Περίοδος περισσότερου αγώνα η Μεγάλη Τεσσαρακοστή, μεγαλύτερης άσκησης και προσπάθειας για να κατανικήσουμε τα πάθη μας, ένα των οποίων είναι ο θυμός. Αλήθεια γιατί θυμώνουμε, γιατί οργιζόμαστε, γιατί προσβάλλουμε και στενοχωρούμε τα μέλη της οικογένειας μας, τους συναδέλφους ή υφισταμένους μας, τους φίλους μας, γενικά
τους συνανθρώπους μας, με τους οποίους έχουμε κάποια σχέση; Κατά τους πατέρες της Εκκλησίας η κύρια αιτία του θυμού, της οργής, της προσβολής του άλλου είναι ο εγωισμός, η υπερηφάνεια, το ίδιο θέλημα και η αιχμαλωσία μας από τον Διάβολο. Η απόλυτη αντίληψη του ότι έχομε πάντα δίκιο, ότι οι άλλοι δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους, ότι δεν εκτελούν όπως πρέπει τις εντολές μας, ότι επιχειρούν να μας κοροϊδέψουν είναι μερικά από τα συμπτώματα της υπερηφάνειας μας. Αλλά τι μας λέγει σχετικά ο Κύριος, ο Απόστολος Παύλος, οι Πατέρες της Εκκλησίας και οι Αβάδες στον "Ευεργετινό";
Ο Κύριος είναι σαφής και κατηγορηματικός: " Ο οργιζόμενος τω αδελφώ αυτού ένοχος έσται τη κρίσει" (Ματθ. ε' 22). Και ο Απόστολος Παύλος, έχοντας επίγνωση των αδυναμιών μας, κάνει τη δική του έκκληση προς τους Εφεσίους και προς όλους μας: " Οργίζεσθε και μη αμαρτάνετε' η ήλιος μη επιδυέτω επί τω παροργισμώ υμών, μηδέ δίδοτε τόπον τω διαβόλω" (Εφ. δ' 26-27), για να προσθέσει αμέσως μετά: " Πάσα πικρία και θυμός και οργή και κραυγή και βλασφημία αρθήτω αφ' υμών συν πάση κακία" (Εφες. δ' 31).
Ο Αβάς Μάρκος τονίζει: " Το πάθος του θυμού στηρίζεται ιδιαίτερα, δυναμώνει και γίνεται ακατάλυτο από την υπερηφάνεια". Ο Αβάς Αγάθων είναι αυστηρός στην κρίση του για τον οργίλο άνθρωπο: "Ο οργίλος και νεκρόν αν αναστήσει δεν είναι δεκτός από τον Θεό". Ο Αβάς Ησαϊας σκύβει επάνω στο πρόβλημα του θυμού και της οργής και συμβουλεύει: " Αδελφέ, αν, σε οποιαδήποτε περίπτωση, σε στενοχωρήσει κάποιος και σου παρουσιαστεί η ανάγκη να ζητήσεις εξηγήσεις από αυτόν, βλέπεις όμως ότι είσαι θυμωμένος και αναστατωμένος μαζί του, μην του πεις εκείνη τη στιγμή το παραμικρό, για να μην ταραχθείς περισσότερο και στενοχωρηθείτε. Μόνο όταν δεις ότι εσύ κι εκείνος έχετε καταλαγιάσει και ηρεμήσει τότε μίλησε του' ( και πάλι τότε) με όλη σου την ταπεινοφροσύνη, όχι σαν να τον ελέγχεις, αλλά σα να του θυμίζεις (απλά το σφάλμα του)".
Ο Όσιος Μακάριος, ο Αιγύπτιος συμβουλεύει ιδιαίτερα τους προεστώτες, αυτούς δηλαδή που ασκούν εξουσία: " Οι προεστώτες ου πάθει θυμού και υψηλοφροσύνης, ουδ' ως Εαυτούς εκδικούντες, αμύνεσθαι τους παιδείας τινός των αδελφών επιδεομένους, αλλά σπλάγχνοις χρηστοίς και σκοπώ πνευματικής ωφελείας, την επιστροφήν εκείνων εργάζεσθαι".
Πώς κατανικάται ο θυμός; ο Όσιος Αντίοχος, ο Πανδέκτης, συμβουλεύει δια της προσευχής: " Και περί του θυμού ηνίκα εισέλθη σοι πειρασμός, ή αντιλογία, ή ερεθισμός προς τινα κινήσαι θυμόν, μνήσθητι της προσευχής και του ταύτης κρίματος και ευθέως η άτακτος εν σοι κίνησις ηρεμήσει. Ο γαρ θυμός πλείον των άλλων παθών ταράττειν είωθε και συγχείν την ψυχήν. Ο θυμός και η οργή, οι δύο ούτοι μιας μητρός ήττονα τυγχάνουσι της καλουμένης αφροσύνης". Το ίδιο συμβουλεύει και ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής: " Μη ρυπάνεις το νου σου, ανεχόμενος λογισμούς επιθυμίας και θυμού, για να μην εκπέσεις από την κατάσταση της καθαρής προσευχής και περιπέσεις σε κατάσταση αμελείας των καθηκόντων σου". Ο ίδιος Πατέρας της Εκκλησίας προσφέρει και άλλες λύσεις για να κατανικήσουμε τον θυμό: " Η μακροθυμία, η αμνησικακία και η πραότητα είναι εμπόδια και δεν τον αφήνουν να αυξηθεί, η δε αγάπη, η ελεημοσύνη, η χρηστότητα και η φιλανθρωπία τον οδηγούν σε μείωση και εξαφάνιση". Ο Άγιος Μάξιμος σημειώνει πάντως ότι η οριστική αντιμετώπιση του θυμού είναι ο θείος έρωτας και η ακατάπαυστη αγάπη: " Όποιου ο νους είναι παντοτινά προσανατολισμένος στον Θεό, αυτού η όποια επιθυμία εξουδετερώνεται από τον θείο έρωτα και ο θυμός μετατρέπεται σε θεία αγάπη". Και ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τονίζει ότι " ο θυμός τότε κινείται κατά φύση, όταν όλους τους ανθρώπους αγαπάμε και σε κανένα δεν θέλουμε να προκαλέσουμε λύπη ή μνησικακία".
