ Καλλίνικος μας βάζει στην καρδιά της σχέσης. Της ανθρώπινης σχέσης - όποιας ανθρώπινης σχέσης. Και, όπως μας λέει και ο ίδιος σε διάσπαρτα σημεία στα κείμενα αυτά, σήμερα γνωρίζουμε ότι οι ανθρώπινες σχέσεις δοκιμάζονται ποικιλοτρόπως. Όχι ότι αυτό δεν συνέβαινε άλλοτε - αποτελεί μια καλή άμυνα των παλιότερων γενεών απέναντι στην αμηχανία που τους προκαλούν οι αλλαγές των νέων (γενεών), να υποστηρίζουν τις απόψεις που ξέρετε· "εμείς ήμασταν αθώοι, ζούσαμε καλύτερα, τα χρόνια τα δικά μας ήταν πιο αγνά, δεν είχαμε το ένα ή το άλλο σύγχρονο κακό, κλπ". Βεβαίως, είναι αναντίρρητο ότι η εποχή μας έχει μεγάλη διαφορά από τις παλαιότερες (όπως και εκείνες είχαν από τις πιο παλιές, και πάει λέγοντας) για πολλούς και διάφορους λόγους που δεν είναι της ώρας να αναλύσουμε (ας πούμε, ένας λόγος είναι η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας και των εφαρμογών της στην καθημερινότητα), αλλά το πρόταγμα παραμένει το ίδιο· να κρατήσουμε τη σχέση με τον Άλλον (το παιδί μας, τη γυναίκα ή τον άνδρα μας αν είμαστε γυναίκες, τους συγγενείς μας, τους ανθρώπους που συναναστρεφόμαστε αν είναι δυνατόν) ανοικτή, γόνιμη, λειτουργική. Χωρίς υπεκφυγές, χωρίς μισόλογα, με ειλικρίνεια, με καθαρά μηνύματα, με σαφή επικοινωνία. Μόνο τότε μπορούμε να ελπίζουμε σε ευτυχία, δημιουργία, αγάπη.
Το ερώτημα βέβαια είναι πώς το κάνει αυτό κανείς... Ξέρετε, κάθε φορά που ακούω επικλήσεις προς τους ανθρώπους να είναι έτσι ή αλλιώς, αναρωτιέμαι αν δεν βρισκόμαστε στη σφαίρα του ευχολογίου... Πράγματι, είναι απλό να πούμε σε έναν άνθρωπο να προσπαθήσει να διώξει το μίσος από την καρδιά του για παράδειγμα, αλλά η πράξη αποδεικνύει ότι αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο. Δεν είναι εύκολο να βγεις από το εγωιστικό σου καβούκι και να κοιτάξεις ξανά τον κόσμο. Μου έλεγε κάποτε ένας γονέας, ρωτώντας με για τον έφηβο γιό του, ο οποίος γονέας δυστυχώς είχε χάσει το παιχνίδι μαζί του· "πώς μπορεί να αλλάξει αυτή η σχέση; Μπορεί;". Του απάντησα ότι μπορεί. Αλλά απαιτεί πρώτα από όλα τη δική του ταπείνωση. Την επαναπροσέγγιση του γιού του μέσα από αυτήν τη συνθήκη. Την αυτο-αποκαθήλωση του ιδίου από το εγωιστικό του βάθρο και την έκθεση της ειλικρινούς του μετάνοιας για την πορεία της σχέσης.
Ο συγγραφέας αυτά τα ξέρει. Και με την ευαίσθητη ματιά του ιερέα, αλλά και του δασκάλου, του ανθρώπου τελικά που έχει ως βασικό του κανόνα ζωής την αγάπη, προσπαθεί να μεταλαμπαδεύσει αυτή τη γνώση στον αναγνώστη και να τον ευαισθητοποιήσει σχετικά.
Δεν μπορώ επίσης να μην εξάρω την περισσότερο ποιητική διάθεση του συγγραφέα, στο τελευταίο κείμενο (τα έργα των χειρών σου). Εκστατικός, παρακολουθεί τις μικρές λεπτομέρειες της φύσης γύρω του, δίνοντάς μας εικόνες μιας ομορφιάς, που, φοβάμαι, έχουμε χάσει στις μεγαλουπόλεις. Δεν μιλώ για έναν τέταρτο, "ποιητικό" άξονα, μιας και είναι ένα μόνο κείμενο, αλλά εύχομαι σύντομα να έχουμε και άλλες τέτοιες στιγμές από τον π. Καλλίνικο.
Δεν ξέρω αν πρέπει να μιλήσω άλλο. Τα όρια όποιου παρουσιάζει ένα βιβλίο πρέπει να είναι πεπερασμένα - ο λόγος του λιτός. Γιατί, στην τελική ανάλυση, κάθε φορά υπάρχει το κείμενο αυτό καθ’ αυτό που θα μιλήσει σε όποιον το μελετήσει. Σε όποιον θέλει να ακούσει, σε όποιον θέλει να μοιραστεί.
Προσωπικά, περιμένοντας το επόμενο πόνημά του, το οποίο είμαι σίγουρος, κάπου ετοιμάζεται, θα ήθελα να ευχηθώ στον Πατέρα Καλλίνικο να είναι πάντοτε υγιής και με την ίδια όρεξη να εργάζεται για την Αγάπη. Να συνεχίσει να σμιλεύει ψυχές, να βάζει βαθειά θεμέλια, να χτίζει ακούραστα της κοινωνίας το παλάτι όπως γράφει και ο μεγάλος ποιητής μας, ο Κ. Παλαμάς.»
Το βιβλίο «ΣΧΟΛΙΑ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑΣ"» του Αρχιμανδρίτου Καλλινίκου Μαυρολέοντος
κυκλοφορείται από τις εκδόσεις «ΑΡΧΟΝΤΑΡΙΚΙ».(τηλ.: 210 9310605).
