Σεβάσμιοι καί ἀγαπητοί ἐν Κυρίῳ ἀδελφοί, οἱ ἐκπροσωποῦντες τάς ἁγιωτάτας Ὀρθοδόξους Ἐκκλησίας ἐν τῆ Ἐπιτροπῇ ταύτῃ,
Ἡ χάρις τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ ἡμῶν ἀξιώνει καί πάλιν ἡμᾶς νά συνέλθωμεν ἐπί τό αὐτό, ἵνα συνεχίσωμεν τό ἀνατεθέν τῇ ἡμετέρᾳ Ἐπιτροπῇ ἔργον τῆς προπαρασκευῆς τῶν θεμάτων, τά ὁποῖα θά ἀπασχολήσουν τήν μέλλουσαν νά συνέλθῃ, σύν Θεῷ, Ἁγίαν καί Μεγάλην Σύνοδον τῆς Ἁγιωτάτης Ὀρθοδόξου ἡμῶν Ἐκκλησίας.
Ἐκ μέρους τῆς Αὐτοῦ Θειοτάτης Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κυρίου κυρίου Βαρθολομαίου χαιρετίζομεν ἐν πολλῇ ἀγάπῃ καί τιμῇ ἕνα ἕκαστον ἐξ ὑμῶν, ὑποδεχόμενοι ὑμᾶς εἰς τόν οἶκον τοῦτον τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ὡς φιλοξενουμένους αὐτοῦ, καί παρακαλοῦμεν, ὅπως μεταφέρητε εἰς τούς σεπτούς Προκαθημένους τῶν ὧν ἐκπροσωπεῖτε Ἐκκλησιῶν τάς εὐγνώμονας εὐχαριστίας ἡμῶν διά τήν πρόφρονα ἀνταπόκρισιν αὐτῶν εἰς τήν πρόσκλησιν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου διά τήν πραγματοποίησιν τῆς παρούσης συναντήσεως. Εὐχόμεθα, ὅπως ἡ διαμονή ὑμῶν ἐνταῦθα εἶναι κατά πάντα ἱκανοποιητική, ἡ δέ συνεργασία ἡμῶν ἀγαστή καί καρποφόρος πρός ἐκπλήρωσιν τῆς ἀνατεθείσης ἡμῖν εὐθύνης εἰς δόξαν τοῦ Παναγάθου Θεοῦ καί προαγωγήν τῆς ἑνότητος τῆς Ἁγιωτάτης ἡμῶν Ἐκκλησίας.
Ὡς εἶναι ἤδη γνωστόν, οἱ Προκαθήμενοι τῶν κατά τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, συνελθόντες ἐν Φαναρίῳ κατά μῆνα Ὀκτώβριον τοῦ ἔτους 2008, ἀπεδέχθησαν τήν πρότασιν τῆς Αὐτοῦ Θειοτάτης Παναγιότητος, τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, ὅπως ἐπισπευσθῇ ἡ προετοιμασία τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς ἁγιωτάτης ἡμῶν Ἐκκλησίας διά τῆς ἄνευ χρονοτριβῆς ἐνεργοποιήσεως τῶν ἁρμοδίων διορθοδόξων ὀργάνων. Οὕτω, τόν Ἰούνιον τοῦ ἔτους 2009 συνῆλθεν ἐνταῦθα ἡ Δ΄ Προσυνοδική Πανορθόδοξος Διάσκεψις, ἥτις καί ἐπελήφθη, θείᾳ χάριτι, ἐπιτυχῶς τοῦ ἀκανθώδους θέματος τῆς Ὀρθοδόξου Διασπορᾶς δι’ ἀποφάσεων, αἱ ὁποῖαι, γενόμεναι δεκταί πανορθοδόξως μεθ’ ἱκανοποιήσεως, ἐτέθησαν ἤδη εἰς ἐφαρμογήν ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Διασπορᾷ.
Ἐν συνεχείᾳ τόν Δεκέμβριον τοῦ αὐτοῦ ἔτους 2009 συνῆλθεν ἐνταῦθα ἡ Διορθόδοξος Προπαρασκευαστική Ἐπιτροπή τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου πρός προπαρασκευήν τῶν ὑπολειπομένων θεμάτων τῆς Συνόδου, ἤτοι τοῦ Αὐτοκεφάλου καί τοῦ τρόπου ἀνακηρύξεως αὐτοῦ, τοῦ Αὐτονόμου καί τοῦ τρόπου ἀνακηρύξεως τούτου, καί τέλος τῆς τάξεως τῶν ἱερῶν Διπτύχων, τά ὁποῖα ἀκολουθεῖ καί ἐφαρμόζει ἡ Ἐκκλησία ἡμῶν. Ἐκ τῶν θεμάτων τούτων ἡ Προπαρασκευαστική Ἐπιτροπή ὡλοκλήρωσε τό ἔργον της, ὡς πρός τό θέμα τοῦ Αὐτονόμου, ἠσχολήθη δέ καί μέ τό θέμα τοῦ Αὐτοκεφάλου ἀπό τοῦ σημείου, εἰς τό ὁποῖον εἶχεν ἀφήσει αὐτό ἡ προηγούμενη συνάντησις τῆς Ἐπιτροπῆς ἐν ἔτει 1993, καταλήξασα εἰς συμφωνίαν, ἥτις ἀπετυπώθη εἰς τά ὑπογραφέντα πρακτικά ὡς ἀκολούθως:
«Ἡ Ἐπιτροπή ἐμελέτησεν, ἐν πρώτοις, τό περιεχόμενον τῆς παραγράφου 3 γ’ τοῦ ὑπό τῆς προηγουμένης, ἐν ἔτει 1993 συνελθούσης, Συνελεύσεως αὐτῆς ἐγκριθέντος κειμένου περί τοῦ Αὐτοκεφάλου καί τοῦ τρόπου ἀνακηρύξεως αὐτοῦ. Ἡ παράγραφος αὕτη παρεπέμφθη εἰς τήν παροῦσαν Ἐπιτροπήν πρός πληρεστέραν ἐπεξεργασίαν καί ἀναζήτησιν τῆς ἐπ’ αὐτῆς ἑνιαίας θέσεως τῶν κατά τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν.
