«ΠΡΟΣΩΠΑ ΚΑΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΟΡΟΣΗΜΑ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΛΑΤΡΕΙΑΣ»
Η πέμπτη συνεδρία πραγματοποιήθηκε με προεδρεύοντα τον Ελλογιμώτατο κ. Γεώργιο Φίλια, Καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Η πέμπτη συνεδρία πραγματοποιήθηκε με προεδρεύοντα τον Ελλογιμώτατο κ. Γεώργιο Φίλια, Καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
H πρώτη Εισήγηση είχε ως θέμα : «Κανονική Παράδοση καί Λατρεία». Ο εισηγητής Ελλογιμώτατος κ. Θεόδωρος Γιάγκου, Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ο οποίος παρουσίασε πτυχές του θέματός του, επεσήμανε τα εξής:
Ως προς το θέμα της σχέσεως της κανονικής παραδόσεως με τη Λατρεία επισημάνθηκε ότι η πλειονότητα των ιερών κανόνων αναφέρεται σε λειτουργικά ζητήματα. Επειδή η Εκκλησιαστική ζωή είναι μυστηριακή, ήταν εύλογο ο κανονικὀς νομοθέτης να ενδιαφερθεί για τα όρια της κανονικότητας των μυστηρίων καί τη διάκριση κανονικού και αντικανονικού σε θέματα τελετουργίας καί θεολογίας της Θείας Λατρείας.
Ο δεύτερος εισηγητής Ελλογιμώτατος κ. Αθανάσιος Βουρλής, Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών ανέπτυξε το θέμα: «Το Τυπικό της Κωνσταντινουπόλεως (19ος αι.) καί η περαιτέρω πορεία του». Ο ομιλητής με γλαφυρότητα ανέφερε οτι ο μεν 19ος αιώνας είναι καθοριστικός ως προς την καταγραφή των τυπικών διατάξεων που ίσχυαν τότε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, ο δε 20ος αιώνας διατηρεί το τυπικό αυτό. Συγχρόνως όμως έχουν κατατεθεί ενδιαφέρουσες προτάσεις για νέες αναθεωρήσεις του τυπικού, με βάση τη λειτουργική παράδοση καί τις ποιμαντικές ανάγκες.
Μετά το σύντομο διάλειμμα επαναλήφθηκαν οι εργασίες με την 6η συνεδρία υπό την προεδρία του Ελλογιμωτάτου κ. Γεωργίου Φίλια, Καθηγητού της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών με τους εξής εισηγητές:
Ακολούθησε η εισήγηση του τρίτου εισηγητού Αιδεσιμολογιωτάτου Πρωτοπρεσβυτέρου κ. Βασιλείου Καλλιακμάνη, Καθηγητού της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με θέμα : «Σημαντικοί εκπρόσωποι της ιστορίας καί θεολογίας κατα τον 20ο αιώνα».
Ο Εισηγητής μετά τη διατύπωση εμπεριστατωμένων επιστημονικών θέσεων ετόνισε : «Κατά τον εικοστό αιώνα υπήρξε έντονη αναζήτηση, επιστημονική έρευνα, εκδόσεις κειμένων και βιβλίων, θεολογικές συζητήσεις και ζυμώσεις, συνέδρια και ημερίδες με κέντρο τη θεία λατρεία. Και ο τομέας αυτός δεν ενδιαφέρει μόνο κληρικούς και θεολόγους, αλλά και ιστορικούς, βυζαντινολόγους, αρχαιολόγους, μουσικολόγους, αρχιτέκτονες, αγιογράφους, φιλολόγους, κοινωνιολόγους, ανθρώπους της τέχνης, θρησκειολόγους, λογοτέχνες κ.ά. Από το 1921 που κυκλοφόρησε το βιβλίο ενός ικανού, λογίου και σοφού κληρικού του Κ. Καλλινίκου, με τίτλο, «Ο χριστιανικός ναός και τα τελούμενα εν αυτώ» στην Αλεξάνδρεια, μέχρι την έκδοση του ογκώδους τόμου του άριστου γνώστη της λατρείας Μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου που περιέχει Λειτουργικές Εγκυκλίους τριών και πλέον δεκαετιών, παρήλθαν ογδόντα περίπου χρόνια. Το μεσοδιάστημα σημάδεψαν με το πέρασμά τους πολλά σπουδαία πρόσωπα, που με τα συγγράμματά τους συνέβαλαν στην ανάδειξη και βαθειά γνώση της λατρευτικής ζωής. Τον Κ. Καλλίνικο ακολούθησε ο Μητροπολίτης Καισαρείας Αμβρόσιος Σταυριανός, ο οποίος δημοσίευσε λειτουργικά κείμενα.
