ἀγαπητοί ἐκπρόσωποι τῶν ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν
Ἐπιτραπήτω μοι νά Σᾶς καλωσορίσω ὡς προϊστάμενος τοῦ Ὀρθοδόξου Κέντρου τοῦ Σαμπεζύ ἐξ ὀνόματος τῆς Α. Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κυρίου κυρίου Βαρθολομαίου τοῦ Α΄ καί νά ἐκφράσω τήν χαράν διά τήν σύγκλησιν τῆς παρούσης συνελεύσεως τῆς Διορθοδόξου Προπαρασκευαστικῆς Ἐπιτροπῆς, ὡς Γραμματεύς ἐπί τῆς προπαρασκευῆς τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Βεβαίως, ἡ σύγκλησις αὐτῆς ὑπό τῆς Α. Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου ἐκφράζει καί τήν κοινήν ἐπιθυμίαν τῶν Μακαριωτάτων Προκαθημένων τῶν ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν διά τήν ταχυτέραν δυνατήν ὁλοκλήρωσιν τῆς προετοιμασίας τῶν θεμάτων τῆς ἡμερησίας Διατάξεως τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου. Ἡ ἀποστολή λοιπόν τῆς παρούσης συνελεύσεως εἶναι σημαντική διά τήν ὀφειλετικήν ἀνταπόκρισιν εἰς τήν κοινήν αὐτήν ἐπιθυμίαν, ἡ ὁποία ἐκφράζει προφανῶς καί τήν προσδοκίαν τοῦ ὅλου ἐκκλησιαστικοῦ σώματος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.
Τό θέμα τῆς ἡμερησίας διατάξεως διά τά Ὀρθόδοξα Δίπτυχα ἐπελέγη ὑπό τῆς Α΄ Προσυνοδικῆς Πανορθοδόξου Διασκέψεως (1976) ἐκ τοῦ εὐρυτέρου καταλόγου θεμάτων ὡς σημαντικόν διά τήν ἀνάδειξιν τῆς ἑνότητος τῆς Ὀρθοδόξου ἐκκλησίας ὄχι μόνον εἰς τήν παραδεδομένην πίστιν, ἀλλά καί εἰς τήν κανονικήν τάξιν. Οὕτως ἐλειτούργησε πάντοτε ὁ θεσμός τῶν ἐκκλησαστικῶν Διπτύχων ἀπό τῶν πρώτων ἤδη αἰώνων, διό καί ἡ ἀναγραφή εἰ τά Δίπτυχα τοῦ ὀνόματος τῶν προκαθημένων τῶν ἐπισημοτάτων ἤ πατριαρχικῶν θρόνων ἐδήλου τήν πλήρην ἐκκλησιαστικήν κοινωνίαν, ἐνῶ ἡ μή ἀναγραφή ἤ ἡ διαγραφή τοῦ ὀνόματος Πατριάρχου ἀπό τά ἱερά Δίπτυχα ἐδήλου, ὡς γνωστόν, τήν διακοπήν τῆς μετ’αὐτοῦ ἐκκλησιαστικῆς κοινωνίας. Ὑπό τήν ἔννοιαν αὐτήν, ἠξιολογήθη πάντοτε ἐξ ἀπόψεως κανονικῆς τάξεως ἡ ὁποιαδήποτε διαφωνία ὄχι μόνον ὡς πρός τήν ἀναγραφήν ἤ μή τοῦ ὀνόματος Προκαθημένου Αὐτοκεφάλου Ἐκκλησίας, ἀλλά καί ὡς πρός τήν τήρησιν τῆς καθιερωμένης τάξεως τῶν Ἐκκλησιῶν εἰς τήν μνημόνευσιν τῶν Προκαθημένων τῶν ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν.
Ὑπό τό πνεῦμα αὐτό, ἡ Γραμματεία ἐπί τῆς προπαρασκευῆς τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου ἐμελέτησε πάσας τάς ἐπί τοῦ θέματος τῶν Διπτύχων ὑποβληθείσας Συμβολάς ὑπό τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, τοῦ Πατριαρχείου Ρωσσίας, τοῦ Πατριαρχείου Ρουμανίας καί τῶν αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν Κύπρου, Ἑλλάδος καί Πολωνίας διά νά συναγάγῃ τάς ἐπί τοῦ θέματος συγκλίνουσας ἤ ἀποκλίνουσας θέσεις αὐτῶν πρός περαιτέρω ἀξιολόγησιν. Αἱ θέσεις αὐταί ἀπετυπώθησαν σαφῶς εἰς τήν σχετικήν εἰσήγησιν τοῦ Γραμματέως ἐπί τῆς προπαρασκευῆς τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου Σεβ. Μητροπολίτου Ἑλβετίας καί σήμερον Ἀδριανουπόλεως κ. Δαμασκηνοῦ πρός τήν μή πραγματοποιηθεῖσαν τελικῶς συνέλευσιν τῆς Διορθοδόξου Προπαρασκευαστικῆς Ἐπιτροπῆς (Μάρτιος 1999), διό καί συμπεριελήφθη εἰς τόν φάκελον τῆς Γραμματείας πρός πληρεστέραν ἐνημέρωσιν τῶν ἐκλεκτῶν ἐκπροσώπων τῶν ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν εἰς τήν παροῦσαν συνέλευσιν τῆς Διορθοδόξου Ἐπιτροπῆς.