Ἐπί τοῦ θέματος αὐτοῦ ἡ Ἐπιτροπή ἐνέκρινε τό κάτωθι κείμενον:
3 γ) Ἐκφράζων τήν συγκατάθεσιν τῆς Ἐκκλησίας-μητρός καί τήν πανορθόδοξον συναίνεσιν ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης ἀνακηρύσσει ἐπισήμως τό αὐτοκέφαλον τῆς αἰτησαμένης Ἐκκλησίας διά τῆς ἐκδόσεως τοῦ Τόμου τῆς Αὐτοκεφαλίας. Ὁ Τόμος οὗτος ὑπογράφεται ὑπό τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου, συμμαρτυρούντων ἐν αὐτῷ διά τῆς ὑπογραφῆς αὐτῶν τῶν Μακαριωτάτων Προκαθημένων τῶν ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, πρός τοῦτο προσκαλουμένων ὑπό τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου»[1].
Ἐκ τούτων καταφαίνεται ὅτι τό προκείμενον ἡμῖν ἔργον ὡς πρός τό θέμα τοῦ Αὐτοκεφάλου συνίσταται εἰς τήν ἐξέτασιν δύο καί μόνον κατ’ οὐσίαν ζητημάτων. Τοῦτο μέν τοῦ περιεχομένου τοῦ Τόμου, δι’ οὗ θά ἀνακηρύσσεται τό Αὐτοκέφαλον Ἐκκλησίας τινός, τοῦτο δέ τοῦ τρόπου τῆς ὑπογραφῆς αὐτοῦ. Περί τοῦ τελευταίου τούτου σημείου ἐγένετο μακρά συζήτησις καί ἐγένοντο διάφοροι προτάσεις κατά τήν προηγουμένην συνάντησιν τῆς Ἐπιτροπῆς ἡμῶν, αἱ ὁποῖαι θά ἦτο ἄσκοπον καί ἐπιζημίως χρονοβόρον νά ἐπαναληφθοῦν καί κατά τήν παροῦσαν συνάντησιν. Διό καί προτείνεται, ὅπως περιορισθῆ ἡ συζήτησις εἰς τήν μή τυχοῦσαν τότε γενικῆς ἀποδοχῆς πρότασιν τῆς ἀντιπροσωπείας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου περί τοῦ τρόπου ὑπογραφῆς τοῦ Τόμου Αὐτοκεφαλίας, διά τῆς ὑποβολῆς ἐναλλακτικῶν τυχόν προτάσεων ἐκ μέρους κυρίως τῶν διαφωνούντων πρός τήν ἐν λόγῳ πρότασιν. Δοθέντος ὅτι ὁ χρόνος ἡμῶν τυγχάνει περιορισμένος καί εἶναι ἀνάγκη ὅπως προχωρήσωμεν καί εἰς τήν ἐξέτασιν τοῦ θέματος τῶν Διπτύχων προτείνομεν, ὅπως ἀφιερώσωμεν εἰς τό θέμα τοῦτο, τοῦ τρόπου δηλονότι ὑπογραφῆς τοῦ Τόμου, τήν πρώτην ἡμέραν τῶν κυρίως ἐργασιῶν ἡμῶν, τήν δέ δευτέραν εἰς τό ζήτημα τοῦ περιεχομένου τοῦ Τόμου Αὐτοκεφαλίας, ὥστε νά δοθῇ χρόνος καί διά τήν ἐξέτασιν τοῦ θέματος τῶν Διπτύχων. Ἐάν ἡ πρότασις αὕτη τυγχάνῃ τῆς ἐγκρίσεως ὑμῶν, τότε θά ἐπιτραπῇ εἰς τήν ἕδραν νά μεριμνήσῃ διά τήν αὐστηράν τήρησιν τοῦ χρονοδιαγράμματος τούτου, ζητοῦσα τήν κατανόησιν καί συνεργασίαν ἑνός ἑκάστου ἐξ ἡμῶν.