Πραγματικό σταθμό αποτελεί η παρουσία του καθηγητή Παναγιώτη Τρεμπέλα, ο οποίος εκδίδοντας λειτουργικά κείμενα βάσει χειρογράφων και συνδέοντάς τα με την καθημερινή ζωή των πιστών, δημιούργησε προϋποθέσεις για τη μελέτη και ενσυνείδητη βίωση της θείας λατρείας.
΄Ενας λόγιος κληρικός που ασχολήθηκε με τα λειτουργικά θέματα όχι από την έδρα του πανεπιστημιακού, παρότι είχε όλες τις προϋποθέσεις όσο από το βήμα του λειτουργού ήταν ο μακαριστός Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης Διονύσιος Ψαριανός. Ο Κοζάνης Διονύσιος έδινε προτεραιότητα στο αγιαστικό και λειτουργικό έργο της Εκκλησίας καθώς και στη διακονία του λόγου και δευτερεύοντως στο κοινωνικό έργο.
Μια άλλη σημαίνουσα προσωπικότητα που δίδαξε Λειτουργική, Ομιλητική και Κατηχητική στη Θεολογική Σχολή Αθηνών, διετέλεσε Πρύτανης του Πανεπιστημίου είναι ο Ομότιμος Καθηγητής Ευάγγελος Θεοδώρου.
Κορυφαίος καθηγητής της λειτουργικής, ερευνητής, εκδότης κειμένων και εκλεκτός δάσκαλος ήταν ο Ι. Φουντούλης, ο οποίος άφησε ένα σπουδαίο λειτουργικό έργο. Για τριάντα πέντε χρόνια δίδαξε τα μαθήματα αυτά στη Θεολογική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και συνέβαλε στην ανάδειξη και τη διεθνή ακτινοβολία της. Το μέγεθος του έργου του δεν μπορεί εύκολα να αποτιμηθεί. Είναι όμως σίγουρο ότι όσοι θα ασχολούνται στο μέλλον με τη Λειτουργική, τήν Ομιλητική, την Αγιολογία και τις « ιερές τέχνες» είναι αδύνατο να μην αναφέρονται στην μεγάλη προσφορά του λειτουργιολόγου της Εκκλησίας Ιωάννη Φουντούλη.
Σημαντικό ρόλο διαδραμάτισαν οι μεταφράσεις στα ελληνικά των έργων δύο σπουδαίων θεολόγων ρωσικής καταγωγής: του π. Γεωργίου Φλορόφσκυ, και του π. Αλεξάνδρου Σμέμαν.
Σημαντική ήταν η συμβολή του Αγίου ΄Ορους. Εκτός από τον Υμνογράφο μοναχό Γεράσιμο Μικραγιαννανίτη που συνέταξε πάνω από δυο χιλιάδες ιερές ακολουθίες, κανόνες, τροπάρια, μεγαλυνάρια και κοντάκια αρκετοί λόγιοι μοναχοί και ιερομόναχοι έγραψαν λειτουργικές μελέτες, ενώ ορισμένα μοναστήρια επιμελήθηκαν λειτουργικών βιβλίων».