Ἡ μελέτη τῶν Συμβολῶν τῶν ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν ἀναδεικνύει τήν ἰδιάζουσα σπουδαιότητα ἀφ’ ἑνός μέν τοῦ κανονικοῦ θεσμοῦ τῶν ἱερῶν Διπτύχων διά τήν συνεχήν βεβαίωσιν τῆς ἑνότητος τῆς Ἐκκλησίας εἰς τήν κοινωνίαν τῆς πίστεως καί εἰς τόν σύνδεσμον τῆς ἀγάπης, ἀφ’ ἑτέρου δέ τοῦ σεβασμοῦ τῶν καθιερωμένων ἐκκλησιαστικῶν κριτηρίων διά τόν καθορισμόν τῆς τάξεως τῶν πρεσβυγενῶν Πατριαρχείων, τῶν νεωτέρων Πατριαρχείων καί τῶν Αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν εἰς τά Δίπτυχα. Οὕτως, ἡ δι’ ἀποφάσεων Οἰκουμενικῶν συνόδων καθιερωμένη τάξις τῶν πρεσβυγενῶν πατριαρχικῶν θρόνων (καν. 6 τῆς Α΄, 3 τῆς Β΄, 9, 17 καί 28 τῆς Δ΄καί 36 τῆς Πενθέκτης Οἰκουμενικῆς συνόδου) εἰς οὐδεμίαν ὑπόκειται συζήτησιν ἤ ἀμφισβήτησιν, ὡς συνάγεται καί ἐκ τῆς μακραίωνος ἐκκλησιαστικῆς πράξεως. Ἡ ἀναγραφή ὅμως εἰς τά Δίπτυχα καί ἡ τἀξις εἰς αὐτά τῶν νεωτέρων Πατριαρχείων καί τῶν Αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν καθωρίσθη κατά τήν καθιερωμένην εἰς τήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν κανονικήν παράδοσιν ἀφ’ ἑνός μέν διά τῆς διακρίσεως τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ καθεστῶτος αὐτῶν, ἀφ’ ἑτέρου δέ διά τῆς αὐστηρᾶς τηρήσεως τοῦ κανονικοῦ κριτηρίου τῆς ἀρχαιότητος αὐτῶν εἰς ἑκάτερον τῶν δύο ἐκκλησιαστικῶν καθεστώτων, ἤτοι τῆς Πατριαρχικῆς τιμῆς ἤ τῆς Αὐτοκεφαλίας.
Εἶναι λοιπόν προφανές ὅτι αἱ ἀποκλίνουσαι προτάσεις τῶν Συμβολῶν τῶν ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων ἐκκλησιῶν ἀναφέρονται εἰς τήν τάξιν μόνον τῶν προαχθεισῶν, τῇ ὀφειλετικῇ μερίμνῃ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί διά Πανορθοδόξου συνεναίσεως, εἰς τήν πατριαρχικήν τιμήν καί εἰς τήν Αὐτοκεφαλίαν ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, λόγω κυρίως τῆς προκυψάσης γνωστῆς διαφορᾶς ὡς πρός τήν θέσιν τοῦ Πατριαρχείου Γεωργίας καί τῆς Αὐτοκεφάλου Ἐκκλησίας τῆς Πολωνίας εἰς τά Δίπτυχα ὡρισμένων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν. Εἰς τά πλαίσια αὐτά, ἀλλ’ ὑπό διαφορετικήν προοπτικήν, ἐντάσσεται καί ἡ συμπαθής πρότασις τῆς ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου, τό Αὐτοκέφαλον τῆς ὁποίας ἔχει κατοχυρωθῆ δι’ ἀποφάσεων δύο Οἰκουμενικῶν συνόδων (καν. 8 τῆς Γ΄ καί 39 τῆς Πενθέκτης), διά τήν ἀναγνώρισιν τῆς ὑπεροχῆς τῆς ἀρχαιότητος καί τῆς οἰκουμενικότητος τῆς ἀνακηρύξεως τοῦ αὐτοκεφάλου τῶν ἐκκλησιῶν ἔναντι τῆς μεταγενεστέρας διακρίσεως αὐτῶν εἰς Πατριαρχεῖα ἤ Αὐτοκεφάλους Ἐκκλησίας. Συνεπῶς, προτείνεται ἡ ἀποσύνδεσις τῆς τάξεως τῶν Ἐκκλησιῶν ἐν τοῖς ἱεροῖς Διπτύχοις ἐκ τοῦ ἐκκλησαστικοῦ καθεστῶτος αὐτῶν (Πατριαρχεῖα- Αὐτοκέφαλαι Ἐκκλησίαι) διά νά γίνῃ σεβαστή ἡ ἀναντίρρητος ἀρχαιότης τῆς οἰκουμενικῆς ἀνακηρύξεως αὐτῆς, ἀλλά τό ζήτημα πλέον τίθεται ἐπί ἄλλης βάσεως ἐν σχέσει πρός τήν καθιερωμένην ἐν τοῖς ἱεροῖς Διπτύχοις διάκρισιν τῶν ἐκκλησιαστικῶν καθεστώτων. Οὕτω, κατά τήν συζήτησιν τοῦ θέματος τοῦ Αὐτοκεφάλου εἰς τήν Διορθόδοξον Προπαρασκεαστικήν Ἐπιτροπήν (1993) ὡρισμέναι Ἐκκλησίαι ἀντιεπρότεινον τήν ἀπόδοσιν τῆς πατριαρχικῆς τιμῆς εἰς τήν ἁγιωτάτην Ἐκκλησίαν τῆς Κύπρου ἀντί τῆς σχετικοποιήσεως τῆς καθιερωμένης διακρίσεως τῶν ἐκκλησιαστικῶν καθεστώτων.