Σεβάσμιοι καί ἀγαπητοί ἀδελφοί,
Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία πορευομένη πρός τήν ἀποφασθεῖσαν νά συγκλιθῇ Ἁγίαν καί Μεγάλην Σύνοδον αὐτῆς ἐπιθυμεῖ νά ἀνταποκριθῇ εἰς τάς ἀνάγκας τῶν καιρῶν, αἱ ὁποῖαι καί ἐπιβάλλουν στενοτέραν καί τακτικοτέραν ἐπικοινωνίαν τῶν κατά τόπους Ἐκκλησιῶν. Διά τοῦτο καί ἐπείγεται νά ἐνισχύσῃ τό συνοδικόν αὐτῆς σύστημα, διά νά μή παραμένῃ κατατεμαχισμένη εἰς μεμονωμένας τοπικάς Ἐκκλησίας, καθ’ ὅν χρόνον ὁ κόσμος συρρικνοῦται ταχύτατα καί τά συμβαίνοντα εἰς τήν μίαν ἄκρην τῆς ὑφηλίου ἐπηρεάζουν αὐτοστιγμεί σχεδόν κάθε γωνίαν τῆς γῆς. Ἡ Ὀρθοδοξία δέν θά δυνηθῇ νά ἐπιβιώσῃ, ἐάν παραμείνῃ ἐν ἀπομονώσει ἤ ἐν κατατμήσει εἰς αὐτάρκεις τοπικάς ἑνότητας. Ἀποτελεῖ ὑψίστην εὐθύνην ὅλων τῶν ἐμπεπιστευμένων τήν ἡγεσίαν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ὅπως προωθήσουν τήν ἑνότητα αὐτῆς παντί σθένει καί ἄνευ χρονοτριβῆς. Διό καί ἡ σύγκλησις τῆς ἀπό πέντε περίπου δεκαετιῶν (!) ἀποφασισθείσης Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου ἐπείγει. Ἄς ἔχωμεν τοῦτο κατά νοῦν καί ἡμεῖς κατά τάς ἐργασίας τῆς Ἐπιτροπῆς ἡμῶν.
Ἀλλ’ ἐάν ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία ὀφείλῃ ὄντως νά παρακολουθήσῃ τάς συγχρόνους ἐξελίξεις καί νά μή κλεισθῇ εἰς τόν ἑαυτόν της, δέν δύναται νά πράξῃ τοῦτο χωρίς νά λαμβάνῃ ὑπ’ὄψιν της τάς βασικάς ἀρχάς τῆς ἐκκλησιολογίας καί τήν μακράν παάδοσιν αὐτῆς. Ἰδιαιτέρως ἰσχύει τοῦτο προκειμένου περί θεμάτων οἷα τά ἀπασχολοῦντα τήν Ἐπιτροπήν ἡμῶν, τά ὁποῖα ἅπτονται τῆς ἐκκλησιολογίας καί τῆς κανονικῆς διαρθρώσεως τῆς Ἐκκλησίας. Καί ὡς πρός μέν τήν ἐκκλησιολογίαν, εἶναι σαφές ὅτι τό κρίσιμον ἐρώτημα, τό ὁποῖον ὑπόκειται εἰς τά πρός συζήτησιν θέματα εἶναι ἐκεῖνο τῆς σχέσεως μεταξύ τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας καί τῆς κατά τήν οἰκουμένην μιᾶς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἐπ’ αὐτοῦ ἡ Ὀρθόδοξος ἐκκλησιολογία ἀποφεύγει καί ἀποκλείει τόσον τόν τοπικισμόν τοῦ Προτεσταντισμοῦ, ὅσον καί τόν συγκεντρωτισμόν τοῦ Ρωμαιοκαθολικισμοῦ. Ἀτυχῶς, τό Αὐτοκέφαλον τείνει νά ὁδηγήσῃ τήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν πρός τήν προτεσταντικήν κατεύθυνσιν τοῦ τοπικισμοῦ, καί διά τοῦτο ἀπαιτεῖται ἰδιαιτέρα προσοχή εἰς τόν χειρισμόν του.
Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία διαθέτει ὡς ἀσφαλῆ ὁδηγόν αὐτῆς ἐν προκειμένω τόν 34ον ἱερόν κανόνα τῶν ἁγίων Ἀποστόλων, τόν κυρωθέντα ὑπό τῆς ἁγίας Πενθέκτης οἰκουμενικῆς Συνόδου, ὅστις καί διασφαλίζει πλήρως τήν ἰσορροπίαν μεταξύ τῆς πληρότητος καί τῆς καθολικότητος ἑκάστης τοπικῆς Ἐκκλησίας καί τῆς ἑνότητος καί κοινωνίας αὐτῆς μετά τῶν λοιπῶν Ἐκκλησιῶν. Ἐμπνεόμενος ὑπό τῆς εὐχαριστιακῆς ἐμπειρίας τῆς Ἐκκλησίας, κατά τήν ὁποίαν ὁ Κύριος μελίζεται, ἀλλά δέν διαιρεῖται, ὁ κανών οὗτος προστατεύει τήν Ἐκκλησίαν τόσον ἀπό τόν τοπικισμόν τοῦ Προτεσταντισμοῦ, ὅσον καί ἀπό τόν συγκεντρωτισμόν τοῦ Ρωμαιοκαθολικισμοῦ. Ἔστω, ὅθεν, οὗτος ὁδηγός καί εἰς τάς ἐργασίας ἡμῶν.
Εἰδικῶς ὡς πρός τό πρός ἐξέτασιν κατά τήν παροῦσαν συνάντησιν ἡμῶν θέμα, τοῦ περιεχομένου δηλονότι καί τοῦ τρόπου ὑπογραφῆς τοῦ Τόμου τῆς ἀνακηρύξεως Ἐκκλησίας τινός ὡς αὐτοκεφάλου, ἡ παράδοσις τῆς Ἐκκλησίας ἡμῶν δύναται νά ἀποτελέσῃ καί πάλιν ὁδηγόν εἰς τάς ἀποφάσεις ἡμῶν, δοθέντος ὅτι καί κατά τό παρελθόν ἡ Ἐκκλησία ἡμῶν εὑρέθη πρό παρομοίων καταστάσεων. Ἐάν ἀνατρέξωμεν εἰς τά διασωθέντα κείμενα συντάξεως καί ὑπογραφῆς τῶν σχετικῶν Τόμων, θά δυνηθῶμεν νά καταλήξωμεν εἰς συμφωνίαν, ἡ ὁποία καί τάς συγχρόνους ἀνάγκας τῆς Ἐκκλησίας θά ἱκανοποιήσῃ, καί πιστούς θά καταστήσῃ ἡμᾶς εἰς τήν ἐκκλησιαστικήν ἡμῶν παράδοσιν.