Ο επόμενος Εισηγητής Ελλογιμώτατος κ. Διονύσιος Μπιλάλης Ανατολικιώτης, ἐπιμελητὴς τῶν Διπτύχων τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος παρουσίασε το θέμα: «Συντάκται του εκκλησιαστικού τυπικού κατά τους νεωτέρους χρόνους». Τόνισε χαρακτηριστικά τα κάτωθι:
«1.Ἡ διόρθωσις τοῦ ἡμερολογίου τῷ 1924 ἐδημιούργησε νέας περιπτώσεις τυπικοῦ, κυρίως εἰς τὴν περίοδον τοῦ Τριῳδίου καὶ τοῦ Πεντηκοσταρίου, πρᾶγμα ποὺ ὡδήγησεν εἰς τὴν ἔκδοσιν νεωτέρων τυπικῶν βοηθημάτων.
2. Τὸ ἐτήσιον τυπικὸν τὸ εὑρισκόμενον εἰς τὰ Δίπτυχα (῾Ημερολόγιον) τῆς Ἐκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος συντάσσεται ἀνελλιπῶς διὰ περίοδον μεγαλυτέραν τῶν 80 ἐτῶν. Γίνεται ἀναφορὰ εἰς τὰ πρόσωπα καὶ τοὺς συντάκτας ποὺ καθώρισαν τὸ περιεχόμενόν του.
3. Οἱ συντάκται τοῦ ἐτησίου τυπικοῦ ἔδωκαν ὤθησιν εἰς τὰς λειτουργικὰς μελέτας, διευκρίνισαν διάφορα ζητήματα τυπικοῦ ποὺ ἀνέκυψαν ἐκ τῆς ἡμερολογιακῆς διορθώσεως καὶ ὄχι μόνον, καὶ μὲ τὸ ἔργον των κατέδειξαν ὅτι ὁ θεσμὸς τοῦ τυπικαρίου εἶναι σημαντικὸς διὰ τὴν ὀρθὴν διεξαγωγὴν τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν τῆς ὀρθοδόξου λατρείας».
Ο τελευταίος εισηγητής καί Πρόεδρος της Ειδικής Συνοδικής Επιτροπής Λειτουργικής Αναγεννήσεως Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Καισαριανής, Βύρωνος καί Υμηττου κ. Δανιήλ ανέπτυξε την ομιλία του με θέμα: « Ανάγκες καί προβλήματα στην Θεία Λατρεία κατά τους παρόντες καιρούς», πάνω στους εξής άξονες:
1. Η απόρριψη της κλήσεως από τον Θεό να συμμετάσχουν οι πιστοί στην Ευχαριστιακή Σύναξη.
2. Η έλλειψη λειτουργικής αγωγής των πιστών
3. Η αποιεροποίηση των Ιερών Μυστηρίων της Εκκλησίας.
4. Η γλώσσα της Θείας Λατρείας.
5. Η έκδοση νέων Ιερών Ακολουθιών καί Ευχών.
6. Η συνταξη νέων Ιερών Ακολουθιών καί Ευχών.
7. Το Ωρολόγιον Πρόγραμμα τελέσεων Ιερών Ακολουθιών.
8. Η ανομοιομορφία στην τελετουργική.
9. Μοναστηριακό καί Ενοριακό (Ασματικό) Τυπικό.
10.
Η τρίτη και τελευταία συνεδριακή ημέρα έκλεισε με την εξαγωγή των Πορισμάτων και την κατάθεση των Προτάσεων του Συμποσίου εκ μέρους της Ειδικής Συνοδικής Επιτροπής Λειτουργικής Αναγεννήσεως. Μετά την ομόφωνη έγκριση αμφοτέρων απεφασίσθη να υποβληθούν προς έγκριση στην Διαρκή Ιερά Σύνοδο και με τον τρόπο αυτό ολοκληρώθηκαν επιτυχώς οι εργασίες του Συμποσίου.
Στη συνέχεια παρατέθηκε από την φιλοξενούσα Ιερά Μητρόπολη Δημητριάδος και Αλμυρού αποχαιρετιστήριο γεύμα προς τιμήν των εισηγητών και συνέδρων, διανεμήθηκαν τα σχετικά αναμνηστικά και οι εκπρόσωποι των Ιερών Μητροπόλεων ανεχώρησαν εις τα ίδια.