Βεβαίως, αἱ ἀποκλίνουσαι αὐταί προσεγγίσεις ἐπί μέρους πτυχῶν τοῦ θέματος εὐρίσκονται ἐντός τῶν πλαισίων τῆς ὀρθοδόξου κανονικῆς παραδόσεως ὄχι μόνον διά τήν διάκρισιν τῶν ἐκκλησιαστικῶν καθεστώτων, ἀλλά καί διά τόν σεβασμόν τοῦ κανονικοῦ κριτηρίου τῆς ἀρχαιότητος εἰς τήν Πατριαρχικήν τιμήν, ἤ εἰς τήν Αὐτοκεφαλίαν, ἀφοῦ αἱ συγκεκριμέναι διαφοραί εἰς τήν τάξιν τῶν ἱερῶν Διπτύχων, ἀπορρέουν ἐκ τῆς διαφορετικῆς ἑρμηνείας τῆς ἀρχαιότητος εἰς ἑκάστην τῶν περιπτώσεων. Ὑπό τήν ἔννοιαν αὐτήν καί αὐταί εἰσέτι αἱ πρόσφαται διαφοροποιήσεις ἤ διαφωνίαι ἐπιβεβαιοῦν τόν κοινόν σεβασμόν εἰς τά καθιερωμένα βασικά κανονικά κριτήρια τῆς μακραίωνος ὀρθοδόξου παραδόσεως, ἤτοι ὄχι μόνον τῆς ἀρχαιότητος εἰς τήν Πατριαρχικήν τιμήν ἤ τήν Αὐτοκεφαλίαν ἀντιστοίχως, ἀλλά καί τῇ μερίμνῃ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἐκφράσεως τῆς Πανορθοδόξου συνεναίσεως διά τήν ἀναγραφήν ἤ τήν τάξιν τῶν Ἐκκλησιῶν εἰς τά Δίπτυχα.
Σεβασμιώτατε ἅγιε Πρόεδρε καί ἀγαπητοί ἐν Χριστῶ ἀδελφοί,
Ἡ παροῦσα Διορθόδοξος Προπαρασκευαστική Ἐπιτροπή δύναται νά ἐκφράσῃ τήν ὁμόφωνον γνώμην αὐτῆς διά τάς βασικάς κανονικάς ἀρχάς τόσον τῆς πανορθοδόξου συναινέσεως ὅσον καί τῆς ἀρχαιότητος εἰς τήν Πατριαρχικήν τιμήν ἤ εἰς τήν Αὐτοκεφαλίαν διά τήν ἀντίστοιχον ἀναγραφήν τῶν Ἐκκλησιῶν εἰς τά ἱερά Δίπτυχα, ἐπί τῇ βάσει δέ αὐτῶν θά ἔδει νά ἀξιολογηθοῦν καί αἱ ἤδη ὑφιστάμεναι ἐπί μέρους πρόσφαται διαφοραί. Ὁ φάκελος τῆς Γραμματείας περιέχει τά ἀναγκαῖα στοιχεῖα διά τήν ἐποικοδομητικήν συζήτησιν τοῦ θέματος, τά ὁποῖα δύνανται νά ἀξιοποιηθοῦν διά τήν διαμόρφωσιν μιᾶς ὁμοφώνου προτάσεως πρός τήν ἑπομένην Προσυνοδικήν Πανορθόδοξον Διάσκεψιν καί τήν ἐπίσπευσιν τῆς διαδικασίας διά τήν σύγκλησιν τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου, συμφώνως πρός τήν ἐκπεφρασμένην ὁμόφωνον βούλησιν τῶν Μακαριωτάτων Προκαθημένων τῶν ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν καί τήν εὔλογον προσδοκίαν τοῦ εὐλαβοῦς ὀρθοδόξου πληρώματος. Εὐχόμεθα λοιπόν εὐόδωσιν τῶν ἐργασιῶν τῆς Ἐπιτροπῆς πρός δόξαν τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ καί τῆς ἁγίας Ἐκκλησίας Του.
Καλή ἐπιτυχία!