Ἀναφορικῶς πρός τό θέμα τῶν Διπτύχων, ἡ παροῦσα διαφοροποίησις τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν ὡς πρός τήν τάξιν τῆς μνημονεύσεως αὐτῶν ἀποτελεῖ δυσάρεστον κατάστασιν, τόσον διότι ἐμφανίζει ἡμᾶς διῃρημένους κατά τήν ἱερωτέραν στιγμήν τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἡμῶν ζωῆς, ἤτοι ἐν τῇ Θείᾳ Εὐχαριστίᾳ, ὅσον καί διότι δημιουργεῖ ἐν τῆ πράξει δυσχερείας θιγούσας τήν φιλοτιμίαν ὡρισμένων Ἐκκλησιῶν. Εἶναι δέ διά τοῦτο ἀνάγκη νά χωρήσωμεν εἰς τήν ἐπίλυσιν καί τοῦ θέματος αὐτοῦ, καθ’ ὅ, ἄλλωστε, ἔχομεν χρέος ἐκ τῆς ἀνατεθείσης ἡμῖν ἐντολῆς, λαμβάνοντες ὑπ’ ὄψιν τά κριτήρια, τά ὁποῖα ἴσχυσαν καί ἐπ’ αὐτοῦ κατά τήν μακραίωνα παράδοσιν τῆς Ἐκκλησίας.
Σεβάσμιοι καί ἀγαπητοί ἀδελφοί,
Ἡ παροῦσα συνάντησις τῆς Ἐπιτροπῆς ἡμῶν εἶναι κρίσιμος. Ἀπό ἡμᾶς ἐδῶ ἐξαρτᾶται, ἐάν θά χωρήσῃ ἡ Ἐκκλησία ἡμῶν πρός τήν Ἁγίαν καί Μεγάλην Σύνοδον αὐτῆς ἤ θά διακηρύξῃ τήν ἀδυναμίαν αὐτῆς νά πράξῃ τοῦτο, ἀπογοητεύουσα τό πλήρωμα αὑτῆς καί καθισταμένη περίγελως ἔναντι τῶν ἐκτός. Τό γεγονός ὅτι αἱ ἀποφάσεις ἡμῶν λαμβάνονται, κατά τόν ἰσχύοντα Κανονισμόν, ἐν ὁμοφωνίᾳ καθιστᾷ ἑκάστην ἐκ τῶν ἀντιπροσωπειῶν ἡμῶν ὑπεύθυνον διά τήν πορείαν, τήν ὁποίαν θά λάβουν τά πράγματα εἰς τό μέλλον ὡς πρός τήν σύγκλησιν τῆς Συνόδου. Διό καί ἀπευθύνομεν ταπεινῶς ἔκκλησιν πρός τά μέλη τῆς Ἐπιτροπῆς νά μήν ἐμμείνουν εἰς τυχόν ἀρνητικάς τοποθετήσεις των εἰς περιπτώσεις, κατά τάς ὁποίας διαμορφοῦται ὁμοφωνία ἐν τῆ πλειονότητι τῶν ἀντιπροσωπειῶν. Τυπικῶς μέν, ὡς ἐκ τοῦ
ἰσχύοντος Κανονισμοῦ, θά εἶχον ἀσφαλῶς τό δικαίωμα τοῦτο. Ἠθικῶς ὅμως θά ἤθελον ἀναλάβει πελωρίαν εὐθύνην ἔναντι τῆς ἱστορίας δ’ οἱανδήποτε ἀτυχῆ κατάληξιν τῶν ἐργασιῶν μας.
Τάς σκέψεις αὐτάς ὑποβάλλοντες, ταπεινῶς εἰς τήν ἀγάπην Σας ἐναποθέτομεν τάς ἐργασίας τῆς Ἐπιτροπῆς ἡμῶν εἰς τήν πνοήν τοῦ Παρακλήτου, ἐπικαλούμενοι τήν χάριν Αὐτοῦ, ἵνα «ἐν ἀγάπῃ ἐρριζωμένοι καί τεθεμελιωμένοι» (Ἐφ. 3, 17) «ἐν ἑνί στόματι καί μίᾳ καρδίᾳ» διακηρύξωμεν τοῖς πᾶσι, τοῖς ἐγγύς καί τοῖς μακράν, τήν σύμπνοιαν ἡμῶν ἐν πᾶσιν εἰς δόξαν τοῦ ὀνόματος τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ ἡμῶν.
«Τῷ δέ δυναμένῳ ὑπέρ πάντα ποιῆσαι ὑπερεκπερισσοῦ ὧν αἰτούμεθα ἤ νοοῦμεν κατά τήν δύναμιν τήν ἐνεργουμένην ἐν ἡμῖν, αὐτῷ ἡ δόξα ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ εἰς πάσας τάς γενεάς τοῦ αἰῶνος τῶν αἰώνων· ἀμήν» (Ἐφ. 3,20-21).
[1] ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ: Τό περιεχόμενον τοῦ Τόμου Αὐτοκεφαλίας καί ὁ τρόπος καταχωρίσεως τῶν ὑπογραφῶν τῶν Προκαθημένων τῶν ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν παρεπέμφθησαν πρός ἐπεξεργασίαν καί ἀναζήτησιν ἑνιαίας ἐπ’ αὐτῶν θέσεως τῶν Ἐκκλησιῶν εἰς τήν ἑπομένην Διορθόδοξον Προπαρασκευαστικήν Ἐπιτροπήν.