Τέλος οι εργασίες καί κατά την σημερινή τρίτη καί τελευταία ημέρα του ΙΒ’ Λειτουργικού Συμποσίου καλύφθηκαν ζωντανά από το διαδυκτιακό κανάλι intv.gr.
Ως προς το θέμα της σχέσεως της κανονικής παραδόσεως με τη Λατρεία επισημάνθηκε ότι η πλειονότητα των ιερών κανόνων αναφέρεται σε λειτουργικά ζητήματα. Επειδή η Εκκλησιαστική ζωή είναι μυστηριακή, ήταν εύλογο ο κανονικὀς νομοθέτης να ενδιαφερθεί για τα όρια της κανονικότητας των μυστηρίων καί τη διάκριση κανονικού και αντικανονικού σε θέματα τελετουργίας καί θεολογίας της Θείας Λατρείας.
Ο δεύτερος εισηγητής Ελλογιμώτατος κ. Αθανάσιος Βουρλής, Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών ανέπτυξε το θέμα: «Το Τυπικό της Κωνσταντινουπόλεως (19ος αι.) καί η περαιτέρω πορεία του». Ο ομιλητής με γλαφυρότητα ανέφερε οτι ο μεν 19ος αιώνας είναι καθοριστικός ως προς την καταγραφή των τυπικών διατάξεων που ίσχυαν τότε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, ο δε 20ος αιώνας διατηρεί το τυπικό αυτό. Συγχρόνως όμως έχουν κατατεθεί ενδιαφέρουσες προτάσεις για νέες αναθεωρήσεις του τυπικού, με βάση τη λειτουργική παράδοση καί τις ποιμαντικές ανάγκες.
Μετά το σύντομο διάλειμμα επαναλήφθηκαν οι εργασίες με την 6η συνεδρία υπό την προεδρία του Ελλογιμωτάτου κ. Γεωργίου Φίλια, Καθηγητού της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών με τους εξής εισηγητές:
Ακολούθησε η εισήγηση του τρίτου εισηγητού Αιδεσιμολογιωτάτου Πρωτοπρεσβυτέρου κ. Βασιλείου Καλλιακμάνη, Καθηγητού της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με θέμα : «Σημαντικοί εκπρόσωποι της ιστορίας καί θεολογίας κατα τον 20ο αιώνα».
Ο Εισηγητής μετά τη διατύπωση εμπεριστατωμένων επιστημονικών θέσεων ετόνισε : «Κατά τον εικοστό αιώνα υπήρξε έντονη αναζήτηση, επιστημονική έρευνα, εκδόσεις κειμένων και βιβλίων, θεολογικές συζητήσεις και ζυμώσεις, συνέδρια και ημερίδες με κέντρο τη θεία λατρεία. Και ο τομέας αυτός δεν ενδιαφέρει μόνο κληρικούς και θεολόγους, αλλά και ιστορικούς, βυζαντινολόγους, αρχαιολόγους, μουσικολόγους, αρχιτέκτονες, αγιογράφους, φιλολόγους, κοινωνιολόγους, ανθρώπους της τέχνης, θρησκειολόγους, λογοτέχνες κ.ά. Από το 1921 που κυκλοφόρησε το βιβλίο ενός ικανού, λογίου και σοφού κληρικού του Κ. Καλλινίκου, με τίτλο, «Ο χριστιανικός ναός και τα τελούμενα εν αυτώ» στην Αλεξάνδρεια, μέχρι την έκδοση του ογκώδους τόμου του άριστου γνώστη της λατρείας Μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου που περιέχει Λειτουργικές Εγκυκλίους τριών και πλέον δεκαετιών, παρήλθαν ογδόντα περίπου χρόνια. Το μεσοδιάστημα σημάδεψαν με το πέρασμά τους πολλά σπουδαία πρόσωπα, που με τα συγγράμματά τους συνέβαλαν στην ανάδειξη και βαθειά γνώση της λατρευτικής ζωής. Τον Κ. Καλλίνικο ακολούθησε ο Μητροπολίτης Καισαρείας Αμβρόσιος Σταυριανός, ο οποίος δημοσίευσε λειτουργικά κείμενα.