Ύμνο τέλος για την πραότητα και κατά της οργής έγραψε ο Άγιος Νικόλαος Καβάσιλας. Στον έκτο λόγο του περί της εν Χριστώ ζωής αναφέρει, μεταξύ των άλλων:
"Σχετικά με την πραότητα, τη χαλιναγώγηση του θυμού και την αοργησία προς όσους μας λυπούν ο Σωτήρας έδωσε τα περισσότερα και μεγαλύτερα παραδείγματα, με τους λόγους, τα έργα Του και με όσα ανέχθηκε να πάθει. Για αυτούς που Τον είχαν λυπήσει ανέχθηκε να λάβει σάρκα και ήρθε ζητώντας να τους ελευθερώσει.[…] Και όταν Τον συκοφάντησαν δεν σταμάτησε να ευεργετεί.[…] Το μαθητή που δωροδοκήθηκε για να Τον προδώσει όχι μόνο δεν τον απέβαλε από τον κύκλο των Μαθητών, αλλά και τον συναναστρεφόταν ως φίλο Του.[…] Και Αυτός, τον Οποίο ο χορός των Αγγέλων δεν τολμούσε να κοιτάξει χωρίς δέος, ακολουθούσε χωρίς οργή εκείνους που Τον έσερναν στο Μαρτύριο. Και τον τρισάθλιο δούλο, που Τον ράπισε στο πρόσωπο δεν τον θανάτωσε, ενώ μπορούσε, αλλά τον αξίωσε να του μιλήσει πολύ ήπια και φιλάνθρωπα.[…] Έπειτα, όταν Τον καταδίκασαν σε θάνατο οι μιαροί δικαστές, υπέμεινε σιωπηλά την απόφαση. Και όταν εκτελέστηκε η ποινή και προσηλώθηκε πάνω στο Σταυρό, όχι μόνο δεν ελάττωσε την αγάπη Του προς τους φονευτές, αλλά παρακαλούσε τον Πατέρα Του να μην τους τιμωρήσει για όσα αποτόλμησαν προς τον Μονογενή Υιό Του.[…] Και όταν Αναστήθηκε θέλησε να κάνει μετόχους στη χαρά τους Μαθητές Του, χωρίς να μνησικακήσει που Τον εγκατέλειψαν στους μεγαλύτερους κινδύνους κι έφυγαν.[…] Και όταν τους συνάντησε τίποτε δεν αναφέρει για τη φυγή τους. Πουθενά δεν φαίνεται να τους θυμίζει ότι ενώ όλοι Τον διαβεβαίωναν πως θα μετάσχουν στα έσχατα δεινά και στο θάνατο Του, αυτοί δεν άντεξαν ούτε να τ' αντικρίσουν. Αντίθετα τους μεταδίδει ειρήνη και χαρά και τους αναθέτει τη φροντίδα όλης της οικουμένης.[…] Και στον Πέτρο, που πολλές φορές ήδη είχε προδώσει την αγάπη Του και είχε αρνηθεί τη στοργή Του, τι έκανε; Όχι μόνο δεν φανέρωσε την άρνηση του και δεν του θύμισε τις ένορκες υποσχέσεις του, […], αλλά έστειλε και αγγελιοφόρους της αναστάσεως Του σ' αυτόν ξεχωριστά από τους άλλους, τιμώντας τον έτσι ιδιαίτερα.[…].
Έτσι λοιπόν ο Σωτήρας μας, με τα έργα Του αποκηρύσσει φανερά την οργή. Αλλά και όταν διδάσκει και νομοθετεί, μήπως θεωρεί τίποτε άλλο ανώτερο από την πραότητα; Ακόμη και αυτή η προσευχή και η θυσία δεν γίνονται δεκτές, όταν τις κάνουμε οργισμένοι.[…] Είναι επόμενο λοιπόν αυτοί που στοχάζονται τον Χριστό να αντιμετωπίζουν με πραότητα καρδίας εκείνους που τους θλίβουν. Αυτό δηλώνει και ο Ίδιος λέγοντας: "Μάθετε απ' εμού ότι πράος ειμί και ταπεινός τη καρδία και ευρήσετε ανάπαυσιν ταις ψυχαίς υμών".
Καλή Ανάσταση!
Σημείωση: Τα αναφερόμενα προέρχονται από την Αγία Γραφή, τη "Φιλοκαλία", τον "Ευεργετινό" και τους "Επτά Λόγους περί της εν Χριστώ ζωής" του Αγίου Νικολάου Καβάσιλα.