Ἡ χάρις τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ ἡμῶν ἀξιώνει καί πάλιν ἡμᾶς νά συνέλθωμεν ἐπί τό αὐτό, ἵνα συνεχίσωμεν τό ἀνατεθέν τῇ ἡμετέρᾳ Ἐπιτροπῇ ἔργον τῆς προπαρασκευῆς τῶν θεμάτων, τά ὁποῖα θά ἀπασχολήσουν τήν μέλλουσαν νά συνέλθῃ, σύν Θεῷ, Ἁγίαν καί Μεγάλην Σύνοδον τῆς Ἁγιωτάτης Ὀρθοδόξου ἡμῶν Ἐκκλησίας.
Ἐκ μέρους τῆς Αὐτοῦ Θειοτάτης Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κυρίου κυρίου Βαρθολομαίου χαιρετίζομεν ἐν πολλῇ ἀγάπῃ καί τιμῇ ἕνα ἕκαστον ἐξ ὑμῶν, ὑποδεχόμενοι ὑμᾶς εἰς τόν οἶκον τοῦτον τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ὡς φιλοξενουμένους αὐτοῦ, καί παρακαλοῦμεν, ὅπως μεταφέρητε εἰς τούς σεπτούς Προκαθημένους τῶν ὧν ἐκπροσωπεῖτε Ἐκκλησιῶν τάς εὐγνώμονας εὐχαριστίας ἡμῶν διά τήν πρόφρονα ἀνταπόκρισιν αὐτῶν εἰς τήν πρόσκλησιν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου διά τήν πραγματοποίησιν τῆς παρούσης συναντήσεως. Εὐχόμεθα, ὅπως ἡ διαμονή ὑμῶν ἐνταῦθα εἶναι κατά πάντα ἱκανοποιητική, ἡ δέ συνεργασία ἡμῶν ἀγαστή καί καρποφόρος πρός ἐκπλήρωσιν τῆς ἀνατεθείσης ἡμῖν εὐθύνης εἰς δόξαν τοῦ Παναγάθου Θεοῦ καί προαγωγήν τῆς ἑνότητος τῆς Ἁγιωτάτης ἡμῶν Ἐκκλησίας.
Ὡς εἶναι ἤδη γνωστόν, οἱ Προκαθήμενοι τῶν κατά τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, συνελθόντες ἐν Φαναρίῳ κατά μῆνα Ὀκτώβριον τοῦ ἔτους 2008, ἀπεδέχθησαν τήν πρότασιν τῆς Αὐτοῦ Θειοτάτης Παναγιότητος, τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, ὅπως ἐπισπευσθῇ ἡ προετοιμασία τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς ἁγιωτάτης ἡμῶν Ἐκκλησίας διά τῆς ἄνευ χρονοτριβῆς ἐνεργοποιήσεως τῶν ἁρμοδίων διορθοδόξων ὀργάνων. Οὕτω, τόν Ἰούνιον τοῦ ἔτους 2009 συνῆλθεν ἐνταῦθα ἡ Δ΄ Προσυνοδική Πανορθόδοξος Διάσκεψις, ἥτις καί ἐπελήφθη, θείᾳ χάριτι, ἐπιτυχῶς τοῦ ἀκανθώδους θέματος τῆς Ὀρθοδόξου Διασπορᾶς δι’ ἀποφάσεων, αἱ ὁποῖαι, γενόμεναι δεκταί πανορθοδόξως μεθ’ ἱκανοποιήσεως, ἐτέθησαν ἤδη εἰς ἐφαρμογήν ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Διασπορᾷ.
Ἐν συνεχείᾳ τόν Δεκέμβριον τοῦ αὐτοῦ ἔτους 2009 συνῆλθεν ἐνταῦθα ἡ Διορθόδοξος Προπαρασκευαστική Ἐπιτροπή τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου πρός προπαρασκευήν τῶν ὑπολειπομένων θεμάτων τῆς Συνόδου, ἤτοι τοῦ Αὐτοκεφάλου καί τοῦ τρόπου ἀνακηρύξεως αὐτοῦ, τοῦ Αὐτονόμου καί τοῦ τρόπου ἀνακηρύξεως τούτου, καί τέλος τῆς τάξεως τῶν ἱερῶν Διπτύχων, τά ὁποῖα ἀκολουθεῖ καί ἐφαρμόζει ἡ Ἐκκλησία ἡμῶν. Ἐκ τῶν θεμάτων τούτων ἡ Προπαρασκευαστική Ἐπιτροπή ὡλοκλήρωσε τό ἔργον της, ὡς πρός τό θέμα τοῦ Αὐτονόμου, ἠσχολήθη δέ καί μέ τό θέμα τοῦ Αὐτοκεφάλου ἀπό τοῦ σημείου, εἰς τό ὁποῖον εἶχεν ἀφήσει αὐτό ἡ προηγούμενη συνάντησις τῆς Ἐπιτροπῆς ἐν ἔτει 1993, καταλήξασα εἰς συμφωνίαν, ἥτις ἀπετυπώθη εἰς τά ὑπογραφέντα πρακτικά ὡς ἀκολούθως:
«Ἡ Ἐπιτροπή ἐμελέτησεν, ἐν πρώτοις, τό περιεχόμενον τῆς παραγράφου 3 γ’ τοῦ ὑπό τῆς προηγουμένης, ἐν ἔτει 1993 συνελθούσης, Συνελεύσεως αὐτῆς ἐγκριθέντος κειμένου περί τοῦ Αὐτοκεφάλου καί τοῦ τρόπου ἀνακηρύξεως αὐτοῦ. Ἡ παράγραφος αὕτη παρεπέμφθη εἰς τήν παροῦσαν Ἐπιτροπήν πρός πληρεστέραν ἐπεξεργασίαν καί ἀναζήτησιν τῆς ἐπ’ αὐτῆς ἑνιαίας θέσεως τῶν κατά τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν.