Πραγματικό σταθμό αποτελεί η παρουσία του καθηγητή Παναγιώτη Τρεμπέλα, ο οποίος εκδίδοντας λειτουργικά κείμενα βάσει χειρογράφων και συνδέοντάς τα με την καθημερινή ζωή των πιστών, δημιούργησε προϋποθέσεις για τη μελέτη και ενσυνείδητη βίωση της θείας λατρείας.
΄Ενας λόγιος κληρικός που ασχολήθηκε με τα λειτουργικά θέματα όχι από την έδρα του πανεπιστημιακού, παρότι είχε όλες τις προϋποθέσεις όσο από το βήμα του λειτουργού ήταν ο μακαριστός Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης Διονύσιος Ψαριανός. Ο Κοζάνης Διονύσιος έδινε προτεραιότητα στο αγιαστικό και λειτουργικό έργο της Εκκλησίας καθώς και στη διακονία του λόγου και δευτερεύοντως στο κοινωνικό έργο.
Μια άλλη σημαίνουσα προσωπικότητα που δίδαξε Λειτουργική, Ομιλητική και Κατηχητική στη Θεολογική Σχολή Αθηνών, διετέλεσε Πρύτανης του Πανεπιστημίου είναι ο Ομότιμος Καθηγητής Ευάγγελος Θεοδώρου.
Κορυφαίος καθηγητής της λειτουργικής, ερευνητής, εκδότης κειμένων και εκλεκτός δάσκαλος ήταν ο Ι. Φουντούλης, ο οποίος άφησε ένα σπουδαίο λειτουργικό έργο. Για τριάντα πέντε χρόνια δίδαξε τα μαθήματα αυτά στη Θεολογική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και συνέβαλε στην ανάδειξη και τη διεθνή ακτινοβολία της. Το μέγεθος του έργου του δεν μπορεί εύκολα να αποτιμηθεί. Είναι όμως σίγουρο ότι όσοι θα ασχολούνται στο μέλλον με τη Λειτουργική, τήν Ομιλητική, την Αγιολογία και τις « ιερές τέχνες» είναι αδύνατο να μην αναφέρονται στην μεγάλη προσφορά του λειτουργιολόγου της Εκκλησίας Ιωάννη Φουντούλη.
Σημαντικό ρόλο διαδραμάτισαν οι μεταφράσεις στα ελληνικά των έργων δύο σπουδαίων θεολόγων ρωσικής καταγωγής: του π. Γεωργίου Φλορόφσκυ, και του π. Αλεξάνδρου Σμέμαν.
Σημαντική ήταν η συμβολή του Αγίου ΄Ορους. Εκτός από τον Υμνογράφο μοναχό Γεράσιμο Μικραγιαννανίτη που συνέταξε πάνω από δυο χιλιάδες ιερές ακολουθίες, κανόνες, τροπάρια, μεγαλυνάρια και κοντάκια αρκετοί λόγιοι μοναχοί και ιερομόναχοι έγραψαν λειτουργικές μελέτες, ενώ ορισμένα μοναστήρια επιμελήθηκαν λειτουργικών βιβλίων».
Ο επόμενος Εισηγητής Ελλογιμώτατος κ. Διονύσιος Μπιλάλης Ανατολικιώτης, ἐπιμελητὴς τῶν Διπτύχων τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος παρουσίασε το θέμα: «Συντάκται του εκκλησιαστικού τυπικού κατά τους νεωτέρους χρόνους». Τόνισε χαρακτηριστικά τα κάτωθι:
«1.Ἡ διόρθωσις τοῦ ἡμερολογίου τῷ 1924 ἐδημιούργησε νέας περιπτώσεις τυπικοῦ, κυρίως εἰς τὴν περίοδον τοῦ Τριῳδίου καὶ τοῦ Πεντηκοσταρίου, πρᾶγμα ποὺ ὡδήγησεν εἰς τὴν ἔκδοσιν νεωτέρων τυπικῶν βοηθημάτων.