Ἐπί τοῦ θέματος αὐτοῦ ἡ Ἐπιτροπή ἐνέκρινε τό κάτωθι κείμενον:
3 γ) Ἐκφράζων τήν συγκατάθεσιν τῆς Ἐκκλησίας-μητρός καί τήν πανορθόδοξον συναίνεσιν ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης ἀνακηρύσσει ἐπισήμως τό αὐτοκέφαλον τῆς αἰτησαμένης Ἐκκλησίας διά τῆς ἐκδόσεως τοῦ Τόμου τῆς Αὐτοκεφαλίας. Ὁ Τόμος οὗτος ὑπογράφεται ὑπό τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου, συμμαρτυρούντων ἐν αὐτῷ διά τῆς ὑπογραφῆς αὐτῶν τῶν Μακαριωτάτων Προκαθημένων τῶν ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, πρός τοῦτο προσκαλουμένων ὑπό τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου»[1].
Ἐκ τούτων καταφαίνεται ὅτι τό προκείμενον ἡμῖν ἔργον ὡς πρός τό θέμα τοῦ Αὐτοκεφάλου συνίσταται εἰς τήν ἐξέτασιν δύο καί μόνον κατ’ οὐσίαν ζητημάτων. Τοῦτο μέν τοῦ περιεχομένου τοῦ Τόμου, δι’ οὗ θά ἀνακηρύσσεται τό Αὐτοκέφαλον Ἐκκλησίας τινός, τοῦτο δέ τοῦ τρόπου τῆς ὑπογραφῆς αὐτοῦ. Περί τοῦ τελευταίου τούτου σημείου ἐγένετο μακρά συζήτησις καί ἐγένοντο διάφοροι προτάσεις κατά τήν προηγουμένην συνάντησιν τῆς Ἐπιτροπῆς ἡμῶν, αἱ ὁποῖαι θά ἦτο ἄσκοπον καί ἐπιζημίως χρονοβόρον νά ἐπαναληφθοῦν καί κατά τήν παροῦσαν συνάντησιν. Διό καί προτείνεται, ὅπως περιορισθῆ ἡ συζήτησις εἰς τήν μή τυχοῦσαν τότε γενικῆς ἀποδοχῆς πρότασιν τῆς ἀντιπροσωπείας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου περί τοῦ τρόπου ὑπογραφῆς τοῦ Τόμου Αὐτοκεφαλίας, διά τῆς ὑποβολῆς ἐναλλακτικῶν τυχόν προτάσεων ἐκ μέρους κυρίως τῶν διαφωνούντων πρός τήν ἐν λόγῳ πρότασιν. Δοθέντος ὅτι ὁ χρόνος ἡμῶν τυγχάνει περιορισμένος καί εἶναι ἀνάγκη ὅπως προχωρήσωμεν καί εἰς τήν ἐξέτασιν τοῦ θέματος τῶν Διπτύχων προτείνομεν, ὅπως ἀφιερώσωμεν εἰς τό θέμα τοῦτο, τοῦ τρόπου δηλονότι ὑπογραφῆς τοῦ Τόμου, τήν πρώτην ἡμέραν τῶν κυρίως ἐργασιῶν ἡμῶν, τήν δέ δευτέραν εἰς τό ζήτημα τοῦ περιεχομένου τοῦ Τόμου Αὐτοκεφαλίας, ὥστε νά δοθῇ χρόνος καί διά τήν ἐξέτασιν τοῦ θέματος τῶν Διπτύχων. Ἐάν ἡ πρότασις αὕτη τυγχάνῃ τῆς ἐγκρίσεως ὑμῶν, τότε θά ἐπιτραπῇ εἰς τήν ἕδραν νά μεριμνήσῃ διά τήν αὐστηράν τήρησιν τοῦ χρονοδιαγράμματος τούτου, ζητοῦσα τήν κατανόησιν καί συνεργασίαν ἑνός ἑκάστου ἐξ ἡμῶν.
Σεβάσμιοι καί ἀγαπητοί ἀδελφοί,
Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία πορευομένη πρός τήν ἀποφασθεῖσαν νά συγκλιθῇ Ἁγίαν καί Μεγάλην Σύνοδον αὐτῆς ἐπιθυμεῖ νά ἀνταποκριθῇ εἰς τάς ἀνάγκας τῶν καιρῶν, αἱ ὁποῖαι καί ἐπιβάλλουν στενοτέραν καί τακτικοτέραν ἐπικοινωνίαν τῶν κατά τόπους Ἐκκλησιῶν. Διά τοῦτο καί ἐπείγεται νά ἐνισχύσῃ τό συνοδικόν αὐτῆς σύστημα, διά νά μή παραμένῃ κατατεμαχισμένη εἰς μεμονωμένας τοπικάς Ἐκκλησίας, καθ’ ὅν χρόνον ὁ κόσμος συρρικνοῦται ταχύτατα καί τά συμβαίνοντα εἰς τήν μίαν ἄκρην τῆς ὑφηλίου ἐπηρεάζουν αὐτοστιγμεί σχεδόν κάθε γωνίαν τῆς γῆς. Ἡ Ὀρθοδοξία δέν θά δυνηθῇ νά ἐπιβιώσῃ, ἐάν παραμείνῃ ἐν ἀπομονώσει ἤ ἐν κατατμήσει εἰς αὐτάρκεις τοπικάς ἑνότητας. Ἀποτελεῖ ὑψίστην εὐθύνην ὅλων τῶν ἐμπεπιστευμένων τήν ἡγεσίαν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ὅπως προωθήσουν τήν ἑνότητα αὐτῆς παντί σθένει καί ἄνευ χρονοτριβῆς. Διό καί ἡ σύγκλησις τῆς ἀπό πέντε περίπου δεκαετιῶν (!) ἀποφασισθείσης Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου ἐπείγει. Ἄς ἔχωμεν τοῦτο κατά νοῦν καί ἡμεῖς κατά τάς ἐργασίας τῆς Ἐπιτροπῆς ἡμῶν.
Ἀλλ’ ἐάν ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία ὀφείλῃ ὄντως νά παρακολουθήσῃ τάς συγχρόνους ἐξελίξεις καί νά μή κλεισθῇ εἰς τόν ἑαυτόν της, δέν δύναται νά πράξῃ τοῦτο χωρίς νά λαμβάνῃ ὑπ’ὄψιν της τάς βασικάς ἀρχάς τῆς ἐκκλησιολογίας καί τήν μακράν παάδοσιν αὐτῆς. Ἰδιαιτέρως ἰσχύει τοῦτο προκειμένου περί θεμάτων οἷα τά ἀπασχολοῦντα τήν Ἐπιτροπήν ἡμῶν, τά ὁποῖα ἅπτονται τῆς ἐκκλησιολογίας καί τῆς κανονικῆς διαρθρώσεως τῆς Ἐκκλησίας. Καί ὡς πρός μέν τήν ἐκκλησιολογίαν, εἶναι σαφές ὅτι τό κρίσιμον ἐρώτημα, τό ὁποῖον ὑπόκειται εἰς τά πρός συζήτησιν θέματα εἶναι ἐκεῖνο τῆς σχέσεως μεταξύ τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας καί τῆς κατά τήν οἰκουμένην μιᾶς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἐπ’ αὐτοῦ ἡ Ὀρθόδοξος ἐκκλησιολογία ἀποφεύγει καί ἀποκλείει τόσον τόν τοπικισμόν τοῦ Προτεσταντισμοῦ, ὅσον καί τόν συγκεντρωτισμόν τοῦ Ρωμαιοκαθολικισμοῦ. Ἀτυχῶς, τό Αὐτοκέφαλον τείνει νά ὁδηγήσῃ τήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν πρός τήν προτεσταντικήν κατεύθυνσιν τοῦ τοπικισμοῦ, καί διά τοῦτο ἀπαιτεῖται ἰδιαιτέρα προσοχή εἰς τόν χειρισμόν του.
Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία διαθέτει ὡς ἀσφαλῆ ὁδηγόν αὐτῆς ἐν προκειμένω τόν 34ον ἱερόν κανόνα τῶν ἁγίων Ἀποστόλων, τόν κυρωθέντα ὑπό τῆς ἁγίας Πενθέκτης οἰκουμενικῆς Συνόδου, ὅστις καί διασφαλίζει πλήρως τήν ἰσορροπίαν μεταξύ τῆς πληρότητος καί τῆς καθολικότητος ἑκάστης τοπικῆς Ἐκκλησίας καί τῆς ἑνότητος καί κοινωνίας αὐτῆς μετά τῶν λοιπῶν Ἐκκλησιῶν. Ἐμπνεόμενος ὑπό τῆς εὐχαριστιακῆς ἐμπειρίας τῆς Ἐκκλησίας, κατά τήν ὁποίαν ὁ Κύριος μελίζεται, ἀλλά δέν διαιρεῖται, ὁ κανών οὗτος προστατεύει τήν Ἐκκλησίαν τόσον ἀπό τόν τοπικισμόν τοῦ Προτεσταντισμοῦ, ὅσον καί ἀπό τόν συγκεντρωτισμόν τοῦ Ρωμαιοκαθολικισμοῦ. Ἔστω, ὅθεν, οὗτος ὁδηγός καί εἰς τάς ἐργασίας ἡμῶν.
Εἰδικῶς ὡς πρός τό πρός ἐξέτασιν κατά τήν παροῦσαν συνάντησιν ἡμῶν θέμα, τοῦ περιεχομένου δηλονότι καί τοῦ τρόπου ὑπογραφῆς τοῦ Τόμου τῆς ἀνακηρύξεως Ἐκκλησίας τινός ὡς αὐτοκεφάλου, ἡ παράδοσις τῆς Ἐκκλησίας ἡμῶν δύναται νά ἀποτελέσῃ καί πάλιν ὁδηγόν εἰς τάς ἀποφάσεις ἡμῶν, δοθέντος ὅτι καί κατά τό παρελθόν ἡ Ἐκκλησία ἡμῶν εὑρέθη πρό παρομοίων καταστάσεων. Ἐάν ἀνατρέξωμεν εἰς τά διασωθέντα κείμενα συντάξεως καί ὑπογραφῆς τῶν σχετικῶν Τόμων, θά δυνηθῶμεν νά καταλήξωμεν εἰς συμφωνίαν, ἡ ὁποία καί τάς συγχρόνους ἀνάγκας τῆς Ἐκκλησίας θά ἱκανοποιήσῃ, καί πιστούς θά καταστήσῃ ἡμᾶς εἰς τήν ἐκκλησιαστικήν ἡμῶν παράδοσιν.