2. Τὸ ἐτήσιον τυπικὸν τὸ εὑρισκόμενον εἰς τὰ Δίπτυχα (῾Ημερολόγιον) τῆς Ἐκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος συντάσσεται ἀνελλιπῶς διὰ περίοδον μεγαλυτέραν τῶν 80 ἐτῶν. Γίνεται ἀναφορὰ εἰς τὰ πρόσωπα καὶ τοὺς συντάκτας ποὺ καθώρισαν τὸ περιεχόμενόν του.
3. Οἱ συντάκται τοῦ ἐτησίου τυπικοῦ ἔδωκαν ὤθησιν εἰς τὰς λειτουργικὰς μελέτας, διευκρίνισαν διάφορα ζητήματα τυπικοῦ ποὺ ἀνέκυψαν ἐκ τῆς ἡμερολογιακῆς διορθώσεως καὶ ὄχι μόνον, καὶ μὲ τὸ ἔργον των κατέδειξαν ὅτι ὁ θεσμὸς τοῦ τυπικαρίου εἶναι σημαντικὸς διὰ τὴν ὀρθὴν διεξαγωγὴν τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν τῆς ὀρθοδόξου λατρείας».
Ο τελευταίος εισηγητής καί Πρόεδρος της Ειδικής Συνοδικής Επιτροπής Λειτουργικής Αναγεννήσεως Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Καισαριανής, Βύρωνος καί Υμηττου κ. Δανιήλ ανέπτυξε την ομιλία του με θέμα: « Ανάγκες καί προβλήματα στην Θεία Λατρεία κατά τους παρόντες καιρούς», πάνω στους εξής άξονες:
1. Η απόρριψη της κλήσεως από τον Θεό να συμμετάσχουν οι πιστοί στην Ευχαριστιακή Σύναξη.
2. Η έλλειψη λειτουργικής αγωγής των πιστών
3. Η αποιεροποίηση των Ιερών Μυστηρίων της Εκκλησίας.
4. Η γλώσσα της Θείας Λατρείας.
5. Η έκδοση νέων Ιερών Ακολουθιών καί Ευχών.
6. Η συνταξη νέων Ιερών Ακολουθιών καί Ευχών.
7. Το Ωρολόγιον Πρόγραμμα τελέσεων Ιερών Ακολουθιών.
8. Η ανομοιομορφία στην τελετουργική.
9. Μοναστηριακό καί Ενοριακό (Ασματικό) Τυπικό.
10.
Η τρίτη και τελευταία συνεδριακή ημέρα έκλεισε με την εξαγωγή των Πορισμάτων και την κατάθεση των Προτάσεων του Συμποσίου εκ μέρους της Ειδικής Συνοδικής Επιτροπής Λειτουργικής Αναγεννήσεως. Μετά την ομόφωνη έγκριση αμφοτέρων απεφασίσθη να υποβληθούν προς έγκριση στην Διαρκή Ιερά Σύνοδο και με τον τρόπο αυτό ολοκληρώθηκαν επιτυχώς οι εργασίες του Συμποσίου.
Στη συνέχεια παρατέθηκε από την φιλοξενούσα Ιερά Μητρόπολη Δημητριάδος και Αλμυρού αποχαιρετιστήριο γεύμα προς τιμήν των εισηγητών και συνέδρων, διανεμήθηκαν τα σχετικά αναμνηστικά και οι εκπρόσωποι των Ιερών Μητροπόλεων ανεχώρησαν εις τα ίδια.
Τέλος οι εργασίες καί κατά την σημερινή τρίτη καί τελευταία ημέρα του ΙΒ’ Λειτουργικού Συμποσίου καλύφθηκαν ζωντανά από το διαδυκτιακό κανάλι intv.gr.
Εκ του Γραφείου Τύπου της Ιεράς Συνόδου.