Ἀναφορικῶς πρός τό θέμα τῶν Διπτύχων, ἡ παροῦσα διαφοροποίησις τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν ὡς πρός τήν τάξιν τῆς μνημονεύσεως αὐτῶν ἀποτελεῖ δυσάρεστον κατάστασιν, τόσον διότι ἐμφανίζει ἡμᾶς διῃρημένους κατά τήν ἱερωτέραν στιγμήν τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἡμῶν ζωῆς, ἤτοι ἐν τῇ Θείᾳ Εὐχαριστίᾳ, ὅσον καί διότι δημιουργεῖ ἐν τῆ πράξει δυσχερείας θιγούσας τήν φιλοτιμίαν ὡρισμένων Ἐκκλησιῶν. Εἶναι δέ διά τοῦτο ἀνάγκη νά χωρήσωμεν εἰς τήν ἐπίλυσιν καί τοῦ θέματος αὐτοῦ, καθ’ ὅ, ἄλλωστε, ἔχομεν χρέος ἐκ τῆς ἀνατεθείσης ἡμῖν ἐντολῆς, λαμβάνοντες ὑπ’ ὄψιν τά κριτήρια, τά ὁποῖα ἴσχυσαν καί ἐπ’ αὐτοῦ κατά τήν μακραίωνα παράδοσιν τῆς Ἐκκλησίας.
Σεβάσμιοι καί ἀγαπητοί ἀδελφοί,
Ἡ παροῦσα συνάντησις τῆς Ἐπιτροπῆς ἡμῶν εἶναι κρίσιμος. Ἀπό ἡμᾶς ἐδῶ ἐξαρτᾶται, ἐάν θά χωρήσῃ ἡ Ἐκκλησία ἡμῶν πρός τήν Ἁγίαν καί Μεγάλην Σύνοδον αὐτῆς ἤ θά διακηρύξῃ τήν ἀδυναμίαν αὐτῆς νά πράξῃ τοῦτο, ἀπογοητεύουσα τό πλήρωμα αὑτῆς καί καθισταμένη περίγελως ἔναντι τῶν ἐκτός. Τό γεγονός ὅτι αἱ ἀποφάσεις ἡμῶν λαμβάνονται, κατά τόν ἰσχύοντα Κανονισμόν, ἐν ὁμοφωνίᾳ καθιστᾷ ἑκάστην ἐκ τῶν ἀντιπροσωπειῶν ἡμῶν ὑπεύθυνον διά τήν πορείαν, τήν ὁποίαν θά λάβουν τά πράγματα εἰς τό μέλλον ὡς πρός τήν σύγκλησιν τῆς Συνόδου. Διό καί ἀπευθύνομεν ταπεινῶς ἔκκλησιν πρός τά μέλη τῆς Ἐπιτροπῆς νά μήν ἐμμείνουν εἰς τυχόν ἀρνητικάς τοποθετήσεις των εἰς περιπτώσεις, κατά τάς ὁποίας διαμορφοῦται ὁμοφωνία ἐν τῆ πλειονότητι τῶν ἀντιπροσωπειῶν. Τυπικῶς μέν, ὡς ἐκ τοῦ
ἰσχύοντος Κανονισμοῦ, θά εἶχον ἀσφαλῶς τό δικαίωμα τοῦτο. Ἠθικῶς ὅμως θά ἤθελον ἀναλάβει πελωρίαν εὐθύνην ἔναντι τῆς ἱστορίας δ’ οἱανδήποτε ἀτυχῆ κατάληξιν τῶν ἐργασιῶν μας.
Τάς σκέψεις αὐτάς ὑποβάλλοντες, ταπεινῶς εἰς τήν ἀγάπην Σας ἐναποθέτομεν τάς ἐργασίας τῆς Ἐπιτροπῆς ἡμῶν εἰς τήν πνοήν τοῦ Παρακλήτου, ἐπικαλούμενοι τήν χάριν Αὐτοῦ, ἵνα «ἐν ἀγάπῃ ἐρριζωμένοι καί τεθεμελιωμένοι» (Ἐφ. 3, 17) «ἐν ἑνί στόματι καί μίᾳ καρδίᾳ» διακηρύξωμεν τοῖς πᾶσι, τοῖς ἐγγύς καί τοῖς μακράν, τήν σύμπνοιαν ἡμῶν ἐν πᾶσιν εἰς δόξαν τοῦ ὀνόματος τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ ἡμῶν.
«Τῷ δέ δυναμένῳ ὑπέρ πάντα ποιῆσαι ὑπερεκπερισσοῦ ὧν αἰτούμεθα ἤ νοοῦμεν κατά τήν δύναμιν τήν ἐνεργουμένην ἐν ἡμῖν, αὐτῷ ἡ δόξα ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ εἰς πάσας τάς γενεάς τοῦ αἰῶνος τῶν αἰώνων· ἀμήν» (Ἐφ. 3,20-21).
[1] ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ: Τό περιεχόμενον τοῦ Τόμου Αὐτοκεφαλίας καί ὁ τρόπος καταχωρίσεως τῶν ὑπογραφῶν τῶν Προκαθημένων τῶν ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν παρεπέμφθησαν πρός ἐπεξεργασίαν καί ἀναζήτησιν ἑνιαίας ἐπ’ αὐτῶν θέσεως τῶν Ἐκκλησιῶν εἰς τήν ἑπομένην Διορθόδοξον Προπαρασκευαστικήν Ἐπιτροπήν.
